တၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်
ယမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်တဖၣ်အအိၣ်အဃိ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး
ဖဲယသးစၢ်အခါ တညီလၢ ယကဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်. ဒီးဖဲယညါပှၢ်ထီၣ်အခါစ့ၢ်ကီး ပှၤဟ့ၣ်လီၤယၤမူဒါ လၢယဆိကမိၣ်လၢ ယမၤအီၤ တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အဃိ ယကတဲဘၣ်သုဘၣ်ဃးဒီး ပှၤလၢအဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်တနီၤလၢ အမၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကမၤနၢၤကွံာ် ယတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုး ဒီးယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ ယမၤပှၤလဲၤလၢညါလၢ ၅၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်, ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ရ့ၣ်ခွံဘဲၣ်(ခ်)အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤကတိၤ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ်လီၤ. ယမိၢ်စံလံၤယၢၤ ဒီးယပၢ်လူဝံ(စ်) ကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ယၤလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤလီၤ. ယပါန့ၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢ အမဲာ်ဆှးသ့ ဒီးအဖးလံာ်မုာ်မးလီၤ. မ့မ့ၢ်ယၤန့ၣ် ယကွဲးလံာ်မုာ် ဒီးယအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ် ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိတဂၤလီၤ.
ဖဲယသးအိၣ် ၁၂ နံၣ်အခါ ရါဒီဖံၤ စီစံၤလၢအမ့ၢ် ယပါအသကိး လၢတၢ်မၤလီၢ်န့ၣ် ဟဲလၢယဟံၣ် ဒီးဟဲကိးဃုာ်ဒီး အသကိးတဂၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလီၤ. ယတသ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်အဂ့ၢ် အါအါဘၣ် ဒီးယတသးအိၣ် အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် သူလံာ်စီဆှံ ဒီးစံးဆၢပတၢ်သံကွၢ်တဖၣ် လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂ့ၤဂ့ၤအဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်မးလီၤ. ယမိယပါစ့ၢ်ကီး ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲအဃိ ပစးထီၣ်မၤလိ လံာ်စီဆှံလီၤ.
ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယထီၣ်ခဲးသလ့းအကၠိလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢယမၤလိဘၣ်အီၤ ဖဲယမၤလိလံာ်စီဆှံအခါန့ၣ် တဘျီတခီၣ် ယတဲသကိးအီၤဒီး ယသကိးလၢကၠိတဖၣ်လီၤ. လၢခံသရၣ်လၢအမ့ၢ် ခဲးသလ့း တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်လၢပတဲသကိးအီၤတဖၣ်လီၤ. လၢသရၣ်တဖၣ်အကျါ တဂၤန့ၣ် တသူဝဲ လံာ်စီဆှံအဆၢဘၣ် ဒီးပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်ယၤ လၢယသကိးတဖၣ် အမဲာ်ညါလၢ ယပူထီၣ်ထီဒါတၢ်လီၤ. ဖဲယထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤအခါ ကီလၢယဂီၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အိၣ်သးအံၤ မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ကၠိတဖျၢၣ်အံၤ အတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်သိၣ်လိသီလိတဖၣ်န့ၣ် တလီၤပလိာ်ဒီး လံာ်စီဆှံဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါလၢ ယတကြၢးထီၣ်ကၠိအံၤလၢၤဘၣ်. ဒီးခီဖျိလၢယမိယပါ ဟ့ၣ်ယၤအခွဲးအဃိ ယလဲၤထီၣ် ကၠိလၢအဂၤတဖျၢၣ်လီၤ.
ယဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးယကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ
ယဆဲးမၤလိ လံာ်စီဆှံဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ် တဘူၣ်ဘၣ်အဃိ ယတလဲၤထီၣ်လဲၤထီ အါအါဘၣ်. ခဲးသလ့းတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ ဒိၣ်စိလၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ် ဒီးထီဒါဝဲ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဆူၣ်ဆူၣ်လီၤ. မီၤရံၣ်(စ်) ဒူပျဲၤစံၤ လၢအမ့ၢ် ခွံဘဲၣ်(ခ်) အပဒိၣ်ပပှၢ်န့ၣ် မၤသကိးတၢ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ် ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်လီၤ. ခီဖျိလၢ အဝဲအတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဃိ ပှၤမၤကီမၤခဲ ဒီးထီဒါ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် လိၣ်ဘၣ်တၢ်သးဒူ လၢကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ် ဒိၣ်မးလီၤ.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ကၠီ(န်) ရ့န့ၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဖျိထီၣ် ကံးလဧးကၠိ ခွံဘျီတဘျီ ဒီးအမၤစၢၤယၤ ဒ်သိးယကမၤနၢၤကွံာ် ယတၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုးအဂီၢ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကၠီ(န်)န့ၣ် အတၢ်လဲၤခီဖျိ အိၣ်အါမး, အသးဂ့ၤ, အတပာ်ထီၣ်ထီအသးဘၣ် ဒီးပှၤရ့ဘၣ်အီၤ ညီမးလီၤ. အဝဲတဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤလိၤလိၤ ကြီကြီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ အဒိအတဲာ် အါမးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ကၠီ(န်)န့ၣ်တဲဝဲ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိၣ် တဘၣ်အါအါဘၣ် ဒီးညီနုၢ်န့ၣ် ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးအီၤ ဒီးယမၤစၢၤအီၤလၢ ကျိာ်တကပၤလီၤ. မ့ၢ်လၢယရ့လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကၠီ(န်) အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ ယကဆၢတဲာ်လီၤယသး လၢယကကဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအဂီၢ်လီၤ. ဖဲယထံၣ်လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အဆိကတၢၢ်တဘျီ ဝံၤအလီၢ်ခံ အနံၣ်တဆံန့ၣ် ယဒိးဘျၢထံလီၤ. ယဒိးဘျၢထံဖဲ ၁၉၅၁, လါမ့ၤ ၂၆ သီလီၤ.
ကၠီ(န်) ရ့ (က) အတၢ်ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်န့ၣ် မၤစၢၤယၤ (ခ) ဒ်သိး ယကမၤနၢၤကွံာ် တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးလၢ ယက လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အဂီၢ်
ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢခွံဘဲၣ်(ခ်)န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆံးဆံးဖိ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါတက့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ပာ်လီၤတၢ်ဒိတၢ်တဲာ် လၢအဂ့ၤအဃိ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ယၤ လၢယကမၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဖဲပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အခါ ပသူထဲ လံာ်စီဆှံတခါလီၤ. ပတသူ လံာ်လဲၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ် အဃိဒ်သိးယတဲဘၣ်ပှၤဂၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ကသ့အဂီၢ် ယဘၣ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်လီၤ. ပှၤအါဂၤန့ၣ် တဖးဝဲ လံာ်စီဆှံလၢ ခဲးသလ့း တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ တတူၢ်လိာ်ဝဲန့ၣ်ဘၣ်.
ဖဲ ၁၉၅၂ န့ၣ်ယဖျီယသးဒီး စမိ(န်) ဖဲထြံၤလီၤ. အဝဲမ့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤ လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီ ဒီးအဝဲအိၣ်ဖဲ ယအိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးပလဲၤသုးပသးဆူ ဝ့ၢ်မီထြံယဲ ဒီးလၢတနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပဖိမုၣ် လံၤ(စ်) ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လီၤ. ဖဲပတချုးဖျီပသးဒံးဘၣ်န့ၣ် ယပတုာ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိးပမၤသကိးတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ဒ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အသိး ကသ့အါအါအဂီၢ် ပဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်မူယိယိဖိန့ၣ်လီၤ.
