1-2. Yinki Yakobi salaka ntangu yandi kumaka pene ya kufua, mpe samu na yinki? (Tala diaka kuvertire.)

 YALUTAKA bamvula kana 17 banda Yakobi, kisadi ya kukuikama ya Yehova katukaka na Kanana samu na kukuenda na Ezipito kintuadi na dibuta na yandi. (Eba. 47:28) Na ntangu yango, yandi vuandaka na kiese ya ngolo ya kuvuanda diaka kintuadi na muana na yandi ya nzola Yozefi mpe dibuta na yandi ya mvimba. Kasi, Yakobi zabaka ti ntama mingi ve yandi kekufua. Na yau, yandi sangisaka dibuta na yandi samu na lukutakanu mosi ya mfunu.​—Eba. 49:28.

² Na bilumbu yango, yavuandaka mumeseno ti mfumu ya dibuta yina zola kufua sangisa bantu ya dibuta na yandi samu na kupesa bau malako na yandi ya nsuka. (Yis. 38:1) Na lukutakanu yango, yandi lendaka pona diaka muntu yina kekuma mfumu ya dibuta na manima ya lufua na yandi.

3. Na kutadila Ebandeli 49:1, 2, samu na yinki bampova ya Yakobi vuandaka na mfunu mingi?

³ Tanga Ebandeli 49:1, 2. Kasi lukutakanu yango suasanaka na balukutakanu yankaka. Yakobi vuandaka mbikudi. Na lukutakanu yango, Yehova sadisaka kisadi na yandi samu yandi tubila bana na yandi mambu ya mfunu yina kekumina bau mpe mabuta na bau na bilumbu kena kuiza. Na yau, bampova ya Yakobi samu na bana na yandi vuandaka bambikudulu.

4. Yakobi samunaka samu na banani, mpe yinki malongi beto lenda baka na bampova na yandi? (Tala diaka ankadre “Dibuta ya Yakobi.”)

⁴ Na disolo yayi, beto ketubila bampova ya Yakobi samu na  bana na yandi 4: Riben, Simeoni, Levi, mpe Yuda. Mpe na disolo kelanda, beto ketubila bampova ya Yakobi samu na bana na yandi 8 yankaka. Mutindu beto kemona yau, Yakobi tubaka kaka ve samu na bana yandi kasi mpe samu na bana na bau yina nsukansuka kumaka dikanda ya nene ya Yisaele. Kutadila disolo yango kemonisa puelele mutindu bampova ya mbikudulu ya Yakobi kokisamaka. Mpe na kutadilaka bampova na yandi, beto kebaka malongi ya mfunu yina lenda sadisa beto samu beto sepedisa Tata na beto ya dizulu, Yehova.

RIBEN

5. Yinki mbala yankaka Riben vuandaka vingila kubaka na tata na yandi?

⁵ Yakobi tubaka ntetentete na Riben. Yandi tubaka: “Nge kele muana na munu ya ntete.” (Eba. 49:3) Lokola yandi vuandaka muana ya ntete, kondua ntembe Riben vuandaka kukivingila ti yandi baka bima mingi ya tata na yandi kuluta bampangi na yandi yankaka. Mbala  yankaka yandi vuandaka kukivingila diaka ti yandi kuma mfumu ya dibuta na manima ya lufua ya tata na yandi. Mpe na manima yandi vuanda na lokumu ya kupesa kiyekua yango na bana na yandi.

6. Samu na yinki Riben zimbisaka yinsua ya muana ya ntete? (Ebandeli 49:3, 4)

⁶ Kasi, Riben zimbisaka yinsua ya muana ya ntete. (1 Nt. 5:1) Samu na yinki? Mua bamvula na ntuala, yandi sangisaka nzutu na Bila, dikangu ya Yakobi. Bila vuandaka kisadi ya Rashele, nketo yina Yakobi vuandaka zola mingi, yina kufuaka. (Eba. 35:19, 22) Riben vuandaka muana ya Lea, nketo yankaka ya Yakobi. Mbala yankaka Riben vuandaka lula Bila. To yalenda vuanda ti yandi sangisaka nzutu na Bila na kingolo samu Yakobi yina Bila mpe yandi zola mingi mama na yandi Lea. Yavuanda plina to ve, diambu yina yandi salaka sepedisaka ve Yehova mpe tata na yandi.​—Tanga Ebandeli 49:3, 4.

