Paul: Beto vuandaka na kiese mpenza! Yavuandaka na novembre 1985, mpe beto vuandaka kuenda na Libéria, na ouest ya Afrique kisika beto bandaka kisalu ya misionere. Avion na beto telemaka na Sénégal. Anne tubaka: “Yamebikana kaka wola mosi samu beto kuma na Libéria!” Na manima beto kuwaka luzayisu: “Bantu yina kena kuenda na Libéria bakita na avion. Bantu mosi kena kusosa kubuisa guvernema yina kena kuyala, na yau beto lenda kuenda ve na buala yango.” Samu na bilumbu 10 yina landaka, beto vuandaka kintuadi na bamisionere na Sénégal, mpe beto vuandaka kuwa bansangu ya Libéria ti bantomabilu vuandaka fuluka na bamvumbi, bapolisi vuandaka zengila bantu wola ya kuvutuka na bayinzo mpe bavuandaka kufua batomboki.

Anne: Beto kele bantu yina kebangaka mpenza mambu. Banda bumuana na munu, bantu vuandaka bokidila munu Annie Bibangabanga. Munu vuandaka banga ata samu na kuzengisa nzila! Kasi beto vuandaka na nzengolo ya kukuenda kisika batindaka beto.

Paul: Bakilometre 8 ya mpamba vuandaka kabula kisika munu butukilaka na kisika Anne butukilaka na ouest ya Angleterre. Beto nionso zole beto bandaka kisalu ya mpasudi nzila na manima ya kubaka diplome, mpe bibuti na munu mpe mama ya Anne nde kindisaka beto mpenza. Bavuandaka mpenza na kiese samu beto vuandaka na nsatu ya kulutisa luzingu na beto nionso na kisalu ya ntangu nionso. Ntangu munu kumaka na bamvula 19, munu bakaka diluaku ya kukota na Betele, mpe Anne kotaka na manima ya dikuela na beto na 1982.

Anne: Beto vuandaka zola kusala na Betele, kasi beto vuandaka ntangu nionso na nsatu ya kukuenda sala kisika yina nsatu ya bansamuni vuandaka mingi. Kusala kintuadi na bamisionere ya ntama na Betele kudisaka nsatu yango. Beto vuandaka sambila mingimingi samu na diambu yango konso mpipa samu na bamvula 3, na yau beto vuandaka na kiese ntangu na 1985 babokidisaka beto na kalasi ya 79 ya Ekole ya Gilead! Batindaka beto na Libéria, na ouest ya Afrique.

Paul: Beto monteke na avion ya ntete yina vuandaka na yinsua ya kukuenda na Libéria. Bantu vuandaka banga mpenza mpe bipekiseli ya kubima ve na bayinzo na bawola yankaka vuandaka kaka. Ata kana ntomabilu ya mpamba mesala makelele ya ngolo, yavuandaka sala ti bantu ganga mpe batina. Samu na kukitisa wonga na beto, beto vuandaka tanga kintuadi bikapu ya Nkunga konso mpipa. Kasi beto vuandaka zola mpenza kiyekua na beto. Anne vuandaka kuenda samuna konso kilumbu, mpe  munu vuandaka sala na Betele kintuadi na John Charuk. a Yandi longisaka munu mambu mingi samu yandi zingaka na Libéria bamvula mingi, mpe yandi zabaka mbote bampasi mpe mambu yina vuandaka kumina bampangi kuna.

Anne: Samu na yinki beto kumaka zola Libéria na nsualu? Samu na bampangi na beto. Bavuandaka monisina beto nzola mingi mpe bavuandaka ya kukuikama. Beto mesanaka mpenza na bau; bakumaka dibuta na beto ya yimpa. Bampova mpe malongi na bau vuandaka kindisa beto. Kusamuna kuna vuandaka kitoko mpenza. Bamfumu ya yinzo vuandaka sepela ve kana nge mebika bau na nsualu! Bantu vuandaka tubila mambu ya Biblia na babalabala. Yavuandaka pete samu na beto na kukota na masolo na bau. Beto vuandaka na banlonguki ya Biblia mingi mpenza mpe yavuandaka mpasi samu na kulonguka na bau nionso. Yavuandaka ntangu mosi ya kitoko!

