O jiphange Jack ni Marie-Line, a mu sidivila kumoxi mu sidivisu ya thembu yoso tundé mu muvu wa 1988. Kuma ene ala ni uhete wa kuditunda kyambote kabasa kididi, axikina ikalakalu yavulu ku ixi ya Guadalupe ni ku Guiana Francesa. Lelu, o Filiyale ya França yene ya mu langa o ikalakala mu ididi iyadi yiyi. Mu mbandu yiyi, phange Jack ni Marie-Line anda tambwijila ibhwidisu yalungu ni musoso wâ.

Ihi ya mi bhangesa kubokona mu sidivisu ya thembu yoso?

Marie-Line: Mu undenge wami, ku ixi ya Guadalupe, mu veji javulu ngexile muboka kizuwa kyoso, kumoxi ni mam’etu. Mam’etu wexile Mbangi ya Jihova, wa wabhela kyavulu kuboka. Kuma nga zolo o athu, kyoso ki nga zubha o xikola mu muvu wa 1985, nga mateka o sidivisu ya thembu yoso.

Jack: Tunde undenge, ngejidile jiselevende ja thembu yoso, a zolele o ukunji. Mu ithangana ya kunyoha ku xikola, ngexile mu sidivila kala muboki wa ithangana ni ithangana. Mu masukilu a semana, twexile mu kwata maximba phala kuya mu boka ni aboki a thembu yoso, mu mbambe jâ. Twexile mu boka kizuwa kyoso, ku disukilu twexile muya mu zowa, ku kalunga. Nga wabhelele kyavulu o izuwa yóyo!

Kyoso ki nga kazala ni Marie-Line mu muvu wa 1988, nga kwata kuxinganeka: ‛Ki twala ni ikalakalu yavulu. Tu tena kubhanga dingi mu ukunji.’ Kyenyiki, nga dibundu ni Marie-Line mu kusidivila kala muboki wa thembu yoso. Mu kubhita muvu, a twixana phala kubhanga o xikola ya aboki a thembu yoso, anga a tu tumikisa kala aboki a katunda. Ku ixi ya Guadalupe twexile ni ikalakalu yavulu ya tu sangulukisa. Mu kusuluka a tu tumikisa ku ixi ya Guiana Francesa.

Mu mivu i mwa dibhakula, a mi lungulula kyavulu o ikalakalu. Ihi ya mi kwatekesa kuditunda kyambote mu ikalakalu ya ubhe?

Marie-Line: O jiphange ku Betele ya Guiana Francesa, ejidile kwila, o velusu ya Bibidya i twa wabhelele dingi, Izaya 6:8. Kyenyiki, mu ku twaixana, mu veji javulu, ene exile mu zwela ni kutonoka: “Mwa mu lembalala o velusu i mwa wabhela dingi?” Mu kwivwa o izwelu yiyi, etu twejidile kwila, eji tu bhana kikalakalu kya ubhe. Etu tweji tambwila kiki: “Etu Bhabha, Ngana! Tu Tume Etu!”

 Etu ki twala ni kifwa kya kusokesa o ikalakalu ya ubhe ni ikalakalu ya ukulu, mukonda kubhanga kiki, ku tu fidisa kusanguluka ni ikalakalu i twala nayu kindala. Tu sota kubhanga ukamba ni jiphange kwoso kwa tu tumikisa.

Jack: M’ukulu, sayi jiphange a mesenene o mbote yetu, a twambela phala ki tuye mbambe yengi. Maji kyoso ki twa xisa o ixi ya Guadalupe, sayi phange wa tu lembalesa o izwelu ya Jezú, yala mu divulu dya Matesu 13:38: “O díbhya mu ngongo yoso.” Kyenyiki, kyoso ki tuya mu kididi kya ubhe, tu lembalala kwila, twa mu sidivil’etu hanji mu mbambe imoxi. Mukonda o athu mu mbambe a beta dingi kota!

