1, 2. Чь инсанәтерʹа зийанәкә лапә мәзьн ани, у кʹе йә нәһәԛ бона ве йәке?

ИРО һьнә тьшт кӧ мәрьва дәрхьстьнә бона жийина һәр рʹожи, мәрʹа гәләк кʹаре тиньн. Мәсәлә, тʹел, чʹьра, әʹрәбә, сарьнщә, у тьштед майин. Ле тьштед ӧса жи һатьнә дәрхьстьне, кʹижан кӧ бона әʹмьре мәрьва хоф ә, бәʹса хәбәре чʹәк, щьхарә, бомбед атоме у диса тьштед дьн. Ле диса һәйә тьштәки ӧса, кӧ жь ԝан тьшта зедәтьр инсанәтерʹа зийана мәзьн тинә у әԝ тьшт жь бәреда те. Әԝ чь йә? Әԝ һәйә дәрәԝи! Дәрәԝи әԝ ә чахе кәсәк нәрʹастийе дьбежә, ԝәки кәсәки дьн бьхапинә у бьхальфинә. Ле гәло кʹе дәрәԝа пешьн гот? Иса Мәсиһ гот ԝәки әԝ «Мирещьна» бу, йе кӧ «баве дәрәԝа» йә. (Бьхунә Йуһʹәнна 8:44.) Ле кʹәнге әԝи щара пешьн дәрәԝ кьр?

² Әԝ ԛәԝьми бь һʹәзара сала пешда, бахче Еденеда. Адәм у Һеԝа әʹмьре хԝәрʹа ша дьбун Щьнәта бәдәԝда, кʹидәре кӧ Хԝәде ԝана щиԝар кьрьбу. Шәйтʹан заньбу, ԝәки Хԝәде тʹәми да Адәм у Һеԝайе, кӧ жь «дара ԛәнщи у хьраби наскьрьне» нәхԝьн, чьмки бона нәгӧһдарикьрьне әԝана ԝе бьмьрьн. Ле йәкә Шәйтʹан бь сайа мәʹр готә Һеԝайе: «На, һун тʹӧ щар намьрьн [әԝ бу дәрәԝа лапә пешьн], ле Хԝәде занә, ԝе рʹожа гава һун жь ԝе бьхԝьн, чʹәʹвед ԝәйе вәбьн у бьбьнә мина Хԝәде, ԛәнщи у хьрабийе жь һәв дәрхьн» (Дәстп. 2:15-17; 3:1-5).

3. Чьрʹа әм дькарьн бежьн, ԝәки Шәйтʹан пе нета хьраб дәрәԝ кьр, у ахьрийа ве йәке чь бу?

 ³ Шәйтʹан пе нета хьраб дәрәԝи кьр. Әԝи заньбу, ԝәки һәрге Һеԝа гьлийед ԝи баԝәр кә у бәре даре бьхԝә, әԝе әʹсә бьмьрә. Һеԝайе у Адәм гӧрʹа тʹәмийа Йаһоԝа нәкьрьн у ахьрийеда мьрьн (Дәстп. 3:6; 5:5). Хенщи ве йәке, сәва ԝи гӧнәйи, «мьрьн сәр һʹәму мәрьва бәла бу». Ләма жи мьрьне «һʹӧкӧм кьр, һʹәта сәр ԝан жи, йед кӧ мина Адәм гӧрʹа Хԝәде дәрнәкʹәтьн» (Рʹом. 5:12, 14). Ләма иро мәрьв дәԝса кӧ чаԝа Хԝәде дьхԝәст, әʹмьре хԝәйи беԛьсуррʹа ша бьн у һʹәта-һʹәтайе бьжин, рʹожед әʹмьре ԝан «һʹәфте сал ьн, һәгәр бь сьһʹәт-ԛәԝат һʹәйште сал». Һьн жи әʹмьре мәрьва бь «зәʹмәт у кʹәдәр» тʹьжә йә (Зәб. 90:10). Рʹасти жи әԝ дәрәԝийа Шәйтʹан ахьрикә чьԛас хьраб ани!

4. а) Кʹижан пьрса әме ве готареда шеԝьр кьн? б) Ль гора Зәбур 15:1, 2, кʹе дькарә бьбә досте Йаһоԝа?

