مازمۇنعا ٶتۋ

مازمۇن تىزىمىنە ٶتۋ

مارتين ۋيتحولت.‏

ٶمىربايان

مەن ٶمىردىڭ ماعىناسىن ىزدەدىم

مەن ٶمىردىڭ ماعىناسىن ىزدەدىم

مەن ەسكى قايىعىممەن جەرورتا تەڭىزى ارقىلى ٴ‌جۇزىپ بارا جاتقاندا،‏ كەنەت قايىعىم تەسىلىپ،‏ ٸشى سۋعا تولا باستادى.‏ ال سوسىن داۋىل تۇردى.‏ سول كەزدە جۇرەگىم تاس توبەمە شىعىپ،‏ قانشاما جىلدان كەيىن ٴ‌بىرىنشى رەت دۇعا ەتتىم.‏ بۇنداي جاعدايعا قالاي تاپ بولعانىمدى باسىنان باستاپ ايتىپ بەرەيىن.‏

مارتيننىڭ بالا كەزى.‏

جاسىم جەتىدە.‏ وتباسىممەن برازيليادا تۇرعان كەزىمىز

مەن 1948-‏جىلى نيدەرلاندتا دۇنيەگە كەلدىم.‏ ال كەلەسى جىلى ٴ‌بىز برازيليانىڭ سان-‏پاۋلو قالاسىنا كوشىپ كەتتىك.‏ كەيىن 1959-‏جىلى ٴ‌بىز قۇراما شتاتتارعا كوشىپ بارىپ،‏ ماسساچۋسەتس شتاتىنا قونىستاندىق.‏ اتا-‏انام جۇيەلى تۇردە شىركەۋگە بارىپ تۇراتىن.‏ ٴ‌بىز كۇندە كەشكى استان كەيىن وتباسىمىزبەن كيەلى كىتاپ وقيتىنبىز.‏

اكەم 6 بالاسىن اسىراۋ ٷشىن اۋىر ەڭبەك ەتەتىن.‏ ول ٵرتۇرلى جەرلەردە جۇمىس ىستەدى.‏ مىسالى،‏ ساتۋشى،‏ جول قۇرىلىسشىسى بولدى جانە حالىقارالىق اۋەكومپانيادا ىستەدى.‏ ول سول جەرگە جۇمىسقا تۇرعاندا،‏ بارلىعىمىز قاتتى قۋاندىق،‏ ويتكەنى كوپ ساياحاتتاي الاتىن ەدىك.‏

جوعارعى سىنىپتاردا وقىپ جۇرگەنىمدە وسكەندە نەمەن اينالىسامىن دەپ ويلانا باستادىم.‏ كەيبىر دوستارىم ۋنيۆەرسيتەتكە ٴ‌تۇسۋدى تاڭداسا،‏ وزگەلەرى اسكەرگە بارۋدى شەشىپ جاتتى.‏ ٴ‌بىراق مەن اسكەرگە بارعىم كەلمەدى،‏ ويتكەنى سوعىسۋدى جاقسى كورمەيتىنمىن.‏ سوندىقتان ۋنيۆەرسيتەتتە وقۋدى شەشتىم.‏ مەن ادامدارعا كومەكتەسكىم كەلەتىن،‏ ويتكەنى بۇل ومىرىمە ٴ‌مان-‏ماعىنا بەرەدى دەپ ويلادىم.‏

ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزىم

مارتين كۋاگەر بولعانعا دەيىن.‏ كيەلى كىتاپ ۇستاپ تۇر،‏ ساقالى ٶسىپ كەتكەن.‏

جىلدار بويى ٶمىردىڭ ٴ‌مانىن ىزدەدىم

ٶمىردىڭ قالاي پايدا بولعانىن بىلگىم كەلگەندىكتەن،‏ مەن ۋنيۆەرسيتەتتە انتروپولوگيا سالاسىن وقي باستادىم.‏ مۇعالىمدەر بىزگە ەۆوليۋسيانى ۇيرەتەتىن جانە سول ىلىمدەرگە سەنۋلەرىڭ كەرەك دەپ ايتاتىن.‏ كەيبىر تۇسىندىرمەلەر اقىلعا قونىمسىز بولسا دا،‏ ٴ‌بىز ولارعا كوز جۇمىپ،‏ سەنە سالۋىمىز كەرەك ەدى.‏ ال بۇل —‏ عىلىمعا قايشى نارسە.‏