တချုးလၢ ယဆိကမိၣ်ထံဘၣ်ဃးဒီး ယကမၤပှၤလဲၤလၢညါ အသီတဘျီဒံးဘၣ်န့ၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ် လဲၤပူၤကွံာ် အနံၣ်တဆံညါလီၤ. ဖဲ ၁၉၆၂ န့ၣ်ယလဲၤထီၣ် ဘီမုၢ်တၢ်မၤအကၠိ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်အဂီၢ် လၢအယံာ်ဝဲ တလါလီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ ပှၤမၤအီၤဖဲ ခဲနဒၣ် အဘ့ၤသ့လးလီၤ. ယအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ခမံယၢၤ ဝီလဲၣ် တဒၢးဃီလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခမံယၢၤန့ၣ် အသးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ လၢယဂီၢ်ဒိၣ်မး လီၤဆီဒၣ်တၢ် အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးအဖိအမါအဃိလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် မိၢ်ပၢ်လၢ အကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဖိ တခီခီ ဒီးအမၤပှၤလဲၤလၢညါ တခီခီန့ၣ် တအိၣ်ကြီကြီဘၣ်. မ့မ့ၢ် ခမံယၢၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးဖီတၢၣ် လၢကမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပအိၣ်ဒ်သိးသိး အဆၢကတီၢ် အဝဲဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ လၢယကဆိကမိၣ်ထံလီၤ ယတၢ်အိၣ်သးလီၤ. စှၤကိာ်လါဝံၤအလီၢ်ခံ ယဆိကမိၣ်လၢ ယမၤကဒါက့ၤ ပှၤလဲၤလၢညါ ကသ့လီၤ. ပှၤတနီၤန့ၣ် ဆိကမိၣ်လၢ ယမ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် တမ့ၢ်ကျဲလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢယနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤယၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤပူၤအဃိ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ.
ယဘၣ်က့ၤဆူ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) ဒ်ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီတဂၤအသိး
ဖဲ ၁၉၆၄ န့ၣ်ယၤဒီးစမိ(န်) ပကဲထီၣ် ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ဒီးပဘၣ်က့ၤလၢ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အလီၢ်လီၤ. ဒီးပမၤပမူဒါဖဲန့ၣ် တဘျုးနံၣ်ညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤတထီဒုၣ်ထီဒါပှၤ ဒ်သိးဒီးလၢညါအသိးဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါဒံးလီၤ.
ဘၣ်တနံၤ ဖဲမုၢ်ဃုနံၤ မုၢ်ဆါခီန့ၣ် ပှၤဖီၣ်ယၤဖဲ စ့ၣ်မရံ လၢအမ့ၢ် ဝ့ၢ်ဆံးဆံးဖိ လၢအအိၣ်ဘူးဒီး ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်)လီၤ. ယတဒိးန့ၢ်ဘၣ်အခွဲးဘၣ်ဆၣ် ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အဃိ ပလံးလဲၤကိးယၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ် ဒီးထၢနုာ်ယၤလၢ ဃိာ်ပူၤလီၤ. လၢခံပှၤလဲၤကိးယၤလၢ စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ် ဘဲၤယါရစိၤ လၢအမ့ၢ် ပှၤပိာ်ခွါ လၢအလီၤပျံၤလီၤဖုးတဂၤ အမဲာ်ညါလီၤ. အဝဲသံကွၢ်ယၤလၢ မတၤကကဲ ယပီၢ်ရီလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယကိးထီၣ် ကျဲ(န်) ဟီ * အမံၤအခါ အဝဲတဲဝဲလၢ “ဟၢအၢ, မ့မ့ၢ်အဝဲဒု တပ့ၣ်ဘၣ်.” ကျဲ(န်) ဟီန့ၣ် ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤလၢ အမ့ၢ်ပီၢ်ရီအဂ့ၤတဂၤလၢ အမၤစၢၤ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်အရူ ဆှၢန့ၢ်ယၤ တၢ်ကစီၣ်လၢ ပှၤတဟံးန့ၢ်ယၤ အရ့လၢၤဘၣ်.
ခီဖျိလၢ တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါအဃိ တညီလၢ ပကဟးဃုတၢ်လီၢ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. ပထံၣ်န့ၢ် တၢ်ပာ်ကါအလီၢ် လီၢ်လံၤဖီဃး ဒီးဖဲန့ၣ်န့ၣ် တၢ်လၢအကမၤကလၢၤထီၣ်တၢ် တအိၣ်ဘၣ်. ဖဲတၢ်ဂိၢ်ခါအကတီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် သူတၢ်ကိၢ်ဒၢတဖျၢၣ် (oil heater) လီၤ. တချုးလၢ ပစးထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒံးဘၣ် စှၤကိာ်နၣ်ရံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဝးတရံးဝဲ တၢ်ကိၢ်ဒၢဒီး တဲသကိးဝဲ တၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလီၤ.
ယထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဖဲ ၁၉၆၀ အနံၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤ ဝ့ၢ်ခွံဘဲၣ်(ခ်) အဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ်, ခိၣ်(ထ်) နီၣ်(ထ်) ဟီၣ်ကဝီၤ ဒီးကဲၣ်(စ်)ပံၤ အဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ဝဲဆံးဆံးဖိ ထဲစှၤကိာ်ဖုလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် အနီၣ်ဂံၢ် အါထီၣ်အါမး ဒီးအဝဲသ့ၣ် ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ် လၢအဃံလၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယကမၤ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ်
ဖဲ ၁၉၇၇ န့ၣ်ယလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ်အဂီၢ် ဖဲထိၣ်ရဲထိၣ်, ခဲနဒၣ်
ဖဲ ၁၉၇၀ န့ၣ်စမိ(န်)ဒီးယၤ ပှၤကွဲမုာ်ပှၤလၢ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် တၢ်မၤအပူၤလီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၇၃ န့ၣ်ပဘၣ်မၤ ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်လီၤ. ဖဲနံၣ်တဖၣ်န့ၣ်အတီၢ်ပူၤ ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘး ဒ်သိးဒီး လီယံၤ စိမၠၢၤ * ဒီးဒ့ဘ့း စပျ့ * အအိၣ်အါမးလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ခံဂၤလၢာ် မၤဝဲကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်လီၤ. ဖဲကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဝံၤ တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် ယၤဒီးဒ့ဘ့း ပတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ပကမၤဂ့ၤထီၣ် ပတၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိ ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ဘၣ်တဘျီန့ၣ် ဒ့ဘ့းတဲယၤလၢ “လံၤအိၤ(န်), ယကနၣ် နတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢအလီၢ်ခံကတၢၢ်တခါမုာ်မး ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ နတဲတဖၣ်အံၤန့ၣ် မ့မ့ၢ်ယၤဒု ယကနီၤဖးအီၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် သၢခါအဂီၢ်ညါ.” လၢယတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအပူၤန့ၣ် ယတဲတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ် အါတလၢ အဃိ လၢခံယကဘၣ်မၤအီၤ ဖုၣ်ဖုၣ်ဖိဒီးၡဲၡဲဖိလီၤ.
ယမၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤလၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤ လၢကီၢ်ခဲနဒၣ် မုၢ်ထီၣ်တကပၤ
ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါလၢ ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဖၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖဲ ခွံဘဲၣ်(ခ်) တဖၣ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါယၤဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. အဃိ ဖဲယဘၣ်လဲၤအိၣ်သကိး အဝဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခါ ညီနုၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးယၤလီၤ. ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် မုာ်ဘၣ်ဆၣ် ယတရ့လိာ်ဘၣ်ယသးဒီး ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အါအါဘၣ်. ဘၣ်တဘျီ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဂၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤလၢ “နဟ့ၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဂ့ၤမး ဘၣ်ဆၣ် သးပ့ၤနီၣ်ယၤတဂ့ၤ. ယၤစ့ၢ်ကီး ယလိၣ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ” လီၤ. ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တခါအံၤ အါမးလီၤ.
ဖဲ ၁၉၇၆ န့ၣ်လၢတၢ်တမုၢ်လၢ်အပူၤ တၢ်မၤအသးလၢ အလီၤသးအုး ဟဲကဲထီၣ်ဝဲတခါလီၤ. ယမါသးဘိ စမိ(န်) အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ် နးဒိၣ်မး ဒီးသံသဒၣ်ကွံာ်ယၤလီၤ. မ့ၢ်လၢအအဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးအဟ့ၣ်လီၤအသးအါမးအဃိ အမ့ၢ်မါလၢ အဂ့ၤဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးခီဖျိလၢ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အါအါအဃိ ယလဲၤခီဖျိ ယတၢ်သူၣ်အုးသးအုးတဖၣ်န့ၢ်ဝဲ ဒီးယစံးဘျုးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢ အမၤစၢၤယၤ ဖဲယအိၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒ်အံၤအဆၢကတီၢ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် ယဖျီယသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ခဲရိၤလ့ အဲလံယဲၤ လၢအတဲ ကီၤလၤဝါကျိာ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ် ပှၤလဲၤလၢညါ လၢအသးဆူၣ်ဒိၣ်မး ဒီးအဟဲသုးလီၢ်သုးကျဲလၢ တၢ်လီၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤ ခွံဘဲၣ်(ခ်) န့ၣ်လီၤ. ခဲရိၤလ့န့ၣ် ပှၤရ့ဘၣ်အီၤညီ ဒီးအသူၣ်အိၣ်သးအိၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်နီၢ်နီၢ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပှၤလၢအမဲာ်ဆှး ဒီးအသကိးတအိၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲမၤစၢၤယၤလၢ တၢ်လဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် အတၢ်မၤပူၤ အါမးလီၤ.
