1, 2. Omolwashike xe umwe omunahole a li a hafa eshi omona waye a li a dulika, nomaliudo axe oo otaa ulike ngahelipi nghee Jehova ha kala e udite?

 OMUSHAMANE umwe okwa li ta talele mekende omonamati oo a li ta danauka nookaume kaye. Umwe womuvo okwa li a fanga etanga unene ndele tali piti mo moluumbo leumbo nokuya mepandavanda. Omonamati oo okwa li ta monika a fa a halelela oku ka tala mo etango olo mepandavanda. Umwe womookaume kaye okwa li e mu ladipika a ye a ka tale etanga, ndele okwa li a anya ko, ta piki komutwe. Okwa ti: “Inandi pitikwa okuya mepandavanda.” Eshi xe e shi mona, okwa li te limemesha a hafa.

² Omolwashike xe oo a li a hafa? Okwa li a hafa molwaashi okwa li a lombwela omona kutya ina enda mepandavanda oye aeke. Eshi omonamati a li a dulika, nonande ka li e shii kutya xe ote mu tale, xe okwa li e shii kutya omonamati waye okwe lihonga eduliko, naasho oshi li eameno kuye. Xe oo okwa li naanaa e udite ngaashi Tate yetu womeulu Jehova ha kala e udite. Kalunga oku shii kutya opo tu kale ovadiinini notu ka mone onghalamwenyo ikumwifi oyo e tu tuvikilila, otu na okukala twe mu lineekela nokudulika kuye. (Omayeletumbulo 3:5, 6) Opo tu pondole mwaasho, okwe tu tumina omuhongi muwa inaku shiya vali.

3, 4. Yelifa to yandje efaneko kutya ongahelipi Jesus a li e “lilonga eduliko” nokwa li “a ningwa a wana a pwa.”

³ Ombibeli oya popya oshinima shikumwifi shi na sha naJesus ya ti: “Nande Oye Omona okwe lilonga eduliko okouyahame ou e u humbata, ndele eshi a ningwa a wana a pwa, okwa ninga omuwanifi wexupifo laalushe kuaveshe ava tava dulika kuye.” (Ovaheberi 5:8, 9) Omona oo okwa kala pamwe naXe meulu oule womido dihapudihapu. Okwa li a mona eshi Satana nosho yo ovaengeli vakwao va tukulila Xe oshibofa, ndele Omona oo woshiveli ka li e va waimina nandenande. Exunganeko limwe la nwefwa mo ola popya shi na sha naye la ti: “Ame inandi anya.” (Jesaja 50:5) Ndele  ongahelipi Omona oo ha dulika monghedi ya wanenena taku dulu okutiwa kutya “okwe lilonga eduliko”? Ongahelipi oshishitwa osho sha wanenena sha ‘ningwa sha wana sha pwa’?

⁴ Natu ka taleni kefaneko tali landula. Natu tye nee omutungi womatungo okwa hala okulanda oshilongifo shipe. Opo nee okwa landa oshilongifo shimwe shi na ongushu ya shiya ko. Ndele mbela ota ka shiiva ngahelipi kutya oshilongifo osho oshiwa shili? Nande oshilongifo osho otashi monika sha fa shi na ongushu ya shiya ko, omutungi oo ota ka mona ashike kutya oshiwa ngeenge okwa hovele oku shi longifa noudiinini. Osho osha faafana naasho Jesus a li a ninga. Fimbo a li ine uya kombada yedu, okwa li ha dulika kuJehova filufilu. Ndele konima eshi e ke uya kombada yedu, okudulika kwaye okwa li kwa yooloka ko kwaako a li a dulika eshi a li meulu. Paife eduliko laye ola li la yelekwa keenghalo odo a li ina pita mudo eshi a li meulu.