ساباقتا ٴ‌بىزدى مورالدىق تازالىققا ۇيرەتپەيتىن.‏ قايتا،‏ مۇعالىمدەر،‏ قالاي بولماسىن،‏ ۋنيۆەرسيتەتتە جاقسى ناتيجەگە جەتۋگە تالپىندىراتىن.‏ مەن ۆەچەرلەردە كوڭىل كوتەرىپ،‏ ەسىرتكى قابىلدايتىنمىن.‏ بۇلار ماعان ۋاقىتشا عانا قۋانىش سيلايتىن.‏ سول كەزدە مەن «ٶمىردىڭ ٴ‌مانى وسى ما،‏ سوندا؟‏» دەپ ويلاندىم.‏

كەيىن بوستون قالاسىنا كوشىپ،‏ وقۋىمدى سول جاققا اۋىستىردىم.‏ وقۋ اقىسىن تولەۋ ٷشىن،‏ كانيكۋل كەزىندە جۇمىس ىستەدىم.‏ سول جەردە العاش رەت ٴ‌بىر ەحوبا كۋاگەرىمەن تانىستىم.‏ ول ماعان دانيالدىڭ 4-‏تاراۋىنداعى «جەتى ۋاقىت» جايلى ايتىپ،‏ سوڭعى ۋاقىتتا ٶمىر ٴ‌سۇرىپ جاتقانىمىزدى ٴ‌تۇسىندىرىپ بەردى (‏دان.‏ 4:‏13—‏17‏)‏.‏ ٴ‌بىراق ونىمەن ٵرى قاراي دا ارالاسا بەرسەم،‏ ٶمىرىمدى وزگەرتۋگە تۋرا كەلەتىنىن ٴ‌تۇسىندىم.‏ سوندىقتان ودان بارىنشا اۋلاق جۇرۋگە تىرىستىم.‏

ۋنيۆەرسيتەتتە جۇرگەنىمدە وڭتۇستىك امەريكادا ۆولونتەر بولۋدى ۇيرەتەتىن كۋرستارعا قاتىستىم.‏ ادامدارعا گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتسەم،‏ ومىرىمە ٴ‌مان-‏ماعىنا كىرەدى دەپ ويلادىم.‏ ٴ‌بىراق كەيىن بۇل ٸس تە ماعان قاناعات اكەلمەيتىنىن ٴ‌تۇسىندىم.‏ سودان كوڭىلىم قالىپ،‏ سەمەستردىڭ سوڭىندا ۋنيۆەرسيتەتتەن كەتىپ قالدىم.‏

ٶمىردىڭ ٴ‌مانىن شالعاي ەلدەردەن ىزدەۋىم

1970-‏جىلى مامىردا امستەردامعا كوشىپ،‏ اكەم ىستەگەن اۋەكومپانيادا جۇمىس ىستەي باستادىم.‏ سول جۇمىستىڭ ارقاسىندا ٵرتۇرلى جەرلەرگە ساياحاتتاي الاتىن بولدىم.‏ مىسالى،‏ افريكاعا،‏ وڭتۇستىك پەن سولتۇستىك امەريكاعا،‏ ەۋروپاعا،‏ ازياعا ساياحاتتادىم.‏ قاي ەلگە بارمايىن،‏ ادامداردىڭ بارلىعى ۇلكەن پروبلەمالارعا كەزىگىپ،‏ ولاردىڭ دۇرىس شەشىمدەرىن تابا الماي جۇرگەندەرىن كوردىم.‏ سوندا ادامدارعا كومەكتەسۋگە ىقىلاسىم قايتادان ويانىپ،‏ قۇراما شتاتتارعا كوشتىم.‏ بوستونداعى ۋنيۆەرسيتەتكە ورالىپ،‏ وقۋىمدى جالعاستىردىم.‏

