1. Adieyi disonganga vo e Sono mfunu yakala kwa Yesu?

 YINDULA una o wantu bamonanga vava bawanga malongi ma Yesu. Nkumbu miayingi wayikanga e Sono Yavauka, ina kalunda muna ntu andi. Kieleka, Yesu wasadila e Sono b muna mvovo miandi miantete kuna nima luvubu ye vitila lufwa lwandi. (Nsi. 8:3; Nku. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Muna kolo kia mvu tatu ye ndambu kakala ova ntoto, Yesu wayikanga e sono, tanga yo sasila yo vana fulu kia ndonga.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Nki kiasadisa Yesu mu toma bakula e Sono ekolo kakulanga? (Tala e fwaniswa.)

² Muna mvu mialanda vitila kayantika e salu kiandi kia umbangi, Yesu watanganga yo wá e Diambu dia Nzambi nkumbu miayingi. Ke lukatikisu ko vo, Yesu wawanga Maria yo Yosefe vava bayikanga yo sadila e Sono muna moko yau kuna nzo. c (Nsi. 6:6, 7) Tulenda kala ye ziku vo Yesu wayendanga muna sambilu mu Lumbu kia Vundu kumosi ye mase mandi. (Luka 4:16) Muna sambilu, Yesu watoma sianga e sungididi vava e Sono yatangwanga. Kuna kwalanda, Yesu walongoka tanga e Sono Yavauka yandi kibeni. Muna kuma kiaki, o Yesu katoma zaya kaka e Sono yayi ko, kansi mpe wayantika yo zola yo yambula vo yafila e zingu kiandi. Kasikil’owu, yindula dina diavangama muna tempelo vava Yesu kakala ye mvu 12. Alongi ana batoma  zaya e Nsiku a Mose, “basivikidi umbakuzi wandi [Yesu] ye mvutu zandi.”—Luka 2:46, 47, 52.

3. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

³ Yeto mpe tulenda zaya yo zola e Diambu dia Nzambi avo tutangidi dio lumbu yawonso. Aweyi tulenda toma vuila e nluta muna mana tutanganga? Tulenda longoka muna dina Yesu kazayisa kwa awana bazaya e nsiku, nze a soneki, Afarisi ye Asaduki. Nkumbu miayingi, e mfumu zazina za mabundu batanganga e sono, kansi ke bavuanga e nluta ko muna mana batanganga. Yesu wayika mambu tatu wantu awaya bafwana vanga muna vua e nluta muna Sono batanganga. Mu longi diadi, tulongoka una e mvovo miandi milenda kutusadisila (1) mu toma bakula mana tutanganga, (2) muna solola tusalu twa mwanda ye (3) muna yambula vo e Diambu dia Nzambi diafila e zingu kieto.

4. Adieyi e sono kia Luka 10:25-29, kikutulonganga mu kuma kia mpila tufwete tangilanga e Diambu dia Nzambi?

⁴ Tuzolele toma bakula mana tutanganga muna Bibila. Kadi avo ke wau ko, ke tuvua nluta ko muna mana tutanganga. Kasikil’owu, badika e moko kina Yesu kakala kiau yo “mosi muna alongi a Nsiku.” (Tanga Luka 10:25-29.) Vava o muntu ndioyo kayuvula dina kafwete vanga muna vua moyo a mvu ya mvu, Yesu wasadila e Diambu dia Nzambi muna kunyuvula vo: “Adieyi diasonama muna Nsiku? Aweyi otangilanga?” O muntu ndioyo wavana e mvutu zambote muna yika dina e sono kivovanga mu kuma kia zola Nzambi yo zola muna akweto. (Lev. 19:18; Nsi. 6:5) Kansi tala dina kavova kuna kwalanda: “Nani kieleka i nkwame?” O muntu ndioyo wasonga vo kabakula ko e nsasa yakieleka ya mana katanga. Muna kuma kiaki, kazaya ko una kadi sadila e sono yayi una ufwene muna zingu kiandi.

