1, 2. Omolwashike wa pumbwa okulipula shi na sha nokudimina po vamwe nehalo liwa?

OMBIBELI oye tu kwafela tu shiive kutya Jehova oha tale ko ngahelipi omanyono nonokutya ohe linyenge ngahelipi ngeenge twa nyona. Oye tu lombwela yo kutya okwa halelela oku tu dimina po. Otwe lihonga moshitukulwa sha tetekela kutya oshike sha li she linyengifa Jehova a dimine po David naManasse. Ovalumenhu ovo ova li ve livela ombedi shili, va li va lombwela Jehova omanyono avo nokweefa po okulonga osho shii. Nokungaho ova li vali va hokiwa kuJehova.

² Paife natu ka kundafaneni shi na sha nokudimina po vamwe nehalo liwa. Ngeno oto kala u uditile ngahelipi Manasse, ngeenge ngeno umwe womovapambele voye okwa fya omolwaye? Mbela ngeno oto mu dimine po ngoo? Epulo olo ola fimana kunena molwaashi otu li mounyuni woukolokoshi, u yadi elongifo leenghono nomu na ovanhu ve lihole vo vene. Mbela omolwashike Omukriste e na okukulika oikala yokudimina po vamwe? Ngeenge owa ningwa nai, oshike tashi ke ku kwafela u pangele omaliudo oye, u katuke monghedi oyo Jehova ta hokwa nokudimina po nehalo liwa?

3-5. (a) Jesus okwa li a hokolola ehokololo lilipi opo a ulike kutya otu na okudimina po vamwe? (b) Ehokololo laJesus olo tali hangwa muMateus 18:21-35 otali tu hongo shike?

³ Otu na okukala hatu dimine po nehalo liwa ovo ve tu udifa nai, kutya nee ove li meongalo lopaKriste ile hasho, molwaashi okuninga ngaho otaku ke tu kwafela tu kale tu na ekwatafano liwa noilyo youkwaneumbo wetu, ookaume ketu, ovanhu vakwetu nosho yo naJehova. Ombibeli otai ulike kutya okudimina po vamwe nehalo liwa kashi na nee mbudi kutya ova nyona kufye shi fike peni oku li oshiteelelwa  shopaKriste. Jesus okwa li a hokolola ehokololo li na sha nomupiya umwe oo a li a lya oikolo yoimaliwa ihapu komwene waye, opo e tu kwafele tu ude ko kutya omolwashike tu na okudimina po vamwe.

⁴ Omupiya oo okwa li e na okulonga omafiku omamiliyona 60 opo a fute oikolo oyo, ashike omwene waye okwa li e mu dimina po. Ndele eshi a ya pondje okwa hanga po omupiya mukwao oo a li e mu lila oikolo i fike pofuto yomafiku ashike 100. Omupiya mukwao okwa li e mu pula e mu tale onheni, ndele oo a li a diminwa po oikolo ihapu okwa li a anya nokwe mu tulifa modolongo. Oikala yaye oya li ya handukifa neenghono omwene waye nokwa li e mu lombwela a ti: ‘Naave owa li u nokufila onghenda omupiya mukweni, ngaashi ame nde ku fila onghenda. Ndele omwene waye omehandu laye okwe mu yandja kovahepeki fiyo ta futu oinima aishe e i mu lila oikolo.’ — Mat. 18:21-34.

⁵ Mbela Jesus okwa hala oku tu honga shike eshi a li a hokolola ehokololo olo? Okwa xulifa a ti: ‘Osho yo Tate meulu te mu ningile, ngenge itamu dimine po komitima deni keshe tuu omumwaina.’ (Mat. 18:35) Molwaashi inatu wanenena nohatu nyono luhapu, otashi ulike kutya itatu dulu okudulika kuJehova monghedi ya wanenena. Ndele nande ongaho, Jehova okwa hala oku tu dimina po filufilu nehalo liwa. Keshe oo a hala okuninga kaume kaye oku na okukala ha dimine po vakwao. Osho osho naanaa Jesus a li a hala okutya mEudifo lokOmhunda eshi a ti: “Onye ngenge hamu kufile po ovanhu omanyono avo, Xo yeni meulu ote mu kufile po yo; ndelenee ngenge itamu dimine po ovanhu, naXo yeni ita dimi po omanyono eni.” — Mat. 6:14, 15.

