ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒု လၢလီၣ်ဖျါ အဆၢဒိၣ် ၁၇ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်
ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒု လၢ လီၣ်ဖျါ အဆၢဒိၣ် ၁၇ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်ကရၢကရိလၢ ပှၤဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ကမၤဃူမၤဖိးတၢ်အဂီၢ် ဒီးကခၢၣ်စးဝဲ ထံကီၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အဂီၢ်. တၢ်ကရၢကရိတခါအံၤ လၢညါန့ၣ်အကဲဝဲ ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ ဒီးခဲအံၤန့ၣ် အကဲဝဲ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ.
ဒ်သိးပကသ့ၣ်ညါ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤ မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်အဂီၢ် ပကကွၢ်သကိးတၢ်ဂ့ၢ်တနီၤ
၁. ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ကရၢကရိ. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤ အခိၣ်သၣ်ဃံနွံဖျၢၣ်န့ၣ် ဒိလီၤဝဲလၢ “ကစၢၢ်နွံဖျၢၣ်” ဒီး “စီၤပၤနွံဂၤ” လၢအအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်ပၢတၢ်ပြး လၢအအိၣ်ဒီးအစိကမီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၇:၉, ၁၀) ကစၢၢ်တဖၣ် ဒီးဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အအၢတဖၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံ ဒိလီၤဝဲလၢ တၢ်ပၢတၢ်ပြးတဖၣ်.—ယံးရမံယၤ ၅၁:၂၄, ၂၅; ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄, ၄၅; ၇:၁၇, ၂၃.
၂. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ကရၢကရိ. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒု လၢလီၣ်ဖျါအဆၢဒိၣ် ၁၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ကရၢကရိ လၢအဒိၣ်စိလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိခံဒုလၢ လီၣ်ဖျါ အဆၢဒိၣ် ၁၃ ဒီးအဆၢဒိၣ် ၁၇ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ် အိၣ်ဒီးအခိၣ်သၣ်ဃံနွံဖျၢၣ် ဒီးအနၢၤအဘိတဆံ ဒီးတၢ်အမံၤတဖၣ်လၢ အကတိၤထီဒါကစၢ်ယွၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၃:၁; ၁၇:၃) အဃိ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤ အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်အတၢ်ကရၢကရိ.—လီၣ်ဖျါ ၁၃:၁၅.
၃. န့ၢ်ဘၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ပှၤပၢတၢ်ပြးတၢ်အဂၤတဖၣ်အအိၣ်. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤ အဟဲအိၣ်ထီၣ်ခီဖျိလၢ အန့ၢ်ဘၣ် တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ပှၤပၢတၢ်ပြးတၢ်အဂၤတဖၣ်အအိၣ်အဃိ.—လီၣ်ဖျါ ၁၇:၁၁, ၁၇.
၄. ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ. ဘၤဘူၤလိၣ်ဖးဒိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကမၣ်လၢ အအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. ဒီးဘၤဘူၤလိၣ်ဖးဒိၣ်န့ၣ် ဆ့ၣ်နီၤဝဲလၢ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤအလိၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတဖၣ် ဒိၣ်စိလၢဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢ အအၢတဒုန့ၣ် အဖီခိၣ်.—လီၣ်ဖျါ ၁၇:၃-၅.
၅. တပာ်ကဲကစၢ်ယွၤဘၣ်. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဒုအံၤအလိၤန့ၣ် “အိၣ်ပှဲၤဝဲဒီး တၢ်အမံၤတဖၣ်လၢ အကတိၤထီဒါကစၢ်ယွၤ.”—လီၣ်ဖျါ ၁၇:၃.
၆. အဟူးအဂဲၤတန့ၢ်ဘၣ်တစိၢ်ဖိ. ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအံၤန့ၣ် အကဘၣ်အိၣ်လၢ “တၢ်ပူၤယိာ်” a လၢအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ အဟူးအဂဲၤတန့ၢ်ဘၣ်တစိၢ်ဖိ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံန့ၣ် အကဟူးကဂဲၤထီၣ်က့ၤ.—လီၣ်ဖျါ ၁၇:၈
တၢ်လၢလံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲတဖၣ်အံၤ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ
ပကကွၢ်သကိးဘၣ်ဃးဒီး ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီးဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ မၤလၢပှဲၤထီၣ်တၢ်လၢ လံာ်စီဆှံတဲဆိပာ်ဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိလၢအအၢ လၢအလွဲၢ်ဂီၤဆှုၣ်ကလာ်တဒုအဂ့ၢ်.