⁴ Чахе Иса бәʹса кьред Шәйтʹан кьр, әԝи гот: «[Әԝ] тʹӧ щар хԝә рʹастийе нәгьртийә». Шәйтʹан ньһа жи хԝә рʹастийе нагьрә, чьмки әԝ диса бәрдәԝам дькә «тʹәмамийа дьне» пе дәрәԝийед хԝә бьхальфинә (Әʹйан. 12:9). Әм нахԝазьн, ԝәки Шәйтʹан мә бьхальфинә. Ләма ԝәрә әм се пьрса шеԝьр кьн: Чаԝа Шәйтʹан мәрьва дьхапинә? Чьрʹа мәрьв дәрәԝа дькьн? У чаԝа әм дькарьн һәр гав рʹастийе бежьн, сәва кӧ мина Адәм у Һеԝайе достийа хԝә тʹәви Йаһоԝа ӧнда нәкьн? (Бьхунә Зәбур 15:1, 2.)

5. Чаԝа Шәйтʹан иро мәрьва дьхальфинә?

⁵ Паԝлосе шанди заньбу, кӧ әм дькарьн хԝә хԝәй кьн, ԝәки Мире-щьна мә нәхальфинә, чьмки әм «һаш жь һʹӧнӧред ԝи һәнә» (2 Корн. 2:11). Әм заньн ԝәки тʹәмамийа дьне, демәк ӧса жи дине ԛәлп, политикед берʹәʹм, у комерсийа тьма, бьн һʹӧкӧме Шәйтʹанда ньн (1 Йуһʹн. 5:19). Ләма жи әм мәтʹал наминьн чахе Шәйтʹан у щьнед ԝи мәрьвед хԝәйиһʹӧкӧм һелан дькьн кӧ «дәрәԝ» бежьн (1 Тимтʹ. 4:1, 2). Бәʹса хәбәре, иро гәләк бизнесмен пе рекламед хԝә мәрьва дьхапиньн, у ӧса жи тьштед кӧ зийане тиньн дьфрошьн у фелбазийе дькьн сәва пʹәра чекьн.

6, 7. а) Чьрʹа илаһи дәрәԝед сәрԝеред рʹелигийа гәләк хьраб ьн? б) Ԝә кʹижан дәрәԝ бьһистийә жь сәрԝеред рʹелигийа?

⁶ Сәрԝеред религийа кӧ дәрәԝа дькьн, илаһи гәләк нәһәԛ ьн, чьмки әԝана дәрәԝед ӧса бәла дькьн, кӧ әʹмьре мәрьва дькьнә бьн хофе. Чь щурʹәйи? Һәрге кәсәк һинкьрьнед ԛәлп баԝәр бькә у тьштед ӧса бькә, кӧ Хԝәде ԛәдәхә дькә, әԝ мәрьв дькарә әʹмьре һʹәта-һʹәтайе нәстинә (Һос. 4:9). Иса заньбу ԝәки сәрԝеред религийа кӧ ԝәʹде ԝида дьжитьн, дәрәԝийеда нәһәԛ бун. Әԝи рʹастә-рʹаст ԝанрʹа гот: «Ԝәй ль ԝә ԛанунзан у ферьсийа! Дӧрʹуно! Һун бәʹр у бәже ль һәв дьдьн, кӧ йәки нәбаԝәр биньн сәр рʹийа хԝә. Гава мәрәме ԝә дьбә, һун әԝи жь хԝә дӧ щара зедәтьр дькьнә пʹара гәәна [ԛьркьрьна һʹәта-һʹәтайе]» (Мәт. 23:15, ДТʹ). Иса ԝан сәрԝеред религийа гәләк сәрт сущдар кьр. Әԝана рʹасти жи жь баве хԝә Мире-щьна бун, йе кӧ ԛәтʹьл ә (Йуһʹн. 8:44).

⁷ Сәрԝеред рʹелигийа нав тʹәмамийа дьнйайеда гәләк ьн. Һьнәка нав дькьн кʹәшиш, раби, пастор, йан жи пе сәрнавед дьн. Мина сәрԝеред религийа ԛьрʹна йәкеда, әԝана жи наһельн, ԝәки жь Хәбәра Хԝәде «рʹасти хӧйа бә» у «рʹастийа Хԝәде дәрәԝийерʹа гӧһерʹин» (Рʹом. 1:18, 25). Әԝана һинкьрьнед ԛәлп һин дькьн, мәсәлә дәрһәԛа щәʹньме, жийина паши мьрьне, реинкарнасйайе, у дәрәԝийа мьрдар бәла дькьн, кӧ  йанчь Хԝәде һомосексуалисме ԛәбул дькә.

8. Политик ԝе зутьрәке чь дәрәԝийе бәла кьн, ле әм чь гәрәке нәкьн?

