1, 2. Ongahelipi ounyuni wa li wa lunduluka okudja pefimbo laNoa, nosha li sha kuma ngahelipi Abraham?

ABRAHAM okwa li a tala pombada ye ta tale keeshungo odo tadi monika moshilando shavo, Ur. * Omwa li euyaano nomwa li ta mu twimaana omwifi. Ovapristeri voshikalunga shomwedi ova li natango tava ningi omaxwikiloyambo. Kala nee wa fa u wete Abraham ta pilamene ko ye ta piki komutwe nota monika a kenyanana koshipala. Eshi a li mondjila a finda keumbo ta piti mokati keemhunga dovanhu momapandavanda, okwa li te lipula shi na sha nelongelo loikalunga olo le lihanena muUr. Elongelokalunga la nyata la tya ngaho kala li tuu la tandavela mounyuni okudja pefimbo laNoa!

² Abraham okwa ka dalwa konima yomido mbali eshi Noa a fya. Eshi tatekulululwa Noa noukwaneumbo waye va dja monguluwato konima yeyelu linene, okwa li a yandja omayambo kuJehova Kalunga, oo a ka tula po outa wodula. (Gen. 8:20; 9:12-14) Pefimbo opo mounyuni omwa li ashike elongelokalunga olo la koshoka. Ashike konima eshi papita omapupi omulongo okudja kuNoa fiyo oku Abraham, ovanhu ova li va hapupala kombada yedu, ndele ovanini ashike va li hava longele Jehova. Keshe pamwe ovanhu ova li hava longele oikalunga. Xe yaAbraham, Tera, naye okwa li ha longele oikalunga, tashi dulika a li ha ningi oihongwafano. — Jos. 24:2.

3. Abraham okwa li a kulika oukwatya ulipi, noshike hatu dulu okulihonga kuye?

³ Abraham okwa li a yooloka ko kovanhu vahapu ovo va li ve mu dingilila omolweitavelo laye muKalunga. Omuyapostoli Paulus lwanima okwa li a nwefwa mo a shange shi na sha naAbraham a ti: ‘Xe yaaveshe ava ve na eitavelo.’ (Lesha Ovaroma 4:11.) Natu ka taleni kutya oshike sha li sha kwafela Abraham a kulike eitavelo laye. Nafye ohatu dulu okulihonga shihapu shi na sha nanghee hatu dulu okukulika eitavelo letu.

4, 5. Okulyelye tashi dulika Abraham a li e lihonga kombinga yaJehova, nomolwashike taku dulu okutiwa ngaho?

⁴ Ongahelipi Abraham a li e lihonga kombinga yaJehova Kalunga? Otu shi shii kutya Jehova okwa kala e na ovapiya vaye ovadiinini kombada yedu pefimbo opo. Sem okwa li umwe womuvo. Nonande haye a li omukulunhu kovanamati vatatu vaNoa, luhapu oye a li ha tumbulwa tete. Otashi dulika sha li ngaho molwaashi oye a li e na eitavelo la tongomana. * Efimbo limwe konima yeyelu, Noa okwa li a popya Jehova e li “Kalunga kaSem.” (Gen. 9:26) Sem okwa li ha fimaneke Jehova nosho yo elongelokalunga la koshoka.

⁵ Mbela Abraham okwa li ngoo a shiiva Sem? Otashi dulika a li e mu shii. Diladila nee kuAbraham eshi a li okamatyona, nghee a li a tunhukwa okushiiva kutya oku na xekulululwa oo a kala ko nale oule womido di dulife po 400! Sem okwa li a mona owii oo wa li ko pefimbo lounyuni oo wa tetekela Eyelu linene olo la li la koshola edu, nghee oshiwana shotete sha li sha hapupala kombada yedu naashi Nimrod a li a tukula oshibofa pOshungo yaBabel. Sem oo a li omudiinini ka li a kufa ombinga mounashibofa oo, naashi Jehova a ka dongakanifa omalaka aavo va li tava tungu oshungo, ye noukwaneumbo waye ova li ashike va twikila okupopya elaka olo la shitilwa ovanhu pehovelo, elaka laNoa. Moukwaneumbo oo omwa li mwa kwatelwa Abraham. Osho osha yela kutya eshi Abraham ta putuka okwa li a fimaneka Sem neenghono. Shimwe vali, Sem okwa kala nomwenyo efimbo lile pamwe naAbraham. Otashi dulika Abraham a li e lihonga kuSem shi na sha naJehova.