5. Oshike sha ningifa okudulika kwaJesus ku kale kwa fimanenena, nohatu ka konakona shike metukulwa eli?

⁵ Eduliko ola li oshinima sha fimanenena kuJesus eshi a li kombada yedu. “Adam ou axuuninwa,” Jesus, okwa li e uya kombada yedu opo a longe osho ovadali vetu votete va dopa okulonga, a dulika kuJehova Kalunga, nokuli nomomayeleko manene. (1 Ovakorinto 15:45) Ndele Jesus ka li ashike ha dulika shinya. Okwa li ha dulika nomutima waye aushe, nomwenyo waye aushe noneendunge daye adishe. Osho okwa li yo e shi ninga nehafo. Okulonga ehalo laXe okwa li oshinima sha fimanenena kuye shi dulife okulya. (Johannes 4:34) Oshike tashi tu kwafele tu kale hatu dulika ngaashi Jesus? Natu ka taleni tete osho sha li hashi mu linyengifa a dulike. Ngeenge nafye otwa kala tu na omalinyengotomheno a fa aJesus, otashi ke tu kwafela tu kondjife omayeleko notu wanifa po ehalo laKalunga. Ohatu ka tala yo amwe omomanangeko noupuna oo hatu ka mona ngeenge otwa kala hatu dulika ngaashi Kristus.

6, 7. Oinima imwe ilipi ya li hai linyengifa Jesus a dulike?

⁶ Omaukwatya mawa oo a li momutima waJesus okwa li hae mu linyengifa a dulike. Ngaashi twa mona metukulwa eti-3, Kristus okwa li e lininipika momutima waye. Elinenepeko ohali ningifa  ovanhu va kale inava hala okudulika, ofimbo elininipiko hali tu kwafele tu dulike kuJehova nehalo liwa. (Exodus 5:1, 2; 1 Petrus 5:5, 6) Natango, ohole yokuhola osho sha yuka nosho yo okutonda osho shii oyo ya li ye linyengifa Jesus a dulike.

⁷ Komesho yaaishe, Jesus okwa li e hole Xe womeulu, Jehova. Ohole oyo otai ka kundafanwa moule metukulwa 13. Ohole oyo oya li ye linyengifa Jesus a kale e na etilokalunga. Jesus okwa li a tila okunyemateka Xe molwaashi okwa li e netilokalunga lomoule nosho yo ohole inene yoku mu hola. Etilokalunga olo ola li etomheno limwe molwaasho omailikano aJesus a li haa udika. (Ovaheberi 5:7) Etilo lokutila Jehova olo yo la li la didilikifa Jesus kutya oye Ohamba yopaMessias. — Jesaja 11:3.

8, 9. Ngaashi sha li sha xunganekwa, Jesus okwa li e uditile ngahelipi ouyuki nosho yo oukolokoshi, nokwa li a ulika ngahelipi omaliudo aye shi na sha naasho?

⁸ Ohole yokuhola Jehova oya kwatela mo yo okutonda osho Jehova  e tonde. Pashihopaenenwa, didilika exunganeko olo la popya shi na sha nOhamba yopaMessias la ti: “Ove u hole ouyuki ndele to tondo oumbudi; onghee hano Kalunga, Kalunga koye, e ku vaeka nomaadi ehafo u dule oovakweni.” (Epsalme 45:8) ‘Oovakwao’ vaJesus ova li eehamba dikwao domepata laDavid. Eshi Jesus a vaekwa, okwa li e na omatomheno okukala a hafa neenghono e dule eehamba dikwao odo. Omolwashike mbela? Omolwaashi ondjabi oyo a pewa oinene i dule yavakwao, nepangelo laye laalushe otali ka etela ovanhu omauwa mahapu. Okwa li a nangekwa noupuna molwaashi ohole yaye yokuhola ouyuki nokutonda oukolokoshi kwaye oya li ye mu linyengifa a dulike kuKalunga moinima aishe.

⁹ Jesus okwa li a holola ngahelipi nghee a li ha kala e uditile ouyuki nosho yo oukolokoshi? Pashihopaenenwa, eshi ovashikuli vaye va li va dulika kewiliko li na sha noilonga yokuudifa nova li va nangekwa noupuna omolwoilonga oyo, mbela okwa li e linyenga ngahelipi? Okwa li a hafa pombada. (Lukas 10:1, 17, 21) Ndele eshi ovanhu vomuJerusalem va li va ulika lwoikando omhepo yokuhadulika nokava li va tambula ko ekwafo lopahole olo a li te va pe, mbela okwa li e udite ngahelipi? Okwa li a lila omolwounashibofa wovanhu vomoshilando omo. (Lukas 19:41, 42) Jesus okwa li he lipula neenghono shi na sha nelihumbato lavamwe liwa ile lii.