6. Omolwashike ihashi kala shipu alushe okudimina po vamwe?

⁶ Otashi dulika u dimine kutya, ‘otu na okudimina po vamwe, ndele haalushe hashi kala shipu.’ Osho osho shi li ngaho molwaashi ohatu kala tu udite nai neenghono ngeenge twa udifwa nai kuvamwe. Otashi dulika tu kale twa handuka, tu udite twa endwa medu, twa hala okulongelwa ouyuki ile twa hala nokuli okushunifila omunhu owii waye. Vamwe ohava kala ve udite kutya itava dulu nandenande okudimina po oo e va udifa nai. Ngeenge naave osho ho kala u udite ngaho, ongahelipi to dulu  okukulika oikala yokudimina po ngaashi Jehova a hala u ninge?

7, 8. Oshike tashi dulu oku ku kwafela u dimine po umwe ngeenge a ungaunga naave nai?

⁷ Ohatu kala twa handuka neenghono ngeenge twa ningwa nai ile tu udite twa ningwa nai. Omulumenhu umwe omunyasha okwa popya kutya okwa li a ninga po shike efiku limwe e shi a li a handuka neenghono a ti: ‘Onda li nda dja mo meumbo nokupopya kutya itandi alukile mo vali. Osha li efimbo lokulombo eshi nda li handi ende mokandjila mwa mwena nawa nofimbo handi ende onda li nda hovela okupepelelwa, nokonima yefimbo onda li nde lialuluka ndele handi shuna keumbo.’ Ngeenge owa kala ho teelele omadiladilo oye a ye ponhele ngaashi omulumenhu oo a li a ninga, otashi ke ku kwafela u diladile nawa kombinga yonghalo yoye ponhele yokukatuka monghedi omo to ke livela ombedi lwanima. — Eps. 4:5; Omayel. 14:29; Jak. 1:19, 20.

⁸ Mbela oto ka ninga po shike ngeenge natango owa handuka ashike nokonima eshi wa kala wa teelela omadiladilo oye a ye ponhele? Lipula kutya oshike she ku handukifa. Mbela omolwaashi wa ungaungwa naave nai nomonghedi ihe li pauyuki? Ile omolwaashi u udite kutya owa udifwa nai owina? Mbela osho omunhu a ninga oshi udifa ngoo nai shili? Ngeenge owa didilike kutya oshike she ku handukifa, otashi ke ku kwafela u mone kutya ou na okukatuka monghedi ilipi oyo ya denga mbada noi li pamishangwa. (Lesha Omayeletumbulo 15:28; 17:27.) Okuninga ngaho otaku dulu oku ku kwafela u mone kutya oupyakadi ou li peni nokudimina po umwe nehalo liwa. Nonande kashipu okuninga ngaho, efa Ombibeli i ku kwafele u konakone “omadilongo nomadiladilo omutima” woye noi ku wilike eshi to hopaenene Jehova mokukala ho dimine po vamwe. — Heb. 4:12.

9, 10. (a) Ou na okulinyenga ngahelipi ngeenge ou wete wa ningwa nai? (b) Oto ka kala u udite ngahelipi ngeenge owa kala iho handuka diva nou na ehalo okudimina po vamwe?

⁹ Ohapa holoka eenghalo dihapu monghalamwenyo odo tadi dulu okuningifa omunhu a handuke. Pashihopaenenwa, natu tye nee ngeno fimbo to shingi otuwa yoye, okwa dja omushingi umwe oo hanga a denga otuwa yaye muyoye. Mbela oto ke linyenga ngahelipi? Otashi dulika ho udu omahokololo e na sha novanhu ve lidenga omolwonghalo ya yukila oko. Ndele kape na Omukriste a hala okuninga oshinima sha tya ngaho.

¹⁰ Oshiwa okudiladila fimbo ino katuka eenghatu. Otashi dulika wa ninga epuko molwaashi wa piyaanekwa koshinima shonhumba fimbo to shingi. Ile tashi dulika otuwa yomushingi mukweni i na oupyakadi. Itatu ka handuka diva ile tu ude nai ngeenge otwa kendabala okuuda ko kutya oshike sha etifa oupyakadi, okudimina kutya otashi dulika tuhe shii ashishe osho sha kwatelwa mo, nongeenge ohatu dimine po vamwe nehalo liwa. Omuudifi 7:9 okwa ti: ‘Ino endelela okulihandukifa momwenyo woye, osheshi ehandu tali kala monhulo yelai.’ Ino kala ho udu nai diva. Peemhito dihapu, otashi dulika tu diladile kutya umwe okwe tu udifa nai owina, ndele paulelalela okwa ninga ashike epuko omolwokuhawanenena ile tuhe udite ko lela osho sha ningwa po. Dimbuluka kutya otashi dulika u kale uhe shii ashishe osho sha ningifa omunhu a popye ile a ninge osho she ku udifa nai, nomolwaasho oshiwa okukala ho dimine po vamwe nehalo liwa. Ngeenge owa kala ho ningi ngaho, oto ka kala wa hafa. — Lesha 1 Petrus 4:8.