بىراق ۋنيۆەرسيتەتتە ومىرگە قاتىستى سۇراقتارىما ٴ‌بارىبىر ەشكىم جاۋاپ بەرە المايتىنىن ٴ‌تۇسىندىم.‏ سول كەزدە نە ىستەرىمدى بىلمەي،‏ انتروپولوگيا پروفەسسورىنان اقىل سۇرادىم.‏ ونىڭ ايتقانى مەنى تاڭعالدىردى.‏ ول:‏ «وقۋىڭدى جالعاستىرىپ قايتەسىڭ،‏ قازىر-‏اق شىعىپ كەتە سالمايسىڭ با؟‏»—‏ دەپ ايتتى.‏ سودان مەن وقۋدان ٴ‌بىرجولا كەتىپ قالدىم.‏

مەن ٵرى قاراي دا ٶمىردىڭ ماعىناسىن ىزدەپ،‏ قوعامنان تىس ٶمىر سۇرەتىن،‏ بەيبىتشىلىك پەن سۇيىسپەنشىلىكتى ناسيحاتتايتىن توپقا قوسىلدىم.‏ كەيبىر دوستارىممەن بىرگە اقش-‏تان مەكسيكانىڭ اكاپۋلكو قالاسىنا دەيىن ساياحاتتادىم.‏ ٴ‌بىز حيپپيلەرمەن بىرگە تۇردىق.‏ ولار ەش ۋايىمسىز،‏ جايباراقات ٶمىر سۇرەتىندەي كورىنەتىن.‏ ٴ‌بىراق كوپ ۇزاماي ولاردىڭ دا ٶمىرى بوس اۋرەشىلىك ەكەنىن جانە باقىتتارى دا ۋاقىتشا ەكەنىن ٴ‌تۇسىندىم.‏ ولاردىڭ اراسىندا دا ساتقىندىق،‏ ادىلەتسىزدىك،‏ ارامدىق جاسالاتىن.‏

جەلكەندى قايىقپەن جۇماقتى ىزدەۋىم

مارتين جەلكەندى قايىقتا تۇر.‏

دوسىممەن بىرگە جۇماقتاي ارالدى تاپقىم كەلدى

سول كەزدەرى بالا كۇنىمدەگى ارمانىم ەسكە ٴ‌تۇسىپ،‏ سوعان جەتكىم كەلدى.‏ مەن كاپيتان بولىپ،‏ تەڭىزدە ساياحاتتاعىم كەلەتىن.‏ بۇل ٷشىن ماعان جەلكەندى قايىق كەرەك بولدى.‏ دوسىم تومنىڭ دا ارمانى وسى بولعاندىقتان،‏ ەكەۋىمىز الەمدى بىرگە ٴ‌جۇزىپ ٶتۋدى شەشتىك.‏ مەن جۇماققا ۇقسايتىن تروپيكالىق ارالدى تاۋىپ،‏ سوندا ٶمىر ٴ‌سۇرىپ،‏ قوعامنان الشاق بولۋدى قالادىم.‏

توم ەكەۋىمىز يسپانياداعى بارسەلونانىڭ قاسىنداعى ارەنس-‏دە-‏مار قالاسىنا باردىق.‏ سول جەردەن «ليگرا» دەپ اتالاتىن 5،‏9 مەترلىك جەلكەندى قايىق ساتىپ الدىق.‏ ونى جوندەپ،‏ تەڭىزدە جۇزۋگە جارامدى ەتۋگە تىرىستىق.‏ اسىقپاي ساياحاتتايتىن بولعاندىقتان،‏ ٴ‌بىز موتوردى الىپ تاستاپ،‏ ورنىنا اۋىزسۋ قوياتىن جەر جاسادىق.‏ كىشكەنتاي پورتتاردا قايىعىمىز وڭاي بۇرىلا الۋ ٷشىن،‏ وعان 5 مەترلىك ەكى ەسكەك ورناتتىق.‏ سودان ٴ‌بىز ساياحاتىمىزدى ٷندى مۇحيتىنداعى سەيشەل ارالدارىنان باستادىق.‏ جوسپارىمىز بويىنشا،‏ افريكانىڭ باتىس جاعالاۋىمەن جانە وڭتۇستىك افريكانىڭ «ىزگى ٷمىت» دەپ اتالاتىن ٴ‌مۇيىسى ارقىلى ٶتۋىمىز كەرەك ەدى.‏ دۇرىس باعىتتا ٴ‌جۇزۋ ٷشىن ٴ‌بىز جۇلدىزدار،‏ كارتالار،‏ كىتاپتار سياقتى قاراپايىم قۇرالداردى قولداندىق.‏ بۇلار باعىتىمىزدى تۋرا كورسەتەتىنىنە مەن تاڭعالاتىنمىن.‏