Kyoso ki tu bhixila kididi kya ubhe, tu mona kwila, o athu u twa sange, a sanguluka. Kyenyiki, tu sota kwambata o mwenyu wetu, kala o athu u twa sange. O kudya nange kwa difu kyengi. Maji, twexile mudya ni kunwa o ima i twa sangele. Twexile mu bhanga we yoso phala kudilanga ku mawuhaxi. Tu sota kuzwela kyambote yalungu ni ikalakalu yoso.

Marie-Line: O jiphange a tu longo we ima yavulu. Nga mu lembalala ya bhiti kyoso ki twa bhixila ku Guiana Francesa. Kwexile mu noka kyavulu, etu twa kwata kuxinganeka: Twanda kingila o mvula kubatuka, kyene ngó ki twanda ya mu boka. Maji mu kubhita kithangana, sayi phange wa ngambela: “Twende kyá mu boka.” Eme nga diwana, nga mwibhwidisa: “Twanda boka kyebhi ni mvula yiyi?” Mwene wa tambwijila: “Kwata o dizamba dyê dya mvula, twanda ya ni ji bixi jetu.” Tundé o kithangana kyenyokyo, nga dilongo o uhete wa kukwata o dizamba dya mvula, ni kwendesa o bixi mu kithangana kimoxi. Se ki nga dilongele, mu thembu ya mvula ki ngeji tena kuboka.

Enu a mi bhana ikalakalu ya ubhe mu 15 dya jiveji. O kwila mwala ni ndunge phala akwenu yalungu ni kukalakala mu ididi yengi?

Marie-Line: Kuya mu ididi yengi kutena kubhonza. Kyenyiki, kima kyambote kusanga kanzo kambote, mu utena kunyoha, kyoso ki u zubha o sidivisu ya kuboka.

Jack: Eme nga wabhela kupindala kyoso ki tu bhixila mu dibhata dya ubhe. Se o jiphange ku filiyale a tonginina kwila, ki twanda kala kithangana kya lebha mu kididi mwa tu tumikisa, sayi ithangana ene a tonoka n‘eme, amba kiki: “Phange Jack, kana ngó kutala hadi ni kupindala o inzo!”

Muhatwa’mi Marie-Line wala ni uhete wa kusokejeka o ima! Mwene u tula o ima yoso mu jikaxa, anga u ta kidimbu: “Ima ya inzo ya dixidixilu,” “ima ya xilu,” “ima ya kuzinya.” Kyenyiki, kyoso ki tu bhixila  mu inzo ya ubhe, ki kubhonzo kutula o ima mu kididi kya tokala. Mwene u soneka o ima yala mu kaxa, phala tu tene ku isanga ni lusolo, kyoso ki tu ibhindamena.

Marie-Line: Kudisokejeka kyambote, ku tu kwatekesa kumateka o kikalakalu kyetu kya kubota sé kulaleka.

Kyebhi ki mwene mu sokejeka o kithangana, phala ku ‘kumbidila kyambote o ungunza wenu’?—2 Tim. 4:5.

Marie-Line: Mu Jisekunda, twene mu nyoha ni kupelepalala o yônge. Tundé kya Tersa ndu kya Lumingu tuya mu boka.

Jack: Sumbala twa tokala kutenesa o ji ola kumbeji, etu ki tu lungu o muxima mu kutenesa o kithangana. O kuboka kyene o kima kya beta-kota ku mwenyu wetu. Tundé o kithangana ki tu tunda kubhata katé ki tu vutuka, tu sota kuzwela ni athu oso u tu disanga nawu.

Marie-Line: Mu kifika, kyoso ki tuya mu thóthwenya (piquenique), ngambata tu madivulu. Sayi athu eza mu tu bhinga madivulu, né mwene ki twa tangela kwila, tu Jimbangi ja Jihova. Kiki kyene ki tu bhangesa ku langa o wendelu wetu ni ukexilu wa kuzwata. O athu a mona o ima yiyi.

