1. Ovanhu vahapu ove uditile ngahelipi oinima oyo ve na?

OVANHU vahapu ova uda outumbulilo ou kutya: ‘Omunhu iho kala u wete kutya osho u na oshi na ongushu, fiyo osheshi we shi kanifa.’ Mbela ope na efiku limwe sha li she ku ningilwa? Omunhu ngeenge okwa kala e na oinima yonhumba okudja kounona waye otashi dulika a kale e na eamo lokukala ine i lenga pauyadi. Pashihopaenenwa, omunhu oo a kulila moukwaneumbo wa hepuluka otashi dulika a kwate okahetengi oinima oyo e na. Osho osha faafana novanyasha ovo molwokuhenowino tashi dulika vaha kale naanaa ve udite ko kutya oinima ilipi ya fimanenena monghalamwenyo.

2, 3. (a) Oshike osho ovanyasha Ovakriste ve na okukala va lungamena opo va dule oku shi henuka? (b) Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu kale twa lenga osho tu na?

² Ngeenge ou li omunyasha, tashi dulika u na omido omulongo nasha ile opo wa wanifa 20, oshike sha fimana kwoove? Ovanyasha vahapu mounyuni, ova hala okukala ve na oilonga hai futu nawa, eumbo liwa nosho yo oikwaelektronika oyo opo ya kondo. Ndele ngeenge oinima oyo oyo ashike have lipula nayo, ope na sha sha fimana osho sha kambela po, oupuna wopamhepo. Shinyikifa oluhodi, ovanhu omamiliyona kunena inava hovela nokuli okukonga oupuna wa tya ngaho. Ovanyasha ovo mwa tekulwa kovadali  Ovakriste omu na okukala mwa lungama opo muha kwate okahetengi efyuululo lopamhepo olo mwa pewa kovadali veni. (Mat. 5:3) Okuhakala nolupandu otaku dulu okweetifa oilanduliko inyikifa oluhodi oyo tashi dulika i kume okukalamwenyo kwoye akushe.

³ Ashike u li omunyasha, oto dulu okukelela osho shiha ningwe. Oshike tashi dulu oku ku kwafela u kale wa lenga efyuululo loye lopamhepo? Natu ka konakoneni oihopaenenwa imwe yopaMbibeli oyo tai dulu oku tu kwafela tu mone kutya omolwashike shi li pandunge okukala twa lenga efyuululo letu lopamhepo. Oihopaenenwa oyo hatu ka konakoneni itai kwafele ashike ovanyasha ndele otai kwafele Omukriste keshe a kale a lenga oupamhepo waye.

4. Samuel wotete 8:1-5 okwa holola shike kombinga yovanamati vaSamuel?

⁴ MOmbibeli omu na omahokololo avamwe ovo va li va pewa efyuululo lopamhepo ashike ova li va dopa okuulika olupandu omolwalo. Onghalo ya tya ngaho oya li moukwaneumbo womuprofeti Samuel, oo a longela Jehova okudja kounyasha waye nokwa kala omudiinini kuYe. (1 Sam. 12:1-5) Samuel okwa li a tulila po ovanamati vaye, Joel naAbia oshihopaenenwa shiwa, osho ngeno she ke va endela nawa, ngeno ove shi landulile. Ndele ovanamati ovo kava li ve na olupandu loshihopaenenwa sha tya ngaho, nova li hava longo osho shii. Ombibeli oya ti kutya ponhele yokukala va fa xe, vo ova li hava “pengifa ouyuki.” — Lesha 1 Samuel 8:1-5.

5, 6. Oinima oya li ya endela ngahelipi ovanamati vaJosia nomutekulu waye?