⁸ Политик пе дәрәԝийе мәрьва дьхальфиньн. Дәрәԝийа лапә мәзьн кʹижан кӧ әԝана ԝе бәла кьн, әԝ ә чахе әʹлам кьн кӧ «дьне сәԛьрʹи у бехофи йә»! Ле «һьнге хәзәбе ньшкева сәр ԝанда бе». Ԝәрә әм тʹӧ щар баԝәр нәкьн дәрәԝийа ԝан, кӧ йанчь дьнйа һʹале хьрабда нинә! Ле әм һаш рʹастийе һәнә, әм заньн ԝәки «рʹожа Хӧдан ԝе мина дьзе шәве бе» (1 Тʹеслн. 5:1-4).

9, 10. а) Чьрʹа мәрьв дәрәԝа дькьн, у әв йәк чь ахьрийе тинә? б) Әм чь гәрәке дәрһәԛа Йаһоԝа бир нәкьн?

⁹ Нә кӧ тʹәне мәрьвед хԝәйиһʹӧкӧм дәрәԝа дькьн, ле дәрәԝи буйә тьштәки тʹәбийәти. Ньвискʹарәк бь наве И. Бхатачарщи, готара хԝәда йа бь наве «Чьрʹа Әм Дәрәԝа Дькьн», ньвиси ԝәки «дәрәԝи нав хәйсәте мәрьвада гәләк кʹур рʹуньштийә». Мәрьв дәрәԝа дькьн һʹәчʹи зәʹф сәва ве йәке, кӧ хԝә хԝәй кьн йан жи пешдачуйи бьн. Әԝана пе дәрәԝийе шашийед хԝә йан жи кьред хԝәйи хьраб вәдьшерьн. Ӧса жи әԝана дәрәԝа дькьн, ԝәки пʹәра хԝәрʹа ԛазанщ кьн йан жи кʹарәкә дьн бьстиньн. Чаԝа ве готареда һатә готьне, һәнә мәрьвед ӧса кӧ хԝәрʹа кьрьнә хәйсәт ԝәки «мәрьвед нәнасрʹа, һәвалхәбатчийед хԝәрʹа, у мәрьвед хԝәйи незикрʹа» дәрәԝа бькьн, фьрԛи тʹӧнә тьштед бьчʹукда йан мәзьнда.

¹⁰ Ле ахьрийа дәрәԝа чь йә? Итʹбари у һәләԛәтийа баш дькарә ӧнда бә. Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә, мер ԝе ча хԝә дьлшкәсти тʹәхмин кә, гава пебьһʹәсә, ԝәки жьна ԝи жерʹа нәамьн ә у ԝи дьхапинә сәва бенамусийа хԝә вәшерә. Йан жи чахе мер бәр мәрьвед дьн һьндава жьн-зарʹед хԝә һʹәйф ә, ле малда тʹәви ԝан хьраб ә, дьле нәфәра гәләк дешә. Ле йәкә әм гәрәке бир нәкьн, ԝәки әԝ мәрьвед ԛәлп нькарьн тьштәки жь Йаһоԝа вәшерьн, чьмки «һәр тьшт ль бәр чʹәʹве ԝи вәкьри у ашкәрә йә» (Ибрн. 4:13).

11. Сәрһатийа Һананийа у Саферийа чь мә һин дькә? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

¹¹ Кʹьтеба Пирозда һәйә сәрһати, кʹидәре те готьне, ԝәки Мире-щьн «ԛәлпе хьраб кьрә дьле» жьн-мерәки, ԝәки Хԝәде бьхапиньн. Әԝана Мәсиһи бун, бь наве Һананийа у Саферийа кӧ ԛьрʹна йәкеда дьжитьн. Ԝана хԝәст шандийа бьхапиньн. Ԝана һьнә һәбука хԝә фьротьн, ле һьнә пʹәрә жь шандийа вәшартьн. Әԝ жьн-мер дьхԝәстьн щьватеда наве хԝә бьльнд кьн, йанчь әԝана гәләк мәрʹд ьн кӧ гәләк пʹәрә ԛӧрбан кьрьн. Ле Йаһоԝа дәрәԝийа ԝан дит, у анәгори ве йәке әԝана щәза кьрьн (Кʹар. Шанд. 5:1-10).

12. Ахьрийа мәрьвед ԛәлп, йед кӧ гӧне хԝә найньн рʹуйе хԝә, ԝе чь бә, у чьрʹа?

