O nkanda wau wasikidisa mpe e nkubika yankaka yayikilwanga vo Kintwadi kia Zula. E kani dia nkubika yayi “i siamisa e kintwadi yo twasa o luvuvamu ye ngemba mu nza yawonso.” Mabundu mayingi ma Kikristu kia kimpangila, bayikama e Kintwadi kiaki. E Conselho Federal ya Mabundu ma Kikristu kia Kimpangila kuna América, wayikila e nkubika yayi vo “mvovo mia mambu ma mbumba ma Kintinu kia Nzambi ova ntoto.” Muna songa vo bayikamanga e kintwadi kia zula, e Conselho Federal yatuma asunzudi kuna Conferência de Paz ya Paris. Mosi muna asunzudi wavova vo o lukutakanu lwalu “lwayantika e tandu kiampa muna lusansu lwa wantu.”

E tandu kiampa kiayantika kikilu kansi ke mu kuma kia wantu ko ana bakala muna conferência de paz. Muna mvu wa 1919, e tandu kiampa kia salu kia samuna e nsangu zambote kiayantika. Yave wavana nkuma kwa nkangu andi kimana basamuna e nsangu zambote yo vema kwawonso. Kansi entete, nsobani yamfunu yavavuanga muna zingu kia Alongoki a Nkand’a Nzambi.

E nkubika ya sola awana bevita o ntu muna Sociedade Torre de Vigia de Bíblias e Tratados yavangamanga mu konso mvu, yadi vangama kina kia 4 kia Yanuali kia mvu wa 1919. Muna kolo kiakina, o mpangi Joseph F. Rutherford ona wavitanga o ntu muna nkangu a Yave, wasiwa mu pelezo kumosi ye mpangi nsambwadi kuna mbanz’a Atlanta, Geórgia, kuna Estados Unidos. Muna kuma kiaki, ampangi bakiyuvulanga kana vo awana bavitanga o ntu besolwa diaka yovo besobwa.

Ekolo mpangi Rutherford kakala muna pelezo, watokananga mu kuma kia mana madi bwila e nkubik’a Yave muna mvu milanda. Wazaya wo vo mpangi zankaka bayindulanga vo diambote mu sola muntu ankaka kakala se mfidi. Muna kuma kiaki, wasoneka nkanda mosi kw’awana bakala muna lukutakanu lwalu yo vova vo mpangi Evander J. Coward okala se mfidi. Muna nkanda mpangi Rutherford kasoneka, wavova vo o mpangi Coward “nlembami kakala,” “nlungaladi” ye “nkwa kwikizi muna Mfumu.” Kansi, mpangi zayingi bakala  ye ngindu zaswaswana, i sia vo, sola mfidi akaka vava vevioka ngonde sambanu. Awana bakala se impovela y’ampangi bakala muna pelezo, bayikama e nzengo zazi. Ekolo bavovelanga e diambu diadi, akaka bayantika funga makasi.

O mpangi Richard H. Barber wavova vo vabwa diambu diasadisa mu singika e ntantani zazi. Mosi muna ampangi wakala vana, wavova vo: “Kizeye mayingi ko mu kuma kia nsiku, kansi nzeye dina divavuanga kwa minkwikizi. Nzambi ovavanga vo twasikila ye kwikizi. E mpila yambote tulenda songela e kwikizi kieto kwa Nzambi i vanga e nsola yo vutukila sola diaka o Mpangi Rutherford mu kala mfidi.”—Nku. 18:25.

Mpangi Alexander H. Macmillan, ona wakala mpe muna pelezo, kuna kwalanda wavovela dina diavangama muna lumbu kialanda e nsola. Mpangi Rutherford wawanda muna yaka kia suku diandi dia pelezo yo vova vo: “Vaikisa o koko oku mbazi.” Mpangi Rutherford wavana e telegrama kwa mpangi Macmillan. O mpangi Macmillan wamona yo bakula mana masonama mo. Telegrama yavovanga vo: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY YE SPILL AFIDI TATU ANTETE BEVITA O NTU MBOTE ZENO YENO AWONSO.” E telegrama yazola vova vo awonso bavitanga o ntu basolwa diaka. Mpangi Joseph Rutherford yo William Van Amburgh, bekwamanana vita o ntu. Muna diadi, Mpangi Rutherford wadi kwamanana kala se mfidi.

Muna kolo kiakina, Alongoki a Nkand’a Nzambi babaka e nzengo za soneka o nkanda wasinua kwa wantu ayingi kimana ampangi nana bakala mu pelezo bavaikiswa. Diavavanga vo basonga unkabu muna lomba kwa wantu ke bakala Alongoki a Nkand’a Nzambi ko muna sina o nkanda. E mpangi zeto balenda wantu 700.000. Kansi, kina Kiatatu kia 26 kia Malusu kia mvu wa 1919, vitila ampangi bafila o nkanda wasinua vana yanda, Mpangi Rutherford ye mpangi zankaka bavaikiswa muna pelezo.

Kina batambulwa diaka kuna nzo, mpangi Rutherford wafila e longi. Wavova vo: ‘Ngina ye ziku vo mawonso mama matubwididi i mu kutukubika mu kuma kia mambu mampasi mekutubwila kuna ntwala. E ndwana lunuene ke mu sia kaka ko vo mpangi zeno luvaikisi muna pelezo; ediadi ke kani diasikila ko dia salu kiaki kiawonso. E ndwan’eno isadisi muna sila e Ludi umbangi ye awonso bayikama e salu kiaki, batambula e nsambu zayingi.’