⁵ Ovanamati vohamba Josia navo ova li va ninga sha faafana. Josia okwa tula po oshihopaenenwa sha denga mbada shokulongela Jehova. Eshi embo lOmhango yaKalunga la li la monika nokuleshelwa Josia, Josia okwa li a ninga eenghendabala da mana mo opo a tule moilonga omalombwelo aJehova. Okwa li a xulifa po elongelo loikalunga nosho yo oumhulile moshilongo, nokwa li a ladipika ovanhu va dulike kuJehova. (2 Eeh. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Ovanamati kava li tuu va mona efyuululo lopamhepo li na ondilo! Lwanima, ovanamati vatatu nomutekulu waye umwe ova li va ninga eehamba, ashike kape na nande oumwe a li a ulika olupandu laasho a li a pewa.

⁶ Omonamati waJosia wedina Joahas okwa li a pingena po xe e li ohamba, ashike okwa li a “ninga osho inashi yuka momesho Omwene.” Okwa pangela ashike eemwedi nhatu nokudja opo Farao wokuEgipti okwa li e mu tula modolongo, na Joahas okwa fila moukwatwa. (2 Eeh. 23:31-34) Okudja opo omumwainamati Jojakim okwa pangela oule womido 11. Ashike naye ka li e na olupandu laasho a li a pewa kuxe. Omolwelihumbato lii laJojakim, Jeremia okwa xunganeka ta ti: “Ngaashi okambulu taka fudikwa, osho ta fudikwa yo.” (Jer. 22:17-19) Natango ava va ka landula ko mokupangela, omonamati waJosia Sedekia nomutekulu waye Jojakin, navo kava li va landula oshihopaenenwa shoudiinini shaJosia. — 2 Eeh. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Ongahelipi Salomo a hepifa efyuululo laye lopamhepo? (b) Oshilihongomwa shilipi hatu lihongo moihopaenenwa yomOmbibeli yaavo va hepifa efyuululo lavo lopamhepo?

⁷ Salomo okwa li ohamba oyo ya li ya pewa shihapu kuxe, David. Nonande Salomo okwa dja moukwaneumbo oo wa li u na oupamhepo muwa nokwa li e na oupamhepo muwa pehovelo lokupangela kwaye, lwanima okwa ka kanifa olupandu laasho sha yuka. Ombibeli oya ti: “Salomo eshi a kulupa, ovalikadi vaye va hongaula omutima waye okushikula ookalunga vamwe, onghee omutima waye aushe inau kala nOmwene Kalunga kaye ngaashi omutima waxe David.” (1 Eeh. 11:4) Oshidjemo, Salomo ka li vali a hokiwa kuJehova.

⁸ Kashi nyikifa tuu oluhodi okuuda kombinga yovalumenhu ovo va li ve na eemhito diwa dokulihonga kombinga yaJehova nokulonga osho sha yuka, ndele ove di hepifa ashike! Ndele havanyasha aveshe ovo  va li ko pefimbo lOmbibeli va ninga ngaho, nokashi li ngaho kunena. Natu ka taleni koihopaenenwa imwe iwa yovanyasha vonale oyo ovanyasha Ovakriste kunena tava dulu okulandula.

9. Ongahelipi ovanamati vaNoa va tula po oshihopaenenwa sha denga mbada? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁹ Ovanamati vaNoa ova tula po oshihopaenenwa sha denga mbada. Xe okwa li a lombwelwa a tunge onguluwato nokuya mo noukwaneumbo waye. Nopehe nomalimbililo, ovanamati vaNoa ova li va lenga okulonga ehalo laJehova, nova li va longela kumwe naxe. Mokweendela ko kwefimbo, ova li ve mu kwafela mokutunga onguluwato noku ya mo. (Gen. 7:1, 7) Mbela onguluwato oya li ya tungwa nelalakano lashike? Genesis 7:3 okwa ti kutya ova li va tula oinamwenyo monguluwato ‘opo i kale nomwenyo kombada yedu alishe.’ Ovanhu navo ova li yo va xupifwa. Molwaashi ovanamati vaNoa ova li va lenga osho va pewa okupitila muxe, ova li ve na oufembanghenda wokukaleka po ombuto yomunhu iha xule po nokutungulula elongelokalunga lashili kombada yedu la kosholwa. — Gen. 8:20; 9:18, 19.