6. (a) Abraham okwa ulika ngahelipi kutya okwa li e udite ko kutya omolwashike Jehova a li a eta Eyelu? (b) Abraham naSara ova li nonghalamwenyo ya tya ngahelipi?

⁶ Nonande katu shii lela kutya ongahelipi Abraham a li e lihonga kombinga yaJehova, osha yela kutya okwa li e udite ko kutya omolwashike Jehova a li a eta Eyelu nokwa li a hala oku mu hafifa ngaashi Noa a li a ninga. Naasho osho sha ningifa Abraham aha kufe ombinga mokulongela oikalunga nokukala a yooloka ko kovanhu vomuUr, tashi dulika nokovapambele vaye. Kakele kaasho, okwa ka mona omukainhu muwa. Okwa li a hombola Sara, omukainhu oo aha li ashike muwa moshipala ndele okwa li yo e na eitavelo la kola muJehova. * Nonande ovalihomboli  ovo kava li ve na ounona, kape na omalimbililo ova li hava mono ehafo linene mokulongela Jehova pamwe. Ova li yo va tekula omutekulu waAbraham, Lot, oo a li ofiye.

7. Ongahelipi ovashikuli vaJesus va pumbwa okuhopaenena Abraham?

⁷ Abraham ka li nande a fiya po Jehova opo a ka longele oikalunga yomuUr. Vo naSara ova li va hala okukala va yooloka ko kovanhu vomomudingonoko ovo va li hava longele oikalunga. Ngeenge otwa hala okukulika eitavelo lashili, otwa pumbwa okuulika oikala ya fa yavo. Nafye na tu kale twa hala okukala twa yooloka ko kwaavo ihava longele Jehova. Jesus okwa ti kutya ovashikuli vaye otava ka kala ‘vehe fi vomounyuni’ ile tu tye vehe fi oshitukulwa shounyuni, noshidjemo, ounyuni otau ke va tonda. (Lesha Johannes 15:19.) Ngeenge owa tondwa kovapambele ile ovanhu momudingonoko omolwetokolo loye lokulongela Jehova nohashi ku yahameke, dimbulukwa kutya haave auke. Kungaho oto ende pamwe naKalunga ngaashi Abraham naSara va li va ninga.

8, 9. (a) Abraham okwa li a mona oshimoniwa shilipi osho shihe fi okudimbuwa? (b) Jehova okwa li a tumina Abraham etumwalaka lashike?

⁸ Efiku limwe Abraham okwa li a mona oshimoniwa shihe fi okudimbuwa. Okwa li a tuminwa etumwalaka la dja kuJehova Kalunga. Ombibeli inai yandja ouyelele muhapu u na sha nanghee Abraham a li a yakula etumwalaka olo, ashike oya popya kutya, “Kalunga koshinge” okwa li e lihololela omulumenhu oo omudiinini. (Lesha Oilonga 7:2, 3.) Otashi dulika a li a longifa omweengeli omukalelipo, ndele Abraham okwa li ashike a mona omavilovilo oshinge shikumwifi shOmunaenghono meshito alishe. Diladila nghee Abraham a li a tunhukwa okushiiva eyooloko pokati kaKalunga omunamwenyo noihongwafano ihe na omwenyo oyo ya li hai longelwa pefimbo laye.

⁹ Jehova okwa li a tumina Abraham etumwalaka lashike? “Dja mo medu leni nomepata loye, ove u ye kedu olo handi ke ku ulikila.” Jehova ka li e mu lombwela kutya edu lilipi a li ta diladila, okwa ti ashike kutya ote ke li mu ulikila. Shotete, Abraham okwa li e na okufiya po oshilongo shavo nosho yo ovakwapata vaye. Pamifyuululwakalo dovanhu vonale vokOushilo woPokati, ovakwapata ova li oshinima sha fimanenena. Ngeenge omulumenhu ta fiye po ovakwapata vaye nokuya kokule osha li hashi talika ko oshinima shii neenghono; kuvamwe, osha li shii unene shi dulife nokuli efyo.

