جاستاردىڭ ساۋالدارى
الەۋمەتتىك جەلىگە سۋرەت سالۋ جايىندا نەنى بىلگەنىم ٴجون؟
سەن كەرەمەت جەردە دەمالىپ ٴجۇرسىڭ دەلىك. وسى جايىندا دوستارىڭ بىلسە ەكەن دەدىڭ. نە ىستەيسىڭ؟
ا) ٵرقايسىسىنا پوچتامەن حات جىبەرەسىڭ.
ٵ) بارىنە ەلەكتروندى حات جازاسىڭ.
ب) الەۋمەتتىك جەلىگە سۋرەتتەرىڭدى سالاسىڭ.
اتا-اجەڭ سەنىڭ جاسىڭدا «ا» نۇسقاسىن عانا قولدانعان شىعار.
ال اتا-اناڭ «ٵ» نۇسقاسىن قولدانعان بولار.
قازىرگى زاماندا جاستار «ب» نۇسقاسىن تاڭداپ، سۋرەتتەرىن جەلىگە سالۋدى ٴجون كورەدى. سەن دە وسىنى دۇرىس دەپ تاپساڭ، بۇل ماقالا ساعان كەي جايتتاردا اباي بولۋعا كومەكتەسەدى.
قانداي جاقسى جاقتارى بار؟
وتە جىلدام. «ادەمى ٴبىر جەردە ساياحاتتاپ جۇرسەم نەمەسە دوستارىممەن كەرەمەت ۋاقىت وتكىزىپ جاتسام، قۋانىشىم باسىلماي تۇرىپ-اق سۋرەتتەرىمدى باسقالارعا كورسەتە الامىن» (مەلاني).
وتە ىڭعايلى. «دوستارىمنىڭ جاعدايىن ٴبىلۋ ٷشىن، ەلەكتروندى حات جازىپ جۇرگەننەن گورى ولاردىڭ جاقىندا جەلىگە سالعان سۋرەتتەرىن قاراپ شىققان وڭاي» (دجوردان).
بارىنەن حاباردار بولىپ وتىراسىڭ. «تۋىستارىم مەن كەيبىر دوستارىم الىستا تۇرادى. ولار سۋرەتتەرىن ٴجيى سالىپ تۇرسا، ولاردى ٴجيى كورىپ تۇرعانداي بولامىن» (كارەن).
قانداي قاۋپى بار؟
باسىڭدى قاتەرگە تىگۋىڭ مۇمكىن. قۇرىلعىڭدا سۋرەتتىڭ قاي جەردە تۇسىرىلگەنىن كورسەتەتىن (گەولوكاسيا) قىزمەتى قوسىلىپ تۇرسا، سۋرەتتەرىڭ سەن جايلى تىم كوپ ماعلۇمات بەرىپ قويۋى مۇمكىن. ٴبىر سايتتا بىلاي دەلىنگەن: «سۋرەت نە ۆيدەولاردىڭ قايدا تۇسىرىلگەنى كورسەتىلىپ تۇرسا، ويى بۇزىق ادامدار ارنايى باعدارلامانىڭ كومەگىمەن ٴسىزدىڭ سوڭىڭىزعا ٴتۇسىپ الۋى مۇمكىن» («Digital Trends» تور بەكەتى).
كەيبىر قىلمىسكەرلەر سەنىڭ ۇيدە بولمايتىن كەزىڭدى اڭدىپ جۇرگەن بولۋى مۇمكىن. اتالمىش تور بەكەتتە ٷش ۇرىنىڭ 18 ٷيدى توناپ كەتكەنى جايلى ٴبىر مالىمەت كەلتىرىلەدى. ولار الگى ۇيلەردە قاشان ادام بولمايتىنىن قالاي بىلگەن؟ ولار عالامتور ارقىلى تۇرعىنداردى باقىلاپ («كيبەركەيسينگ» ٵدىسى)، قۇنى 100000 اقش دوللارىنا تەڭ مۇلىكتى توناعان.
تۇرپايى نارسەلەردى كورىپ قالۋىڭ مۇمكىن. كەيبىر ادامدار كەز كەلگەن سۋرەتىن جۇرتقا ۇيالماي كورسەتە بەرەدى. سارا دەگەن قىز بىلاي دەيدى: «تانىمايتىن ادامنىڭ پاراقشاسىن قاراۋ وتە قاۋىپتى. بۇل بەيتانىس جەردى كارتاسىز شارلاپ جۇرگەنمەن بىردەي. سەن ەشقاشان بارعىڭ كەلمەيتىن جەردەن ٴبىر-اق شىعۋىڭ مۇمكىن».