Paul: Na 1989, na manima ya bamvula 4 ya kiyenge, nsobolo mosi ya mpasi salamaka​—mvita ya bana buala bandaka. Barebele zungaka babalabala nzinganzinga ya Betele kilumbu ya 2 juillet 1990. Samu na bangonda 3, beto vuandaka diaka ve na dikoki ya kusolola na bantu yina vuandaka na nganda ya Libéria, yavuanda bantu ya mabuta na beto mpe Biro na beto ya nene. Mambu ya kinkesi mpe ya mvualangani vuandaka salama bisika nionso, bima ya kudia kumaka mpasi mpe kusangisa nzutu na kingolo na banketo kumaka mingi. Mambu yango ya mpasi tatamanaka samu na bamvula 14 mpe yakotisaka mpasi na buala ya mvimba.

Anne: Bantu ya makanda yankaka vuandaka nuana mpe kuvondasana na bantu ya makanda yankaka. Basoda yina vuandaka na minduki ya ngolo mpe yina vuataka bilele mosi ya kubangisa vuandaka tambula na babalabala mpe bavuandaka yiba bima na konso yinzo. Samu na ndambu kati na bau, kufua bantu vuandaka kaka lokola kufua bansusu. Bavuandaka tetikisa bamvumbi na babalabala mpe bamvumbi yankaka vuandaka pembeni ya filiale. Bakufuaka Bambangi ya Yehova ya kukuikama, na kifuani bampangi na beto zole bamisionere.

Bampangi yankaka tulaka luzingu na bau na kivonza na kusuekaka bampangi yina vuandaka bantu ya makanda yina bavuandaka yina mpe kufua. Bamisionere mpe bampangi ya Betele salaka mpe mutindu yina. Na Betele, bampangi yankaka yina tinaka vuandaka leka na yinsi mpe bayankaka vuandaka na beto na bashambre na beto na etaje. Beto vuandaka vuanda na shambre na dibuta mosi ya bantu 7.

Paul: Konso kilumbu, bantu ya kinkesi vuandaka sosa kukota na Betele samu na kutala kana beto suekaka bantu. Beto vuandaka na bantu 4 yina vuandaka kenga: zole vuandaka kenga na fenetre mpe zole vuandaka kenga na porte ya nganda. Kana bampangi zole yina vuandaka na porte metula maboko na bau na ntuala, yavuandaka monisa ti mambu nionso vuandaka mbote. Kasi  kana bametula maboko na bau na mukongoni, yavuanda monisa ti bantu ya kinkesi vuandaka sala matata, na yau bampangi yina vuandaka na fenetre vuandaka sueka na nsualu bankundi na beto.

Anne: Na manima ya basabala mingi, grupe mosi ya bantu ya kinkesi yina vuandaka na nganzi kotaka na kingolo na lupangu. Munu kukikangidilaka na mpangi mosi ya nketo na dushe kisika beto tulaka armuare mosi yina vuandaka na kisika ya kusuamina. Mpangi yango ya nketo kotaka na kati ya kisika yango ya fioti. Bantu yango landaka munu na etaje na minduki na bau. Babulaka na porte na beto na nganzi nionso. Paul sosaka kupekisa bau bakota na kutubaka: “Nketo na munu kena kuyobila.” Ntangu munu kangaka kisika mpangi yango ya nketo suamaka, yasalaka makelele. Yalombaka munu vutula bima nionso na etajere, diambu yina bakaka munu mua ntangu. Munu zabaka ti bantu yango lendaka kukiyuvusa yinki munu vuandaka sala, na yau munu bandaka kuzakama nzutu ya mvimba. Munu zabaka ti yalombaka munu kitisa ntima tekila munu zibula porte. Munu sambilaka na yinsi ya ntima na kulombaka Yehova sadisa munu. Na manima munu zibulaka porte mpe munu pesaka bau mbote na kiyenge nionso. Mosi na bau tindikaka munu mpe yandi kuendaka na armuare yango, yandi zibulaka yau mpe yandi sosaka na baetajere. Yandi vuandaka ndima ve ti yandi monaka muntu mosi ve. Na manima yandi mpe grupe na yandi sosaka na bashambre mpe bisika yankaka. Kasi kuna mpe bamonaka ata muntu mosi ve.

