ONDA kala ndi na ohokwe moshili yOmbiibeli okudja kounona wange. Meme okwa li ha kala e na oishangomwa yopaMbiibeli, nonda kala ndi hole oku i lesha nohandi hafele unene omafano. Tate ka li a hala meme a kale ta popi naame kombinga yaasho te lihongo. Ashike onda li handi kala nda halelela okuuda shihapu nohandi pula omapulo. Opo nee, meme okwa kala ha konakona naame ngeenge tate a dja mo meumbo. Oshidjemo, onda li nda tokola kutya onda hala okuliyapulila Jehova. Onda ka ninginifilwa koBlackpool shaEngland mo 1943, eshi nda li ndi na omido omulongo.

Konima eshi nda ninginifwa, otwa kala hatu longo ondjikilile pamwe nameme moukalele. Opo tu udifile ovanhu etumwalaka lOmbiibeli, otwa kala hatu longifa eengalamafona odo da li didjuu di na oshivixa hanga eekilograma 4.5. Kala nee wa fa u wete nge eshi nda li okamatyona nda tumba imwe yomeengalamafona odo.

Eshi nda li ndi na omido 14, onda li nda hala okukokola ondjila. Meme okwa li a lombwela nge kutya ondi na tete okupopya nomumwatate oo a li omupiya (paife oha ifanwa omupashukilishikandjo). Okwa li a pange ediladilo ndi konge  oilonga yonhumba opo ndi dule okulikwafela eshi handi kokola ondjila, naasho osho nda li nda ninga. Konima yomido mbali eshi nda kala handi longo, onda li vali nda popya nomupashukilishikandjo umwe kombinga yetokolo lange lokuninga omukokolindjila. Okwa ti: “Pula komesho, oshike tashi ku imbi!”

MuAprili 1949, ame nameme otwa li twa landifa po nokuyandja po oikwaipundi imwe oyo twa li tu na, ndele hatu tembukile koMiddleton popepi noManchester oko twa ka kala hatu kokola ondjila. Konima yeemwedi nhee, onda li nda hoolola omumwatate umwe tu kale hatu kokola naye ondjila. Oshitaimbelewa osha li sha eta po ediladilo kutya natu tembukile keongalo olo opo la totwa po koIrlam. Ashike meme okwa kala ta kokola ondjila nomumwameme umwe keongalo limwe.

Nonande onda li ashike ndi na omido 17, ame nomumwatate oo twa kala hatu kokola ondjila pamwe, otwa li twa pewa oshinakuwanifwa shokukwatela komesho okwoongala molwaashi meongalo omo omwa li ashike ovamwatate vanini va pyokoka. Lwanima, onda li nda tuminwa keongalo lokoBuxton, olo la li li na ovaudifi vanini nova pumbwa ekwafo. Oimoniwa aishe oyo, onda kala nde i tala ko onga handi deulilwa oinakuwanifwa yomonakwiiwa.

Mo 1951, onda li nda yadeka ofooloma yokuya kOfikola yOmbiibeli yo-Watchtower yaGilead. Ashike muDesemba 1952, onda li nda ifanwa ndi ke lishangife moukwaita. Onda li nde va yelifila kutya ame ondi li omulongi wefimbo liyadi,  ashike omhangu inai shi dimina nonda li nda tokolelwa eemwedi hamano modolongo. Fimbo ndi li modolongo, onda li nda shivwa kOfikola yaGilead yondodo 22. Lao linene, muJuli 1953, onda li ndi li moshikepa yedina Georgic, ya yuka koNew York.

Eshi nda fika, onda li nda dula okukala poshoongalele sho-New World Society shomo 1953. Konima yoshoongalele onda li vali nda ya molweendo neshina lokolutenda nda yuka koSouth Lansing moNew York oko ofikola yaGilead ya li tai ningilwa. Onda li ashike ndi na okamaliwa kanini eshi opo nda di modolongo. Eshi nda dja mo meshina lokolutenda, onda ka londa mobesa oyo i na okutwala nge koSouth Lansing, ashike onda li ndi na okwiindila eesenda 25 opo ndi dule okufuta.

