Wantu Betezanga Sakula Mambu ma Kusentu
Nga wakiyuvula kala kana aweyi ukala e zingu kiaku ye kia esi nzo aku kuna sentu? Nga kikala kia umvuama yovo kia usukami? Nga zingu kia nzola yovo kiakinsona? Nga mvu miayingi ozinga yovo nzaki ofwa? Se mvu miayingi o wantu betezanga sakula oma ma kusentu.
O unu, akwa ngangu befimpanga mana mevangamanga mu nza muna vava zaya mana mevangama kuna sentu. Mayingi muna mambu beyikanga melungananga, kansi mankaka mefunganga mu mpila yambi. Muna bonga e nona, wantu bevovanga vo muna mvu wa 1912, o Guglielmo Marconi ona wasoka telefone iyikilwanga vo telégrafo sem fio, wavova vo: “Mu kuma kia telégrafo sem fio, omu nza ke mu kala diaka vita ko.” Mfidi a kompani dimosi dia bandulwila miziki (Decca Record Company), ona wabembola buka kimosi kia ayimbidi (Beatles) muna mvu wa 1962, wakwikilanga vo e tunda dia buka ya asiki a viola difokoka kuna kinsusumukina.
Wantu ayingi bekwendanga kwa akwa mpandu mu zaya oma ma kusentu. Akaka bevavanga afimpi a lekwa ya zulu muna tanganga e sinsu ya zayila oma ma kusentu (horóscopo) ivaikanga muna nkanda ye zulunalu. Akaka bevavanga nganga za ngombo yovo nganga za nkisi ana bevovanga vo balenda “zaya” oma ma kusentu muna fimpa kalati, lutangu yovo nzila za kandazi kia koko.
Muna vava zaya oma ma kusentu, akaka kuna nz’akulu bayendanga kwa nganga zaluvunu ana bavovanga vo mana bazayisanga matukanga kwa nzambi ona basunzulanga. Muna bonga e nona, wantu bavovanga vo Ntinu Creso wa musi Lídia watwika lukau lwantalu kwa ngang’a luvunu kuna Delfos, Ngerekia, kimana kazaya dina divangama avo onuen’e vita yo Kurese wa Parasa. O nganga wavova vo Creso “kintinu kianene” kefwasa avo wele nuana yo Kurese. Ye ziku kia sia vo sunda kesunda, Creso wayenda nuana e vita, kansi e kintinu kianene kiafwaswa i kia yandi kibeni.
Dina o nganga ndioyo kavova ke dialungana ko. Dina kavova dilenda moneka vo dialudi kana una vo sambu diankaka diasunda. Creso wavidisa lekwa yawonso mu kuma kia nsangu zaluvunu bantwasila. Adieyi tuvova o unu? Nga awana bevavanga e ndekwa zisadilwanga mu zaya oma ma kusentu betomesanga e zingu kiau?