11. Otu na okukala tu udite ngahelipi kashi na nee mbudi kutya ovanhu otave linyenge ngahelipi ketumwalaka letu?

¹¹ Oshike tashi ke ku kwafela u lipangele  ngeenge umwe okwa ungaunga naave nai eshi u li moilonga yomomapya? Eshi Jesus a li a tuma ovahongwa 70 va ka udife, okwa ti kutya nava lombwele eumbo keshe omo tava i, tava ti: “Ombili nai kale meumbo eli.” Okwa weda ko vali ta ti: ‘Ngeenge omu na omona wombili, ombili yeni otai mu kalele, ndele ngeenge kamu na, otai mu alukile.’ (Luk. 10:1, 5, 6) Ohatu kala twa hafa ngeenge ovanhu tava tambula ko onghundana iwa oyo hatu udifa, molwaashi otai va etele ouwa. Ndele omafimbo amwe ovanhu ihave tu tambula ko nombili. Mbela otu na okuninga po shike? Jesus okwa ti kutya natu kale ashike nombili kashi na nee mbudi kutya ovanhu otava ungaunga nafye ngahelipi. Ngeenge otwa handuka molwaashi omuneumbo a ungaunga nafye nai, itatu ka twikila okukala nombili oyo Jesus a popya.

12. Metwokumwe neendjovo daPaulus odo tadi hangwa mOvaefeso 4:31, 32, otu na okukatuka ngahelipi?

¹² Kendabala okukala omunambili monghalo keshe, ndele hangeenge ashike u li moukalele. Otashi dulika u kale ho dimine po vamwe nehalo liwa, ndele osho inashi hala kutya owa panda osho va ninga ile kutya inashi yahameka vamwe. Ngeenge owa dimina po umwe ku na okukala vali we mu handukila, ndele ou na okukendabala okukala nombili. Ovanhu vamwe ohava efa oikala ii yavamwe i va nyeke ehafo lavo mokukala tave lipula efimbo alishe kutya osho va ningilwa oshii neenghono, naasho ohashi va ningifa va kale nomaliudo mai. Ino efa nande u pangelwe komadiladilo a tya ngaho. Dimbuluka kutya ku na efiku u kale wa hafa ngeenge ou na oikonene. Onghee hano, kala ho dimine po vamwe. — Lesha Ovaefeso 4:31, 32.

13. (a) Ongahelipi Omukriste ta ‘ongele omakala a xwama’ komutwe womutondi waye? (b) Oshike tashi ka ningwa po ngeenge otwa ungaunga nombili nomunhu oo te tu ningi nai?

¹³ Omafimbo amwe otashi dulika u kale u wete kutya owa pumbwa okukwafela oo e ku ninga nai opo a kale a lenga omifikamhango dopaKriste. Omuyapostoli Paulus okwa ti: “Omutondi woye ngenge e nondjala, mu pakela po nongenge e nenota, mu nwefa, osheshi ngenge to ningi ngaha, oto mu ongelele omakala a xwama komutwe waye. Ino findwa kowii, dula owii onouwa.” (Rom. 12:20, 21) Okukatuka kwoye nombili nonande ovanhu ove ku handukila, otaku dulu oku ve linyengifa va lundulule oikala yavo. Ngeenge owa ulike kutya ou udite ko eenghalo dovanhu ovo ve ku udifa nai noku va udila oukwao wananghali, oshi na oupu u va kwafele ve lihonge kombinga yoshili yOmbibeli. Kashi na nee mbudi kutya ovanhu otave linyenge ngahelipi, ngeenge otu li ovanambili otashi ke va ningifa va mone kutya otwa yooloka ko kuvamwe. — 1 Pet. 2:12; 3:16.