Ofikola yaGilead oye tu pa edeulo la denga mbada olo letu kwafela opo tu ‘ninge omukwao waaveshe muaishe’ moilonga youtumwa. (1 Kor. 9:22) Ame, Paul Bruun, naRaymond Leach otwa li twa tuminwa koFilipine. Otwa li tu na okuteelela eevisa detu eemwedi donhumba; opo nee otwa ya noshikepa twa pitila moRotterdam, mefuta laMediterranean, hatu ka ya nokanala kaSuez fiyo omefuta laIndia, laMalaysia nolaHong Kong. Otwa enda moshikepa omafiku 47, nokuManila otwa ka fika ko mo 19 Novemba 1954.

Otwa li twa hovela okuninga omalunduluko eshi hatu shakeneke ovanhu vape, tu li moshitukulwa shipe nokulihonga elaka lipe. Atushe vatatu otwa li twa tuminwa keongalo lomodoolopa yaQuezon omo ovakalimo vahapu hava popi Oshiingilisha. Konima yeemwedi hamano, otwa li twe lihonga oitya inini mOshitagalog, ashike oshinakuwanifwa osho hatu ka pewa osha li she tu kwafela.

Efiku limwe muMei 1955, eshi twa dja moukalele nomumwatate Leach otwa li twa hanga okapakete keenhumwafo monduda yetu. Otwa li twa mona kutya otwa nangekwa po tu li ovapashukilishikandjo. Pefimbo olo, onda li ashike ndi na omido 22, ashike oshinakuwanifwa osho osha li sha pa nge omhito opo ndi ‘ninge omukwao waaveshe muaishe’ meenghedi di lili naku lili.

Pashihopaenenwa, eshi nda ninga omupashukilishikandjo onda yandja oshipopiwa shange shotete shomoipafi poluhaela komesho ashike yofitola i li momukunda. Mokweendela ko kwefimbo, onde ke lihonga kutya moFilipine osha li sha tambulwa ko kutya oshipopiwa shomoipafi oshi na lela okuyandjwa poluhaela moipafi yovanhu aveshe. Eshi nda kala handi talele po omaongalo oo e li moshitukulwa, onda kala handi yandje oipopiwa yomoipafi meeparka, peenhele domalandifilo, komesho yomatungo amuni, poupale vetanga lomokambaba naluhapu omomapandavanda. Oshikando shimwe moshilando shaSan Pablo okwa li tamu lokwa neenghono noina ndi dula vali okuyandja oshipopiwa ponhele yomalandifilo. Onda li nda pula ovamwatate ovo ve na oshinakuwanifwa opo ndi ke shi yandjele mOlupale lOuhamba. Ashike ova pula kutya otashi ka lopotwa ngoo onga oshipopiwa shomoipafi eshi inashi ningilwa monhele yaaveshe?

Eshi hatu talele po omaongalo, otwa li hatu nangala momaumbo ovamwatate. Nonande omaumbo kaa li oudjeko, okwa li haa kala alushe a yela. Ombete yange oya li emate handi li yale pofulula yoipilangi. Oulikoshelo kava li va uvika nawa, onghee onda li nde lihonga okulikosha okakombo ka yuvwa monghedi oyo tai fimanekifa Jehova. Onda li handi ende momaloli nomomabesa, nomafimbo amwe omombautu ngeenge handi i kounhunhu vamwe. Eedula adishe odo nda kala moilonga yefimbo liyadi inandi kala ndi na otuwa.

Okuudifa nokutalela po omaongalo okwa li kwa kwafela nge opo ndi lihonge Oshitagalog. Inandi ya kofikola yokulihonga elaka, ashike onde lihonga eshi handi pwilikine kovamwatate ngeenge tu li moukalele nosho yo pokwoongala. Ovamwatate ova li va halelela okukwafela nge ndi lihonge elaka nonda li nda pandula elidiiniko lavo nomatyekosha avo e li paushili.

Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda pewa oinakuwanifwa ipe oyo ya li tai pula ndi ninge  omalunduluko onhumba. Mo 1956, eshi omumwatate Nathan Knorr a talela po Filipine, onda li nda pewa oshinakuwanifwa shokuunganeka oyoongalele yopashiwana. Kanda li ndi na owino, ashike vamwe ova li va kwafela nge nehalo liwa. Momukokomoko wodula, opa li vali pa unganekwa pa ningwe oshoongalele shimwe shopashiwana nomumwatate Frederick Franz, oo a dja keembelewa da kula, okwa li e uya oku tu talela po. Efimbo olo nda kala ndi li omupashukili woyoongalele, onda li nde lihonga komumwatate Franz okukala handi tifuka nehalo liwa she likolelela keenghalo dovanhu. Ovamwatate vomoshitukulwa ova li va hafa neenghono eshi va mona omumwatate Franz a djala oikutu yomufyuululwakalo wOvafilipine, eshi ta yandje oshipopiwa shomoipafi.

Onda li nda pumbwa okuninga omalunduluko mahapu eshi nda nangekwa po ndi li omupashukili woshitukulwa. Pefimbo opo, alushe otwa li hatu ulike ofilima The Happiness of the New World Society, konyala meenhele daaveshe. Opa li pe na oupuka hava etwa kouyelele weshina lokuulika omafano ovo have tu piyaaneke nohava i nokuli meni leshina. Osha li hashi tu pe oilonga ihapu yokuwapaleka vali eshina. Natango kasha li shipu okuunganeka oku ka ulika eefilima odo. Ashike osha li shi tunhula okumona nghee ovanhu tave linyenge ketumwalaka olo va uda li na sha noiteelelwa yaJehova mehangano laye.

Ovafita vaKatolika ova kala hava fininike oovene vomikunda vehe tu pe epitikilo tu ninge oyoongalele. Ile omafimbo amwe ngeenge hatu  yandjele oipopiwa popepi neengeleka davo, ova li hava denge ongedjo yavo opo ve tu piyaaneke. Ndele nande ongaho, otwa li twa twikila, navahapu vomoitukulwa omo paife ove li ovalongeli vaJehova.

Mo 1959, onda li nda yakula onhumwafo kutya onda tumwa ndi ka longe koshitaimbelewa. Onda li nda likola owino muhapu mokulihonga oinima ipe. Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda pulwa ndi ka talele po oilongo imwe. Mulimwe lomomalweendo oo, onda li nda shakena naJanet Dumond, oo a li omutumwa koThailand. Otwa endelafana oule wokafimbo nolwanima otwa ka hombola. Otwa kala hatu hafele oilonga yefimbo li yadi tu li ovalihomboli oule womido 51.

Onda li ndi na oufembanghenda wokutalela po ovapiya vaJehova moilongo 33. Onda pandula neenghono eshi oinakuwanifwa yange yopehovelo ya kwafela nge opo ndi li longekidile omashongo okuungaunga novanhu va dja momaputuko e lili noku lili. Omatalelepo aeshe oo okwa kwafela nge ndi kale ndi na etaleko li li pandjele nondi mone kutya Jehova okuhole ovanhu vomaludi aeshe. — Oil. 10:34, 35.

Otwa kala hatu hafele okulonga pamwe novamwatate moFilipine. Paife omuvalu wovaudifi owa hapupala hanga lwomapa omulongo mokuyelekanifa naashi opo nda i ko. Ame naJanet fiyo opaife ohatu longele moshitaimbelewa shaFilipine moQuezon. Nonande onda kala omido di dule 60 handi longele koshilongo shimwe, natango onda pumbwa okukala nde lilongekida okutambula ko oshinakuwanifwa keshe osho handi pewa kuJehova. Omalunduluko oo opo a ningwa mehangano, otaa ulike kutya otwa pumbwa okukala hatu tifuka ngeenge opa ningwa omalunduluko moilonga yetu nokutifuka yo kovamwatate.

Otwa ninga eenghendabala tu tambule ko oshinakuwanifwa keshe osho hatu pewa kuJehova, naasho oshe tu ningifa tu kale tu na onghalamwenyo ya denga mbada. Otwa li twa kendabala yo tu ninge omalunduluko opo sha pumbiwa notu kwafele ovamwatate. Onghee hano, otwa tokola toko ‘okuninga omukwao waaveshe muaishe,’ shimha ashike shi li ehalo laJehova.