5. Aweyi e sambu yo lembi tangila mu nzaki-nzaki dilenda kutusadisila?

⁵ Tulenda toma bakula e Diambu dia Nzambi muna kalanga ye fu kia tanga. Tala e mambu malenda kusadisa. Samba vitila wayantika tanga. Lusadisu lwa Yave tuvuidi o mfunu muna bakula e Diambu dia Nzambi. Muna kuma kiaki, tufwete lombanga o mwand’avelela kwa Yave kimana watusadisa mu bakula mana tutanganga. I bosi, kutangila mu nzaki-nzaki ko. Ediadi dikusadisa mu bakula mana otanga. Nanga olenda mona vo dia lusadisu mpe mu tanga e Bibila mu nding’azanguka yovo landa e ntangilu ya audio. Muna mpila yayi kumona kaka mana una tanga ko kansi owá mpe e mvovo. Ediadi dikusadisa mu sungamena mambu yo wokesa umbakuzi waku muna Bibila. (Yos. 1:8) Vava omanisa tanga, samba diaka muna vutula matondo kwa Yave wau katuvana e Bibila yo kunlomba lusadisu kimana walenda sadila mana otangidi muna zingu kiaku.

6. Okuyivanga e yuvu yo soneka ekolo otanganga e Bibila, aweyi dilenda kusadisila? (Tala mpe foto.)

⁶ Tala e mambu mole maleda kusadisa mu toma bakula mana otanganga muna Bibila. Uyivanga e yuvu mu kuma kia mana otangidi. Avo lusansu otangidi, ukiyuvula: ‘Nani una vovelwa mu lusansu lwalu? Nani una vova? Nani kena vovana yandi, ekuma? Akweyi ye nkia ntangwa diavangama?’ E yuvu yayi ikusadisa mu yindula mana otanganga yo bakula  e mambu masina. Soneka mpe mambu masina ekolo otanganga. Vava osonekanga mana otangidi, dina nze ngeye osidi e ngindu zaku mu mvovo ye dikusadisa muna toma bakula mana otangidi. Osoneka kukusadisa mpe mu sungamena mana otangidi. Olenda mpe soneka yuvu, mambu mana ovavulwidi, mambu masina, una olenda sadila mana otangidi yovo soneka una omweme vava otangidi e tini kiokio. O vanga e mambu mama dikusadisa mu badikila e Diambu dia Nzambi nze nsangu zitwikilu kikilu kwa ngeye.

7. Nkia fu tufwete kala kiau vava tutanganga e Bibila? Ekuma? (Matai 24:15)

⁷ Yesu wavova vo, avo tuzolele toma bakula mana tutanganga muna Bibila, tufwete kala ye fu kimosi kiamfunu, i sia vo, “umbakuzi.” (Tanga Matai 24:15.) Nki i umbakuzi? I ngangu za swaswanesa e mambu. O nkwa umbakuzi olendanga bakula e nswaswani ya mambu yovo ngindu. Kuna diak’e sambu, o umbakuzi ulenda kutusadisa mu bakula e diambu una ke diavangamene ko. Yesu mpe wavova vo umbakuzi tuvuidi o mfunu muna bakula e mambu mesonganga e ndungan’a ungunza wa Bibila. Ozevo, diamfunu kikilu mu kala ye umbakuzi muna vua e nluta muna mawonso tutanganga muna Bibila.

8. Aweyi tulenda kadila yo umbakuzi vava tutanganga e Bibila?

⁸ Yave ovananga umbakuzi kwa selo yandi. Muna kuma kiaki, sambanga kwa yandi muna kunlomba lusadisu kimana wayima e fu kiaki. (Nga. 2:6) Aweyi olenda zingila e ngwizani ye sambu kiaku? I toma fimpanga mana otanganga yo vava mo wizanesa ye mambu mana ozeye kala. Olenda sadila e nkanda misasilanga e Bibila, nze Nkanda wa Vavulwila wa Mbangi za Yave. E nkanda miami milenda kusadisa mu zaya e nsas’a mambu mena muna Bibila yo mona una olenda mo sadila muna zingu kiaku. (Ayib. 5:14) Avo okedi yo umbakuzi vava otanganga  e Bibila, o zayi waku muna Diambu dia Nzambi uwokela.