ٴ‌بىزدىڭ ەسكى اعاش قايىعىمىزدىڭ تەڭىزگە جارالماعانى كوپ ۇزاماي-‏اق ايقىن بولدى.‏ باسىندا ايتىپ كەتكەنىمدەي،‏ قاتتى داۋىل تۇرىپ،‏ قايىعىمىز ساعات سايىن 22 ليتردەي سۋعا تولىپ وتىردى.‏ مەنىڭ جۇرەگىم تاس توبەمە شىعىپ،‏ قانشاما جىلدان بەرى ٴ‌بىرىنشى رەت دۇعا ەتتىم.‏ قۇدايعا:‏ «وسىدان امان قالسام،‏ سەنى ىزدەپ،‏ تانىپ-‏بىلەمىن!‏»—‏ دەپ ٴ‌سوز بەردىم.‏ داۋىل توقتاپ،‏ مەن ٶز ۋادەمدە تۇردىم.‏

مەن كيەلى كىتاپتى جەرورتا تەڭىزىنىڭ ورتاسىندا جۇرگەندە وقي باستادىم.‏ ەلەستەتىپ كورىڭىزشى،‏ جان-‏جاعىمنان بالىقتار،‏ دەلفيندەر سەكىرىپ وتەدى،‏ الىستان ۇشى-‏قيىرى جوق كوكجيەك كورىنەدى!‏ ال تۇندە قۇس جولى گالاكتيكاسى كوز جاۋىن الادى!‏ وسى كەرەمەتتەردىڭ ٴ‌بارى راسىندا دا ادامزاتتىڭ قامىن ويلايتىن قۇداي بار ەكەنىنە كوزىمدى جەتكىزدى.‏

بىرنەشە اپتادان كەيىن يسپانيانىڭ اليكانتە پروۆينسياسىنىڭ جاعاجايىنا جەتتىك.‏ بۇل جەردە قايىعىمىزدى ساتىپ،‏ جاڭاسىن العىمىز كەلدى.‏ سۋ وتكىزەتىن،‏ موتورى جوق ەسكى قايىعىمىزدى ادامدار بىردەن الا قويمادى.‏ ٴ‌بىراق سول ۋاقىتتى مەن كيەلى كىتاپتى وقۋعا جۇمسادىم.‏

كيەلى كىتاپتى وقىعان سايىن،‏ ونىڭ ىشىندەگى سوزدەر ادامنىڭ ٶمىرىن جاقسارتا الاتىنىنا كوزىم جەتتى.‏ كيەلى كىتاپتا تازا،‏ ونەگەلى ٶمىر ٴ‌سۇرۋىمىز كەرەكتىگى انىق جازىلسا دا،‏ نەگە «ٴ‌ماسىحشىمىز» دەيتىن ادامدار،‏ ونىڭ ىشىندە مەن دە بار،‏ سول سوزدەردى ۇستانبايدى دەپ ويلادىم.‏

مەن تازا ٶمىر ٴ‌سۇرۋدى شەشىپ،‏ ەسىرتكىنى تاستادىم.‏ «بۇل ومىردە كيەلى كىتاپتىڭ جوعارى تالاپتارىن ۇستاناتىن ونەگەلى ادامدار بولۋ كەرەك قوي» دەپ ويلادىم.‏ ولاردى ىزدەپ تاپقىم كەلگەندىكتەن،‏ قۇدايعا ەكىنشى رەت دۇعا ەتتىم.‏