10. Omolwashike tashi dulika sha li eliyambo kuAbraham naSara okufiya po eumbo lavo muUr?

¹⁰ Osha li tashi pula eliyambo okufiya po oshilongo shavo. Oumbangi otau ulike kutya, Ur osha li oshilando sha punapala nosha li hashi kala she lipyakidila. (Tala oshimhungu  “Oshilando osho Abraham naSara va li va fiya po.”) Ovalafululi ova ulika kutya muUr omwa li omaumbo oudjeko; amwe oku na eenduda omulongo nambali ile di dulife po, doukwaneumbo nodovapiya, adishe da tulwa melandulafano da  dingonokwa koshihale osho sha kolongwa meni. Oshilando ashishe osha li shi na omeva mayela okunwa nosho yo oku shi kaleka sha koshoka nokungaho onghalamwenyo yamo oya li ya denga mbada. Dimbuluka yo kutya Abraham naSara kava li vali ovanyasha, Abraham okwa li e na omido 70 nasha ofimbo Sara 60 nasha. Oshoshili kutya okwa li a halelela Sara a kale e udite a amenwa nokwa filwa oshisho ngaashi naanaa omushamane omunahole keshe ha kala a halela omukulukadi waye. Diladila nee komapulo nomaliudo oo tashi dulika va li ve na nanghee va li tava kundafana kombinga yoshinima sha tya ngaho. Abraham ka li tuu a hafa eshi Sara a li a dimina oshinakuwanifwa osho! Ngaashi Abraham, Sara naye okwa li e na ehalo okufiya po eumbo lavo omo va li ve na onghalamwenyo youdjeko.

11, 12. (a) Omalongekido nomatokolo ashike oukwaneumbo oo wa li u na okuninga opo u fiye po Ur? (b) Hokolola osho sha li sha ningwa po mefiku lokuya molweendo.

¹¹ Abraham naSara, ova li ve na okuninga shihapu shi na sha nomatokolo oo va ninga. Ova li va taalela oilonga yokulongela nokutula nawa oinima yavo melandulafano. Mbela oshike va li ve na okuya na sho molweendo lokuya oko vehe shii, noshike va li ve na okufiya po? Ova li yo ve na okutokola kutya, otava ka ninga po shike kombinga youkwaneumbo wavo, ovapiya, naunene tuu xe yaAbraham, Tera, oo a li omunamido. Ova li va tokola okuya naye noku mu fila oshisho fiyo okufya kwaye. Molwaashi ehokololo ola popya kutya Tera oye a li a kufa oukwaneumbo waye muUr, osha fa shili ngaho kutya okwa li a dimina nehalo liwa okuya pamwe navo. Kape na omalimbililo, Tera otashi dulika a li a efa po okulongela oikalunga. Omutekulu waAbraham, Lot, naye okwa li a ya pamwe navo molweendo. — Gen. 11:31.

¹² Efiku lokuya molweendo osho la fiki. Kala nee wa fa u wete ongudu yovanhu ovo va finda molweendo ya ongala kondje yoshilando Ur, osho sha li shi na omakuma nomukangha woku shi amena. Oinima yavo ova li ve i londeka keengamelo nokeendongi nova li va ongela oimuna oyo tava i nayo, ovaneumbo nosho yo ovapiya navo ova li ve lilongekida nova tunhukwa okuya molweendo. * Otashi dulika aveshe va li tava tale kuAbraham, va teelela e va pe elombwelo kutya nava ye. Efimbo lokufiya po Ur fiyo alushe osho la fiki.

