Vava tutoma zayanga e fu ya muntu, tutoma kunzayanga, e kikundi kieto mpe yo yandi kiwokelanga. Diau dimosi mpe, avo tutomene zaya e fu ya Yave, tutoma zaya e mpil’a muntu kena, e ngwizani eto mpe yo yandi ikumama. Muna fu yawonso ya Nzambi, fu yá isundidi o mfunu: nkuma, ngangu, unsongi yo zola kwandi.

“E Mfumu Yave! Ngeye wavang’ezulu ye nza muna nkum’ayingi.”—YEREMIYA 32:17.

E ziku kia nkum’a Nzambi kimonekanga muna nsema. Muna bonga e nona, vava ovaikanga muna lumbu kina yo mwini angolo, aweyi omonanga muna nkand’a nitu? Omonanga e mbangazi a mwini. Kieleka, omonanga e ziku kia nkum’a Yave wa sema. Aweyi e ntangwa inina yo nkuma? Muna kati kwa ntangwa muna ye mbangazi yayingi (tezo kia 15.000.000°C). Muna konso segundu, e ntangwa ivaikisanga nkuma utezaneswanga ye nkama za mazunda ma bomba nuclear.

Kansi e ntangwa, lekwa kiakete kikilu avo itezaneso ye mazunda ye mazunda ma ntetembwa kuna zulu. Akwa ngangu bevovanga vo vena ye ntetembwa yampwena kikilu, iyikilwanga vo UY Scuti, isundidi e ntangwa mu nkumbu 1.700 muna nzietomoka. Avo e UY Scuti isilu vana fulu kia ntangwa, o ntoto wawonso ulenda mo kota yo yalumuka yakuna nzila iviokelanga e planeta Júpiter.  Ediadi dilenda kutusadisa mu toma bakula e nsas’a mvovo mia Yeremiya vava kavova vo Yave wa Nzambi wavanga e zulu yo ntoto, i sia vo, nsema, muna nkum’andi wayingi.

O nkum’a Nzambi nkia nluta ukututwasilanga? Muna kwamanana zinga, lusadisu lwa nsem’a Nzambi tuvuidi o mfunu, nze ntangwa ye lekwa yawonso yasivi ina ova ntoto. Vana ntandu, Nzambi osadilanga nkum’andi muna twasa nluta kwa konso muntu. Mu nkia mpila? Muna tandu kiantete, Nzambi wavana nkuma kwa Yesu mu vanga masivi. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Ampofo bamwene, mbevo za malu zidiete, akwa wazi baveleleso, afwa-matu bawidi, mafwa mafulukidi.” (Matai 11:5) Adieyi tuvova o unu? Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘Nzambi ovananga ngolo kwa ndiona oyoyele,’ ukudikilanga diaka vo: ‘Awana bebundanga e vuvu muna Yave bevua diaka o nkuma.’ (Yesaya 40:29, 31) Nzambi olenda kutuvana “ulolo wa nkuma” muna kutusadisa mu zizidila lubangamu ye mpasi za zingu. (2 Korinto 4:7) Nga kuzolele finama Nzambi ndioyu ko ona osadilanga nkum’andi walembi tezakana muna wete dieto?

“E Yave, kuna kwa ulolo wa mavangu maku: Kuna ngangu wavangila mawonso.”—NKUNGA 104:24.

Ekolo tulongokanga mayingi mu kuma kia lekwa ina Nzambi kavanga, tutoma sivikanga e ngangu zandi. Akwa ngangu besadilanga e ndekwa ziyikilwanga vo biomimética yovo biomímica muna fimpa o nsem’a Yave yo tanginina e lekwa ina kavanga muna tomesa e lekwa besokanga. Muna bonga e nona, besokanga lekwa yakete nze nsonso ye lekwa yampwena nze ndeki.

E ngangu za Nzambi zimonekanga muna mpila yasivi kavangila e nitu a muntu. Muna bonga e nona, yindula una nsedia kenungunukinanga. Mawonso meyantikilanga muna célula imosi, eyi ikalanga ye mambu mawonso mavuilu o mfunu mu vanga o muntu. E célula yayi ikayananga muna célula zayingi zafwanana. Kansi vava e ntangwa ifwana, e célula zazi ziswaswananga yo kituka mpila zankaka za célula nze célula za menga, za tomfo ye za visi. I bosi, e yikwa ivangamanga yo yantika sala. Mu kolo kia ngonde vua kaka, e célula ina yantete inungunukanga yo kituka se nsedia wavangilwa muna mafunda ye mafunda ma célula. E ngangu zina muna mpila yavangilwa o muntu zifilanga wantu ayingi mu vova nze una wavova nsoneki mosi a Nkand’a Nzambi: “Ikuvana matondo, kadi e mpanga yavangwa yambubu, yesivi.”—Nkunga 139:14.

Nkia nluta tuvuanga muna ngangu za Nzambi? O Mvangi eto ozeye dina tuvuidi o mfunu muna kala ye kiese. Wau vo ovuidi zayi wayingi yo umbakuzi, ovananga malongi mangangu muna Diambu diandi. Muna bonga e nona, Diambu dia Nzambi dikutuvovesanga vo: ‘Nulolokanga muntu yo nkwandi.’ (Kolosai 3:13) Nga longi diadi diangangu? Elo. Lufimpu lwavangwa lusonganga vo o kala ye fu kia loloka disadisanga muntu mu kala ye tulu twambote yo kulula kimbevo kia ntima.  Dilenda mpe sadisa muntu mu lembi bakama kimbevo kia lukendalalu lwasaka ye yimbevo yankaka. Nzambi una nze nkundi ambote ona okwamanananga kutuvana luludiku muna kutusadisa. (2 Timoteo 3:16, 17) Nga kuzolele kala yo nkundi a mpila yayi ko?