شىنايى ٴ‌دىندى ىزدەۋىم

شىنايى ٴ‌دىندى تابۋ ٷشىن،‏ دىندەردىڭ ٵرقايسىسىن تەكسەرىپ كورۋدى شەشتىم.‏ اليكانتە كوشەلەرىمەن كەلە جاتىپ،‏ كوپتەگەن ٴ‌دىني عيماراتتاردى كوردىم.‏ كوپشىلىگىندە يكوندار مەن بەينەلەر بولعاندىقتان،‏ ولاردى تىزىمىمنەن سىزىپ تاستاپ وتىردىم.‏

ٴ‌بىر جەكسەنبىدە كەمەجاي جاقتاعى قىردا كيەلى كىتاپتان جاقىپ 2:‏1—‏5-‏تارماقتاردى وقىپ وتىردىم.‏ وندا كەدەيلەردى الالاپ،‏ بايلارعا جاعىمپازدانباۋ كەرەكتىگى ايتىلعان ەكەن.‏ قايتار جولدا «ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ پاتشالىق سارايى» دەگەن عيماراتتى كوردىم.‏ ول ماعان ٴ‌دىني جيىن وتەتىن جەر سياقتى كورىندى.‏

مەن «بۇلاردى دا تەكسەرىپ كورەيىن،‏ مەنى قالاي قابىلدار ەكەن» دەپ ويلادىم.‏ ٴ‌سۇيتىپ،‏ پاتشالىق سارايىنا جالاڭاياق،‏ ساقالىم ٶسىپ كەتكەن،‏ جىرتىق-‏جىرتىق دجينسىمەن كىردىم.‏ قاتىسۋشىلاردىڭ ٴ‌بىرى مەنى ۇلكەن جاستاعى ايەل كىسىنىڭ قاسىنا وتىرعىزدى.‏ ول ماعان بايانداماشى ايتىپ جاتقان تارماقتاردى تابۋعا كومەكتەسىپ وتىردى.‏ جينالىس بىتكەن سوڭ،‏ كوبىسى قاسىما كەلىپ،‏ جىلى شىرايمەن امانداسقاندا،‏ تاڭعالىپ قالدىم.‏ ٴ‌بىر ەر كىسى مەنى ۇيىنە كيەلى كىتاپ تۋرالى اڭگىمەلەسۋگە شاقىردى.‏ ٴ‌بىراق ونى ٵلى وقىپ بىتپەگەندىكتەن،‏ «سىزگە كەيىن ٶزىم جولىعامىن» دەپ جاۋاپ بەردىم.‏ سول كەزدەن باستاپ مەن كەزدەسۋلەردەن قالمايتىن بولدىم.‏

بىرنەشە اپتادان كەيىن الگى ەر كىسىنىڭ ۇيىنە باردىم.‏ ول كيەلى كىتاپقا قاتىستى سۇراقتارىما جاۋاپ بەردى.‏ تاعى ٴ‌بىر اپتادان كەيىن ول ماعان ٴ‌بىر دوربا كيىم-‏كەشەك بەردى.‏ ول كيىم-‏كەشەكتىڭ يەسى كيەلى كىتاپتاعى ٴ‌بىر-‏ٴ‌بىرىڭدى ٴ‌سۇيىپ،‏ سوعىسۋدى ۇيرەنبەڭدەر دەگەن بۇيرىققا قۇلاق اسقاندىقتان تۇرمەدە وتىرعانىن ايتتى (‏يشايا 2:‏4؛‏ جوح.‏ 13:‏34،‏ 35‏)‏.‏ سوندا مەن كيەلى كىتاپتىڭ ونەگەلىك تالاپتارىن تۋرا ۇستاناتىن حالىقتى تاپقانىما سەنىمدى بولدىم.‏ ەندى جۇماق سياقتى ارالدى تابۋدى ەمەس،‏ كيەلى كىتاپتى تەرەڭ ٴ‌تۇسىنۋدى ماقسات ەتتىم.‏ سودان نيدەرلاندقا قايتۋدى شەشتىم.‏