13. Ovapiya vaJehova kunena ongahelipi hava ulike oikala ya fa yaAbraham naSara?

¹³ Ovapiya vaJehova vahapu kunena, ohava tokola okuya koitukulwa oko ku na omhumbwe yovaudifi vOuhamba. Vamwe ohava tokola okulihonga omalaka mape opo va dule okutamununa mo oukalele wavo. Ile va kendabale omikalo di li li dokuudifa odo inava longifa nale ile odo dihe fi dipu kuvo. Luhapu okuninga omatokolo a tya ngaho ohashi pula eliyambo, okukala nehalo loku efa po oinima yopamaliko. Kashi  hafifa tuu okumona ovapiya vaJehova tava ulike omhepo yeliyambo ya tya ngaho, ngaashi Abraham naSara! Ngeenge otwa ulike eitavelo la tya ngaho, natu kale noushili oo kutya Jehova ote ke tu pa alushe shihapu shi dulife pwaasho hatu mu pe. Oha yandje alushe ondjabi kwaavo ve na eitavelo. (Heb. 6:10; 11:6) Mbela osho a li a ningila Abraham?

14, 15. Olweendo okudja kuUr fiyo okuHaran ola li la tya ngahelipi, nomolwashike tashi dulika Abraham a li a tokola opo va kanghame po muHaran oule wokafimbo?

¹⁴ Ongudu yosheendo osho, osho ya ka ikilila molweendo. Diladila nee kunghee Abraham naSara va li tava ende kolupadi vo hava londo, tava kundafana eendaka davo tadi udikila mumwe nomaweelelo nomikwelengedjo doungedjo ovo va endjelela meefingo doinamwenyo yavo. Mokweendelako kwefimbo, naavo va li inava ya nale molweendo osho va ka ika okutunga onhanda noku i tungulula nokukwafela omunamido Tera opo a dule okweenda nawa kongamelo ile kondongi. Ova li va ya nondjila oyo ya finda kouningininolundume, tava kunghula nomulonga waEfrata. Ova kala nokweenda oule wefimbo.

¹⁵ Konima eshi va enda oshinano sheekilometa 960, ova li va hanga onhele oyo i na eenduda muHaran, oshilando osho sha punapala shi li peemhangandjila dokOushilo nOuninginino odo hadi longifwa kovashingifi voipindi. Oukwaneumbo owa li wa kanghama po, ndele tau  ongo onhanda opo oule wokafimbo. Otashi dulika Tera a li a nyika ounghundi noka li vali ta dulu okutwikila nolweendo.

16, 17. (a) Abraham okwa li a tunhukwa kehangano lashike? (b) Ongahelipi Jehova a li a nangeka noupuna Abraham fimbo a li muHaran?

¹⁶ Konima yefimbo, Tera okwa ka fya e na omido 205. (Gen. 11:32) Abraham okwa li a mona ehekeleko linene pefimbo opo a li a filwa xe, eshi Jehova a li natango a popya naye. Okwa li a endulula eendjovo odo a li e mu lombwela muUr, nokwa li a weda ko komaudaneko aye. Abraham okwa li ta ka ninga “oshiwana shinene,” nomanangekonoupuna oo okwa li taa ka dula okumonika komapata aeshe okombada yedu omolwaye. (Lesha Genesis 12:2, 3.) Molwaashi okwa li a tunhukwa omolwehangano olo la li pokati kaye naKalunga, osha li she mu twa omukumo opo a twikile.

¹⁷ Pefimbo opo ova li ve na oinima ihapu okulongela molwaashi Jehova okwa li a nangeka noupuna Abraham oule wefimbo olo a kala muHaran. Ehokololo ola tumbula ‘emona lavo alishe, ve li likongela, novapika ve ve likongela muHaran.’ (Gen. 12:5) Opo a ninge oshiwana, Abraham okwa li a pumbwa oipumbiwa yopamaliko nosho yo ovapiya, sha hala kutya oukwaneumbo wa kula. Haalushe Jehova ha punapalifa ovapiya vaye, ashike ohe va pe alushe osho va pumbwa opo va dule okuwanifa po ehalo laye. Abraham okwa li a twikila okuya fiyo osheshi a fika konhele oko va li vehe shii.

18. (a) Onaini Abraham a li a hanga oshitwa sha fimana mondjokonona yanghee Kalunga ha ungaunga noshiwana shaYe? (b) Oiningwanima ya fimana ilipi vali ya li ya ningwa mo-14 Nisan konima yomido? (Tala oshimhungu “Efiku la fimanenena mondjokonona yOmbibeli.”)