Paul: Samu na mua bangonda, bima ya kudia kumaka mpasi. Kasi madia ya kimpeve vuandaka sadisa beto. Nsambudulu ya sunka ya Betele nde vuandaka “dejene” na beto, mpe beto nionso beto vuandaka sepela mutindu yavuandaka pesa beto ngolo ya kukanga ntima konso kilumbu.

Beto zabaka ti kana beto mekuenda sosa madia to maza, beto kevuanda diaka ve na dikoki ya kutanina bampangi yina beto suekaka, mpe balendaka kufua bau. Mbala mingi, mutindu mpe ntangu yina Yehova vuandaka pesa beto bima yina beto vuandaka na yau nsatu vuandaka monana lokola kimangu. Yehova vuandaka kokisa bansatu na beto mpe yandi vuandaka sadisa beto samu beto tanina kiyenge.

Mambu na buala yango vuandaka tatamana kubeba, kasi kedika vuandaka pesa beto nionso kivuvu. Mbala na mbala, bampangi vuandaka tina samu na kutanina luzingu na bau, kasi bavuandaka tanina kiminu mpe kiyenge na bau. Bampangi yankaka vuandaka tuba ti kukanga ntima na mvita yango vuandaka “formasion samu na mpasi ya nene.” Bankulutu mpe bampangi ya babakala ya bantuenia salaka nionso yina balenda samu na kusadisa bampangi. Ntangu bavuandaka tina, bampangi vuandaka bikana kintuadi, bavuandaka zibula baterituare ya yimpa samu na kisalu ya kusamuna mpe bavuandaka sadila bima nionso yina bavuandaka mona na mfinda samu na kusala mua Yinzo ya Kimfumu mpe kusala balukutakanu. Na bantangu yango ya mpasi, kukuenda na balukutakanu mpe kusamuna vuandaka pesa bampangi kivuvu mpe kukindisa bau mingi. Ntangu beto vuandaka kabula bima ya kudia, bilele, mpe bima yankaka, bampangi mingi vuandaka lomba basaki ya kusamunina na kisika ya kulomba bilele. Yasimbaka mpenza ntima na beto! Bantu yina vuandaka na kiadi mpe yina vuandaka kukitungisa kuwaka  nsangu ya mbote. Bavuandaka kamua mutindu Bambangi ya Yehova vuandaka na kiese mpe na makanisi ya mbote; bavuandaka lezima lokola kukia na kitombe yango nionso. (Mat. 5:14-16) Vema ya bampangi tindaka ata bantu ya kinkesi kuma bampangi na beto.

Paul: Na bantangu yankaka yavuandaka lomba beto bika Libéria, beto bikaka buala yango mbala tatu samu na mua ntangu, mpe mbala zole samu na mvula ya mvimba. Mpangi mosi ya nketo ya misionere tubaka na nkufi banguilu na beto: “Na Gilead, balongaka beto beto zola bampangi ya kisika yina bametinda beto na ntima ya mvimba, yau nde beto salaka. Na yau ntangu yalombaka beto bika bampangi na beto na ntangu yango ya mpasi, yapesaka beto kiadi!” Diambu ya kiese, beto vuandaka na dikoki ya kusadisa bampangi ya Libéria na kisalu ya kusamuna kukatuka na babuala ya pembeni.

Anne: Na mai 1996, bantu 4 kati na beto kuendaka na ntomabilu ya filiale yina vuandaka ya kufuluka na mikanda ya mfunu ya filiale. Yalombaka beto tambula bakilometre 16 samu na kukuenda na kisika yina lutaka lutanunu na mbanza yango. Kaka ntangu beto katukaka, bakuizaka nuanisa kisika yina beto vuandaka. Bantu ya kinkesi yina vuandaka na nganzi bandaka kubula masasi na zulu, batelemisaka beto, bakitisaka beto tatu, mpe banataka Paul na ntomabilu yango. Beto vuandaka na kiadi ya ngolo. Na kintulumukina Paul vuandaka kuiza na kati ya grupe ya bantu mingi mpe yandi lualaka na yintu. Na ebandeli beto kanisaka ti babulaka yandi masasi kasi na manima beto bakusaka ti kana yavuandaka plina, yandi zolaka koka ve kutambula! Mosi ya bantu yango ya kinkesi bulaka yandi ntangu yandi vuandaka kitisa yandi na ntomabilu. Diambu ya kiese, yavuandaka kaka mua mputa ya fioti.

