OMUKAINHU umwe womido 25 okwa ti: “Meme oo a li ta tekula nge okwa fya kokankela mo 1981. Ame nosho yo omumwamememati umwe oo twa li hatu tekulwa pamwe naye otwa li twa kumwa neenghono kefyo laye.

Pefimbo opo onda li ndi na omido 17, nomumwamememati okwa li e na omido 11. Onda li nda nyika oluhodi neenghono eshi meme ehe po vali. Molwaashi onda li nda hongwa kutya meme okwa ya meulu, onda li nda hala okulidipaa opo ndi ka kale pamwe naye. Meme okwa li kaume kange kopofingo.”

Ohashi kala sha fa shihe li pauyuki eshi efyo li na eenghono okukufa po ovaholike vetu. Ngeenge twa filwa omuholike wetu, ohashi kala shidjuu okutambula ko oushili oo kutya itatu ka dula vali okupopya naye, okuyola naye nosho yo okupapatelafana. Oluhodi lomunhu oo a filwa ihali kufwa po ashike kokulombwelwa kutya omuholike waye oo a fya okwa ya meulu.

Ndele Ombibeli oya popya kombinga yeteelelo limwe li lili. Ngaashi twa mona nale, Omishangwa otadi ti kutya ohatu ka dula oku ka monafana vali monakwiiwa i li popepi novaholike vetu ovo va fya. Ashike ohatu ka kala kombada yedu oko taku ka kala ombili nouyuki, ndele hameulu lihe shiivike. Pefimbo opo, ovanhu otava ka kala ve na oukolele muwa noitava ka fya vali nandenande. Vamwe otashi dulika va tye: ‘Osho itashi shiiva nandenande!’

Oshike tashi dulu oku ku tomha u itavele kutya eteelelo lenyumuko oloshili? Opo u kale wa itavela eudaneko lonhumba, owa pumbwa okukala u na oushili kutya omunhu oo a udaneka eudaneko la tya ngaho okwa hala oku li wanifa po nota dulu oku shi ninga. Ndele mbela olyelye a udaneka kutya oonakufya otava ka nyumuka?

Pehovelo lo 31 O.P., Jesus Kristus okwa li a popya nelineekelo ta udaneke ta ti: “Ngaashi Xe ta nyumuna ovafi, ndele te va ningi vali ovanamwenyo, osho tuu nOmona yo ta ningi ovanamwenyo ava a hala. Inamu shi kuminwa, osheshi efimbo tali uya, opo aveshe ava va kala meembila otava udu ondaka yaye [yaJesus]. Ndee tava holoka mo.” (Johannes 5:​21, 28, 29) Jesus Kristus okwa udaneka kutya ovanhu omamiliyona ovo va fya paife otava ka kala natango kombada yedu notava ka kala ve na etimaumbwile loku ka kala nombili moparadisa fiyo alushe. (Lukas 23:​43; Johannes 3:16; 17:3; yelekanifa nEpsalme 37:29 nosho yo naMateus 5:5.) Molwaashi Jesus oye a ninga eudaneko olo, ohatu  dulu okukala noushili kutya okwa hala oku li wanifa. Ndele mbela ota dulu ngoo oku shi ninga?

Omido mbali lwaapo konima eshi Jesus a li a ninga eudaneko olo, okwa li a ulika monghedi ididilikwedi kutya okwa hala okunyumuna oonakufya nota dulu oku shi ninga.

Kasha li tuu oshiningwanima shikumwifi eshi Jesus a li a nyumuna Lasarus! Lasarus okwa li ta vele neenghono. Ovamwainakadona, Maria naMarta, ova li va tumina Jesus etumwalaka, ofimbo a li kombinga ikwao yomulonga waJordan, va ti: “Omwene, tala, ou u mu hole, ota vele.” (Johannes 11:3) Ova li ve shii kutya Jesus oku hole Lasarus. Mbela Jesus ka li a hala oku ka talela po kaume kaye oo a li ta vele? Shihokwifa, Jesus okwa li a kala natango oko a li oule womafiku avali ponhele yokuya kuBetania meendelelo. — Johannes 11:5, 6.

Lasarus okwa ka fya lwopokati opo okudja eshi Jesus a li a lombwelwa kombinga youvela waye. Jesus okwa li e shii kutya Lasarus okwa fya naini, nokwa li a hala okuninga po sha shi na sha nokufya kwakaume kaye. Eshi Jesus a ka fika kuBetania, okwa li a hanga kaume kaye omuholike a fya oule womafiku ane. (Johannes 11:17, 39) Mbela Jesus okwa li ngoo ta dulu okunyumuna omunhu oo a kala a fya oule wefimbo li fike opo?