10. Ongahelipi ovalumenhu ovanyasha vane Ovaheberi eshi va li muBabilon va ulika kutya ova lenga oshili oyo va li ve lihonga?

¹⁰ Omido omafele konima yaasho, ovanyasha Ovaheberi vane ova li va ulika kutya osho va hongwa osha fimanenena. Ovanyasha ovo Hananja, Misael, Asarja naDaniel ova li va twalwa kuBabilon mo 617 K.O.P. Ova li ve na ondjelo iwa ovalumenhu ovanyasha ovanaendunge ovo va li tava dulu okupondola noupu muBabilon. Ashike hasho va li va ninga ngaho. Eenghatu odo va li va katuka otadi ulike kutya ova li va dimbuluka efyuululo lavo, osho va li va hongwa. Aveshe vane ova li va nangekwa noupuna eshi va tula moilonga oilihongomwa yopamhepo oyo va li ve lihonga eshi va li vanini. — Lesha Daniel 1:8, 11-15, 20.

11. Ongahelipi vamwe va li va mona ouwa mefyuululo lopamhepo laJesus?

¹¹ Oshihopaenenwa sha denga mbada shaumwe oo a ulika kutya okwa lenga efyuululo laye lopamhepo, Omona waKalunga Jesus. Jesus okwa li e lihonga shihapu kuXe nokwa li e shi lenga neenghono. Olupandu laasho a li a hongwa oli liwetikile meendjovo daye edi: “Tate e shi a longa nge, osho ashike handi shi tongo.” (Joh. 8:28) Jesus okwa li a halelela vamwe va mone ouwa mwaasho e lihonga kuXe. Okwa li a lombwela eemhunga dovanhu ta ti: “Ondi na okuudifila oilando imwe yo evangeli louhamba waKalunga, osheshi olo tuu eli [nde] li tuminwa.” (Luk. 4:18, 43) Okwa li a kwafela ovapwilikini vaye va mone kutya omolwashike vehe na okukala oshitukulwa ‘shounyuni,’ oo inau lenga oinima yopamhepo. — Joh. 15:19.

12. (a) Ongahelipi 2 Timoteus 3:14-17 a yukifwa kovanyasha vahapu kunena? (b) Ovanyasha Ovakriste ove na okulipula omapulo elipi?

¹² Ngaashi ovalumenhu ovanyasha ovo twa kundafana, naave otashi dulika wa tekulwa kovadali ovo ve hole Jehova Kalunga. Ngeenge osho, otashi dulika osho Omishangwa da popya shi na sha naTimoteus tashi wapalele onghalo yoye. (Lesha 2 Timoteus 3:14-17.) Ovadali voye ovo ve ‘ku honga’ kombinga yaKalunga kashili nanghee u na oku mu hafifa. Otashi dulika ve ku honga okudja kounona woye. Nopehe nomalimbililo, osho oshe ku honga “eendunge, u xupifwe mokwiitavela Kristus Jesus” noku ku kwafela u kale wa “wana” okulongela Kalunga. Epulo la fimanenena oleli kutya, Mbela oto ka ulika ngoo olupandu laasho wa pewa? Osho otashi pula u likonakone. Lipula omapulo aa: ‘Ondi udite ngahelipi eshi ndi li oshitukulwa sheendombwedi didiinini? Ondi udite ngahelipi eshi ndi li mokati kovanhu vanini kombada yedu kunena ovo ve shiivike kuKalunga? Mbela onda lenga ngoo oufembanghenda we likalekelwa oo ndi na wokushiiva oshili?’

13, 14. Ovanyasha Ovakriste vamwe ohava hangwa komayeleko elipi, ndele omolwashike shihe li pandunge okuliyandja kuo? Yandja oshihopaenenwa.