ۋاقىتىڭ تەككە كەتەدى. يولاندا ەسىمدى قىز بىلاي دەيدى: «سوڭعى رەت كىمنىڭ قانداي سۋرەت سالعانىن، نە جازعانىن كورەمىن دەپ، كوزىڭدى الا الماي قالۋىڭ مۇمكىن. اقىرىندا سەكۋند سايىن تەلەفونعا قاراي بەرەتىن شاماعا قالاي جەتكەنىڭدى بىلمەي قالاسىڭ».
سۋرەت سالاتىن پاراقشاڭ بولسا، ۇستامدىلىق قاسيەتىڭ دە بولسىن
مۇنىڭ راستىعىمەن سامانتا دا كەلىسەدى. ول: «مەن الەۋمەتتىك جەلىگە قانشا ۋاقىت بولەتىنىمدى قاداعالاپ وتىرامىن. الەۋمەتتىك جەلىگە تىركەلسەڭ، ۇستامدىلىق تانىتپاي بولمايدى»،— دەيدى.
بىلاي ەتىپ كور
جامان سۋرەتتەردى قاراۋدان ٷزىلدى-كەسىلدى باس تارت. كيەلى كىتاپتا مىنانداي سوزدەر بار: «كوز الدىما پايداسىز نارسە قويمايمىن» (ٴزابۇر 101:3).
«مەن ٶزىم جازىلعان ادامداردىڭ پاراقشالارىن ٴجيى تەكسەرىپ تۇرامىن. جاعىمسىز ٴبىر نارسە كورسەم، ولاردى شىعارىپ تاستايمىن» (ستيۆەن).
ونەگەلىك تالاپتاردى ۇستانبايتىن ادامدارمەن ارالاسۋدان اۋلاق بول. ايتپەسە ساعان ونەگەلىك تازالىعىڭدى ساقتاۋ قيىن بولادى. «الدانباڭدار، جامان ورتا جاقسى ادەتتەن ايىرادى»،— دەيدى كيەلى كىتاپ (قورىنتتىقتارعا 1-حات 15:33).
«كوپ قارالىپ تانىمال بولىپ كەتكەن سۋرەتتەردى قاراۋدان اۋلاق بول. ادەتتە بالاعاتقا، جالاڭاش تۇسكەن سۋرەتتەر مەن تاعى باسقا ۇياتسىزدىققا سول جەرلەردە كەزىگەسىڭ» (دجەسسيكا).
بىرەۋلەردىڭ سۋرەتتەرىن كورۋگە كەتەتىن ۋاقىتىڭدى شەكتە جانە ٶز سۋرەتتەرىڭدى قانشالىقتى ٴجيى قوياتىنىڭدى قاداعالا. كيەلى كىتاپ مىنانداي كەڭەس بەرەدى: «قالاي ارەكەت ەتەتىندەرىڭە مۇقيات دەن قويىڭدار، اقىلسىز ەمەس، دانا بولىپ، ۋاقىتتارىڭدى بارىنشا ٴتيىمدى پايدالانىڭدار» (ەفەستىكتەرگە 5:15، 16).
«مەن سۋرەتتەرىن قارشا بوراتاتىن ادامداردان شىعىپ كەتتىم. مىسالى، تەڭىزگە دەمالۋعا بارىپ، ٴبىر باقالشاقتىڭ 20 سۋرەتىن سالاتىندار دا بار! سولاردىڭ ٴبارىن قاراپ شىعامىن دەگەنشە بۇكىل ۋاقىتىڭ كەتىپ قالادى» (رەبەككا).
سۋرەتتەرىڭ جۇرتتىڭ نازارىن وزىڭە اۋدارعىڭ كەلەتىندەي اسەر قالدىرماسىن. ەلشى پاۋىل: «وزدەرىڭ تۋرالى تيىستىسىنەن ارتىق ويلاماڭدار»،— دەگەن (ريمدىكتەرگە 12:3). دوستارىڭ سەنىڭ سۋرەتتەرىڭدى كورۋگە، نە ىستەپ، نە قويعانىڭدى بىلۋگە قۇمار دەپ ويلاما.
«بىرەۋلەر سەلفي سۋرەتتەرىن قويماي سالا بەرەدى. مەن دوسىمنىڭ ٴتۇرى قانداي ەكەنىن بەسكە بىلەمىن عوي، ونى ماعان قايتا-قايتا كورسەتۋدىڭ نە قاجەتى بار؟!» (ەليسون).
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
فلوماستەرلىك انيماسيا
الەۋمەتتىك جەلىنى اقىلمەن قولدان
دوستارىڭمەن ونلاين ارالاسۋىڭ قىزىقتى دا قاۋىپسىز بولسىن.
جاستاردىڭ ساۋالدارى
سەكستينگ تۋرالى نەنى بىلگەنىم ٴجون؟
سەكستينگ جايلى نەنى بىلگەنىڭ ٴجون؟ ونىڭ سالدارى قانداي؟ ونىڭ ەش زيانى جوق دەپ ايتۋعا بولا ما؟
