Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa banguluaka mbote?
Kitini ya ntete ya Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa bimaka na1950. Kubanda vana, bantu yankaka ketubilaka Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa a mpe bakekukiyuvusaka kana yabanguluaka mpenza mbote samu baverse na yau yankaka kele ya kusuasana na ya babiblia yankaka. Mbala mingi, lusuasanu yango kevuandka samu na mosi ya mambu yayi melanda.
Yamebonga kutudila yau ntima. Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa banguluaka na kulanda mambu yina bantu ya mayele melonguka bilumbu yayi mpe bamaniskri ya ntama yina mebonga kutudila yau ntima. Nzokande, Biblia King James kubimisama na yau ya 1611 banguluaka na kulanda bamaniskri yina vuandaka mpenza sikisiki ve mpe yavuandaka mpenza ya ntama ve lokola yina bambangu ya Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa sadilaka.
Yakele ya kukuikama. Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mesala ngolo samu na kubangula na kukuikama mpenza nsangu yina mekatuka na Nzambi. (2 Timote 3:16) Bambangudulu mingi ya Biblia kelandaka mimeseno ya bantu na kisika ya kulanda nsangu ya Nzambi na kukuikama. Na kifuani, na kisika ya kutula nkumbu ya Nzambi, Yehova, bametulaka na batitre lokola Mfumu to Nzambi.
Yakebangulaka mpova mosimosi. Na lusuasanu na Babiblia yankaka yina kebangulaka makanisi na nkufi, Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa kebangulaka mpova mosimosi kana fraze yango kebima mutindu bantu ketubilaka yau mpe kana yakelunda ve makanisi yina kele na masonukua ya ntama. Na bantangu yankaka Babiblia yina kebangulaka makanisi ya nkufi kekotisaka makanisi ya bantu to mpe yakekatulaka mambu yankaka ya fiotifioti yina kele na mfunu.
Lusuasanu yina kele kati na Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mpe Babiblia yankaka
Mikanda yina konduaka. Na Babiblia ya dibundu ya katolike mpe ya orthodoxe Romain, yakele na mikanda yina bantu yankaka kebokidilaka masonukua ya apocryphe. Kasi, mikanda yango kele ve na liste ya mikanda ya Biblia ya Bayuda (canon). Nzokande, Biblia metuba ti Bayuda nde “bapesaka . . . bampova ya nlongo ya Nzambi.” (Baroma 3:1, 2) Na yau, Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mpe bambangudulu mingi yankaka ya Biblia ya ntangu na beto mekatula mpenza mikanda ya masonukua ya apocryphe.
Baverse yina konduaka. Babiblia yankaka kebuelaka baverse mpe bafraze yina kele ve na bamaniskri ya ntama mpenza ya Biblia yina bantu lenda kuta kuna, Kasi Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa sala mutindu yina ve. Babiblia yankaka ya bilumbu na beto kekatulaka mambu yina buelamaka na manima; yankaka kendimaka ti ata kana bamebuela yau, yamekatuka na masonukua yina balenda tudila ve ntima ya mvimba. b
Bampo yina mesuasana. Na bantangu yankaka, kubangula mpova mosimosi kebimisaka ve makanisi puelele to mpe yakepesaka nsasulu yankaka. Na kifuani, mbala mingi bakebangulaka bampova ya Yesu yina kele na Matai 5:3 mutindu yayi: “Balusakumunu na bantu yina kele bamputu na kimpeve.” (haut fleuve) Bantu mingi kezabaka mpenza ve yinki zola monisa “bamputu na kimpeve,” bantu yankaka kekanisaka ti Yesu vuandaka tubila mfunu ya kuvuanda na kumikitisa to ya kuvuanda mputu. Nzokande, Yesu vuandaka monisa ti samu muntu vuanda na kiese, yandi fueti bika Nzambi tuadisa yandi. Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa memonisa makanisi yango mbotembote na mutindu yametubila “bantu yina mezaba nsatu na bau ya kimpeve.”—Matai 5:3. c
Mambu ya mbote yina bantu ya mayele yina kele ve Bambangi ya Yehova metuba samu na Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa
Na mukanda na yandi mosi ya 8 décembre 1950, Edgar J Goodspeed, yina vuandaka mbangudi ya Biblia mpe muntu ya mayele, yandi sonikaka mukanda samu na Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa ya Masonukua ya Greki ya Buklisto. Yandi tubaka: “Munu kesepelaka na kisalu na beno ya misionere mpe mutindu yakena kupanzana na yinza ya mvimba; Mbangudulu na beno ya puelele mpe yina kena kusimba ntima mesepedisa munu mingi. Munu lenda tuba ti, na mambu mingi, bantu yina salaka yau bakele na mayele mosi ya kusekana ve.”