Jack: Mu kubhanga kiki tu bhana we umbangi ku jivizinyu jetu. Ngi bonga o jipapela bhoxi, ngi katula o ixete mu jikontentore, ngi xixila o njaludim ya dibhata dyetu. O jivizinyu a mona kyoso ki tu bhanga kiki, anga a zwela: “Ngi bhane we Bibidya!”

Enu mwa kalakala katé mwene ku maxokololo. O kwila mwa mesena ku tu tangela kima kya katunda kya bhiti n’enu?

Jack: Ku ixi ya Guiana, kwala ididi ibhonza kubhixila-ku. Mu veji javulu, twexile mu laleka semana ya muvimba phala kwenda o njila ya 600 a jikolometulu, mukonda o ikoka ki ya wabhele. O kizuwa ki twa kundu o dyembu dya St. Élie, ku muxitu wa Amazonya, kya tu kala ku muxima katé lelu. Twa bhiti ola ni kwendela mu dikalu, mu ithangana ya mukwá mu baluku. Avulu atungu mu dyembu didi, akwa kukanda ulu. Kyoso ki twexile mu abhana o madivulu m’etu, ene exile mu tu sakidila kyavulu, katé exile mu tu bhana tu ibhesu twa ulu! Sayi mawusuku, twexile mu londekesa jividyu ja kilunga kyetu, avulu exile mu kwiza mu tala o jividyu jiji.

Marie-Line: Mivu kudima, Jack wa tambula o ujitu wa kubhanga diskulusu dya Lembalasa mu dyembu dya Camopi. Phala kubhixila-ku, twende bhu kaxi ka ulungu, mu ola jiwana mu Ngiji ya Oyapock. Twa ki wabhela kyavulu.

Jack: Mu ngiji, bhwoso bhwala o matadi, kyoso o menya kya sosoloka, kitena kukala kilwezu kyadikota. Kumona o baluku kuzukama mu ididi yiyi, kubhangesa kudiwana. O mwendexi wa baluku, wa bhingi kukala ni uhete wa kwendesa mu ididi yiyi. Maji, twa wabhela kubhita mu ima yiyi. Sumbala kwexile ngó 6 dya jiphange, mu Lembalasa kwa moneka 50 a athu, ni ji Indyu-Americano!

Marie-Line: O minzangala ya mesena kubhanga dingi mu sidivisu ya Jihova, atena kutambula o mabesá yá. Mu ithangana yiyi, wa bhingi kudyelela kwa Jihova. Kiki kikolesa dingi o kixikanu kyê. Twa tambula o kikwatesu kya Jihova, mu veji javulu.

Enu mwa dilongo madimi avulu. O kwila kudilonga dimi dyengi ki kya mi bonzele?

Jack: Kwa bonzele mwene. Nga dilongo o madimi yâ phala ngi tene kuboka ni kukwatekesa o ilunga. Eme nuka nga bhangele né ngó o mbandu ya kutanga o Bibidya mu dimi dya Sranantongo *! Né kiki, ngexile mu kwendesa o Milongi ya Mulangidi mu dimi didi. Ngebhwidisa kwa phange se exile mwene mu ngi tendela. Mwene wa tambwijila: “Sayi ithangana o izwelu yamukwá ki twa mu itendela, maji wa ditundu kyambote.” O an’andenge a ngi kwatesa kyavulu. Kyoso ki ngexile mu dingula, mba kuzwela mu ukexilu wayibha, ene exile mu ngi tangela, maji o adyakime, kexile mu ngi tangela. Nga dilongo kyavulu ni an’andenge.

Marie-Line: Sayi ididi, ngexile mulonga o Bibidya mu madimi a Francês, Phutu ni Sranantongo. Sayi phange ya muhatu wa ngi bhana o ndunge ya kumateka kulonga o Bibidya mu madimi a ngi bonzo kyavulu, ni ngi suku ni madimi u ngejiya kuzwela kyambote. Nga wabhela kyavulu o ndunge yiyi.