7. Yinki kuminaka Riben mpe bana na yandi? (Tala diaka ankadre “ Bampova ya nsuka ya Yakobi.”)

⁷ Yakobi tubilaka Riben: “Nge kevuanda ve muntu ya lokumu.” Bampova yango kokisamaka. Biblia tubila ve ata muana mosi ya Riben yina kumaka ntinu, nganga-nzambi, to mbikudi. Atako plina, Yakobi pesaka Riben ndambu ya bima na yandi, mpe dibuta ya Riben kumaka mosi ya makanda ya Yisaele. (Yos. 12:6) Riben monisaka bikadulu ya mbote na maluaku yankaka, mpe Biblia tuba ve ti yandi salaka diaka pite.​—Eba. 37:20-22; 42:37.

8. Yinki malongi beto lenda baka na kifuani ya Riben?

⁸ Yinki malongi beto lenda baka? Beto fueti sala ngolo samu na kukudisa kikadulu ya kukiyala mpe kumanga pite. Kana beto mekutana na ntotolo ya kusala disumu, beto fueti baka ntangu ya kukanisa mutindu mambu yina beto kesala kepesa mpasi na Yehova, dibuta na beto, mpe bantu yankaka. Beto fueti zaba diaka ti “nionso yina muntu kena kuna, yau nde yandi kebuka.” (Gal. 6:7) Na ndambu yankaka, mambu yina kuminaka Riben kena kubambula beto ntima kiadi ya Yehova. Atako Yehova ketaninaka beto ve na mambu ya mpasi yina banzimbala na beto kebimisaka, yandi kesakumunaka bangolo na beto kana beto mesala mambu yina kele mbote.

SIMEONI MPE LEVI

9. Samu na yinki Yakobi vuandaka sepela ve na Simeoni mpe Levi? (Ebandeli 49:5-7)

⁹ Tanga Ebandeli 49:5-7. Na manima yandi tubaka na Simeoni mpe Levi. Kasi, mambu yina yandi tubaka monisaka ti yandi vuandaka sepela na bau ve. Mua bamvula na ntuala, bakala mosi ya Kanana na nkumbu ya Shekeme, sangisaka nzutu na kingolo na Dina, muana ya Yakobi ya nketo. Ya kedika, bana nionso ya Yakobi fuemaka samu na diambu yina kuminaka mpangi na bau ya nketo. Kasi Simeoni mpe Levi yalaka ve nganzi na bau. Bavunaka babakala nionso ya Shekeme ti kana bamezengisa masutu bakesala kiyenge na bau. Babakala yango ndimaka. Ntangu bavuandaka ntete na mpasi samu bazengisaka masutu, Simeoni mpe Levi “bakaka muntu na muntu mupanga na yandi mpe bakuendaka na mbanza kondua ti bantu zaba mpe bakufuaka babakala nionso.”​—Eba. 34:25-29.

10. Yinki mutindu bampova ya mbikudulu ya Yakobi samu na Simeoni mpe Levi kokisamaka? (Tala diaka ankadre “ Bampova ya nsuka ya Yakobi.”)

¹⁰ Yakobi kukitungisaka mingi samu na mambu ya kinkesi yina bana na yandi zole salaka. Yandi samunaka ti mabuta na bau kevuanda ya kupanzana na Yisaele ya mvimba. Bampova yango ya mbikudulu kokisamaka bamvula kuluta 200 na manima ntangu dikanda ya Yisaele kotaka na Ntoto ya nsilulu. Dikanda ya  Simeoni bakaka mua bambanza na terituare ya Yuda. (Yos. 19:1) Dikanda ya Levi bakaka bambanza 48 yina vuandaka ya kupanzana na Yisaele ya mvimba.​—Yos. 21:41.