¹⁸ Okudja muHaran wa yuka kuKarkemis, oko luhapu ovaendanandjila va li hava tauluka Efrata, opa li ashike ha pa endwa omafiku onhumba. Otashi dulika Abraham a li a hanga oshitwa sha fimana mondjokonona yanghee Kalunga ha ungaunga noshiwana shaYe. Mo-14 omwedi oo lwanima wa ka lukwa Nisan, mo 1943 K.O.P., Abraham okwa li a tauluka omulonga pamwe nongudu yaye. (Ex. 12:40-43) Oshilongo osho Jehova a li a udaneka oku ka ulikila Abraham osha li kolukadi, nehangano olo Kalunga a li a ninga naAbraham ola li la ya moilonga mefiku olo.

19. Eudaneko olo Jehova a li a udanekela Abraham ola li la kwatela mo shike, notashi dulika la li le mu dimbulukifa shike?

¹⁹ Eshi Abraham va ya va finda kolukadi  loshilongo nova li va kanghama popepi nomiti da kula daMore, popepi naSikem. Abraham ofimbo a li oko, Jehova okwa li vali a popya naye. Pomhito oyo eudaneko laKalunga ola li la tumbula oludalo laAbraham olo la li tali ka fyuulula oshilongo. Mbela Abraham okwa li a diladila kexunganeko olo Jehova a li a popya muEden, li na sha ‘noludalo’ olo la li tali ka xupifa ovanhu? (Gen. 3:15; 12:7) Otashi dulika a li e shi diladila. Otashi dulika yo a li a hovela okuuda ko kutya naye okwa li oshitukulwa shelalakano likumwifi olo Jehova e na momadiladilo.

20. Abraham okwa li a ulika ngahelipi olupandu li na sha noufembanghenda oo a li a pewa kuJehova?

²⁰ Abraham okwa li e na olupandu linene li na sha noufembanghenda oo a li a pewa kuJehova. Nopehe na omalimbililo, Abraham okwa li a ya moshilongo ta ende nelungi, ashike molwaashi omwa li natango Ovakanaan, okwa li a kanghama ndele ta tungile Jehova oaltari, tete opopepi nomiti da kula daMore, nolwanima opopepi naBetel. Okwa li a ifana edina laJehova, ta pandula Kalunga kaye tashi di komutima, eshi ta dilonga shi na sha nonakwiiwa yoludalo laye. Otashi dulika yo a li a udifila ovashiinda shaye muKanaana. (Lesha Genesis 12:7, 8.) Oshoshili kutya Abraham okwa li ta ka shakeneka natango omashongo manene e na sha neitavelo laye. Ka li nande ta yandje elitulemo komaliko nonghalamwenyo youdjeko oyo a li a fiya po muUr. Ndele okwa li ashike ta yandje elitulemo keudaneko laJehova. Ovaheberi 11:10 ova popya shi na sha naye va ti: “okwa li ha teelele oshilando shinya shi nomakanghameno a pama, nomutoti nomutungi washo oKalunga.”

21. Ongahelipi eshiivo letu li na sha nOuhamba waKalunga tali yelekwa nolaAbraham, noshe ku ladipika u ninge shike?

²¹ Ovo hatu longele Jehova kunena otu shii shihapu kombinga yoshilando osho shopafaneko, Ouhamba waKalunga, tu dulife Abraham. Otu shii kutya Ouhamba oo otau pangele meulu notau ka xulifa po mafiku ounyuni ou woukolokoshi, notu shii yo kutya Oludalo laAbraham olo la udanekwa nalenale, oJesus Kristus, oo paife e li omupangeli wOuhamba oo. Ohatu ka dula okumona Abraham eshi ta ka nyumunwa, nopefimbo opo ota ka kala e udite ko filufilu nghee ehalo laJehova la wanifwa. Mbela owa hala okumona nghee Jehova ta ka wanifa po omaudaneko aye aeshe? Ngeenge osho, twikila okuninga ngaashi Abraham a li a ninga. Kala ho ulike omhepo yeliyambo, eduliko nokukala u na olupandu lashili omolwomaufembanghenda keshe to pewa kuJehova. Ngeenge owa hopaenene eitavelo laAbraham, ‘xe yaaveshe ava ve na eitavelo,’ ota ka ninga yo xo, oku shi popya pafaneko.