جۇمىس ىزدەۋىم

ٴ‌تورت كۇن دەگەندە نيدەرلاندتىڭ گرونينگەن قالاسىنا كەلىپ جەتتىم.‏ جۇمىس ىزدەپ ٴ‌جۇرىپ،‏ ٴ‌بىر شەبەرحاناعا تاپ بولدىم.‏ دۇكەننىڭ يەسى سۇراقتار جازىلعان قاعازدى تولتىرۋىمدى سۇرادى.‏ «دىنى» دەگەن جەرگە «ەحوبا كۋاگەرى» دەپ جازىپ قويدىم.‏ دۇكەننىڭ يەسى بۇنى كورگەندە ٴ‌تۇرى بۇزىلىپ كەتىپ،‏ «ساعان ٶزىم حابارلاسامىن» دەدى.‏ ٴ‌بىراق سول كۇيى حابارلاسپادى.‏

تاعى ٴ‌بىر شەبەرحاناعا كىرىپ،‏ جۇمىس سۇراعانىمدا،‏ ول جەردىڭ يەسى ديپلومدارىمدى،‏ بۇعان دەيىن جۇمىس ىستەگەن جەرلەرىم تۋرالى قاعازداردى سۇرادى.‏ مەن وعان بۇرىن اعاش قايىقتى جوندەگەنىمدى ايتتىم.‏ سوندا ول:‏ «جارايدى،‏ تۇستەن كەيىن جۇمىسقا كىرىسە بەرسەڭ بولادى،‏ ٴ‌بىراق ٴ‌بىر شارتىم بار.‏ مەن ەحوبا كۋاگەرى بولعاندىقتان كيەلى كىتاپتىڭ پرينسيپتەرىمەن ٶمىر سۇرەمىن.‏ سوندىقتان مىنا جەردە ەشقانداي پروبلەما تۋدىرۋشى بولما»،‏—‏ دەدى.‏ مەن تاڭعالىپ،‏ وعان:‏ «مەن دە ەحوبا كۋاگەرىمىن!‏»—‏ دەدىم.‏ سوندا ول ۇزىن بولىپ ٶسىپ كەتكەن شاشىم مەن ساقالىما قارادى دا:‏ «وندا مەن سەنىمەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەيىن»،‏—‏ دەدى.‏ مەن قۋانا كەلىستىم.‏ الدىڭعى جۇمىس بەرۋشىمنىڭ ماعان نەگە حابارلاسپاعانى سول كەزدە تۇسىنىكتى بولدى.‏ ەحوبا جۇرەك قالاۋىمدى ورىنداعىسى كەلگەن ەكەن عوي!‏ (‏ٴ‌زاب.‏ 37:‏4‏)‏.‏ سول باۋىرلاستىڭ شەبەرحاناسىندا ٴ‌بىر جىلداي جۇمىس ىستەپ،‏ ونىمەن بىرگە زەرتتەپ تە ٴ‌جۇردىم.‏ ال 1974-‏جىلى قاڭتار ايىندا شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتتىم.‏

ٶمىردىڭ ٴ‌مانىن تاپتىم-‏اۋ اقىرى!‏

ٴ‌بىر ايدان كەيىن ٸزاشارلىق قىزمەتتى باستادىم.‏ بۇرىنعى ىستەرىممەن سالىستىرعاندا،‏ بۇل ماعان شىن قاناعات سيلادى.‏ ال كەلەسى ايدا امستەردامداعى جاڭادان اشىلعان يسپان ٴ‌تىلدى توپتى قولداۋ ٷشىن سول جاققا كوشىپ باردىم.‏ يسپان جانە پورتۋگال تىلىندە كيەلى كىتاپ زەرتتەۋ ساباقتارىن وتكىزۋ ماعان كوپ قۋانىش سيلايتىن.‏ ال 1975-‏جىلى مامىردا ارنايى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتۋ مارتەبەسىنە يە بولدىم.‏

