CHAPTA TU
Di Baybul—Na Gɔd in Buk
-
Aw di Baybul difrɛn frɔm ɔda buk dɛn?
-
Aw di Baybul go ɛp yu fɔ bia wit yu prɔblɛm dɛn?
-
Wetin mek yu biliv ɔl di tin dɛn we de na di Baybul?
1, 2. Wetin mek di Baybul na wɔndaful gift we Gɔd gi wi?
TINK bɔt di las tɛm we yu padi gi yu gift. Dis go dɔn mek yu gladi bad. Di gift we di pɔsin gi yu sho se di pɔsin gladi we yu ɛn in na padi. Ɛn yu go mɔs dɔn tɛl am tɛnki fɔ di gift.
2 Di Baybul na gift we Gɔd gi wi ɛn wi fɔ tɛl am tɛnki fɔ dat. Dis buk in tu nɔ de. I de tɔk bɔt tin dɛn we nɔ de na ɛni ɔda buk. Fɔ ɛgzampul, i de tɛl wi bɔt aw Gɔd mek di skay, di wɔl, ɛn di fɔs man ɛn uman. Di tin dɛn we de insay di Baybul go ɛp wi we wi gɛt prɔblɛm. I de tɛl wi bɔt aw Gɔd go du wetin i want fɔ du fɔ mɔtalman. Yu nɔ tink se di Baybul na wɔndaful gift we Gɔd gi wi?
3. Wetin mek Jiova gi wi di Baybul? Wetin mek wi fɔ gladi fɔ dat?
3 Di Baybul na gift we de mek wi gladi bikɔs i de tɛl wi bɔt Jiova Gɔd. Jiova gi wi dis buk bikɔs i want mek wi no am gud gud wan. Di Baybul de ɛp wi fɔ go nia Jiova.
4. Wetin mek wi se no ɔda buk nɔ de we tan lɛk di Baybul?
4 Plɛnti pipul dɛn na di wɔl gɛt di Baybul. Dɛn dɔn print di Baybul insay lɛk 2,600 langwej dɛn so. Ɛvri wik, dɛn de sheb pas wan milyɔn Baybul dɛn. Ɛn dis dɔn mek, fɔ ɛvri tɛn pipul dɛn we yu kɔnt, nayn pan dɛn go mɔs gɛt di Baybul. Dɛn dɔn print pas wan bilyɔn Baybul dɛn. Fɔ tru, no ɔda buk nɔ de we tan lɛk di Baybul.
5. Aw wi no se na “Gɔd in mɛsej” de insay di Baybul?
5 Na Gɔd “tɛl pipul ɔltin we rayt nain Buk.” (Rid Sɛkɛn Lɛta To Timoti 3:16.) Aw i du dat? Di Baybul insɛf se: “Na Gɔd in Spirit bin tɛl dɛn di wɔd dɛn we Gɔd want dɛn fɔ tɔk.” (Pita In Sɛkɛn Lɛta 1:21) Lɛ wi tink bɔt wan pa ɛn in pikin. Di pa tɛl in pikin fɔ rayt lɛta fɔ am. Na wetin di pa tɛl di pikin fɔ rayt, na in di pikin de rayt. So na udat gɛt di lɛta? Na di pikin, ɔ na di pa? Na di pa gɛt di lɛta. Semweso, na Gɔd in wɔd de insay di Baybul. Di man dɛn we rayt am, nɔ rayt wetin dɛn fil fɔ rayt. So, na “Gɔd in mɛsej” de insay di wan ol Baybul.—Fɔs Lɛta Fɔ Tɛsalonayka 2:13.
DI BAYBUL GƐT WANWƆD ƐN I DE TƆK TRU
6, 7. Wetin mek ɔl di tin dɛn we dɛn rayt na di Baybul, gri?
6 Dɛn tek lɛk 1,600 ia so fɔ rayt di Baybul. Sɔm pan di wan dɛn we rayt di Baybul, nɔ bin liv na di wɔl di sem tɛm, ɛn dɛn bin de du difrɛn difrɛn wok dɛn. Sɔm pan dɛn na bin fama, fishaman, ɛn shɛpad. Ɔda wan dɛn na bin prɔfɛt, jɔj, ɛn kiŋ. Wan pan dɛn na bin dɔktɔ; na in nem Lyuk. Pan ɔl we na difrɛn difrɛn pipul dɛn rayt di Baybul, ɔltin we dɛn rayt, gri. Wan pɔsin nɔ rayt wan tin, dɔn di ɔda wan rayt ɔda tin. a
7 Di fɔs buk na di Baybul tɛl wi bɔt aw mɔtalman bigin gɛt prɔblɛm. Di las buk na di Baybul tɛl wi bɔt aw di wɔl go bi Paradays. Di Baybul tɛl wi bɔt bɔku ɔda tin dɛn, ɛn dɛn tin ya de ɛp wi fɔ no wetin Gɔd want ɛn wetin i go du tumara bambay. Wi kin wɔnda we ɔltin na di Baybul gri. Bɔt na so i fɔ bi, bikɔs di Baybul na Gɔd in buk.
