1-2. Yinki mambu lenda didisa beto?

 BETO nionso beto kedilaka. Na bantangu yankaka beto kedilaka samu beto kele na kiese. Mbala yankaka nge dilaka ntangu diambu mosi ya mfunu to ya spesiale kuminaka nge​—na kifuani, ntangu muana na nge butukaka, ntangu nge kanisaka diambu mosi ya mbote, to ntangu nge kutanaka na nkundi mosi yina nge kezolaka mingi, yina nge monaka ve yameluta bamvula mingi.

² Kasi, mbala mingi beto kedilaka samu beto kele na kiadi to beto kena kuniokuama. Na kifuani, beto lenda dila ntangu muntu mosi meluadisa beto na ntima. Beto lenda dila diaka ntangu beto kele na mpasi mosi ya ngolo samu na maladi mosi yina kena kumanisa ve, to samu beto mefuila muntu mosi yina beto vuandaka zola. Na bantangu ya mutindu yina, beto lenda kukimona mutindu mbikudi Yeremia kukimonaka ntangu bantu ya Babiloni bebisaka Yerusaleme. Yeremia tubaka: “Disu na munu kena kubimisa kaka maza ya meso . . . Meso na munu kena kudila kaka kondua kubika.”​—Bil. 3:48, 49.

3. Yinki mutindu Yehova kekukimonaka ntangu yandi kemonaka bisadi na yandi kena kuniokuama? (Yisaya 63:9)

³ Yehova mezaba mpenza mbala nionso yina beto medilaka na luzingu na beto samu na mambu ya mpasi. Biblia metubila beto ti yandi mezaba mambu nionso ya mpasi yina bisadi na yandi kekutanaka na yau, mpe yandi kekuwaka beto ntangu beto kedilaka samu na kulomba yandi lusadusu. (Nz. 34:15) Kasi Yehova kesukaka kaka ve na kumona mpe kuwa beto. Mutindu mosi na tata yina kezolaka bana na yandi, yandi kevuandaka na kiadi ntangu yandi kemonaka bana na yandi kena kudila, mpe yandi kevuandaka pene ya kusadisa bau.​—Tanga Yisaya 63:9.

4. Yinki bifuani ya Biblia beto ketubila, mpe yinki biuvu beto kebakila bamvutu?

⁴ Na Mpova na yandi, Yehova metubila beto mutindu yandi kesadisaka  bisadi na yandi ntangu bakena kudila. Beto lenda mona yau na kutadilaka kifuani ya Ana, Davidi, mpe Ntinu Ezekiasi. Yinki mambu didisaka bau? Yinki Yehova salaka ntangu badilaka samu na kulomba yandi lusadusu? Mpe yinki mutindu bifuani na bau lenda bomba beto ntangu beto kena kudila samu na kiadi ya ngolo, ntangu bamesadila beto mambu ya kukondua lunungu, to ntangu beto mekondua kivuvu?

KUDILA SAMU NA KIADI YA NGOLO

5. Yinki mutindu Ana vuandaka kukimona samu na mambu yina vuandaka tungisa yandi?

⁵ Ana kutanaka na mambu mingi ya mpasi yina pesaka yandi kiadi ya ngolo mpe yina didisaka yandi. Mosi ya mambu yango ya mpasi vuandaka ti yandi vuandaka na dikuela ya kimbanda, mpe Penina, nketo yankaka ya bakala na yandi, vuandaka yina yandi. Diambu yankaka ya mpasi, Ana vuandaka kisita, kasi Penina vuandaka na bana mingi. (1 Sa. 1:1, 2) Penina tatamanaka kuvueza Ana samu yandi vuandaka buta ve. Yinki mutindu nge zolaka kukimona na diambu ya mutindu yayi? Ana vuandaka mpenza na kiadi mpe “yandi vuandaka dila mpe kumanga kudia,” mpe yandi “monaka mpasi mingi” na ntima.​—1 Sa. 1:6, 7, 10.