14. Omolwashike uhe na okukwatela umwe onghone nonande okwa ungaungwa naave nai neenghono?

¹⁴ Ope na ovanhu vamwe ovo tuhe na okweendafana navo. Pashihopaenenwa, katu na okweendafana novanhu ovo va kondwa molwaashi va nyona noinave livela ombedi. Ngeenge owa udifwa nai kuumwe oo a kondwa, otashi dulika shi kale shidjuu oku mu dimina po nokuli nonande okwe livela ombedi molwaashi ohashi kufa efimbo opo omunhu a veluke pamaliudo. Monghalo ya tya ngaho, ou na okupula Jehova e ku kwafele u kale u na ehalo okudimina po oo e ku udifa nai. Osho osha fimana molwaashi ku na efiku u shiive naanaa osho mukweni ta diladila ile e udite. Ndele Jehova oku shi shii. Oha konakona omaliudo omeni omunhu nosho yo eamo laye noha tale onheni ovanyoni. (Eps. 7:10; Omayel. 17:3) Nomolwaasho Ombibeli ya ti: ‘Inamu alulila nande omunhu owii waye. Lalakaneneni ei ya wapalela ovanhu aveshe. Ngeenge tashi dulika, kombinga yeni kaleni nombili novanhu aveshe. Ovaholike, nye vene inamu alulila omunhu owii, ndelenee peni ehandu laKalunga omhito. Shaashi opa shangwa: Ehandu olange, ame handi futu, Omwene osho ta ti.’ (Rom. 12:17-19)  Mbela oto dulu ngoo okutokola umwe monghedi ya yuka? Hasho nandenande. (Mat. 7:1, 2) Ndele oto dulu okukala nelineekelo kutya Jehova oha tokola monghedi ya yuka.

15. Oshike tashi ke tu kwafela tuha kale twa handukila ovanhu ovo ve tu udifa nai?

¹⁵ Ngeenge ou wete shidjuu okudimina po oo e ku udifa nai ndele okwe livela ombedi, oshiwa okudimbuluka kutya mukweni naye ota ungaunga nonghalo idjuu. Ngaashi ashike ove, naye ina wanenena. (Rom. 3:23) Ndele Jehova oha ungaunga nonghenda novanhu aveshe inava wanenena. Onghee hano, osha yuka okwiilikanena oo e ku udifa nai, naasho otashi ke ku kwafela uha kale we mu kwatela onghone. Jesus okwe shi popya sha yela kutya katu na okukala twa handukila vamwe nokuli naavo ve tu ninga nai, eshi a ti: “Holeni ovatondi veni, ilikaneneni ovahepeki veni.” — Mat. 5:44.

16, 17. Ou na okukatuka ngahelipi ngeenge ovakulunhuongalo ova tokola kutya omunyoni okwe livela ombedi, nomolwashike?

¹⁶ Jehova okwa pa ovakulunhuongalo Ovakriste oshinakuwanifwa shokuungaunga naavo va nyona meongalo. Ovamwatate ovo ihava kala ve shii ashishe osho sha kwatela mo ngaashi Jehova, ndele ohava kendabala okutokola oinima metwokumwe newiliko lEendjovo daKalunga nosho yo omhepo yaye iyapuki. Onghee hano, ohatu dulu okukala noushili kutya omatokolo oo hava ningi oku li metwokumwe nomadiladilo aJehova molwaashi ohava ilikana fimbo inava ninga etokolo lonhumba. — Mat. 18:18.

¹⁷ Otu na okuulika oudiinini monghalo ya tya ngaho. Mbela oto ka dimina po ngoo nokukala u hole omunhu oo ovakulunhuongalo va tokola kutya okwe livela ombedi? (2 Kor. 2:5-8) Otashi dulika shiha kale shipu okuninga ngaho, unene tuu ngeenge enyono laye ole ku yahameka ile umwe womovapambele voye. Ndele ngeenge owe lineekela muJehova nosho yo onghedi omo ha ungaunga noinima meongalo, oto ka katuka pandunge. Kungaho, oto ka ulika kutya oho dimine po shili vamwe nehalo liwa. — Omayel. 3:5, 6.

18. Oto ka mona ouwa ulipi ngeenge owa kala ho dimine po vamwe nehalo liwa?

¹⁸ Ohatu ka mona ouwa muhapu ngeenge otwa kala hatu dimine po vamwe nehalo liwa. Otashi ke tu kwafela tu kale tu na oukolele, twa hafa notu na ekwatafano liwa navamwe. Ndele ngeenge ihatu dimine po vamwe nehalo liwa, itatu ka kala tu na oukolele, ekwatafano liwa navamwe nohatu ka kala twa wililwa po pamaliudo. Komesho yaaishe, ngeenge otwa kala hatu dimine po vamwe nehalo liwa, ohatu ka kala tu na ekwatafano liwa naTate yetu womeulu, Jehova. — Lesha Ovakolossi 3:12-14.