10. Otu na okukulika oikala ilipi i na sha naasho sha yuka nosho yo osho sha puka, noshike tashi ke tu kwafela tu ninge ngaho?

¹⁰ Okudilonga shi na sha nanghee Jesus a li ha kala e udite otaku tu kwafele tu konakone kutya oshike hashi tu linyengifa tu dulike kuJehova. Nonande inatu wanenena, ohatu dulu okukulika ohole yashili yokuhola osho sha yuka nokukala tu tonde shili omalihumbato inaa koshoka. Otwa pumbwa okwiilikana kuJehova, hatu mu pula e tu kwafele tu kulike omaliudo a fa aye nosho yo Omona waye. (Epsalme 51:12) Otu na yo okuhenuka enwefemo olo tali dulu okunghundipaleka omaliudo a tya ngaho. Osha fimanenena okuhoolola omalihafifo noukeka nosho yo ovo hatu endafana navo. (Omayeletumbulo 13:20; Ovafilippi 4:8) Ngeenge otwa kulike omalinyengotomheno a fa aKristus, itatu ka dulika ashike molwaashi osho tu na okuninga. Ohatu ka ninga osho sha yuka molwaashi otwa halelela oku shi ninga. Ohatu ka henuka oilonga ii, hamolwaashi ashike twa tila okukwatwa mo ndele omolwaashi tu i tonde.

11, 12. (a) Oshike sha li sha ningilwa Jesus pehovelo loukalele waye? (b) Satana okwa li a yeleka Jesus tete nekonda lilipi?

¹¹ Outondwe waJesus wokutonda osho shii owa li wa yelekwa lwopehovelo loukalele waye. Konima eshi a ninginifwa, okwa ninga omafiku 40 mombuwa ina lya sha. Konima yomafiku oo, Satana okwa li e uya oku mu yeleka. Didilika nghee Ondiaboli ya li ye shi ninga nomakoto. — Mateus 4:1-11.

¹² Satana tete okwa ti: “Oove ngenge Omona [waKalunga], lombwela hano omamanya aa a shituke omingome.” (Mateus 4:3) Jesus okwa li e udite ngahelipi eshi a ninga omafiku ina lya? Ombibeli oya popya sha yela ya ti: “Okwa hangika kondjala.” (Mateus 4:2) Nopehe na omalimbililo, Satana okwa li a teelela fiyo osheshi Jesus a fya ondjala opo a longife omahalo opaushitwe e na sha nokuhala okulya. Didilika yo nghee Satana a popya monghedi yomusheko, a ti: ‘Oove ngenge Omona waKalunga.’ Satana okwa li e shii kutya Jesus “Omudalwa wotete [woishitwa] aishe.” (Ovakolossi 1:15) Ndele nande ongaho, Jesus ka li a efa Satana e mu ningife a nyone kuKalunga. Jesus okwa li e shii kutya kashi fi ehalo laKalunga okulongifa eenghono daye omolwokuliholamwene. Okwa li a anya oku shi ninga, ta ulike kutya okwa li e lineekela mewiliko laJehova nosho yo kutya ote ke mu palula. — Mateus 4:4.

13-15. (a) Eyeleko etivali netitatu lilipi Satana a li a yeleka nalo Jesus, naJesus okwa li e linyenga ngahelipi? (b) Otu shii ngahelipi kutya Jesus ka li a efa okukondjifa Satana?

¹³ Oshikando oshitivali, Satana okwa li a twala Jesus koxulo yotembeli. Satana okwa li a pengifa Eendjovo daKalunga nelungi, nokwa li a hala Jesus a ulike oikala yokuliulika mokunuka koxulo yotembeli opo ovaengeli vati ve mu xupife. Ngeenge eemhunga dovanhu odo da li potembeli oda mono oshikumwifilonga sha tya ngaho, mbela otapa ka kala ngoo oo a limbililwa kutya Jesus oye Messias omuudanekwa? Nongeenge eemhunga odo oda tambula ko kutya Jesus oye Messias molwaashi a longa oshikumwifilonga, mbela ngeno Jesus ina henuka okulongelwa oilonga ihapu ii? Otashi dulika ngeno she mu kwafela. Ndele Jesus okwa li e shii kutya Kalunga okwa hala Messias a wanife po oilonga yaye te shi ningi nelininipiko, ndele ka li e na okuningifa ovanhu ve mu itavele  mokulonga oinima oyo tai va kumwifa. (Jesaja 42:1, 2) Natango, Jesus okwa li a dulika kuJehova. Ka li ta lalakanene okulitumbalekifa.