6. Yinki Ana salaka samu na kubaka lukindusu?

⁶ Yinki mutindu Ana bakaka lukindusu? Mosi ya mambu yina sadisaka yandi vuandaka kukuenda sambila Yehova na tabernakle. Kuna, mbala yankaka na pembeni ya kisika ya kukota na lupangu ya tabernakle, “yandi bandaka kusambila Yehova mpe kudila mingi mpenza.” Yandi lombaka Yehova: ‘Kanisa munu mpe kuzimbakana ve kisadi na nge.’ (1 Sa. 1:10b, 11) Ana tubilaka Yehova banguilu na yandi na kisambu. Yinki mutindu Yehova kukimonaka ntangu yandi vuandaka mona maza ya meso ya muana na yandi yina yandi vuandaka zola mingi!

7. Yinki lukindusu Ana bakaka na kuzibudilaka Yehova ntima na yandi?

⁷ Yinki mutindu Ana kukimonaka na manima ya kuzibudila Yehova ntima na yandi na kisambu mpe na manima ya kubaka lukindusu na Nganga-nzambi ya nene Eli? Biblia metuba: “Nketo yango bakaka nzila mpe yandi kuendaka; yandi kudiaka, mpe yilungi na yandi vuandaka diaka ve na kiadi.” (1 Sa. 1:17, 18) Atako bampasi na yandi manisaka ntete ve, Ana kukimonaka mbote. Yandi lozilaka Yehova kizitu ya mitungisi na yandi. Yehova monaka mpasi na yandi, yandi kuwaka kudila na yandi, mpe na manima yandi sakumunaka yandi na kupesaka yandi bana.​—1 Sa. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Na kutadila Baebre 10:24, 25, samu na yinki beto fueti sala nionso yina beto lenda samu na kukuenda na balukutakanu ya Buklisto? (Tala diaka foto.)

⁸ Malongi samu na beto. Nge kena kukutana na mambu ya mpasi yina kena kudidisa nge? Mbala yankaka nge mefuila muntu mosi ya dibuta na nge to nkundi na nge. Na bantangu ya mutindu yina, nge lenda vuanda na nsatu ya  kuvuanda kaka nge mosi. Kasi mutindu Ana bakaka lukindusu na kukuendaka na tabernakle, nge lenda baka lukindusu na kukuendaka na balukutakanu ya Buklisto​—ata kana nge kena kukimona mbote ve. (Tanga Baebre 10:24, 25.) Na balukutakanu, beto kekuwaka baverse ya Biblia yina lenda sadisa beto na kukatula makanisi ya yimbi mpe kukuma na makanisi ya mbote. Yalenda sadisa beto beto yala banguilu na beto, ata kana mpasi yango manisa ve na mbala mosi.

⁹ Na balukutakanu na beto, bampangi na beto kebombaka beto mpe bakemonisaka ti bakezolaka beto mingi. Mpe beto kekukimonaka mbote kuluta ntangu beto kele kintuadi na bau. (1 Tes. 5:11, 14) Beto tadila kifuani ya mpasudi nzila mosi ya nene yina fuilaka nketo. Yandi tubaka: “Munu kedilaka kaka tii bubu yayi. Na bantangu yankaka, munu kevuandaka na kisika ya munu mosi kaka samu na kudila. Kasi balukutakanu na beto kekindisaka munu mpenza. Bampova ya kimpombo ya bampangi kebombaka munu mpenza. Yavuanda yinki mitungisi, to yinki kiadi yina munu kele na yau tekila munu kuenda na lukutakanu, munu kekukimonaka ntangu nionso mbote kana munu mekuma kuna.” Ntangu beto kele na balukutakanu na beto, Yehova lenda sadila bampangi na beto samu na kusadisa beto.

10. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Ana ntangu beto kena kukutana na diambu mosi yina kena kutungisa beto?