နံၣ်လၢအရ့ဒိၣ်တနံၣ်
ဖဲ ၁၉၇၈, လါယနူၤအါရံၤန့ၣ် ပှၤမၢယသိၣ်လိတၢ်လၢ ပှၤလဲၤလၢညါကၠိ လၢခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပှၤမၤအီၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီလီၤ. မ့ၢ်လၢယတထီၣ်ဘၣ်ကၠိအံၤ နီတဘျီဘၣ် ဒီးယတထံၣ်ဘၣ် ကၠိအလံာ်အံၤ နီတဘျီဘၣ်အဃိ တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အသီလၢယဂီၢ် ဒီးယသးကနိးဒိၣ်မးလီၤ. ပှၤကၠိဖိလၢ အဆိကတၢၢ်တဖုန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပှၤလဲၤလၢညါအါဂၤ လၢအတၢ်လဲၤခီဖျိအါ အဃိကိညၢ် ဖးဒိၣ်ညါလီၤ. ယမ့ၢ်ပှၤသိၣ်လိတၢ်ဘၣ်ဆၣ် ယန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ ကၠိဖိတဖၣ်အအိၣ် အါမးလီၤ.
လၢခံဖဲ ၁၉၇၈ န့ၣ်ပှၤမၤဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “မၤနၢၤတၢ် ခီဖျိတၢ်နာ်” လၢမီထြံယဲ အိၣ်လၣ်ပ့း တၢ်လိာ်ကွဲလီၢ်လီၤ. ပှၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ဝဲ ၈၀,၀၀၀ ဘျဲၣ် ဒီးမ့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢခွံဘဲၣ်(ခ်)အပူၤလီၤ. ပှၤဟ့ၣ်လီၤယၤမူဒါလၢ ယကဘၣ်တဲတၢ်ဒီး ပှၤကွဲးတၢ်ကစီၣ်ဖိတဖၣ် ဒီးမ့ၢ်လၢ ယထံၣ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကွဲးဝဲ ပဂ့ၢ်လၢ အဂ့ၤတဖၣ် အါမးအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ် မၤတၢ်သံကွၢ်စံးဆၢဒီးပှၤ လၢကွဲၤဟူဖျါ ဒီးကွဲၤလ့လိၤ (radio) အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤ, တၢ်ဆၢကတီၢ်ခဲလၢာ် ကအိၣ်ဝဲ အနၣ်ရံၣ် ၂၀ ဘျဲၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် ထုးထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢ အကယၤတဖၣ်လီၤ. အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်အုၣ်သးဖးဒိၣ် လၢပှၤအါဂၤအဂီၢ်လီၤ.
မူဒါအသီတခါ
ဖဲ ၁၉၉၆ န့ၣ်ယထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ဆီတလဲ ဖးဒိၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ ယဒိးဘျၢထံန့ၣ် ယစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ခွံဘဲၣ်(ခ်) လၢပှၤကတိၤ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ်အကျါလီၤ. မ့မ့ၢ်တဘျီအံၤဒု ပှၤမၢယမၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၣ်ရဲထိၣ် အလီၢ်ကဝီၤ လၢပှၤကတိၤ ကီၤလၤဝါကျိာ်အကျါလီၤ. ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယမၤတန့ၢ်ဘၣ် ဒီးမ့ၢ်လၢ ယတဲကီၤလၤဝါကျိာ် တဘၣ်အါအါဘၣ်အဃိ ယဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ယကဘၣ်ဟ့ၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအဂီၢ်လီၤ. ယဘၣ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်အါထီၣ် ဒီးသန့ၤယသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အါန့ၢ်ဒံးအလီၢ်လီၤ.