 ¹³ Ovanyasha vamwe ovo va tekulwa kovadali Ovakriste otashi dulika vehe wete eyooloko la kula olo li li pokati koparadisa yetu yopamhepo nounyuni waSatana womilaulu. Vamwe ova yelekwa nokuli va ka tale kutya onghalamwenyo mounyuni oya tya ngahelipi. Ndele mbela oshi li ngoo pandunge okuya komesho yotuwa tai ende u tale kutya ngeenge oye ku lyata oto yahama ile nokuli ngeenge oto fi? Hasho nandenande! Sha faafana, inatu pumbwa okuya “monhata youmbwada” wounyuni ou opo tu mone oululu wawo. — 1 Pet. 4:4.

¹⁴ Gener, wokuAsia okwa tekulwa moukwaneumbo wopaKriste nokwa ninginifwa eshi a li e na omido 12. Eshi e li omunyasha weedula domulongo nasha, okwa li a yelekwa opo a ka tale kutya onghalamwenyo oya tya ngahelipi mounyuni. Okwa ti: “Onda li nda hala okukala nemanguluko olo li li mounyuni.” Gener okwa li a hovela okukala nonghalamwenyo yopavali. Eshi a li e na omido 15, okwa li a hovela okukala nonghedi yokukalamwenyo ya fa yookaume kaye vai. Okwa li ha nu sha pitilila nokutukana ngaashi ookaume kaye. Gener luhapu meumbo okwa li he uya mo kwa toka, konima eshi a dana osinuka nomaudano elongifo leenghono okokompiuta nookaume kaye. Ndele mokweendela ko kwefimbo, okwa li a hovela okudidilika kutya oinima oyo ta ningi itai mu etele ehafo. Onghalamwenyo yaye kaya li ina eityo. Okwa popya kombinga yokwaalukila kwaye meongalo a ti: “Natango ohandi hangwa komashongo mahapu, ashike itaa yelekwa nomanangeko noupuna aJehova.”

15. Oshike osho nokuli novanyasha ovo inava tekulwa kovadali Ovakriste ve na okudilonga kusho?

¹⁵ Meongalo omu na yo ovanyasha ovo inava tekulwa kovadali Ovakriste. Ngeenge ou li umwe womuvo, diladila koufembanghenda mukumwifi oo to hafele paife molwaashi wa shiiva Omushiti noto mu longele! Mounyuni omu na ovanhu omabiliyona. Onghee hano, oshi li lela enangekonoupuna okukala mokati kaavo Jehova a nanena kuye pahole nokwe va hololela oshili yOmbibeli. (Joh. 6:44, 45) Movanhu keshe 1 000 kunena omu na ashike omunhu umwe lwaapo oye e na eshiivo lashili, naave ou li umwe womuvo. Mbela osho kashitunhula kufyeni atusheni, kashi na nee mbudi kutya otwe lihonga oshili ngahelipi? (Lesha 1 Ovakorinto 2:12.) Gener okwa ti: “Aame lyelye eshi ndi shiivike kuJehova, mwene weshito alishe?” (Eps. 8:5) Omumwameme umwe naye wokoAsia  okwa ti: “Ovanafikola ohava kala ve udite etumba ngeenge ve shiivike kovahongi vavo. Onghee hano, kashi li tuu oufembanghenda munene okushiivika kuJehova, Omuhongi Munenenene!”

16. Ehoololo lilipi li li pandunge kovanyasha Ovakriste kunena?

¹⁶ Mokutala koufembanghenda mukumwifi oo u na, omolwashike ito kala wa tokola toko shi dulife nale u kale mokati kovanhu vanini ovo va hoolola okulongifa okukalamwenyo kwavo monghedi ya yuka? Mokuninga ngaho, oto landula oshihopaenenwa shiwa shovapiya vaKalunga vonale ovadiinini. Oshi li pandunge okuninga ngaho ponhele yokulandula eendjila dovanyasha vahapu ovo tava hepifa okukalamwenyo kwavo nokave na eteelelo lonakwiiwa. — 2 Kor. 4:3, 4.