11. Yinki mambu ya mbote dikanda ya Simeoni mpe ya Levi salaka?

¹¹ Bantu ya dikanda ya Simeoni mpe ya Levi vutukilaka ve banzimbala yina Simeoni mpe Levi salaka. Dikanda ya Levi monisaka kukuikama ya ngolo samu na nsambudulu ya kuvedila. Ntangu Moize bakaka Nsiku ya Yehova na mongo ya Sinai, Bayisaele mingi sambilaka kiteke ya ngombe. Kasi Balevi vuandaka na ndambu ya Moize mpe basadisaka yandi samu na kufua bantu yina sambilaka kiteke ya ngombe yango. (Kob. 32:26-29) Yehova pesaka kiyekua ya spesiale ya kinganga nzambi na dikanda ya Levi. (Kob. 40:12-15; Mit. 3:11, 12) Na manima, na ntangu ya kubaka Ntoto ya nsilulu, dikanda ya Simeoni sadisaka dikanda ya Yuda ntangu banuanisaka bantu ya Kanana mutindu Yehova lombaka.​—Bas. 1:3, 17.

12. Yinki malongi beto lenda baka na kifuani ya Simeoni mpe Levi?

¹² Yinki malongi beto lenda baka? Kubikaka ata fioti ve nganzi tuadisa banzengolo mpe mambu yina nge kesalaka. Yakele yimbi ve kufuema kana bakena kuniokola nge to bakena kuniokola muntu mosi yina nge kezolaka. (Nz. 4:4) Kasi, beto fueti zimbakana ve ti Yehova kesepela na beto ve kana beto metuba to beto mesala mambu na nganzi. (Yak. 1:20) Beto kekangaka ntima na mambu ya kukondua lunungu yavuanda na kati to na nganda ya kimvuka na nguizani na bansikudukusu ya Biblia. Yakesalaka ti beto tina mambu ya mpasi yina kukondua kuyala nganzi kebimisaka. (Rom. 12:17, 19; 1 Pe. 3:9) Ata kana bibuti na nge kena kusala mambu yina kesepedisaka ve Yehova, zaba ti nge fueti landa kaka ve kifuani na bau. Kukanisa ve ti nge lenda sepedisa ve Yehova. Yehova kesadisa nge na kusala mambu yina kele mbote mpe yandi kesakumuna bangolo yina nge kena kusala.

YUDA

13. Samu na yinki mbala yankaka Yuda bangaka tekila ya kuwa bampova ya tata na yandi?

¹³ Na manima, Yakobi samunaka samu na muana na yandi Yuda. Na manima ya kuwa bampova ya Yakobi samu na bayaya na yandi, mbala yankaka Yuda bangaka. Kutu, yandi diaka yandi salaka banzimbala ya nene. Kondua ntembe, yandi bakaka bima ya bantu ya mbanza ya Shekeme. (Eba. 34:27) Yandi sanganaka na bampangi na yandi samu na kuteka Yozefi lokola nanga mpe kuvuna tata na bau samu na diambu yango. (Eba. 37:31-33) Mpe na manima ya lufua ya muana na yandi, Yuda sangisaka nzutu na Tamare, nketo ya muana na yandi, na kukanisaka ti yandi vuandaka nketo ya ndumba.​—Eba. 38:15-18.

14. Yinki mambu ya mbote Yuda salaka? (Ebandeli 49:8, 9)

¹⁴ Kasi, na lutuadusu ya mpeve ya nlongo, Yakobi tubaka kaka balusakumunu mpe bafelisitasion samu na Yuda. (Tanga Ebandeli 49:8, 9.) Yuda monisaka ti yandi vuandaka kukitungisa mingi samu na tata na yandi yina kumaka kiboba. Mpe yandi monisaka ntima kiadi samu na leki na bau ya bakala, Benjamen.​—Eba. 44:18, 30-34.

