1. Yinki beto ketubila na disolo yayi?

 BANA ya Yakobi vuandaka nzinganzinga na yandi, bavuandaka kuwa na dikebi ntangu tata na bau yina kumaka kiboba vuandaka sakumuna mosimosi kati na bau. Mutindu beto tubilaka yau na disolo meluta, mbala yankaka bampova ya Yakobi samu na Riben, Simeoni, Levi mpe Yuda kamuisaka bana na yandi. Na yau, balendaka kukiyuvusa yinki mambu Yakobi ketuba samu na bana na yandi 8 yankaka. Beto tala malongi yina beto lenda baka na bampova na yandi samu na Zebulone, Isakare, Dani, Gade, Ashere, Neftali, Yozefi, mpe Benjamen. a

ZEBULONE

2. Tubila lusakumunu ya Zebulone, mpe mutindu ya kokisamaka. (Ebandeli 49:13) (Tala diaka  ankadre.)

² Tanga Ebandeli 49:13. Yakobi tubilaka Zebulone ti bana na yandi kezinga pembeni ya nzadi mungua, na nord ya Ntoto ya nsilulu. Na manima ya bamvula kuluta 200, bantu ya Zebulone bakaka ntoto yina vuandaka na katikati ya nzadi mungua ya Galile mpe nzadi mungua ya Méditerrané. Moize samunaka: “Sepela, Ee Zebulone, ntangu nge kena kubima.” (Mib. 33:18) Mbala yankaka yandi tubaka plina samu yalendaka vuanda pete samu na dikanda ya Zebulone na kusala mumbongo lokola bavuandaka na katikati ya banzadi mungua zole. Yavuanda plina to ve, bantu ya dikanda ya Zebulone vuandaka na mfunu ya kusepela.

3. Yinki lenda sadisa beto samu beto sepela na bima yina beto kele na yau?

³ Yinki malongi beto lenda baka? Beto lenda vuanda ntangu nionso na bamfunu ya kusepela, yavuanda yinki kisika beto kezingaka  to yinki mambu beto kena kukutana na yau. Samu na kutanina kiese na beto, beto fueti sepelaka na bima yina beto kele na yau. (Nz. 16:6; 24:5) Na bantangu yankaka yalenda vuanda pete kuluta beto tula makanisi na bima yina beto kele ve na yau na kisika ya kutula makanisi na bima ya mbote yina beto kele na yau. Na yau, beto fueti salaka ngolo samu na kubambuka na mambu ya mbote yina beto kena kukutana na yau na luzingu na beto.​—Gal. 6:4.

ISAKARE

4. Tubila lusakumunu ya Isakare, mpe mutindu ya kokisamaka. (Ebandeli 49:14, 15) (Tala diaka  ankadre.)

⁴ Tanga Ebandeli 49:14, 15. Yakobi pesaka Isakare bafelisitasion mutindu yandi vuandaka kisadi ya ngolo na kufuanikisaka yandi na mutindu ya mbote na mpunda yina kele na bivisi ya ngolo​—kibulu mosi yina lenda nata bizitu ya kilo. Yakobi tubaka diaka ti Isakare kebaka ntoto mosi ya kitoko. Na nguizani na bampova ya Yakobi, bantu ya dikanda ya Isakare bakaka ntoto yina vuandaka buta mbote pembeni ya nzadi ya Yordani. (Yos. 19:22) Kondua ntembe basalaka kisalu ya ngolo samu na kukuna na ntoto na bau, kasi basalaka diaka kisalu ya ngolo samu na mambote ya bantu yankaka. (1 Bak. 4:7, 17) Na kifuani, dikanda ya Isakare vuandaka ndima kunuana samu na dikanda ya mvimba ya Yisaele, mutindu basalaka yau na ntangu ya zuzi Baraki mpe mbikudi ya nketo Debora.​—Bas. 5:15

5. Samu na yinki beto fueti sala ngolo samu beto vuanda bisadi ya ngolo?

⁵ Yinki malongi beto lenda baka? Yehova kebakaka na valere kisalu na beto ya ngolo samu na yandi mutindu kaka yandi bakaka na valere kisalu ya ngolo ya bantu ya dikanda ya Isakare. (Mos. 2:24) Beto tadila na kifuani bampangi yina kesalaka kisalu ya ngolo samu na kutanina kimvuka. (1 Tim. 3:1) Bampangi yango kenuanaka ve bamvita ya kinsuni, kasi bakesalaka kisalu ya ngolo samu na kutanina bisadi ya Nzambi na bivonza ya kimpeve. (1 Ko. 5:1, 5; Yuda 17-23) Bakesalaka diaka ngolo samu na kubongisa mpe kusala badiskur yina kekindisaka kimvuka.​—1 Tim. 5:17.