¹⁰ Ana bakaka diaka lukindusu na kutubilaka Yehova banguilu na yandi na kisambu. Nge diaka nge lenda ‘lozila Yehova mitungisi na nge nionso,’ na kutulaka ntima ti yandi kekuwa nge. (1 Pe. 5:7) Mpangi mosi ya nketo yina bakufuaka bakala na yandi na miyibi tubaka: “Munu kukimonaka lokola ntima na munu tolokaka mpe yakesala beluka diaka ve. Na nzila ya kisambu, Tata na munu ya dizulu Yehova vuandaka bomba munu. Na bantangu yankaka, munu vuandaka zaba ve mutindu ya kusasila banguilu na munu, kasi yandi vuandaka bakusa munu. Ntangu mambu vuandaka lutila munu na makanisi, munu vuandaka sambila samu na kulomba kiyenge. Munu vuandaka mona kiyenge na ntima mpe na makanisi mpe munu vuandaka baka ngolo.” Ntangu nge ketubilaka Yehova mambu yina kena kutungisa nge, yakesalaka Yehova mpasi mpe yandi kebakusaka mpenza mutindu nge kena kukimona. Ata kana mambu yina kena kutungisa nge kena kutatamana, Yehova lenda bomba nge mpe yandi lenda sadisa nge samu nge baka kiyenge. (Nz. 94:19; Flp. 4:6, 7) Mpe yandi kesakumuna nge mutindu nge kena kukanga ntima na kukuikama nionso.​—Ebr. 11:6.

KUDILA SAMU NA MAMBU YA KUKONDUA LUNUNGU

11. Mambu ya mpasi yina Davidi kutanaka na yau salaka ti yandi kukimona yinki mutindu?

¹¹ Na luzingu na yandi, Davidi kangaka ntima na mambu mingi ya mpasi yina didisaka yandi. Bantu mingi vuandaka yina yandi, ata mpe bantu yina yandi vuandaka tudila ntima sadilaka yandi mambu ya kukondua lunungu. (1 Sa. 19:10, 11; 2 Sa. 15:10-14, 30) Na ntangu yango, yandi sonikaka: “Melemba na kudiladila na munu; mpipa nionso munu kena kubodisa mfulu na munu na maza ya meso; munu kena kufulusa kiti na munu ya pongi na maza ya meso.” Samu na yinki Davidi kukimonaka mutindu yina? Yandi tubaka: “Samu na bantu nionso yina kena kuniokola munu.” (Nz. 6:6, 7) Ntangu bantu yankaka vuandaka sadila Davidi mambu ya yimbi mpenza, yandi vuandaka kukitungisa mpe kudila mingi.

12. Na kutadila Nzembo 56:8, Davidi kukindimisaka na yinki mambu?

¹² Atako Davidi kutanaka na mambu ya mpasi, yandi vuandaka kukindimisa ti Yehova kezolaka yandi. Yandi sonikaka: “Yehova kekuwa ndinga ya kudila na munu.” (Nz. 6:8) Na diluaku  yankaka, Davidi sonikaka bampova ya kitoko yina kele na Nzembo 56:8. (Tanga.) Bampova yango kena kumonisa puelele ti Yehova kezolaka beto mingi mpenza mpe yandi ketudilaka banguilu na beto dikebi. Davidi monaka lokola Yehova kena kutula maza ya meso na yandi na kati ya ntutu to yandi kena kusonika yau na mukanda mosi. Davidi kukindimisaka ti Yehova vuandaka mona mpe yandi zabaka bampasi na yandi. Davidi kukindimisaka diaka ti Tata na yandi ya dizulu ya nzola zabaka kaka ve mambu ya mpasi yina yandi vuandaka kutana na yau, kasi Yehova zabaka diaka mutindu yavuandaka sala yandi.