Eshi Marta, omukainhu oo a li e na ondjungu, a li a uda kutya Jesus oku li pokuuya, okwa li a tondoka e ke mu shakeneke. (Yelekanifa naLukas 10:38-42.) Jesus okwa li e uditile Marta olukeno molwaashi okwa li a nyika oluhodi, ndele te mu lombwele ta ti: “Omumwanyoko ota nyumuka.” Eshi Marta a li a popya kutya okwa itavela menyumuko lomonakwiiwa, Jesus okwa li e mu lombwela sha yela a ti: “Aame enyumuko nomwenyo; ou ta itavele nge ota kala nomwenyo, nande na hangike a fya.” — Johannes 11:20-25.

Eshi Jesus a fika pombila yaLasarus, okwa li a lombwela ovanhu va kufe ko emanya olo la idila ko. Opo  nee, okwa ilikana mokule ndele ta ti: “Lasarus, dja mo!” — Johannes 11:38-43.

Ovanhu aveshe ovo va li po ova li tava tale kombila. Opo nee, Lasarus okwa dja mo mombila. Olutu laye alishe ola li la dingilwa nomalapi. Jesus okwa li a lombwela ovanhu a ti: “Mu mangululeni, nye mu mu efe a ye.” Omalapi aeshe oo a li a dingilwa nao okwa li a wila pedu. Lasarus oo a li a ninga omafiku ane a fya okwa li a nyumuka shili! — Johannes 11:44.

Ehokololo li na sha nenyumuko laLasarus olo la shangwa mEvangeli laJohannes oli li oshinima sha ningwa shili mondjokonona. Ouyelele u na sha nalo owa yela nawa, noitali dulu okukala ehokololo longaho. Ngeenge omunhu okwa kala a limbililwa oushili u na sha nenyumuko laLasarus, osha yela kutya ina itavela yo oikumwifilonga aishe yomOmbibeli, mwa kwatelwa enyumuko laJesus Kristus mwene. Nongeenge omunhu okwa kala ina itavela kutya Jesus okwa nyumunwa, osha yela kutya ina itavela omahongo aeshe opaKriste. — 1 Ovakorinto 15:13-15.

Ngeenge omunhu okwa dimina kutya Kalunga oko e li, itashi ka kala shidjuu kuye okwiitavela menyumuko. Oku shi faneka: Ovanhu otava dulu okutala omafano ko-TV ovaimbi va shiivika nawa tava imbi ile ovanapolotika tava popi nonande ova fya nale pa pita omido dihapu. Omido efele da pita, kape na oo a li a diladila kutya oshinima sha tya ngaho otashi shiiva. Ovanhu vamwe ovo vehe shii o-TV kunena, ohashi kala shidjuu kuvo okwiitavela kutya ovanhu otava dulu okuulika ko-TV omafano ovanhu ovo va fya nale, ve li ko tava ende ile tava popi. Ohava tale ko outeknologi wa tya ngaho u li oshikumwifilonga. Ngeenge ovanhu ohava longifa omafinamhango opaunongononi oo a tulwa po kOmushiti opo va faneke omunhu, ndele efano laye tali dulu okutalwa nondaka yaye tai dulu okuudika okupitila ko-TV, mbela Omushiti ita dulu okuninga shihapu shi dulife opo? Mbela kashi li pandunge okufika pexulifodiladilo kutya Omushiti oo e li omuyandji womwenyo ota dulu okunyumuna oonakufya?

Oshikumwifilonga shi na sha nenyumuko laLasarus otashi koleke eitavelo letu muJesus nosho yo menyumuko. (Johannes 11:41, 42; 12:9-11, 17-19) Otashi ulike yo kutya Jehova nOmona waye ova halelela oku ka nyumuna ovanhu, noushili wa tya ngaho otau kumu omitima detu.

Onghedi omo Jesus a li e linyenga kefyo laLasarus otai ulike kutya oku na olukeno neenghono. Eshi Jesus a li a nyika oluhodi pefimbo opo otashi ulike lela kutya okwa halelela okunyumuna oonakufya. Ombibeli oya ti: “Maria eshi e uya oku kwa li Jesus, ndee te mu mono, okwa twa eengolo keemhadi daye ndee ta ti kuye: Omwene, ngeno Ove wa li po, ngeno omumwameme ina fya. Ndele Jesus eshi e mu wete ta lili nOvajuda ava ve uya pamwe naye tava lili, okwa tukuluka momhepo yaye ndee ta kwatwa kolukaka, ndee ta ti: Omwe mu nangeka peni? Vo ova tya kuye: Omwene, ila u ka tale. Jesus okwa lila. Opo Ovajuda ova tya: Taleni, nhumbi okwa li e mu hole.” — Johannes 11:32-36.