DANI

6. Yinki kiyekua bantu ya dikanda ya Dani bakaka? (Ebandeli 49:17, 18) (Tala diaka  ankadre.)

⁶ Tanga Ebandeli 49:17, 18. Yakobi fuanikisaka Dani na nioka yina kenuanisaka bibulu yina meluta yau na nene. Na kifuani mpunda ya mvita. Bantu ya dikanda ya Dani vuandaka na kibakala mpe bavuandaka pene ya kunuanisa bambeni ya Yisaele. Ntangu bavuandaka kuenda na Ntoto ya nsilulu, bantu ya dikanda ya Dani taninaka dikanda ya Yisaele na kusalaka “mulongo ya bantu yina kekengaka na manima.” (Mit. 10:25) Yavuandaka kiyekua mosi ya mfunu, atako Bayisaele yankaka vuandaka mona ve mambu nionso yina bantu ya Dani vuandaka sala.

7. Yinki mutindu Yehova ketadilaka konso kiyekua ya teokrasi yina beto kesalaka?

⁷ Yinki malongi beto lenda baka? Nge kekokisaka kiyekua mosi yina mbala yankaka kemonanaka ve na meso ya bantu yankaka? Mbala yankaka nge kesadisaka samu na kubongisa mpe kutanina Yinzo ya Kimfumu, nge kele volontere na kisika ya balukutakanu ya nene, to nge kekokisaka biyekua yankaka. Kana yakele plina, nge mebonga kubaka bafelisitasion! Kuzimbakana ve ti Yehova kemonaka ntangu nionso mpe yandi kebakaka na valere mambu nionso yina nge kesalaka samu na yandi. Yandi kesepelaka mingimingi ntangu nge kesadilaka yandi samu na kusosa ve ti bantu yankaka kumisa nge, kasi samu nge kele na nsatu ya kumonisa yandi ti nge kezolaka yandi mingi.​—Mat. 6:1-4.

GADE

8. Samu na yinki yavuandaka pete samu bambeni nuanisa bantu ya dikanda ya Gade? (Ebandeli 49:19) (Tala diaka  ankadre.)

⁸ Tanga Ebandeli 49:19. Yakobi samunaka ti kimvuka mosi ya bantu ya mvualangani  kenuanisa Gade. Bamvula kuluta 200 na manima, bantu ya dikanda ya Gade bakaka ntoto na est ya nzadi ya Yordani​—ntoto yina bambeni ya dikanda ya Yisaele zungaka. Na yau, yavuandaka pete samu bambeni yango nuanisa bau. Kasi, bantu ya dikanda ya Gade vuandaka sepela kuzinga na ntoto yango samu yavuandaka na bamfinda mingi samu na kudikila bibulu na bau. (Mit. 32:1, 5) Yamemonana puelele ti bantu ya Gade vuandaka bantu ya kibakala. Katula yau, bavuandaka tula ntima ti Yehova kesadisa bau samu banuanisa bimvuka ya bantu ya mvualangani samu na kutanina ntoto yina Nzambi pesaka bau. Kutu, samu na bamvula mingi bavuandaka tinda basoda samu na kusadisa makanda yankaka samu babaka bantoto yankaka na ndambu yankaka ya Yordani. (Mit. 32:16-19) Bavuandaka tula ntima ti Yehova ketanina banketo mpe bana na bau ntangu babakala kevuanda na mvita. Yehova sakumunaka bau samu na kibakala mpe kikadulu na bau ya kukiyimina.​—Yos. 22:1-4.

9. Kana beto kena kutudila Yehova ntima, yinki banzengolo beto kebaka?

⁹ Yinki malongi beto lenda baka? Beto fueti tatamana kutudila Yehova ntima samu beto tatamana kusadila yandi na bantangu ya mpasi. (Nz. 37:3) Bubu yayi, bampangi mingi kemonisaka ti baketudilaka Yehova ntima na kukiyiminaka samu na kupesa maboko na baproje ya kutunga bayinzo ya teokrasi, na kukuendaka kupesa maboko bisika nsatu ya bansamuni kele mingi, to  na kukokisaka biyekua yankaka. Bakesalaka mutindu yina samu baketulaka ntima ti Yehova kekokisa ntangu nionso bansatu na bau.​—Nz. 23:1.