8. Us ɛgzampul dɛn de sho se di tin dɛn we di Baybul tɔk bɔt sayɛns, na tru?
8 We di Baybul de tɔk bɔt sayɛns, na di kɔrɛkt tin i kin tɔk. I ivin tɔk bɔt sɔm tin dɛn bifo sayɛnsman dɛn no bɔt dɛn. Fɔ ɛgzampul, di Baybul buk we nem Lɛvitikɔs, gɛt sɔm lɔ dɛn we di Izrɛlayt dɛn bin de fala. Dɛn lɔ ya bin se we pɔsin gɛt bad sik, dɛn fɔ pul am usay pipul dɛn de ɛn kɛr am go fa, so dat ɔda pipul dɛn nɔ go gɛt di sik. Ɛn dɛn lɔ ya bin de sho di Izrɛlayt dɛn aw fɔ klin dɛnsɛf ɛn di ples usay dɛn de. Di ɔda kɔntri dɛn we bin de nia di Izrɛlayt dɛn nɔ bin no bɔt dɛn tin ya. Di ɔda tin bak we di Baybul tɔk, na dat di wɔl rawnd. Di Baybul bin dɔn tɔk dis lɔntɛm bifo pipul dɛn no di rayt shep we di wɔl gɛt. (Ayzaya 40:22, NW) Di Baybul tɔk bak se di wɔl nɔ tinap “pan natin.” (Job 26:7) Di Baybul nɔto sayɛns buk, bɔt ɛnitɛm we i tɔk bɔt sayɛns, i de tɔk di kɔrɛkt tin. Na so i fɔ bi, bikɔs di Baybul na Gɔd in buk.
9. (a) Wetin sho se di Baybul kin tɔk di kɔrɛkt tin bɔt istri? (b) Di wan dɛn we bin rayt di Baybul bin rayt bɔt di bad tin dɛn we dɛn bin du. Wetin dis tɛl wi bɔt di Baybul?
9 We di Baybul kin tɔk bɔt istri, i kin tɔk di kɔrɛkt tin. I de sho di tɛm ɛn di ples we sɔntin kin apin. Dɔn, we i de tɔk bɔt pɔsin, i kin sho udat na di pɔsin in fambul dɛn. b Pipul dɛn we kin rayt bɔt wetin bin dɔn apin na dɛn kɔntri nɔ kin rayt bɔt di bad tin dɛn we dɛn kɔntri du. Bɔt insay di Baybul buk we nem Di Nɔmba Dɛm, Mozis rayt bɔt di bad tin we i du ɛn di pɔnish we Gɔd pɔnish am. (Di Nɔmba Dɛm 20:2-12) I nɔ izi fɔ si buk usay pɔsin rayt bɔt di bad tin dɛn we i du. Bɔt di wan dɛn we rayt di Baybul tɔk bɔt di bad tin dɛn we dɛn du, bikɔs di Baybul na Gɔd in buk.
DI BAYBUL NA BUK WE DE BƐNIFIT WI
10. Wetin mek wi se di Baybul na buk we de bɛnifit wi?
10 Bikɔs na Gɔd tɛl pipul dɛn wetin fɔ rayt na di Baybul, na dat mek di Baybul “gud fɔ mek pipul lan di tru tin, fɔ mek dɛn no dɛn tin we dɛn de du we nɔ rayt, fɔ mek dɛn wan we nɔ de du rayt bigin du wetin rayt.” (Sɛkɛn Lɛta To Timoti 3:16) Di Baybul na buk we de sho wi aw fɔ liv wi layf. I de sho wi aw mɔtalman tan. Dat nɔ fɔ mek wi sɔprayz, bikɔs di Pɔsin we rayt am, na in bak mek wi. Gɔd no wi pas aw wi no wisɛf. I no aw wi de tink ɛn aw wi de fil. Bɔt nɔto dat nɔmɔ, Jiova ivin no wetin go mek wi gladi. I no bak di kayn layf we wi nɔ fɔ liv.
11, 12. (a) Wetin Jizɔs tich sɔm pipul dɛn ɔp wan mawnten? (b) Us ɔda impɔtant tin dɛn we di Baybul tɔk bɔt? Wetin mek di Baybul kin ɛp wi ɔltɛm?