15. Na yinki mitindu lusakumunu ya Yuda kokisamaka?

¹⁵ Yakobi samunaka ti Yuda kevuanda mfumu ya bampangi na yandi. Kasi, bamvula kana 200 lutaka tekila mbikudulu yango kokisama. Ntangu Bayisaele bimaka na Ezipito mpe bavuandaka na dezere samu na kukuenda na Ntoto ya nsilulu, dikanda ya Yuda nde katukaka ya ntete, mpe makanda nionso yankaka landaka yau. (Mit. 10:14) Bamvula mingi na  manima, dikanda ya Yuda vuandaka dikanda ya ntete yina bandaka kunuana samu na kubaka Ntoto ya nsilulu. (Bas. 1:1, 2) Mpe Davidi, muntu ya dikanda ya Yuda, vuandaka muntu ya ntete kati na mulongo ya yinda ya bantinu yina katukaka na dikanda yango. Kasi mbikudulu yango kokisamaka diaka na mitindu yankaka.

16. Yinki mutindu mbikudulu yina kele na Ebandeli 49:10 kokisamaka? (Tala diaka ankadre “ Bampova ya nsuka ya Yakobi.”)

¹⁶ Yakobi monisaka ti Muntu yina keyadila bantu nionso samu na mvimbamvimba kebimina na dikanda ya Yuda. (Tanga Ebandeli 49:10 mpe noti na yinsi ya paje.) N’yadi yango kele Yesu Klisto yina Yakobi bokidilaka Shilo. Mbasi mosi tubaka samu na Yesu ti: “Yehova Nzambi kepesa yandi kiti ya kimfumu ya Davidi nkaka na yandi.” (Luka 1:32, 33) Bamebokidila diaka Yesu ‘Nkosi ya dikanda ya Yuda.’​—Em. 5:5.

17. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Yehova na mutindu beto ketadilaka bantu yankaka?

¹⁷ Yinki malongi beto lenda baka? Yehova sakumunaka  Yuda ata kana yandi salaka banzimbala ya nene. Kasi mbala yankaka bampangi ya Yuda kukiyuvusaka samu na yinki Yehova sakumunaka yandi? Yavuanda plina to ve, Yehova monaka mambu ya mbote na Yuda mpe yandi sakumunaka yandi samu na yau. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Yehova? Kana mpangi mosi Muklisto mebaka kiyekua mosi ya spesiale, makanisi na beto lenda kuenda ntetentete na banzimbala ya muntu yango. Kasi beto zimbakana ve ti Yehova kesepelaka na bikadulu ya mbote ya muntu yango. Yehova kesosaka mambu ya mbote na bisadi na yandi. Beto fueti landa kifuani na yandi.

18. Samu na yinki beto fueti vuanda na ntima yinda?

¹⁸ Dilongi yankaka yina beto lenda baka na disolo ya Yuda kele mfunu ya kuvuanda na ntima yinda. Yehova kekokisaka ntangu nionso bansilulu na yandi, kasi yandi kesalaka yau ve ntangu nionso na mutindu to na ntangu yina beto kena kukanisa. Bantu ya dikanda ya Yuda bandaka ve mbala mosi kutuadisa dikanda ya Nzambi. Kasi bapesaka maboko na kukuikama nionso na bantu yina Yehova ponaka samu na kutuadisa, na kifuani Moize muntu ya dikanda ya Levi, Yosua muntu ya dikanda ya Efraimi, to Ntinu Saulo muntu ya dikanda ya Benjamen. Beto diaka beto fueti pesaka maboko na muntu nionso yina Yehova mepona samu na kutuadisa beto bubu yayi.​—Ebr. 6:12.

19. Yinki bampova ya nsuka ya Yakobi yina beto metubila na disolo yayi melonga beto samu na Yehova?

¹⁹ Yinki malongi beto mebaka na bampova ya nsuka ya Yakobi samu na bana na yandi 4 ya ntete? Yakele puelele ti ‘mutindu yina muntu ketadilaka mambu mesuasana na mutindu yina Nzambi ketadilaka yau.’ (1 Sa. 16:7) Yehova kele mpenza na ntima yinda mpe na nlemvo. Atako yandi kekangaka ve meso na ndiatulu ya yimbi, yandi kelombaka mpe ve bisadi na yandi sala mambu na mutindu ya kukoka. Yandi lenda sakumuna ata bantu yina mesalaka masumu ya nene na ntama kana bamebalula mpenza ntima mpe bakena kusala mambu ya mbote. Na disolo kelanda, beto ketubila mambu yina Yakobi tubaka samu na bana na yandi 8 yankaka.