ASHERE

10. Yinki bantu ya dikanda ya Ashere salaka ve? (Ebandeli 49:20) (Tala diaka  ankadre.)

¹⁰ Tanga Ebandeli 49:20. Yakobi samunaka ti dikanda ya Ashere kevuanda na kimvuama mingi, mpe yau nde mpenza diambu salamaka. Bitini yankaka ya ntoto ya dikanda ya Ashere vuandaka buta bambuma mingi kuluta bantoto ya Yisaele ya mvimba. (Mib. 33:24) Ntoto na bau vuandaka pembeni ya nzadi mungua ya Méditerrané mpe yavuandaka na dibongo ya mumbongo mingi ya Sidone. Kasi, bantu ya dikanda ya Ashere kukaka ve bantu ya Kanana na ntoto yango. (Bas. 1:31, 32) Mbala yankaka bupusi ya yimbi ya bantu ya Kanana mpe kimvuama ya bantu ya dikanda ya Ashere nde salaka ti bantu ya dikanda yango zimbisa vema na bau samu na nsambudulu ya kuvedila. Bantu ya dikanda ya Ashere pesaka ve maboko ntangu Zuzi Baraki vuandaka sosa bavolontere samu na kunuanisa kimvuka ya basoda ya Kanana. Na yau, bamonaka ve mambu ya kukamua yina Yehova salaka samu na kusadisa Bayisaele samu banunga “pene na maza ya Megido.” (Bas. 5:19-21) Yafueti vuanda ti bantu ya dikanda ya Ashere monaka nsoni ntangu bakuwaka muyimbu ya kununga yina Baraki mpe Debora salaka na lutuadusu ya mpeve ya nlongo, yina vuandaka tuba: ‘Ashere vuandaka kondua kusala kima pembeni ya nzadi mungua.’​—Bas. 5:17.

11. Samu na yinki beto fueti manga kutadila mbongo lokola kima yina meluta mfunu na luzingu na beto?

 ¹¹ Yinki malongi beto lenda baka? Beto kevuandaka na nsatu ya kusadila Yehova na ngolo na beto nionso. Samu na kusala yau, beto fueti manga kuvuanda lokola bantu ya yinza yina kekanisaka ti mbongo, mpe bima yina yalenda sumba kele bima yina meluta mfunu na luzingu. (Mas. 18:11) Beto fueti sala ngolo samu na kutadila mbongo na bukatikati. (Mos. 7:12; Ebr. 13:5) Beto fueti lutisaka ve ntangu mpe ngolo na beto na kusosaka bima ya kinsuni yina beto kele mpenza ve na nsatu na yau. Kasi, beto fueti salaka nionso yina beto lenda samu na Yehova, na kuzabaka ti luzingu yina meluta mbote kena kuvingila beto na bilumbu kena kuiza.​—Nz. 4:8.

NEFTALI

12. Yinki mutindu mbala yankaka lusakumunu ya Neftali kokisamaka? (Ebandeli 49:21) (Tala diaka  ankadre.)

¹² Tanga Ebandeli 49:21. “Bampova ya kitoko” yina Yakobi tubaka, metadila mbala yankaka mutindu Yesu vuandaka tubila na kisalu na yandi awa na ntoto. Yesu yina zabanaka lokola nlongisi ya mbote, kumisaka Kapernaume yina vuandaka na terituare ya Neftali “mbanza na yandi.” (Mat. 4:13; 9:1; Yoa. 7:46) Yisaya samunaka samu na Yesu ti bantu ya dikanda ya Zebulone mpe ya Neftali kemona “kukia mosi ya nene.” (Yis. 9:1, 2) Na nzila ya malongi na yandi, Yesu vuandaka “kukia ya kedikakedika yina kengengisaka bantu ya mitindu nionso.”​—Yoa. 1:9.

13. Yinki mutindu beto lenda tuba “bampova ya kitoko” yina kesepedisa Yehova?

¹³ Yinki malongi beto lenda baka? Mambu yina beto ketubaka mpe yina beto kesalaka kevuandaka na mfunu samu na Yehova. Yinki mutindu beto lenda tuba “bampova ya kitoko” yina kesepedisa Yehova? Na kutubaka kaka mambu ya kedika. (Nz. 15:1, 2) Beto lenda kindisa bantu yankaka na nzila ya bampova na beto na kupesaka bau bafelisitasion ntangu bamesala mambu ya mbote mpe na kumangaka kutubila banzimbala na bau na bantu yankaka. (Ef. 4:29) Beto lenda kukitudila lukanu ya kukudisa makoki na beto ya kubanda masolo yina lenda sadisa beto na kupesa kimbangi.

YOZEFI

14. Sasila mutindu lusakumunu ya Yozefi kokisamaka. (Ebandeli 49:22, 26) (Tala diaka  ankadre.)

¹⁴ Tanga Ebandeli 49:22, 26. Kondua ntembe Yakobi vuandaka sepela mingi na Yozefi​—yandi vuandaka “muntu yina kabuanaka na bampangi na yandi.” Yakobi bokidilaka yandi “muana ya yinti yina kebutaka mbuma.” Yakobi yandi mosi vuandaka yinti, mpe Yozefi vuandaka kitafi ya yinti yango. Yozefi vuandaka muana ya ntete yina Yakobi butaka na nketo na yandi ya nzola Rashele. Yakobi tubaka ti Yozefi kebaka bitini zole yina Riben, muana ya ntete yina Yakobi butaka na nketo na yandi Lea zolaka baka. (Eba. 48:5, 6; 1 Nt. 5:1, 2) Mbikudulu yango kokisamaka ntangu bana zole ya Yozefi, Efraime mpe Manase bakaka bitini zole ya ntoto lokola makanda zole ya kusuasana.​—Eba. 49:25; Yos. 14:4.