¹² Йаһоԝа ча дьньһерʹә сәр дәрәԝийе? Шәйтʹан у һʹәмуйед кӧ чʹәʹв дьдьнә ԝи у һʹәмде хԝә дәрәԝа дькьн у гӧне хԝә найньн рʹуйе хԝә, ԝе ахьрийеда бькʹәвьнә «гола агьр» (Әʹйан. 20:10; 21:8; Зәб. 5:6). Ле чьрʹа? Чьмки Йаһоԝа ԝан мәрьвед ԛәлп жи һʹәсаб дькә ча «сә-кʹучʹьк», демәк йед кӧ кьред ӧса дькьн, кʹижан бәр чʹәʹве ԝи рʹәш ьн (Әʹйан. 22:15).

13. Әм дәрһәԛа Йаһоԝа чь заньн, у әԝ йәк мә бәрбь чь һелан дькә?

¹³ Әм заньн ԝәки Йаһоԝа «нә инсан ә кӧ дәрәԝа бькә». Бь рʹасти, «набә кӧ әԝ дәрәԝ дәре» (Жьмар 23:19; Ибрн. 6:18). Бәр Йаһоԝа «һʹәрам ьн . . . зьмане дәрәԝин» (Мәтʹлк. 6:16, 17). Сәва әԝ мә ԛәбул кә, әм гәрәке бьжин ль гора принсипед ԝийә рʹастийе. Әԝ те һʹәсабе  ԝәки әм «һәвдӧрʹа дәрәԝа нәкьн» (Колс. 3:9).

14. а) Чьда диса әм жь әндәмед религийед ԛәлп башԛә дьбьн? б) Шьровәкьн принсипа жь Луԛа 6:45.

¹⁴ Диса чь тьштида Мәсиһийед рʹаст жь әндәмед рʹелигийед ԛәлп башԛә дьбьн? Әм «рʹастийе» дьбежьн. (Бьхунә Зәкәрйа 8:16, 17.) Паԝлос шьровәкьр: «Әм хԝә  . .. дьдьнә кʹьфше, чаԝа ԛӧльхкʹаред Хԝәде . . . бь готьна рʹастийе» (2 Корн. 6:4, 7). Иса дәрһәԛа мәрьва гот: «Чь дьле инсенда һәйә, зар жи ԝе йәке дьбежә» (Луԛа 6:45). Ләма жи чахе мәрьве ԛәнщ дьле хԝәда рʹастийе дьбежә, жь дәве ԝи жи ԝе тьштед рʹаст дәрен. Әԝе һьн тьштед бьчʹукда һьн жи йед мәзьнда рʹастийе бежә мәрьвед нәнасрʹа, һәвалхәбатчийед хԝәрʹа, һәвалед хԝәрʹа, у мәрьвед хԝәйи незикрʹа жи. Дина хԝә бьдьнә һьнә мәсәла, кӧ чаԝа әм дькарьн нишан кьн, ԝәки һʹәму тьштада һʹәлал ьн.

15. а) Чьрʹа нәаԛьлайи йә мина мәрьвед дӧрʹу бьжин? б) Чь дькарә али щаһьла бькә, ԝәки нәкʹәвнә бәр байе щаһьлед дьн? (Бьньһерʹә спартьн.)

¹⁵ Һәрге тӧ щаһьл и, дьбәкә дьхԝази мина щаһьлед дьн би, сәва жь ԝана щӧдә нәби. Ле әԝ йәк хоф ә, чьмки гәләк щаһьл бона ве йәке дьбьнә мина мәрьвед дӧрʹу. Әԝана бәр нәфәр у хушк-бьред щьвате хԝә нав-намус дьдьн кʹьфше, ле нав щаһьлед дьнйайе у малпәред сосйалида лаптә щурʹәки дьн ьн. Мәсәлә, гьлийед хьраб дьбежьн, кʹьнщед нәщайиз хԝә дькьн, кʹьламед нәбаш дьбьһен, ичʹкева, наркотикева йан жи щьхарева мьжул дьбьн, дьзикава рʹасти кәсәки тен, йан жи һе тьштед хьраб дькьн. Бь ве йәке әԝана де-бавед хԝә, хушк-бьред щьвате у Хԝәде дьхапиньн (Зәб. 26:4, 5). Ле Йаһоԝа занә чахе әм ԝи тʹәне пе зар-зьмане хԝә һӧрмәт дькьн, ле дьле мә жь ԝи дур ә (Марԛ. 7:6). Чьԛас баш ә бькьн ве йәке, чь жи ве мәтʹәлокеда те готьне: «Бьра дьле тә һʹәвсудийа гӧнәкʹар нәкә, ле һәр рʹож хофа Хӧданда бә» (Мәтʹлк. 23:17). *

16. Әм ча гәрәке щаба хԝә бьдьн сәр пьрсед кӧ бланка бона хьзмәтийа һәртʹьм тʹьжә дькьн?