¹⁴ Ongahelipi shi na sha nomwiyo u na sha neenghonopangelo? Oshikando oshititatu, Satana okwa li a lombwela Jesus kutya ngeenge okwe mu twile eengolo nande olumwe, ote ke mu pa omauhamba aeshe omounyuni. Mbela Jesus okwa li a yandja elitulemo kwaasho Satana a li a hala oku mu pa? Jesus okwe mu nyamukula a ti: “Dja po, Satana.” Okwa weda ko vali a ti: “Osheshi opa shangwa: Omwene Kalunga koye u noku mu twila eengolo, noye aeke u noku mu kalela.” (Mateus 4:10) Kape nande oshimwe osho sha li sha ningifa Jesus a longele kalunga umwe e lili. Okwa li a anya okunyona kuKalunga opo ngeno a pewe eenghonopangelo kuSatana a pangele ounyuni ou.

¹⁵ Mbela Satana okwa li a sholola? Okwa li a dja po ashike eshi Jesus e mu lombwela kutya na ye. Evangeli laLukas ola popya kutya Ondiaboli oya li ya “dja po puye manga.” (Lukas 4:13) Satana okwa li a konga vali eemhito dimwe opo a yeleke Jesus fiyo osheshi Jesus a dipawa. Ombibeli oye tu lombwela kutya Jesus okwa li a “yelekwa moinima aishe.” (Ovaheberi 4:15, OB-1986) Jesus okwa li oupafi efimbo alishe; nafye otu na okukala alushe oupafi.

16. Satana oha yeleke ovapiya vaKalunga ngahelipi kunena, nongahelipi hatu dulu okufinda eenghendabala daye?

¹⁶ Satana ota twikile okuyeleka ovapiya vaKalunga kunena. Shinyikifa oluhodi, okuhawanenena kwetu luhapu ohaku tu ningifa oihakanwa. Satana oha kendabala oku tu yula molwaashi oku shii kutya otu na eamo lokukala tu lihole fye vene, okukala nounhwa nosho yo okulihalela eenghonopangelo. Ota dulu okulongifa omwiyo wokuhola omaliko, ta longifa oinima aishe oyo ya tumbulwa metumbulo la tetekela poshikando shimwe. Osha fimanenena okulikonakona paushili efimbo nefimbo. Otu na okudilonga keendjovo odo tadi hangwa mu 1 Johannes 2:15-17. Eshi hatu dilonga komushangwa oo, otwa pumbwa okulipula fye vene ngeenge oinima ngaashi omahalo opambelela ounyuni ou, okulikongela oinima yopamaliko, okukala twa hala okukumwifa vamwe oya nghundipaleka ohole yetu yokuhola Tate yetu womeulu. Otwa pumbwa okudimbuluka kutya ounyuni ou ou li pokuxulifwa  po, ngaashi omupangeli wao, Satana. Onghee hano, natu henukeni omakonda oo Satana ta longifa opo e tu kokele moulunde. Natu kaleni ngaashi Omwene wetu oo “ina longa oulunde washa.” — 1 Petrus 2:22.

17. Jesus okwa li e uditile ngahelipi okudulika kuXe, ndele otashi dulika vamwe va tomhafane tava ti ngahelipi?

¹⁷ Okudulika okwa kwatela mo shihapu shihe fi ashike okuhenuka okulonga oulunde. Kristus okwa li a wanifa po oshipango keshe shaXe noudiinini. Okwa ti: “Ohandi longo ashishe eshi she mu wapalela.” (Johannes 8:29) Eduliko la tya ngaho ola li la etela Jesus ehafo linene. Ovanhu vamwe otashi dulika va tye kutya kasha li shidjuu kuJesus okudulika. Otashi dulika tava diladila kutya okwa li ha dulika kuJehova oo a wanenena, ofimbo fye tu na okudulika kovanhu inava wanenena ovo ve na eenghonopangelo. Ndele, Jesus okwa li yo ha dulika kovanhu inava wanenena ovo va li ve na eenghonopangelo.