15. Yinki Yozefi salaka ntangu yandi kutanaka na mambu ya kukondua lunungu?

¹⁵ Yakobi tubilaka diaka bantu yina kelozaka dikonga yina vuandaka “lozila [Yozefi] dikonga mpe kulundila yandi nganzi na ntima.” (Eba. 49:23) Bantu yango vuandaka bampangi na yandi mosi yina vuandaka na kimpala samu na yandi mpe yina salaka ti mambu mingi ya kukondua lunungu kumina yandi. Kasi, Yozefi kumaka ve nganzinganzi na bampangi na yandi to na Yehova. Mutindu Yakobi tubaka: “Arke ya [Yozefi] bikanaka na kisika na yau, mpe maboko na yandi vuandaka kaka ngolo mpe pepele.” (Eba. 49:24) Yozefi vuandaka tudila Yehova ntima ntangu yandi vuandaka kutana na banzomono, mpe yandi sukaka ve na kunlemvukila bampangi na yandi kasi yandi sadilaka bau mambu  na kimpombo nionso. (Eba. 47:11, 12) Yozefi bikaka ti banzomono yina yandi vuandaka kutana na yau pesa yandi formasion. (Nz. 105:17-19) Yasalaka ti Yehova sadila yandi samu na kusala mambu ya mfunu.

16. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Yozefi kana beto mekutana na banzomono?

¹⁶ Yinki malongi beto lenda baka? Beto bika nzila ata fioti ve ti banzomono kabula beto na Yehova to na bampangi na beto Baklisto. Kuzimbakana ve ti na bantangu yankaka Yehova kebikaka nzila ti kiminu na beto mekama samu na kupesa beto formasion. (Ebr. 12:7, nyp.) Formasion yango lenda sadisa beto beto kudisa mpe beto bongisa bikadulu ya Buklisto, na kifuani ntima kiadi mpe nlemvo. (Ebr. 12:11) Yehova kesakumuna beto kana beto kena kukanga ntima lokola Yozefi.

BENJAMEN

17. Yinki mutindu lusakumunu ya mbikudulu ya Benjamen kokisamaka? (Ebandeli 49:27) (Tala diaka  ankadre.)

¹⁷ Tanga Ebandeli 49:27. Yakobi samunaka ti bantu ya dikanda ya Benjamen kevuanda na makoki mingi ya kunuana lokola yimbua ya mfinda. (Bas. 20:15, 16; 1 Nt. 12:2) Ntinu ya ntete ya Yisaele, Saulo vuandaka muntu ya dikanda ya Benjamen. Mpe Saulo nuanisaka Bafilistia na kibakala nionso. (1 Sa. 9:15-17, 21) Bamvula mingi na manima, Estere nketo ya ntinu mpe Mordekayi, yina vuandaka bantu ya dikanda ya Benjamen vukisaka Bayisaele na lufua.​—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3.

18. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya kukuikama ya bantu ya dikanda ya Benjamen?

¹⁸ Yinki malongi beto lenda baka? Kondua ntembe bantu ya dikanda ya Benjamen sepelaka kumona muntu mosi ya dikanda na bau mekuma ntinu, diambu yina kokisaka lusakumunu na bau. Kasi, ntangu Yehova pesaka kintinu na Davidi yina vuandaka muntu ya dikanda ya Yuda, bantu ya dikanda ya Benjamen pesaka maboko na nsobolo yango. (2 Sa. 3:17-19) Bamvula mingi na manima, ntangu makanda yankaka tombokaka, dikanda ya Benjamen bikanaka ya kukuikama na Yuda mpe na ntinu yina Yehova ponaka. (1 Bak. 11:31, 32; 12:19, 21) Bika beto diaka beto pesaka maboko na kukuikama nionso na bantu yina Yehova keponaka samu na kutuadisa bisadi na yandi bubu yayi.​—1 Tes. 5:12.

19. Yinki mutindu beto lenda baka mambote na bampova ya nsuka ya Yakobi?

¹⁹ Beto lenda baka mambote na bampova ya nsuka ya Yakobi. Kutadila mutindu yakokisamaka kekumisaka kiminu na beto ngolo ti bambikudulu yankaka yina kele na Mpova ya Yehova kekokisama mpenza. Mpe kutadila mutindu bana ya Yakobi bakaka balusakumunu kesadisaka beto beto bakusa mbote kuluta mutindu beto lenda sepedisa Yehova.