E mambu matadidi e mfundis’a mpangi zeto, mesonganga vo nanga Yave wafilanga o mambu. Kina kia 14 kia Mayu kia mvu wa 1919, e mbazi a nkanu yavova vo: ‘Awana bafundwa muna mfundu wau ke bafundiswa ko kondwa kwa mpambula nze una diavavuanga. Muna kuma kiaki, e nzengo zasobwa.’ Ampangi mambu ma nkanu kikilu bavuninua. Kele vo balolokwa yovo kulula e mvu miau mia pelezo, e nkanu mina bafundilwa miadi kwamanana muna nkanda miau. Bayambulwa yo vunzuna e nkanu miawonso mina bavuninua. Muna kuma kiaki, Mfundisi Rutherford kavidisa malau  mandi ko ma kimfundisi, i bosi vava kavaikiswa, nkumbu miayingi wataninanga nkangu a Yave kuna Mbazi a Nkanu Anene ya Estados Unidos.

Mpangi Macmillan wavova vo: “Ke twadi zinga o moko ko yo vingila yavana o Mfumu kadi kutunata kuna zulu. Diavava vo twavanga diambu kimana twazaya alweyi kikilu i luzolo lwa Mfumu.”

Kansi, ampangi kuna Betele ke bakala diaka ye mpila ya vutukila ko e salu kina basalanga mu mvu miayingi. Ekuma? Kadi ekolo ampangi nana bakala mu pelezo, e masini mana manietekenuanga e nkanda mafwaswa. Ediadi diayoyesa kikilu ampangi. Akaka nkutu bakiyuvulanga kana vo e salu kia samuna e nsangu zambote kialwaka ku mfoko.

Nga vakala kikilu ye wantu bakala ye luzolo lwa wá e nsangu basamunanga Alongoki a Nkand’a Nzambi? Muna baka e mvutu za kiuvu kiaki, Mpangi Rutherford wabaka e nzengo za fila e longi. Wantu awonso badi bokeleswa. Mpangi Macmillan wavova vo: “Avo ke vezidi muntu ko mu lukutakanu lwalu, disongele vo e salu kilweke ku mfoko.”

E longi diafilwa kina kia Lumingu kia 4 kia Mayu kia mvu wa 1919. Kana una vo wayela kakala, Mpangi Rutherford wafila e longi diakala ye ntu a diambu vo: “Vuvu kia Wantu Bena mu Mpasi” kuna mbanz’a Los Angeles, Califórnia. Tezo kia 3.500 ma wantu bakala mu lukutakanu lwalu ye akaka nkutu ke balenda kota ko, kadi ke vakala diaka ye fulu ko. Muna lumbu kialanda, 1.500 dia wantu bakala muna longi. Ampangi babaka e mvutu vo, vakala yo wantu akwa luzolo lwambote lwa wá e nsangu basamunanga Alongoki a Nkand’a Nzambi.

E diambu diankaka bavanga ampangi, i diau dianungununa e salu kia samuna e nsangu zambote kina Mbangi za Yave besalanga yamu lumbu yeto.

Eyingidilu dia 1 Agositu dia mvu wa 1919 muna kingelezo, diayika lukutakanu lwa mvivu lwadi vangama  kuna lubantiku lwa ngonde ya Setemba kuna Cedar Point, Ohio. Mpangi Clarence B. Beaty ona wakala vo mosi muna Alongoki a Nkand’a Nzambi kuna Missouri, wavova vo: “Konso muntu wamona vo kafwete kwenda.” Vioka 6.000 ma mpangi balungana muna lukutakanu lwaluna, lutangu luna ke bavingilanga ko. E diambu diatoma sivikisa o wantu, i luvubu lwa 200 za wantu kuna Yanga dia Erie, diakala lukufi ye fulu kiaviokela o lukutakanu.

Kina kia 5 kia Setemba kia mvu wa 1919, e lumbu kia tanu kia lukutakanu lwa mvivu, o Mpangi Rutherford wafila e longi diakala ye ntu a diambu vo: “Luzayisu kwa Asadi.” Mu longi diadina, Mpangi Rutherford wasunzula e zulunalu yampa, yabokelelwanga vo The Golden Age (A Idade de Ouro). * E kani dia zulunalu yayi i “twasa nsangu zamfunu ye zampa yo sasila mun’owu wa Nkand’a Nzambi e kuma e mambu mama mampwena mavangamenanga.”

Alongoki awonso a Nkand’a Nzambi, bakasakeswa kimana basamuna e nsangu zambote yo unkabu wawonso muna sadila e zulunalu yampa. Vakala ye nkanda mosi wavananga tuludiku muna kubika e salu, wavova vo: “Konso nteleki [wavubwa] kafwete sungamena e lau diampwena kena diau dia sala yo sadila e lau diadi owau, muna kukivana mu sila umbangi mu nza yawonso.” Wantu ayingi batambulwila e mboka yayi. Muna ngonde ya Desemba, ateleki awaya avema a Kintinu, balenda sina vioka 50.000 ma zulunalu yampa.

Kuna mfoko a mvu wa 1919, nkangu a Yave wakubikwa diaka yo kumikwa. Kuna diak’e sambu, ungunza wayingi uyikanga e lumbu yambaninu walungana kala. O lufimpu yo luveleleso lwa nkangu a Nzambi luyikwanga muna nkanda Malaki 3:1-4, lwafokoka. O nkangu a Yave wavevolwa muna “Babele Anene,” ye mpe o Yesu wasola “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” * (Lus. 18:2, 4; Mat. 24:45) Owau, Alongoki a Nkand’a Nzambi bakala bakubama muna salu badi tambula kwa Yave.