17-19. Oshike tashi dulu oku ku kwafela u kale netaleko li li pandjele lokukala wa yooloka ko kounyuni?

¹⁷ Haalushe hashi kala shipu okukala wa yooloka ko kounyuni. Ndele ngeenge owa diladila nawa kombinga yasho, oto ka mona lela kutya oshi li pandunge okukala wa yooloka ko. Oku shi faneka: Diladila kombinga yomulotoki momafiyafanepo oo haa ningwa konima yomido mbali keshe. Nopehe nomalimbililo, oku na okukala a yooloka ko koomakula vaye opo a dule oku ya poshitwa osho. Oku na okuhenuka oinima ihapu oyo tai dulu okumana po efimbo nelitulemo olo a pumbwa eshi te lideula. Shikwao vali, okukala a yooloka ko koomakula vaye otaku ke mu kwafela e lideule sha wana noku hange elalakano laye.

¹⁸ Etaleko lounyuni li na sha nonghalamwenyo ola ngabekwa. Ndele okukala netaleko la mbwalangadja, okukala wa yooloka ko kounyuni nokuhenuka oinima oyo tai dulu okunyona po ekwatafano loye naJehova otaku ke ku kwafela u ka mone “omwenyo waalushe.” (1 Tim. 6:19) Omumwameme oo a tumbulwa metetekelo okwa ti: “Ngeenge owa kala wa kanyatela kwaashi wa itavela, pexulilo lefiku oho kala u udite lela nawa. Otashi ka ulika kutya ou na eenghono okuhenuka okulandula osho ovanhu mounyuni waSatana tava ningi. Komesho yaaishe, oto ka kala wa fa u wete Jehova Kalunga e udite etumba note limemesha omolwoye! Kungaho, oto ka kala u wete lela kutya oshi li pandunge okukala wa yooloka ko.”

¹⁹ Onghalamwenyo ihai kala ina eityo la sha ngeenge omunhu ota yandje ashike elitulemo kwaasho a hala okumona pefimbo opo. (Omuud. 9:2, 10) Ngeenge ou li omunyasha nou udite ko kutya elalakano longhalamwenyo ola shike, mbela itashi ka kala pandunge okuhenuka ‘okweenda ngaashi ovapaani’ nokukala nonghalamwenyo i na eityo? — Ef. 4:17; Mal. 3:18.

20, 21. Ngeenge otwa ningi omatokolo a yuka, ohatu ka kala tu na onakwiiwa ya tya ngahelipi, ndele otwa teelelwa tu ninge shike?

²⁰ Ngeenge otwa ningi omatokolo a yuka, ohatu dulu okukala nonghalamwenyo ihafifa paife nohatu ka kala mokati kaavo tava ka “fyuulula edu” nokukala nomwenyo fiyo alushe. Otwa tuvikililwa omanangeko noupuna mahapu makumwifi, oo itatu dulu nokuli okumana okudiladila kombinga yao aeshe. (Mat. 5:5; 19:29; 25:34) Ndele Kalunga ite ke e tu pa ashike ngahenya. Okwa teelela tu ninge sha. (Lesha 1 Johannes 5:3, 4.) Onghee hano, eenghendabala detu dokulongela Jehova noudiinini otadi ti sha filufilu!

²¹ Kashi fi tuu oufembanghenda munene okupewa shihapu kuKalunga! Otu na eshiivo lashili lEendjovo daye nosho yo eudeko la yela loshili kombinga yaye noyomalalakano aye. Ohatu hafele yo oufembanghenda wokuhumbata edina laye nokukala Eendombwedi daye. Kalunga okwe tu udanekela kutya ota ka kala kombinga yetu. (Eps. 118:7) Atusheni, kutya nee ovanyasha ile ovakulunhu, natu ulikeni olupandu letu mokukala nonghedi yokukalamwenyo oyo tai ulike kutya otwa halelela oku pa Jehova ‘efimaneko alushelushe.’ — Rom. 11:33-36; Eps. 33:12.