Olukeno laJesus lokomutima ola ulikwa komautumbulilo opatatu mOmushangwa oo: okwa li a “tukuluka,” okwa li a “kwatwa kolukaka” nokwa li a “lila.” Oitya oyo ya longifwa melaka lopehovelo mehokololo olo tali kumu omutima otai ulike kutya Jesus okwa li a kumwa neenghono kefyo lakaume kaye omuholike Lasarus, naashi a li a mona omumwaina waLasarus ta lili, okwa li yo a lila. *

 Osho shididilikwedi oshosho kutya Jesus okwa li a nyumuna nale ovanhu vavali fimbo ina nyumuna Lasarus, nokwa li yo a halelela oku mu nyumuna. (Johannes 11:11, 23, 25) Ndele nande ongaho, okwa li a “lila.” Osho otashi ulike kutya Jesus oku na omaliudo. Olukeno nonghenda oyo a li a ulika pefimbo opo otai ulike sha yela kutya okwa halelela okuxulifa po oudjuu oo hau etifwa kefyo.

Molwaashi Jesus oye ‘olupe loukwatya waJehova Kalunga,’ otashi ulike yo kutya Jehova naye okwa halelela ovanhu va nyumunwe. (Ovaheberi 1:3) Omulumenhu omudiinini Job okwa koleka oushili oo kutya Jehova okwa halelela okunyumuna oonakufya, eshi a ti: ‘Omunhu ngenge ta fi, ota ka nyumuka tuu vali? Ove ngeno u ifane, ame nohandi ku nyamukula, Ove ho djuulukwa oshilonga shomake oye.’ (Job 14:14, 15) Oshitya shomelaka lopehovelo osho sha tolokwa “ho djuulukwa” otashi ti kutya Kalunga oku na odjuulufi nokwa halelela. (Genesis 31:30; Epsalme 84:3) Osha yela kutya Jehova okwa teelela nodjuulufi oku ka nyumuna oonakufya.

Mbela ohatu dulu ngoo shili okwiitavela meudaneko lenyumuko? Heeno, osha yela kutya Jehova nOmona waye ova hala notava dulu okuwanifa po eudaneko olo. Osho otashi ti shike kwoove? Osha hala okutya, ou na etimaumbwile loku ka monafana noonakufya voye ovaholike oku kombada yedu, meenghalo inadi fa odo di li ko kunena.

Jehova Kalunga oo a li a tula ovanhu moshikunino shiwa pehovelo, okwa udaneka kutya ota ka etulula Oparadisa kombada yedu koshi yepangelo lOuhamba waYe womeulu, oo paife u li momake omutumbalekwa Jesus Kristus. (Genesis 2:7-9; Mateus 6:10; Lukas 23:42, 43) MOparadisa oyo tai ka etululwa, ovanhu otava ka hafela onghalamwenyo fiyo alushe noitava ka ehama nandenande. (Ehololo 21:1-4; yelekanifa naJob 33:25; Jesaja 35:5-7.) Itaku ka kala vali outondwe, onhondo, elongifo leenghono pokati komihoko nosho yo omaudjuu opamaxupilo. Jehova Kalunga ota ka nyumuna oonakufya okupitila muJesus Kristus opo va ka kale kombada yedu la kosholwa la tya ngaho.

Omukainhu Omukriste oo a tumbulwa pehovelo loshitukulwa eshi oku na eteelelo la tya ngaho paife. Konima yomido donhumba okudja eshi ina a fya, Eendombwedi daJehova oda li de mu kwafela a konakone nawa Ombibeli. Omukainhu oo okwa ti: “Eshi nde lihonga kombinga yeteelelo lenyumuko, onda li nda lila. Osha li shiwa neenghono okushiiva kutya ohandi ka mona vali meme.”

Ngeenge naave owa halelela oku ka mona vali oonakufya voye ovaholike, Eendombwedi daJehova otadi ka kala da hafa oku ku kwafela u lihonge nghee to dulu okukala u na eteelelo la tya ngaho. Oto dulu okuninga ekwatafano nado kOlupale lOuhamba olo li li popepi naave, ile u shangele kuimwe yomeendjukifi odo di li pepandja 32, oyo i li popepi naave.