၁. ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ကရၢကရိ. ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢန့ၣ် ဆီၣ်ထွဲဝဲ “ထံကီၢ်ကိးဘ့ၣ်ဒဲး တၢ်ပၢအခွဲး.” b
၂. ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် အတၢ်ကရၢကရိ. ဖဲ ၂၀၁၁ နံၣ်န့ၣ် ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢတူၢ်လိာ်ဝဲ ထံကီၢ် ၁၉၃ ဘ့ၣ် ဒ်သိးကကဲထီၣ် ထံကီၢ်လၢအမၤသကိးတၢ်ဒီးအီၤ. အဃိ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ အခၢၣ်စးဝဲ ထံကီၢ်တဖၣ် ဒီးပှၤကလုာ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ.
၃. န့ၢ်ဘၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ပှၤပၢတၢ်ပြးတၢ်အဂၤတဖၣ်အအိၣ်. ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ အိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဒီးအအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အကပၢတၢ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲခီဖျိလၢ ထံကီၢ်လၢအဆီၣ်ထွဲအီၤတဖၣ် အဃိလီၤ.
၄. ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ. ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢန့ၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါတဖၣ် ဆီၣ်ထွဲအီၤထီဘိလီၤ. c
၅. တပာ်ကဲကစၢ်ယွၤဘၣ်. ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢန့ၣ် ပှၤဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤမ့ၢ်ဒ်သိး “အကပၢၤဃာ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်.” d ပမ့ၢ်ကွၢ်လၢ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် ဖျါလၢအဂ့ၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢထဲဒၣ် ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ် မၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၢ်န့ၣ် အတဲဝဲလၢ အမၤကဲထီၣ်ဝဲန့ၢ်အဃိ မ့ၢ်ဝဲအတပာ်ကဲ ကစၢ်ယွၤဘၣ်.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၆:၉; ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄.
၆. အဟူးအဂဲၤတန့ၢ်ဘၣ်တစိၢ်ဖိ. ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ၁ တဘျီ ဝံၤတယံာ်ဘၣ်အလီၢ်ခံ ပှၤဒုးအိၣ်ထီၣ် ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ ဒ်သိးကပၢၤဃာ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်. ဘၣ်ဆၣ် အပၢၤဃာ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. ဖဲ ၁၉၃၉ နံၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုး ၂ ဘျီတဘျီစးထီၣ်ဝဲ ဒီးဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢအံၤ တအိၣ်လၢၤဘၣ်. ဒီးဖဲ ၁၉၄၅ နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ၂ ဘျီတဘျီဝံၤအခါန့ၣ် ပှၤဒုးအိၣ်ထီၣ် ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီးဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ်, အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအကျိၤအကျဲ ဒီးအတၢ်ကရၢကရိထီၣ်သး အကျိၤအကျဲန့ၣ် လီၤဂာ်ဒီး ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢဒိၣ်မး.
a ကြံးအတၢ်ကတိၤလၢ အမ့ၢ် “တၢ်ပူၤယိာ်” န့ၣ်အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ “တၢ်ပူၤဖးယိာ်လၢ အကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်.” လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် တၢ်ကတိၤတဖျၢၣ်အံၤ အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်လီၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်အိၣ်သးလၢ ပှၤစၢဃာ်တၢ်တမံၤမံၤ ဒ်သိးအဟူးဂဲၤ တန့ၢ်နီတစဲးတဂ့ၤအဂီၢ်.
b ကွၢ် Article 2 of the Charter of the United Nations.
c ဖဲ ၁၉၁၈ နံၣ်န့ၣ် ပှၤမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အခၢၣ်စးဝဲ ဘျၢထံခရံာ်ဖိအတၢ်ကရၢကရိ ဖဲအမဲရကၤ. ဒီးဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဝဲလၢ ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “ကစၢ်ယွၤဘီမုၢ် အတၢ်ပၢတၢ်ပြးတခါလၢ အပၢဝဲဟီၣ်ခိၣ်.” ဖဲ ၁၉၆၅ နံၣ်န့ၣ် ပှၤလၢအခၢၣ်စးဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိးဒီး ဘူးဒး, ခဲးသလ့း, မုၢ်ထီၣ် အီသဒီး, အံးစလၣ်, ယူဒၤ ဒီးဘျၢထံခရံာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် လဲၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးလၢ ဝ့ၢ်စဲ ဖြဲစံၣ်စခိၤ လၢကဆီၣ်ထွဲ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီးဃ့ဘါထုကဖၣ် တၢ်လၢအဂီၢ်. ဒီးဖဲ ၁၉၇၉ နံၣ်န့ၣ် ပၤပၤ ကၠီ(န်) ဖီ(လ်) ခံဂၤတဂၤ တဲဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ ကဆဲးမ့ၢ်ဝဲ “ရူလၢအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖျၢၣ်လၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒီးတၢ်တီတၢ်လိၤ.”
d ကွၢ် Article 1 of the Charter of the United Nations.