Ntomabilu mosi ya basoda telemaka pembeni mpe yavuandaka ya kufuluka na bantu yina vuandaka banga. Beto djembeke na ntomabilu yango. Shofere buelaka vitese mpe beto zolaka kubua. Beto lombaka yandi telema kasi yandi vuandaka banga kutelema. Beto salaka ngolo samu beto kubua ve kasi ntangu ntomabilu yango kumaka, beto lembaka mutindu beto djembeke mpe beto vuandaka zakama samu na wonga.

Paul: Na bilele na beto ya mvindu mpe ya kupasuka na mukongoni, beto talanaka mpe beto kamuaka mutindu beto vuandaka kaka na luzingu. Beto lekaka na bilanga pembeni ya elikoptere mosi yina bakaka masasi, yina nataka beto na Sierra Leone kilumbu landaka. Beto vuandaka na butondi mutindu beto vukaka kasi beto vuandaka kukitungisa samu na bampangi na beto Baklisto.

Anne: Ntangu beto kumaka na Betele ya Freetown, na Sierra Leone, beto vuandaka na lutanunu mpe bampangi sadisaka beto. Kasi mambu ya yimbi yina salamaka na Libéria bandaka kuvutukila munu na makanisi. Konso kilumbu, munu vuandaka banga ntangu nionso ti diambu mosi ya yimbi lendaka salama mpe munu vuandaka ve na dikoki ya kukanisa mbote. Munu vuandaka mona mambu nionso lokola ndozi. Na mpipa, munu vuandaka lamuka na kuzakamaka mpe munu vuandaka mona lokola diambu mosi ya yimbi zolaka salama. Munu vuandaka pema na mpasi. Paul vuandaka simba munu mpe kusambila kintuadi na munu. Beto vuandaka yimbila miyimbu ya Kimfumu tii ntangu kuzakama yango vuandaka manisa. Munu vuandaka mona lokola munu zolaka bela yintu mpe munu kekoka diaka ve kusala lokola misionere.

Munu kesala zimbakana ata fioti ve mambu yina salamaka na manima. Kaka na sabala yango beto bakaka bazulunalo zole. Mosi vuandaka Réveillez-vous ! ya 8 juin 1996. Yavuandaka na disolo “Comment venir à bout des crises de panique.” Na ntangu yango munu bakusaka samu na yinki munu vuandaka na banguilu ya mutindu yina. Ya zole vuandaka Linɔ́ngi ya Mosɛnzɛli ya 15 mai 1996, yina vuandaka na disolo “Epai wapi bazwaka nguya na bango?” Yatubilaka kifuani ya kimbembedika. Disolo yango tubaka ti mutindu kaka kimbembedika lenda tatamana kukidikisa mpe kupumbua atako mapapu na yandi mebeba ngolo, na lusadusu ya mpeve ya Yehova beto diaka beto lenda tatamana kusadisa bantu yankaka ata kana beto meluala na makanisi. Yavuandaka madia ya kukindisa yina katukaka na Yehova mpe yina kuizaka mpenza na ntangu yina mebonga. (Mat. 24:45) Munu sosaka masolo ya mutindu yina mpe munu tulaka yau na mukanda mosi. Yasadisaka munu mingi. Na manima ya mua ntangu, mambu yango ya yimbi vuandaka vutukila munu diaka mingi ve.

Paul: Yavuanda yinki ntangu yina beto vuandaka vutuka na Libéria, beto vuandaka na kiese mpenza. Na nsuka ya 2004 beto kokisaka bamvula 20 kuna. Mvita manisaka. Yavuandaka na baproje ya kutunga na filiale. Kasi na kintulumukina bapesaka beto kiyekua ya yimpa.