¹⁶ Дьбәкә тӧ дьхԝази бьби пешәнг йан жи Бәйтʹәледа хьзмәт ки. Чахе тӧйе бланке тʹьжә ки, гәләк фәрз ә сәр ԝан һʹәму пьрса бь тʹәмами һʹәлал щаба  хԝә бьди, мәсәлә дәрһәԛа сьһʹәт-ԛәԝата хԝә, бьжартьна ԝәʹдәдәрбазкьрьне у намусийе (Ибрн. 13:18). Ле һәрге тә тьштәки ӧса кьрийә кӧ Йаһоԝа нәфьрʹәт дькә, йан жи тьштәки ӧса кӧ исафа тә, тә дьчәрчьринә, ле тә тʹәви рʹуспийа хәбәр нәдайә, незики рʹуспийа бә, ԝәки али тә бькьн, сәва тӧ паше пе исафа тʹәмьз хьзмәт ки (Рʹом. 9:1; Галт. 6:1).

17. Әм чь гәрәке бькьн, чахе йед мьԛабьл жь мә дәʹԝа дькьн, ԝәки дәрһәԛа бьра информасийа бьдьн?

¹⁷ Ле һәрге сәрԝеред дәԝләте шьхӧле бәлакьрьна мьзгинийе ԝәлате ԝәда ԛәдәхә дькьн у ԝә дьгьрьн, сәва дәрһәԛа бьра информасийа бежьн, һун чь гәрәке бькьн? Гәло лазьм ә, һун һәр тьшти чь заньн ԝанрʹа бежьн? Иса чь кьр, гава сәрԝере Рʹоме пьрс дьда ԝи? Кʹьтеба Пироз дьбежә ԝәки «ԝәхта һʹьшбуне һәйә у ԝәхта готьне һәйә», у Иса жи әԝ принсип дьда хәбате у щара тьштәки нәдьгот (Ԝаиз 3:1, 7; Мәт. 27:11-14). Һәрге әм бькʹәвьнә ве дәрәще, әм гәрәке сәрԝахт у фәсал бьн, ԝәки бьра нәкьнә ԛәзийе (Мәтʹлк. 10:19; 11:12).

18. Чь щабдарийа мә һәйә, чахе рʹуспи дәрһәԛа хушк йан бьраки жь мә дьпьрсьн?

¹⁸ Ле һәрге кәсәк щьватеда гӧнәки гьран кьрийә, у һун заньн дәрһәԛа ве йәке, лазьм ә чь бькьн? Рʹуспи борщдар ьн сәва щьвате тʹәмьз хԝәй кьн намусийеда, ләма жи әԝана дьбәкә жь тә бьпьрсьн һәла тӧ чь зани дәрһәԛа ве йәке. Һәрге әԝ кәс һәвале тәйи незик ә, йан жи мәрьве тә йә, тӧйе һьнге чь бежи? Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Йе һәԛ хәбәр дьдә, рʹастийе әʹлам дькә» (Мәтʹлк. 12:17; 21:28). Ләма жи тӧ щабдар и рʹуспийарʹа бь тʹәмами рʹастийе бежи, нә кӧ нивида, у гәрәке тьшта зедә йан кем нәки. Изьна ԝан һәйә, ԝәки бь тʹәмами рʹастийе бьзаньбьн, сәва кӧ паше али ԝи кәсе кӧ гӧнә кьрийә бькьн, ԝәки әԝ һәләԛәтийа хԝәйә баш тʹәви Йаһоԝа вәгәрʹинә (Аԛуб 5:14, 15).

19. Готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

¹⁹ Зәбурбеж Йаһоԝарʹа дӧа кьр: «Тӧ рʹастийе дьле мьнда дьхԝази» (Зәб. 51:6). Даԝьд заньбу, ԝәки мәрьве һʹәлал жь дьле хԝә һʹәлал ә. Бәле, Мәсиһи гәрәке һәр гав «һәвдӧрʹа рʹастийе бежьн», ДТʹ. Чахе әм хьзмәтийеда мәрьва рʹастийе һин дькьн, ԝи щурʹәйи жи әм избат дькьн, ԝәки әм хьзмәткʹаред Хԝәде нә. Ле ча ве йәке бькьн, әме готара дьнда шеԝьр кьн.