13. Kana bantu yankaka meluadisa beto, yinki diambu beto fueti zaba? (Tala diaka foto.)

¹³ Malongi samu na beto. Nge kena kukitungisa samu muntu mosi yina nge vuandaka tudila ntima meluadisa nge to mesadila nge mambu ya kukondua lunungu? Mbala yankaka nge kena kuniokuama na ntima samu muntu yina nge kanaka kukuela to nkuelani na nge mesundola nge, to mbala yankaka muntu mosi yina nge kezolaka melemba kusadila Yehova. Mpangi mosi ya bakala yina nketo na yandi salaka kinsuza mpe sundolaka yandi metuba: “Munu vuandaka ndima ve ti diambu yango kuminaka munu. Munu vuandaka kukimona mpamba, munu vuandaka na kiadi, mpe na nganzi.” Kana bamesadila nge mambu ya kukondua lunungu to bameluadisa nge, nge lenda baka lukindusu na kuzabaka ti Yehova kesala sundola nge ata fioti ve. Mpangi yango tubaka: “Munu kuizaka bakusa ti muntu lenda sundola nge, kasi Yehova kele Dibanga na beto. Yavuanda yinki diambu mesalama, yandi kevuandaka ntangu nionso vana samu na beto. Yandi kesundola ve bantu na yandi ya kukuikama.” (Nz. 37:28) Zaba diaka ti, nzola ya Yehova meluta ya bantu. Kana muntu mosi yina nge kezolaka mesundola nge, yakesalaka mpasi mpenza. Kasi yalenda soba ve banguilu ya Yehova samu na nge. Nge kele kaka na mfunu samu na yandi. (Rom. 8:38, 39) Diambu ya kuzaba kele ti: Yavuanda yinki mutindu muntu mesadila nge mambu, Tata na nge ya dizulu kezolaka nge.

14. Yinki lukindusu Nzembo 34:18 mepesa beto?

¹⁴ Kana bamesadila beto mambu ya kukondua lunungu, beto lenda baka diaka lukindusu na bampova ya Davidi yina kele na Nzembo 34:18. (Tanga.) Mukanda mosi metuba ti bantu “yina melemba nzutu” lenda kukimona lokola bamekondua kivuvu. Yinki mutindu Yehova kesadisaka bantu yina kekukimonaka mutindu yina? Mutindu mosi na kibuti mosi ya nzola yina mesimba mpe yina kena kubomba muana na yandi yina kena kuniokuama, Yehova “kele pene” na beto, yandi kemoninaka beto kiadi mpe yandi kevuandaka pene ya kusadisa beto kana beto melemba nzutu samu  bamesadila beto mambu ya kukondua lunungu to bamesundola beto. Yandi kevuandaka pene ya kubomba bantima na beto yina metoloka mpe makanisi na beto yina melemba. Mpe yandi melaka beto mambu mingi yina beto lenda kukivingila na yau samu yasadisa beto na kukanga ntima na banzomono na beto ya bubu yayi.​—Yis. 65:17.

KUDILA NTANGU BETO MEKONDUA KIVUVU

15. Yinki diambu Ezekiasi kutanaka na yau yina didisaka yandi?

¹⁵ Ntangu yandi kumaka na mvula 39, Ezekiasi Ntinu ya Yuda belaka maladi mosi ya ngolo. Mbikudi Yezaya tubilaka Ezekiasi nsangu yina katukaka na Yehova ti maladi yango kenata yandi na lufua. (2 Bak. 20:1) Yamonanaka lokola kivuvu vuandaka diaka ve samu na Ezekiasi. Nsangu yango salaka Ezekiasi mpasi mpe yandi dilaka mingi. Yandi lombaka Yehova lusadusu.​—2 Bak. 20:2, 3.

16. Yinki Yehova salaka ntangu Ezekiasi dilaka samu na kulomba lusadusu?

¹⁶ Kudila ya Ezekiasi simbaka mpenza ntima ya Yehova mpe na kimpombo nionso yandi tubilaka yandi: “Munu mekuwa kisambu na nge. Munu memona maza ya meso na nge. Tala, munu kena kubelusa nge na maladi yayi.” Na nzila ya Yezaya, Yehova lakaka yandi na ntima kiadi nionso ti yandi kekumisa luzingu na yandi yinda mpe yandi kevukisa Yerusaleme na maboko ya bantu ya Asiri.​—2 Bak. 20:4-6.