Profesere Allen Wikgren ya iniversite ya Chicago tubaka ti Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa kele Biblia mosi ya mbote yina mesonama na ntubulu ya bilumbu na beto, yakatuka ve na bambangudulu yankaka, mpe na bisika mingi “yamebangula mambu na mutindu ya mbote mingi mpenza.”—The Interpreter’s Bible, Volime I, paje 99.
Na kisika mosi yina yandi metubila Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa ya Masonukua ya Greki ya Buklisto, Alexander Thomson, yina kelongukaka bampova ya Biblia sonikaka: “Yamemonana ti bantu yina bangulaka Biblia yango bavuandaka na makoki mpe na mayele mingi, mpe basalaka nionso samu babimisa mpenza makanisi yina kele na masonukua ya Greki na ndinga ya Anglais.”—The Differentiator, avril 1952, paje 52.
Katula bisika yina yandi monaka ti Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa ya bangulua mutindu mosi ve na Babiblia yankaka, nsoniki Charles Francis Potter tubaka: “Bantu yango yina bankumbu na bau zabana ve, babangulaka mpenza mbote maniskri ya ntama, ya Greki mpe Ebreo, bavuandaka na mayele mpe na lusuasukusu mingi.”—The Faiths Men Live By, paje 300.
Profesere Robert M. McCoy monaka ti Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mesuasana na Babiblia yankaka mpe yamebanguluaka mbote mpenza; kasi na manima ya kutadila yau diaka, yandi tubaka: “Mbangudulu ya Testama ya yimpa memonisa ti dibundu [ya Bambangi ya Yehova] kele na bantu ya mayele mingi yina mezaba kumanisa mbote bampasi ya mutindu na mutindu yina kebimaka na ntangu ya kubangula Biblia.”—Andover Newton Quarterly, janvier 1963, paje 31.
Atako profesere S. MacLean Gilmour vuandaka ndima mpenza ve mutindu Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mebangulaka mambu yankaka, kasi yandi ndimaka ti bantu yina bangulaka yau “bazabaka ndinga ya Greki mbote mpenza.”—Andover Newton Quarterly, septembre 1966, paje 26.
Ntangu yandi tadilaka diaka Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa yina kele na kati ya mbangudulu mosi ya Masonukua ya Greki (Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures), Profesere Thomas N. Winter sonikaka: “Kisalu ya bambangudi yango yina bankumbu na bau zabana ve memonisa ti nzayilu na bau kele ya bilumbu yayi; mpe mambu yina basonikaka kele na nguizani mpe sikisiki.”—The Classical Journal avril-mai 1974, page 376.
Na 1989, profesere Benjamin Kedar-Kopfstein, muntu mosi ya mayele na na Israël tubaka: “Na kusosasosa yina munu salaka samu na Biblia mpe kisalu ya kubangula na ndinga ya Ebreo, mbala mingi munu ketalaka Biblia ya Anglais yina mezabana na nkumbu ya Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa. Na kusalaka mutindu yina, munu kendimaka mpenza ti bantu yina salaka kisalu yango basalaka mpenza bangolo samu babakusa mpenza mfunu ya masonukua.”
Na manima ya kutadila bambangudulu 9 ya Anglais yina bantu mingi kesadilaka, Jason David BeDuhn, yina kelongukaka mambu ya mabundu sonikaka: “Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa kele mbangudulu ya sikisiki kuluta bambangudulu nionso yina munu ketadilaka.” Atako bantu ya yinza mpe bantu mingi ya mayele na mambu ya Biblia ketubaka ti mambu yina mesuasikisa Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa na Babiblia yankaka kele samu bantu yina bangulaka yau balandaka malongi ya dibundu na bau, BeDuhn tubaka ti: “Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa mesuasana mingimingi samu bamebangula yau na sikisiki mpenza na kulandaka mpova mosimosi mpe yametanina bampova yina bansoniki ya Testama ya Yimpa sadilaka.”—Truth in Translation, paje 163, 165.
a Mambu yango tubamaka samu na Biblia Mbangudulu ya yinza ya Yimpa ya Anglais yina mebimaka na ntuala ya 2013.
b Na kifuani, na Biblia haut fleuve mpe Bible de Jérusalem, bamebuelaka baverse yayi Matai 17:21; 18:11; 23:14; Marko 7:16; 9:44, 46; 11:26; 15:28; Luka 17:36; 23:17; Yoane 5:4; Misala 8:37; 15:34; 24:7; 28:29; mpe Baroma 16:24. Biblia King James Version mpe Biblia ya Douay-Rheims Version mekotisaka dilongi ya Butatu na 1 Yoane 5:7, 8, mpe babuelaka yau bamvula mingi na manima ya kusonama ya Biblia.
c Mutindu mosi mpe, Biblia ya J. B. Phillips’ mebangula bampova yango ya Yesu na “bayina mezaba ti bakele na nsatu ya Nzambi,” mpe Biblia yankaka (The Translator’s New Testament) mesadila bampova “bayina mezaba nsatu na bau ya kimpeve.”