11 Lɛ wi tɔk smɔl bɔt di tin we Jizɔs bin tich sɔm pipul dɛn ɔp wan mawnten. Di tin we i bin tich dɛn, de na Matyu chapta 5 to Matyu chapta 7. Jizɔs tɔk bɔt plɛnti tin dɛn we i bin de tich di pipul dɛn. I tɔk bɔt aw wi go gɛt tru tru gladi at, aw fɔ sɛtul plaba, ɛn aw fɔ pre. I tɔk bak bɔt aw wi fɔ si prɔpati ɛn ɔda tin dɛn na dis wɔl. Di tin dɛn we Jizɔs bin tɔk de bɛnifit wi naw naw.
12 Sɔm pan di ɔda tin dɛn we di Baybul de tɔk bɔt na aw wi fɔ trit wi famili, aw fɔ de na wokples, ɛn aw fɔ trit ɔda pipul dɛn. Dɛn tin ya de ɛp ɔlman, ɛn dɛn de rili bɛnifit wi. Na dis mek Jiova bin tɛl wan prɔfɛt we nem Ayzaya fɔ rayt se: “Na mi na una Gɔd, na mi de tich una fɔ una yon bɛnifit.”—Ayzaya 48:17, NW.
DI BAYBUL DE TƆK BƆT TIN DƐN WE GƐT FƆ APIN
13. Wetin na di tin dɛn we Jiova bin sho Ayzaya fɔ rayt bɔt Babilɔn?
13 Di Baybul kin tɔk bɔt tin dɛn we go apin, lɔntɛm bifo dɛn apin. Bɔku pan dɛn tin ya bin dɔn apin. Lɛ wi tɔk bɔt wan pan dɛn. Trade trade, Jiova bin mek Ayzaya rayt bɔt di tɛm we dɛn go pwɛl wan tɔŋ we dɛn bin de kɔl Babilɔn. (Ayzaya 13:19; 14:22, 23) Jiova bin sho am aw dɛn go pwɛl di tɔŋ. I se sojaman dɛn go dray di riva we de rawnd Babilɔn ɛn go insay di tɔŋ. I se dɛn nɔ go fɛt. Bɔt nɔto dat nɔmɔ Ayzaya bin rayt. I ivin sho di kiŋ we go kam pwɛl Babilɔn, in nem. I se na in nem Sayrɔs.—Rid Ayzaya 44:27–45:2.
14, 15. Aw sɔm pan di tin dɛn we Ayzaya bin rayt bɔt Babilɔn, apin?
14 Afta lɛk 200 ia so frɔm we Ayzaya rayt bɔt Babilɔn, wetin i rayt bigin apin. Wan nɛt, sɔm sojaman dɛn kam gɛda nia Babilɔn. Dis bin apin insay Ɔktoba 5 ɛn 6, 539 ia bifo dɛn bɔn Jizɔs. Udat na bin di sojaman dɛn lida? Na di kiŋ fɔ Pashya we nem Sayrɔs. Ɔltin dɔn rɛdi fɔ mek wetin Ayzaya bin tɔk, apin. Bɔt Ayzaya bin se we Sayrɔs go kam na Babilɔn, i nɔ go fɛt wɔ. Na so i bin bi?
15 Da nɛt de, di pipul dɛn na Babilɔn bin gɛt wan big pati. Dɛn bin tink se natin nɔ go du dɛn bikɔs dɛn bin gɛt ay ay wɔl rawnd di tɔŋ. We dɛn bin de na di pati, Sayrɔs mek ɔda rod fɔ di wata fɔ pas. Dis mek di wata nɔ bin dip igen. So Sayrɔs ɛn in sojaman dɛn krɔs ɛn go nia di wɔl we de rawnd Babilɔn. Bɔt aw dɛn ebul go insay di tɔŋ? Di pipul dɛn na Babilɔn bin lɛf di get opin!
16. (a) Wetin na di ɔda tin we Ayzaya bin se go apin to Babilɔn? (b) Aw wi no se wetin Ayzaya bin tɔk, bin apin?
16 Ayzaya bin rayt bak bɔt Babilɔn se: “Nɔbɔdi nɔ go tap de igen ɛn nɔbɔdi nɔ go lib [de] de igen te di wɔl dɔn; nɔn Arab nɔ go mek in tɛnt de, ɛn nɔn shɛpad nɔ go mek in ship dɛn lidɔm de.” (Ayzaya 13:20) Dis tin we Ayzaya bin rayt, sho wetin go apin to di tɔŋ afta dɛn go dɔn pwɛl am. I sho se nɔbɔdi nɔ go ɛva de na Babilɔn. Wetin mek wi biliv se dis tin ya bin apin? Wi biliv dis bikɔs di ples we Babilɔn bin de, de lɛk 50 mayl so nia Bagdad, insay Irak ɛn nɔbɔdi nɔ de de. So dis de sho wi se wetin Jiova bin tɛl Ayzaya bin rili apin. I bin tɛl am se: “A go pwɛl am kpatakpata.”—Ayzaya 14:22, 23, NW. c