18. Eshi Jesus a li omunyasha, okwa tula po oshihopaenenwa shilipi shi na sha nokudulika?

¹⁸ Eshi Jesus a li okaana okwa kala e li koshi yewiliko lovadali vaye inava wanenena, Josef naMaria. Otashi dulika a li ha mono omaunghundi mahapu ovadali vaye e dule ounona vahapu. Ndele mbela okwa li a tukula oshibofa nokulombwela ovadali vaye kutya ove na okuungaunga ngahelipi noukwaneumbo? Didilika osho Lukas 2:51 a popya shi na sha naJesus fimbo a li e na omido 12, a ti: “Okwa li ha dulika kuvo.” Kungaho Jesus okwa tulila po Ovakriste ovanyasha oshihopaenenwa sha denga mbada, ovo tava kendabala okudulika kovadali vavo nokuulika kutya ove va fimaneka. — Ovaefeso 6:1, 2.

19, 20. (a) Jesus okwa li a taalela eshongo le likalekelwa lilipi li na sha nokudulika kovanhu inava wanenena? (b) Omolwashike Ovakriste vashili kunena ve na okudulika kwaavo tava kwatele komesho mokati kavo?

¹⁹ Shi na sha nokudulika kovanhu inava wanenena, Jesus okwa li a taalela eshongo linene olo Ovakriste vashili kunena itava shakeneke nandenande. Opo tu ude ko oshinima osho, natu ka konakoneni shi na sha neenghalo de likalekelwa dopefimbo laye. Elongelokalunga lOshijuda, mwa kwatelwa otembeli yomuJerusalem nosho  yo ovapristeri, ola kala la hokiwa kuJehova ndele ola li li li pokupingenwa po keongalo lopaKriste. (Mateus 23:33-38) Pefimbo opo, ovawiliki vahapu velongelokalunga ova li hava hongo ovanhu omahongo oipupulu oo a dja moufilosofi wOvagreka. Motembeli omwa li tamu longwa okuhenouyuki kuhapu nomolwaasho Jesus a li a tya kutya ovanhu ova ninga otembeli “oshikololo shovanyeki.” (Markus 11:17) Ndele mbela Jesus okwa li a efa po okuya kotembeli nosho yo keeshinagoga? Hasho nandenande! Eenhele da tya ngaho oda li natango oshitukulwa shelongekido olo Jehova ta longifa. Jesus okwa kala ha i koivilo oyo ya li hai ningilwa kotembeli nosho yo moshinagoga fiyo osheshi Jehova a katuka onghatu nokwa ninga po omalunduluko. — Lukas 4:16; Johannes 5:1.

²⁰ Ngeenge Jesus okwa li ha dulika meenghalo da tya ngaho, Ovakriste vashili kunena kave na mbela okukala hava dulika? Oushili oyoo kutya otu li pefimbo la yooloka ko kwaalo laJesus, efimbo letungululo lelongelokalunga la koshoka olo la kala la udanekwa nale. Jehova okwe tu shilipaleka kutya ita ka efa nande Satana a nwefe mo oshiwana shaye koonono osho shi li melongelokalunga la tungululwa. (Jesaja 2:1, 2; 54:17) Oshoshili kutya Ovakriste ohava nyono nohava ningi omapuko omolwokuhawanenena kwavo. Ndele mbela okuhawanenena kwavamwe oku  na okukala elipopilo lokukala itatu dulika kuJehova, tashi dulika lokukala hatu faula okwoongala ile hatu kembaula ovakulunhuongalo? Hasho nandenande! Ndele ponhele yaasho, otu na okuyambidida nomutima aushe ovo tava kwatele komesho meongalo. Otu na okudulika mokukala hatu i kokwoongala kwopaKriste, koyoongalele nosho yo mokutula moilonga omayele opamishangwa oo hatu pewa. — Ovaheberi 10:24, 25; 13:17.