Sayi kizuwa, ngexile phala kulonga o Bibidya mu  dimi dya Sranantongo, ni mu dimi dya Phutu. Kyoso ki nga mateka kulonga o Bibidya mu dimi dya Phutu, o phange wexile n’eme, wa ngambela: “Marie-Line, bhabha bhwala maka!” Nga tonginina kwila, ngexile mulonga o muhatu mukwa Brazili, mu dimi dya Sranantongo, mu veji dya ku mu longa mu dimi dya Phutu!

Mu ididi mu mwa sidivila, o jiphange a mi zolo kyavulu. Ihi i mwa bhange phala kukala ni ukamba wambote ni jiphange?

Jack: Jisabhu 11:25, yamba: “Muthu wa wabhela ku wanena akwá, u mona mbote.” Etu twexile mu kwatekesa akwetu. Ngi lembalala o kizuwa ki twexile mu yudika o Kididi kya Ubhezelu. Sayi athu a ngambela: “Ehela o kikalakala kiki phala o aboki.” Maji eme nga tambwijila: “Mbo, eme wé ngi muboki. Kyenyiki, nga mesena kukala bhwoso bhwala o kikalakalu.” Sumbala etwenyoso twa bhingi kithangana phala kunyoha, twene mu bhanga yoso phala o hanji ya kukala ubheka, ki i tu fidise kubhanga o mbote kwa akwetu.

Marie-Line: Tu sota kwijiya ya mu bhita ni Jiphange jetu. Kyenyiki, kyoso kya bhindamena muthu phala kulanga o twana twâ mba kwa ambata mu xikola, etu tu kijiya. Tu tena kusokejeka o ikalakalu yetu, phala ku akwatekesa. Mu yoso yiyi, twa kituka tu makamba a kazola mu dyetu, tu sota ku akwatekesa kyoso kya bhindama.

Mabesá ebhi u mwa tambula mu kusidivila mu ididi mwa bhindamena aboki?

Jack: Twa tambula mabesá avulu mukonda dya kukalakala mu sidivisu ya thembu yoso. Twene mu mona dingi o ibhangelu ya Jihova. Sumbala ni ibhidi, twala ni kutululuka kwa muxima, mukonda twejiya kwila, twa mu kwatekesa o mundu wa Nzambi, kabasa kididi.

Mu unzangala wami, a ngi tele mu kaleya ku ixi ya Guiana Francesa, mukonda dya kudituna kuya mu ita. Nuka nga banzele kwila, kizuwa ngeji vutuka-ku kala mukunji wa jixi, ni kukunda o athu mu kaleya. Sé phata, Jihova mukwa ku besowala ni muxima woso!

Marie-Line: O kisangusangu kyami kyadikota, o kudibhakula phala kusidivila akwetu. Twa sanguluka mu kusidivila Jihova. Kala dikaza, kiki kya tu zukamesa dingi. Sayi ithangana, Jack u ngibhwidisa se tu tena kwixana dikaza dya bhindamena kiximbakatesu phala kujandala n’etu. Mu veji javulu ngi tambwijila: “Kyene we ki ngexile mu xinganeka!” Kiyadi kyetu tu xinganeka kima kimoxi, mu kithangana kimoxi.

Jack: Mivu kudima, jidotolo ambe kwila, ngala ni cancer ya prostata. Sumbala Marie-Line ka wabhela ku kívwa, mu veji javulu ngene mu mu tangela kiki: “Kazola, eme ki nga kuka luwa. Maji, né mwene se mungu ngi fwami kyá, ngejiya kwila, ku mwenyu wami woso, nga soto kubhanga kima kya valolo, o kusidivila Jihova. Kiki kya ngi bhekela kusanguluka kwavulu.”—Dim. 25:8.

Marie-Line: Jihova wa tu bhana ikalakalu ki twexile mu kingila, wa twehela kubhanga ima ki twa i xinganekene. Ku mwenyu wetu, twa tambula mbote yavulu. Tu xikina kuya kabasa kididi kwa tu tumikisa o kilunga, mukonda twa dyelela kwila, Jihova wanda tu kwatekesa jinga mu ithangana yoso!