တချုးလၢ ယစးထီၣ်မၤ ယမူဒါဖဲ လီၢ်ကဝီၤတဖၣ်အံၤအပူၤဒံးဘၣ်န့ၣ် ယပျံၤတၢ်ဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ် ဖဲယမၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၣ်ရဲထိၣ် အလီၢ်ကဝီၤ ခံနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. လၢတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤအပူၤ ခဲရိၤလ့ မၤစၢၤယၤ ဒ်သိးယတဲ ကီၤလၤဝါကျိာ် ကဒူထီၣ်အဂီၢ် ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် မၤစၢၤယၤ ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤဒိၣ်မးလီၤ. တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ပန့ၢ်ဘၣ် ပတံၤသကိးအသီအါမးလီၤ.
တကးဒံးဘၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါ ဒီးယဘၣ်ကတဲာ်ကတီၤတၢ်လၢ ကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢပှၤကမၤအီၤဖဲ မုၢ်ဃုနံၤ ဒီးအိၣ်ဘှံးနံၤအဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် ညီနုၢ်မုၢ်ယဲၢ်နံၤဟါလီၤခီန့ၣ် ယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ကအိၣ်တနၣ်ရံၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤ ကဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ‘တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကဘၣ်လီၤဒၢး ဘၣ်မနုၤအဃိ အဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လဲၣ်.’ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ဖဲယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ယဂံၢ်ယဘါထီၣ်လီၤ. ခဲအံၤနာ်က့ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ် ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ.
ဖဲ ၁၉၉၈ န့ၣ်ယၤဒီးခဲရိၤလ့ ပဘၣ်မၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ဒီးပလီၤဘၣ် မူဒါလၢ မီထြံယဲလီၤ. လၢအနံၣ်အါမး အတီၢ်ပူၤ မူဒါလၢ ယဘၣ်မၤအီၤတဖၣ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ယဘၣ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ် လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကမျၢၢ်အမဲာ်ညါအဂီၢ် ဒီးမၤသကိးတၢ်ဒီး ပှၤရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်တဖၣ် ဒ်သိးပကမၤဘၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ် လၢဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤယၤ ဒီးခဲရိၤလ့န့ၣ် ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကလုာ်အဂၤလၢ အဟဲသုးအသးဆူ ကီၢ်ခဲနဒၣ် သီသီတဖၣ် ဒီးပှၤလၢအအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ် လံာ်စီဆှံအဂ့ၢ်တဖၣ်လီၤ.
ယၤဒီးယမါခဲရိၤလ့
ဖဲယဆိကမိၣ်က့ၤ ယဒိးဘျၢထံ ဒီးယမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢ ၆၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤနီၢ်နီၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ယဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မုာ်ထီၣ် ဒီးယမၤစၢၤဘၣ် ပှၤအါဂၤ ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ယဖိမုၣ် လံၤ(စ်)ဒီးအဝၤ န့ၣ်ဖဲအဖိတဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ် ဒီမါဝၤခံဂၤ စးထီၣ်မၤဝဲ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ယထံၣ်ဘၣ် အဝဲသးဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤဒံးအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် အဒိအတဲာ် ဒီးအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကလဲၤထီၣ်လဲၤထီ လၢနီၢ်သးတခီ ဒီးယကမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ လၢကျဲအါဘိအဂီၢ်လီၤ. အဃိ ယစံးဘျုးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပမ့ၢ်သန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤ အသးစီဆှံမး ပဆဲးမၤ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိမၢပှၤ ကန့ၢ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၁:၁၁) မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ယၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤဆီ လၢယကစံးပတြၢၤအမံၤအဃိ ယစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၄:၆.
^ လံာ်အဆၢ. 16 ကွၢ် W. Glen How’s life story, “The Battle Is Not Yours, but God’s,” in Awake!, April 22, 2000 တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 20 ကွၢ် Laurier Saumur’s life story, “I Found Something Worth Fighting For,” in the November 15, 1976, issue of The Watchtower တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 20 ဒ့ဘ့း စပျ့ မၤတၢ်ဒ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်တဂၤလီၤ.