‘Kadi Yave ozolanga unsongi.’—NKUNGA 37:28.

Nzambi mansongi kaka kevanganga. Kadi, “ke difwene kwa Nzambi ko, kavanga umpumbulu; yo Mpungu-ngolo kavanga vilwa.” (Yobi 34:10) E mfundisa zandi zansongi, nze una ntozi a nkunga kayika vava kavova kwa Yave vo: “Ofundisila minkangu kuna unsongi.” (Nkunga 67:4) Wau vo ‘Yave ntima ketalanga’ kalendi vunua ko, kansi obakulanga e ludi yo fundisa e diambu kuna unsongi. (1 Samuele 16:7) Vana ntandu, Yave omonanga mavangu mawonso ma umpumbulu ye mambi mevangamanga ova ntoto yo sia nsilu vo ke kolo ko ‘ofwasa yimpumbulu.’—Ngana 2:22.

Kansi, Nzambi ke mfundisi ambadi ko ona ovavanga kaka tumba o wantu. Osonganga e nkenda avo muntu ovilukidi o ntima. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Yave nkwa nkenda yo ungudi,” kana nkutu kwa yimpumbulu avo bavilukidi kieleka o ntima. Owau nga ke unsongi wakieleka ko?—Nkunga 103:8; 2 Petelo 3:9.

Nkia nluta tuvuanga muna unsongi wa Nzambi? Petelo wa ntumwa wavova vo: “Nzambi ke sianga mpambula ko, kansi muna zula yawonso, ndiona okumvumina yo vanga oma mansongi otondwa kwa yandi.” (Mavangu 10:34, 35) Nluta miayingi tubakanga muna unsongi wa Nzambi ona ke sianga mpambula ko. Tulenda tondakana kwa yandi yo kala se asambidi andi kana nkutu nkia nsi twawutukila, se kieto kia nitu, sikola twatanga yovo mpil’a zingu kieto.

Nzambi watuvana e ntona kadi ozolele vo twabakula yo vua e nluta mia unsongi wandi. E diambu dia Nzambi diyikilanga e ntona nze nsiku ‘wasonama muna ntima mieto,’ owu ‘usianga  umbangi’ kana vo mavangu meto mambote yovo mambi. (Roma 2:15) Nkia nluta tubakanga? Avo ntona zeto zitomene longwa, zikutusadisa mu vengomoka muna nzila zambi. Avo tuvangidi vilwa, e ntona zilenda kutusadisa mu viluka o ntima yo singika e mavangu meto. Elo, otoma bakula e mpila ina Nzambi kesongelanga unsongi, dikutusadisanga yo kutufinamesa kwa yandi.

“Nzambi i zola.”—1 YOANE 4:8.

Nzambi osonganga nkuma, ngangu ye unsongi, kansi Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo Nzambi i nkuma, ngangu yovo unsongi. Kansi, uvovanga vo Nzambi i zola. Ekuma? Kadi tulenda vova vo nkum’a Nzambi ukunsadisanga mu vanga diambu, o unsongi ye ngangu zandi zifilanga mavangu mandi. Kansi, o zola kwa Yave kukumfilanga mu vanga diambu. O zola kufilanga mawonso kevanganga.

Kanele vo Yave kakondelo lekwa ko, o zola kwandi kwamfila mu sema vangwa ya ngangu, kiakala ana bezingilanga ova ntoto yovo kuna zulu, ana balenda yangalela yo vua nluta muna zola kwandi. Kuna mvevo wawonso, wakubika o ntoto kimana wakala se fulu kiambote kina wantu bafwete zingila. Okwamanananga mpe songa zola kwandi kwa wantu awonso kadi “ovaikisanga ntangw’andi vana vena wantu ambi yo wantu ambote yo nokesa e mvula vana vena wantu ansongi ye awana balembi songa.”—Matai 5:45.

Vana ntandu, “Yave nkwa walakazi wayingi ye nkenda.” (Yakobo 5:11) Osonganga walakazi wandi musungula kw’awana bevanganga e ngolo muna kunzaya yo kumfinama. Nzambi omonanga konso muntu muna yau. Kieleka vo, Nzambi ‘mfunu kekuvuanga.’—1 Petelo 5:7.

Nkia nluta tuvuanga muna zola kwa Nzambi? Kiese tumonanga vava e ntangwa idimukanga. Tuyangalalanga vava mwana kesevanga. Tuyangalelanga o zola vana vena esi nzo. Dilenda kala vo mambu mama ke mena beni mfunu ko, kansi mekitulanga e zingu kieto se kiakiese.

E mpila yankaka tuvuilanga e nluta muna zola kwa Nzambi, i sambu. Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo: “Ke nutelama ntima muna konso diambu ko, kansi muna mambu mawonso muna sambu ye ludodokelo ye matondo, yambula ndomba zeno zazayiswa kwa Nzambi.” Nze se dianzodi, Nzambi ozolele vo twalombanga lusadisu kwa yandi muna mambu mana metoma kututokanesanga. I bosi, Yave muna zola kwandi osianga nsilu vo okutuvana “luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso.”—Filipi 4:6, 7.

Nga o badika e fu isundidi o mfunu ya Nzambi nze nkum’andi, ngangu, unsongi yo zola, disadisi mu toma zaya e kiwuntu kia Nzambi? Muna wokesa luyangalalu lwaku muna Nzambi, tukasakese kimana walongoka mana kevanganga ye mana kesinga vanga muna wete dieto.