17. Wetin dɔn ɛp wi fɔ biliv Gɔd mɔ?
17 We wi no se di Baybul na buk we de tɔk bɔt di tin dɛn we gɛt fɔ apin, de mek wi biliv Gɔd mɔ ɛn mɔ, nɔto so? Jiova Gɔd dɔn du sɔm pan di tin dɛn we i bin prɔmis. So dis dɔn mek wi biliv se i go mɔs du di ɔda tin dɛn we i dɔn prɔmis. Wan pan dɛn na fɔ mek di wɔl bi Paradays. (Rid Di Nɔmba Dɛm 23:19.) So, wi de “abop fɔ gɛt layf we go de sote go. Gɔd, we nɔ de lay, bin dɔn prɔmis fɔ gi wi da layf de bifo i mek di wɔl.”—Taytɔs 1:2. d
“GƆD IN WƆD GƐT LAYF ƐN I GƐT PAWA”
18. Wetin di apɔsul Pɔl bin tɔk bɔt “Gɔd in wɔd”?
18 Ɔl di difrɛn difrɛn tin dɛn we wi dɔn tɔk bɔt insay dis chapta, dɔn mek wi no se di Baybul na buk we spɛshal. Ɔltin we dɛn rayt na di Baybul gri; wan pɔsin nɔ tɔk wan tin, dɔn di ɔda wan tɔk ɔda tin. Ɛn ɛnitɛm we di Baybul tɔk bɔt sayɛns ɔ istri, i de tɔk di kɔrɛkt tin. Di Baybul de sho wi aw fɔ liv wi layf, ɛn ɛnitin we i tɔk kin apin. Bɔt nɔto dat nɔmɔ, di apɔsul Pɔl bin se: “Wi no se Gɔd in wɔd gɛt layf ɛn i gɛt pawa. In wɔd shap pas sɔd we gɛt tu ɛj. I de go insay insay pɔsin sote i rich di say we in at ɛn in spirit dɛn mit togɛda, lɛkɛ aw sɔd de kɔt bon midul. Na so Gɔd in wɔd dɛn de go insay insay pɔsin in at ɛn sho ɔl wetin lib [de] de.”—Di Ibru Pipul Dɛn 4:12.
19, 20. (a) Aw di Baybul go ɛp yu fɔ chɛk yusɛf? (b) Aw yu go sho se yu gladi fɔ di Baybul?
19 Wi layf go chenj we wi rid “Gɔd in wɔd.” We wi du dis, i go ɛp wi fɔ chɛk wisɛf gud wan fɔ no if wi de du wetin Jiova want. Wi kin tɔk se wi lɛk Gɔd, bɔt di we aw wi de liv wi layf go sho if wi de du wetin Gɔd in Wɔd se. Ɛn i go sho bak wetin de na wi at.
20 Fɔ tru, di Baybul na Gɔd in buk. Na buk we wi fɔ rid ɛn stɔdi. Ɛn wi fɔ lɛk am. Fɔ sho se yu gladi fɔ dis gift we Gɔd gi wi, na fɔ go de rid am ɔltɛm. We yu du dat, yu go no mɔ bɔt wetin mek Gɔd mek mɔtalman. Na dat wi go tɔk bɔt na di ɔda chapta. Ɛn wi go tɔk bak bɔt aw Gɔd go du wetin i want fɔ mɔtalman.
a Sɔm pipul dɛn se sɔm pat dɛn de na di Baybul we se wan tin, dɔn di ɔda pat se ɔda tin. Bɔt dat nɔto tru. Fɔ no mɔ bɔt dis, rid chapta 7 na wan buk we dɛn kɔl The Bible—God’s Word or Man’s? Na Jiova Witnɛs dɛn mek am.
b Rid Lyuk 3:23-38 fɔ no udat na bin Jizɔs in fambul dɛn.
c If yu want fɔ no mɔ bɔt di tin dɛn we Gɔd bin dɔn tɔk bifo dɛn apin, na fɔ rid pej 27 to pej 29 na wan buk we dɛn kɔl A Book for All People. Na Jiova Witnɛs dɛn mek am.
d Di tin we Ayzaya rayt bɔt Babilɔn na wan pan di tin dɛn we di Baybul bin se go apin, ɛn i bin apin. Sɔm pan di ɔda wan dɛn na bɔt Taya ɛn Ninivɛ. (Izikɛl 26:1-5; Zɛfinaya 2:13-15) Apat frɔm dɛn wan dɛn de, Daniɛl bin tɔk bɔt di difrɛn difrɛn kɔntri dɛn we go rul di wɔl afta Babilɔn. I bin se tu pan dɛn na Mɛdo-Pashya ɛn Gris. (Daniɛl 8:5-7, 20-22) Fɔ no bɔt di tin dɛn we di Baybul bin dɔn tɔk bɔt di Mɛsaya, na fɔ rid pej 199 to pej 201.