9. Nkia ludi kiamfunu Asaduki ke basilanga sungididi ko?

⁹ Asaduki batoma zaya e nkanda tatu miantete mia Sono ya Kiyibere, kansi ke batambulwilanga e ludi kina muna nkanda miami ko miavumunuinua. Kasikil’owu, badika e mvutu zina o Yesu kabavana vava banyuvula mu kuma kia lufuluku. Wabayuvula vo: “Nga ke nuatanga wo ko muna nkand’a Mose, muna lusansu lwa nti walemanga, vava Nzambi kamvovesa vo: ‘Omono i Nzambi a Abarayama, Nzambi a Isaki ye Nzambi a Yakobo e’?” (Maku 12:18, 26) Kana una vo nkumbu miayingi batanganga lusansu lwalu, e kiuvu kina o Yesu kabavanga kisonga vo ke basianga sungididi ko muna ludi kimosi kiamfunu, i sia vo, longi dia lufuluku.—Maku 12:27; Luka 20:38. d

10. Nkia diambu tufwete silanga e sungididi vava tutanganga e Bibila?

¹⁰ Adieyi tulongokele? Vava tutanganga e Bibila tuzolele sia e sungididi muna tini yawonso ye muna mambu tulenda longoka. Ke tuzolele kaka bakula malongi maleboka ko, kansi mpe tuzolele bakula e ludi ye nkanikinu mimonekanga vo miampasi, mina nze tusalu twantalu tuvavanga e ngolo zayingi muna to solola.

11. Landila e sono kia 2 Timoteo 3:16, 17, aweyi olenda sololwela tusalu twa mwanda muna Bibila?

¹¹ Aweyi olenda sololwela tusalu twa mwanda vava otanganga e Bibila? Badika mana tutanganga muna 2 Timoteo 3:16, 17. (Tanga.) Kivovanga vo: “Sono yawonso . . . yamfunu” muna (1) longa, (2) tumba, (3) singika mambu yo (4) ludika kuna unsongi. Olenda vua nluta nya miami kana nkutu muna nkanda mia Bibila mina kutoma sadilanga ko. Fimpanga konso diambu otanganga ye dina olenda longoka mu kuma kia Yave, kani diandi yovo mu kuma kia nkanikinu mia Bibila. Badika una e Bibila kilenda sadisila muna tumba. Badika mpe una e sono kilenda kusadisila mu bakula yo venga makani ye fu yambi yo kwamanana sikila ye kwikizi muna Yave. Badika una e sono kilenda sadilwa muna singika e ngindu zabendomoka za muntu owanane yandi muna Salu kia umbangi. Vava konso luludiku luna muna sono lulenda kusadisa muna badikila o mambu nze una Yave kebadikilanga mo. Avo okwamanene yindula e nluta olenda vua muna mambu yá mama, osolola tusalu twa mwanda tukusadisa muna ntangilu aku a Bibila.

12. Ekuma Yesu kayuvulwila Afarisi e kiuvu eki, “nga ke nuatanga dio ko?”

¹² Lumbu kimosi, Afarisi bavunina alongoki a Yesu o mambu vo nsiku a Lumbu kia Vundu  bakulula. Muna kubavana e mvutu, Yesu wabayuvula vo: “Nga ke nuatanga dio ko?” Wavanga e kiuvu kiaki muna songa vo Afarisi ngindu zabendomoka bakala zau mu kuma kia Sono. (Mat. 12:1-7) e Yesu wasadila nona yole ya Bibila ye sono kimosi kia nkand’a Osea muna songa vo Afarisi ke babakulanga ko ekuma kia sikidisilwa o nsiku a Lumbu kia Vundu ye ke basonganga nkenda ko. Wantu awaya batanganga e Diambu dia Nzambi kansi ke bayambulanga ko vo diasoba e kiwuntu kiau. Ekuma? Kadi akwa lulendo bakala ye batanganga kaka e sono ye kani dia vava vilwa wa akaka. E fu kiaki kiabafila mu lembi bakula mana batanganga.—Mat. 23:23; Yoa. 5:39, 40.