21. Jesus okwa li e linyenga ngahelipi eshi ovanhu va li tave mu fininike aha dulike kuKalunga, nokwe tu tulila po oshihopaenenwa shilipi?

²¹ Jesus ka li a efa ovanhu ve mu efife po okudulika kuJehova, nokuli nookaume kaye ovo va li ve na omalinyengotomheno mawa. Pashihopaenenwa, omuyapostoli Petrus okwa li ta kendabala okwiitavelifa Omwene waye kutya ina efa a monifwe oixuna nokufya. Jesus okwa li a anya filufilu omayele aPetrus oo a li a yandjwa nelinyengotomheno la yuka ashike kaa li pandunge, oo kutya Jesus ne lietele onghenda. (Mateus 16:21-23) Kunena, ovashikuli vaJesus luhapu ohava ungaunga novapambele vavo ovo ve na omalinyengotomheno mawa, ovo hava kendabala oku va ningifa vaha dulike keemhango daKalunga nosho yo komafinamhango aye. Ngaashi ovashikuli vaJesus vomefelemudo lotete, nafye natu kale twa tokola toko kutya “okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu.” — Oilonga 5:29.

22. Jesus okwa li a nyamukula epulo lilipi, nongahelipi?

²² Okudulika kwaJesus okwa li kwa yelekwa unene eshi a li a taalela efyo. Mefiku olo a li a nyika oluhodi neenghono, “okwe lilonga eduliko” shi dulife nale. Okwa li a longa ehalo laXe, ndele halaye mwene. (Lukas 22:42) Eshi a pita momayeleko oo, okwa tula po oshihopaenenwa sha wanenena shoudiinini. (1 Timoteus 3:16, NW) Okwa li a nyamukula epulo olo la kala po oule womido kutya: Omunhu a wanenena ota dulu ngoo okukala omudiinini kuJehova ngeenge okwa yelekwa? Adam naEva ova dopa okukala ovaduliki. Jesus okwa li a yandja enyamukulo ngaashi sha popiwa metetekelo. Jesus, oshishitwa shaJehova osho sha tongomana unene koishitwa aishe, okwa yandja enyamukulo la denga mbada. Okwa dulika nonande osho osha li she mu ningifa a mone oixuna unene nokufye nokuli.

23-25. (a) Eduliko ola pambafana ngahelipi noudiinini? Shi yelifa. (b) Metukulwa tali landula, ohatu ka kundafana shike?

 ²³ Oudiinini ile eliyandjo lometilokalunga ohai ulikwa okupitila mokudulika. Molwaashi Jesus okwa li omuduliki, okwa li a kanyatela oudiinini waye nowa etela ovanhu aveshe ouwa. (Ovaroma 5:19) Jehova okwa li a pa Jesus ondjabi inene. Ngeenge otwa dulika kOmwene wetu Kristus, Jehova ote ke tu pa yo ondjabi. Ngeenge otwa dulika kuKristus ohatu ka mona ‘exupifo laalushe.’ — Ovaheberi 5:9.

²⁴ Kakele kaasho, oudiinini ou li ondjabi muwo vene. Omayeletumbulo 10:9, (NW) otaa ti: “Ou ha ende moudiinini ota kala meameno.” Ngeenge oudiinini owa faafanifwa netungo linene la tungwa needopi diwa, onghatu keshe yeduliko otai dulu okufaafanifwa nodopi keshe. Odopi imwe otashi dulika i kale tai monika ya fa ihe na lela oshilonga, ashike keshe imwe oi na onghandangala oyo tai dana. Ngeenge eedopi dihapu oda tulwa kumwe, otadi dulu okutunga po oshinima shi na ongushu inene. Ngeenge otwa kala hatu dulika efiku nefiku omido nomido, otashi ke tu kwafela tu kale tu na ondjokonona iwa youdiinini.

²⁵ Ngeenge omunhu okwa kala ha dulika oule wefimbo, oha kulike vali oukwatya umwe wa fimana: elididimiko. Metukulwa tali landula ohatu ka kundafana kombinga yoshihopaenenwa shaJesus shelididimiko.