17. Yinki mutindu Yehova kesadisaka beto ntangu beto kena kubela maladi mosi ya ngolo? (Nzembo 41:3) (Tala diaka foto.)

¹⁷ Malongi samu na beto. Nge kena kubela maladi mosi yina kena kumonana lokola yakemanisa ve? Sambila Yehova, ata na maza ya meso. Biblia mendimisa beto ti “Tata ya ntima kiadi mingi mpe Nzambi ya kubomba nionso” kebomba beto na banzomono na beto nionso. (2 Ko. 1:3, 4) Bubu yayi, beto lenda vingila ve ti Yehova katula bampasi na beto nionso, kasi beto lenda tula ntima ti yandi kesadisa beto. (Tanga Nzembo 41:3.) Na nzila ya mpeve ya nlongo na yandi, Yehova kepesaka beto kilendo, nduenga, mpe kiyenge ya ntima samu beto kanga ntima. (Mas. 18:14; Flp. 4:13) Yandi kebombaka beto diaka na kupesaka beto kivuvu ti na bilumbu kena kuiza maladi kevuanda diaka ve.​—Yis. 33:24.

18. Yinki verse bombaka nge ntangu nge kutanaka na mambu ya mpasi yina vuandaka monana lokola solision kele ve? (Tala diaka ankadre “ Bampova yina lenda bomba beto ntangu beto kena kudila.”)

¹⁸ Bampova ya Yehova bombaka Ezekiasi. Beto mpe mutindu mosi, Mpova ya Nzambi lenda bomba beto. Ntangu beto kena kukitungisa, Biblia lenda bomba beto mpe kusadisa beto na kubaka kiyenge. (Rom. 15:4) Ntangu batubilaka mpangi mosi ya nketo ya Afrique ya ouest ti yandi kele na maladi ya kanser, yandi kumaka kudila ntangu nionso. Yandi metuba: “Mosi ya baverse yina vuandaka bomba munu mpenza kele Yisaya 26:3. Atako mbala mingi beto kevuandaka ve na dikoki ya kukatula diambu yina kena kutungisa beto, verse yango melaka ti Yehova  lenda pesa beto kiyenge, mpe yandi lenda sadisa beto samu beto kanga ntima na konso nzomono.” Yakele na verse mosi yina lenda bomba nge ntangu nge kena kukutana na mambu ya mpasi yina kena kumonana lokola solision kele ve?

19. Yinki mambu kena kuvingila beto na bilumbu kena kuiza?

¹⁹ Nsuka ya yinza yayi mekuma pene, mpe beto mezaba ti mambu ya mpasi yina kedidisaka beto kebuelama. Kasi mutindu beto memona yau na kifuani ya Ana, Davidi, mpe Ntinu Ezekiasi, Yehova kemonaka maza ya meso na beto mpe yakesalaka yandi mpasi. Maza ya meso na beto kele na mfunu na meso na yandi. Na yau ntangu beto kena kukutana na mambu ya mpasi, kondua ntembe beto kevuandaka na nsatu ya kutubila Yehova mitungisi na beto na kisambu. Beto bika kukivambula na bampangi na beto ya nzola ya kimvuka. Mpe bika beto tatamana kubaka lukindusu na bampova ya kubomba yina kele na Biblia. Beto lenda ndimisama ti kana beto metatamana kukanga ntima na kukuikama nionso, Yehova kesakumuna beto. Yandi melaka ti na bilumbu kena kuiza yandi kepangusa maza ya meso na beto nionso ya kiadi ya ngolo, ya mambu ya kukondua lunungu, mpe ya kukondua kivuvu. (Em. 21:4) Mpe beto kebanda kubimisa kaka maza ya meso ya kiese.