ٴ‌بىر كۇنى ٴ‌بىزدىڭ يسپان ٴ‌تىلدى قاۋىمعا ينەكە دەگەن ارنايى ٸزاشار قىز كەلدى.‏ ول بوليۆيالىق زەرتتەۋشىسىن باۋىرلاستارمەن تانىستىرعىسى كەلگەن ەكەن.‏ ينەكە ەكەۋىمىز تانىسقان سوڭ،‏ ٴ‌بىر-‏ٴ‌بىرىمىزدى جاقسىراق ٴ‌بىلۋ ٷشىن حات الماسىپ جۇردىك.‏ العا قويعان ماقساتتارىمىز ٴ‌بىر بولعاندىقتان،‏ 1976-‏جىلى ۇيلەندىك،‏ ٵرى ارنايى ٸزاشار بولىپ قىزمەت ەتتىك.‏ ال 1982-‏جىلى عالاقاتتىڭ 73-‏سىنىبىنا شاقىرىلدىق.‏ ٴ‌بىز شىعىس افريكاعا تاعايىندالعانىمىزدى ەستىگەندە،‏ قاتتى تاڭعالدىق ٵرى قۋانىشىمىزدا شەك بولمادى!‏ ٴ‌بىز كەنيانىڭ مومباسا قالاسىندا 5 جىل قىزمەت ەتتىك.‏ ال 1987-‏جىلى ٴ‌بىز تانزانياعا تاعايىندالدىق.‏ سول كەزدەرى تانزانياداعى ۋاعىز ىسىنە سالىنعان تيىم الىنىپ تاستالعان ەدى.‏ ول جەردە 26 جىل قىزمەت ەتكەننەن كەيىن قايتادان كەنياعا ورالدىق.‏

مارتين مەن ايەلى ٴ‌بىر ەر كىسىمەن كيەلى كىتاپتى زەرتتەپ جاتىر.‏

ٵيەلىم ەكەۋىمىزگە شىعىس افريكاداعى ادامدارعا كيەلى كىتاپتاعى شىندىقتاردى ۇيرەتۋ قاتتى ۇنايتىن

مومىن ادامدارعا كيەلى كىتاپتاعى شىندىقتاردى ۇيرەتۋ ومىرىمىزگە شىن ٴ‌مان-‏ماعىنا بەردى.‏ مەن مومباسادا العاشقى زەرتتەۋشىمدى كوپشىلىك جەردە ۋاعىزداپ ٴ‌جۇرىپ تاپتىم.‏ وعان ەكى جۋرنال بەرگەنىمدە،‏ ول:‏ «بۇنى وقىپ بولعاننان كەيىن نە ىستەۋىم كەرەك؟‏»—‏ دەپ سۇرادى.‏ ٴ‌بىر اپتادان كەيىن ٴ‌بىز سۋاحيلي تىلىندە جاڭادان شىققان «سەن جەر بەتىندە جۇماقتا ماڭگى ٶمىر سۇرە الاسىڭ» كىتابىمەن زەرتتەۋ ساباعىن باستادىق.‏ ٴ‌بىر جىلدان كەيىن ول شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپ،‏ تۇراقتى ٸزاشار بولدى.‏ ول ايەلى ەكەۋى وسى كەزگە دەيىن 100 گە جۋىق ادامعا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتۋگە كومەكتەستى.‏

مارتين مەن ينەكە.‏

ينەكە ەكەۋىمىزدىڭ ەحوبا ٶز حالقىنا ٴ‌مان-‏ماعىناعا تولى ٶمىر بەرە الاتىنىنا تالاي رەت كوزىمىز جەتتى

ٶمىردىڭ ٴ‌مانى نەدە ەكەنىن العاش تۇسىنگەنىمدە،‏ ٶزىمدى اسىل مەرۋەرتتى تاۋىپ،‏ ونى جوعالتقىسى كەلمەيتىن جيھانكەز سياقتى سەزىندىم (‏مات.‏ 13:‏45،‏ 46‏)‏.‏ مەن باسقا ادامدارعا دا ٶمىردىڭ ٴ‌مانىن تابۋعا كومەكتەسكىم كەلدى.‏ ايەلىم ەكەۋىمىزدىڭ ەحوبا ٶز حالقىنا ٴ‌مان-‏ماعىناعا تولى ٶمىر بەرە الاتىنىنا تالاي رەت كوزىمىز جەتتى!‏