13. Nkia kani tufwete tangilanga e Bibila? Ekuma?

¹³ Muna mvovo mia Yesu, tulongokele vo tufwete tanganga e Bibila ye kani diasikila. Nswaswani ye Afarisi, tufwete kalanga alembami yo luzolo lwa longoka. Tufwete “tambulwila kuna lulembamu e diambu dina dikuninu.” (Yak. 1:21) Avo tukala alembami, tuyambula vo e Diambu dia Nzambi diamena e mianzi muna ntima mieto. Avo tuvengele e fu kia lulendo yo lembi vava vilwa wa wantu ankaka, tuyambula vo malongi ma Bibila matufila mu songa o walakazi, nkenda yo zola.

14. Aweyi tulenda zayila kana vo tuyambulanga vo e Diambu dia Nzambi diasoba kiwuntu kieto? (Tala mpe mafoto.)

¹⁴ E mpila ina tukadilanga ye akaka ilenda songa kana vo tuyambula vo e Diambu dia Nzambi diasoba kiwuntu kieto. Afarisi ke bayambula ko vo e Diambu dia Nzambi diasoba e ntima miau, e diadi diabafila mu “tumba minkondwa-kuma.” (Mat. 12:7) Diau dimosi mpe, e mpila ina tubadikilanga wantu akaka yo kadila yau, isonganga kana vo tuyambulanga  vo e Diambu dia Nzambi diasoba kiwuntu kieto. Kasikil’owu, nga nkumbu miayingi tuvovelanga e fu yambote ya mpangi zeto yovo vilwa wau kaka tuvovelanga? Nga tufwilanga akaka e nkenda yo kubaloloka vana vau? Yovo vilwa wau kaka tuvavanga yo kubafungila makasi mu nzaki avo batuvangidi diambu diambi? O lufimpu lwalu, lulenda songa kana vo tuyambulanga vo mana tutanganga muna Diambu dia Nzambi masoba e ngindu, kadilu ye mavangu meto.—1 Tim. 4:12, 15; Ayib. 4:12.

15. Aweyi Yesu kamonanga mu kuma kia sono ya Vauka?

¹⁵ Yesu wazolanga e Sono ya Vauka. E sono kia Nkunga 40:8, kiasakula una kabadikilanga e Diambu dia Nzambi. Kivovanga vo: “Ovanga luzolo lwaku, e Nzambi ame, i diau iyangalelanga, o nsiku aku una muna nsi ame a mbundu.” Muna kuma kiaki, wakala ye kiese yo kwamanana sadila Yave. Diau dimosi mpe yo yeto, avo tutangidi e Diambu dia Nzambi yo zola dio, tukala ye kiese kiakieleka.—Nku. 1:1-3.

16. Adieyi ozolele vanga muna vua nluta miayingi muna ntangilu aku a Bibila? (Tala e babu, “ E Mvovo mia Yesu Milenda Kusadisa mu Bakula Mana Otanganga.”)

¹⁶ Yambula twasadila e mvovo mia Yesu yo landa e mbandu andi. Muna mpila yayi, tusia e ngolo za vua e nluta muna ntangilu eto a Bibila. Tulenda toma bakula mana e Bibila kilonganga muna sambanga, lembi tangila mu nzaki-nzaki, kuyivanga e yuvu yo soneka mambu masina. Tulenda vua umbakuzi vava tutanganga e Bibila, muna vavululanga muna nkanda mieto. Tulenda tomesa e mpila tutangilanga e Bibila muna sololanga tusalu twa mwanda tuna twaswekama kana nkutu muna sono ina ke tutoma sadilanga ko. Tulenda mpe yambula vo e Diambu dia Nzambi diasoba kiwuntu kieto muna kalanga ye kani diasikila ekolo tutanganga e Bibila. Ozevo, avo tuvangidi mawonso muna sadila mana tulongokele, nluta miayingi tuvua muna ntangilu eto a Bibila yo toma finama Yave.—Nku. 119:17, 18; Yak. 4:8.