Yavuandaka kumekama mosi ya nene. Beto vuandaka  zola ngolo dibuta na beto ya kimpeve, mpe beto vuandaka ve na nsatu ya kubika bau. Ntangu beto bikaka mabuta na beto samu na kukuenda na Gilead, beto monaka mutindu kukibika na maboko ya Yehova kenataka balusakumunu, yau yina beto ndimaka kiyekua yango. Batindaka beto na Ghana, buala yina vuandaka pembeni ya Libéria.

Anne: Beto dilaka mingi ntangu beto bikaka Libéria. Beto kamuaka ntangu Frank, mpangi mosi ya bakala ya nduenga yina mepusana na bamvula, tubilaka beto: “Beno fueti zimbakana beto!” Na manima yandi sasilaka: “Beto mezaba ti beno kezimbakana beto ata fioti ve, kasi beno fueti tula ntima na beno ya mvimba na kiyekua na beno ya yimpa. Yamekatuka na Yehova, na yau beno tula makanisi na beno na bampangi yina beno kekuta kuna.” Yasadisaka beto beto vuanda pene ya kusala kinkundi ya yimpa na buala yina bantu fioti kaka zabaka beto mpe buala yina mambu nionso vuandaka ya yimpa samu na beto.

Paul: Kasi, yazingilaka ve samu beto banda kuzola dibuta na beto ya kimpeve ya yimpa na Ghana. Bambangi ya Yehova vuandaka mpenza mingi kuna! Beto bakaka malongi mingi na kukuikama mpe kiminu ya ngolo ya bankundi na beto ya yimpa. Na manima ya kusala na Ghana bamvula 13, beto bakaka nsangu yankaka ya kukamua. Balombaka beto beto kuenda sala na filiale ya Kenya, na est ya Afrique. Ya kedika, beto vuandaka kanisa mingi bankundi na beto ya Ghana mpe ya Libéria, kasi yazingilaka ve beto salaka kinkundi ya yimpa na bampangi na beto ya Kenya. Mpe beto kena kutatamana kusala na terituare mosi ya nene kisika nsatu ya bansamuni kele mingi mpenza.

Anne: Mutindu bamvula vuandaka luta, munu kutanaka na mambu mingi ya mpasi mpenza, mpe na bantangu yankaka munu vuandaka banga ngolo. Kana beto kena kuzinga na bisika ya kivonza, mpe beto kena kulutisa bantangu mosi ya mpasi, beto lenda tungisama na nzutu mpe na makanisi. Yehova ketaninaka beto ve na mambu yango na mutindu ya kimangu. Ata bubu yayi, kana munu mekuwa makelele ya masasi yakesalaka munu estoma mpasi mpe maboko na munu kelembaka. Kasi munu longukaka kutula ntima na lusadusu yina Yehova kepesaka samu na kukindisa beto, na kifuani bampangi na beto. Mpe munu longukaka ti kana beto metatamana kusala mambu ya kimpeve, Yehova lenda sadisa beto samu beto tatamana na kiyekua na beto.

Paul: Bantu keyuvusaka beto: “Beno kezolaka kiyekua na beno?” Babuala lenda vuanda kitoko, kasi yalenda kuma diaka bisika yina mekondua lutanunu mpe ya kivonza. Na yau, yinki beto kezolaka mingi kuluta babuala? Dibuta ya bampangi na beto ya nzola. Atako beto kele na mimeseno ya kusuasana, beto kele mpenza na makanisi mosi. Beto kanisaka ti batindaka beto samu na kukindisa bau, kasi diambu ya kedika kele ti bau nde kindisaka beto.

Konso ntangu yina beto kesalaka vuayaje, beto kemonaka ti bampangi na beto ya yinza ya mvimba kele kimangu ya Yehova. Ntangu nionso yina beto kele na kimvuka, beto kevuanda na dibuta mpe na yinzo. Beto mekukindimisa ti kana beto metatamana kutadila Yehova, yandi kepesa beto ngolo na kutadila bansatu na beto.​—Flp. 4:13.