Famĩlĩ cia aciari areri nĩ icemanagia na mathĩna maritũ na ma mwanya mĩikaranĩrie-inĩ yao na andũ arĩa angĩ a famĩlĩ. * No mũhaka aciari aingĩ areri maraanĩrie na mũciari wa ciana ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũceranĩra, kũmarũnga o na mabataro mao. O na ningĩ famĩlĩ na arata a mũciari mũreri no maage kũiguana na andũ a famĩlĩ ĩyo njerũ. Ta wĩcirie ũrĩa ũtaaro wa Bibilia ũngĩteithia famĩlĩ yanyu kũhiũrania na mathĩna macio.

Judith, mũciari ũmwe mũreri bũrũri-inĩ wa Namibia, oigire ũũ: “Nyina wa ciana cia mũthuri wakwa aaciĩrire atĩ ndĩ o mũtumia ũngĩ wa ithe wao na tũngĩagĩire ciana nake itingĩakorĩrũo irĩ ciao. Ciugo icio nĩ ciandurire mũno tondũ nĩ nyendete ciana icio ta arĩ ciakwa.”

Ataarani a maũndũ ma famĩlĩ moigaga atĩ, mĩikaranĩrie ya mũciari mũreri na mũciari ũcio ũngĩ wa mwana no ĩkorũo ĩrĩ mĩritũ, na no ĩrehe nyamũkano. Kaingĩ, mũtumia mũreri na nyina wa ciana nĩo makoragwo na thĩna ũrĩa mũnene. Nĩkĩ kĩngĩmateithia?

 Ũndũ ũngĩmateithia: Iga mĩhaka ĩrĩa yagĩrĩire. Ũngĩgiria ngwatanĩro o yothe ya mwana na nyina mũmũciari, mwana ũcio no anyarirĩke kĩĩmeciria. * Mũciari wa mwana, ‘ũrĩa wamũciarire,’ nĩ akoragwo na itemi rĩa mwanya ũtũũro-inĩ wa mwana ũcio. (Thimo 23:22, 25) O na kũrĩ ũguo, ũngĩhe ũrĩa waarĩ mũtumia waku wĩyathi mũingĩ thĩinĩ wa famĩlĩ yaku, ũndũ ũcio no ũritũhĩre kana ũrakarie mũtumia waku. Geria gũkorũo na ũigananu, na ũige mĩhaka ĩrĩa yagĩrĩire nĩguo ũgitĩre kĩhiko gĩaku, o ũkĩnyitanagĩra na nyina wa ciana o ũrĩa kũngĩhoteka.

MAŨNDŨ MANGĨTEITHIA ACIARI

• Rĩrĩa ũkwaria na ũrĩa waarĩ mũtumia waku, arĩrĩria maũndũ megiĩ ciana tu na ũnyihie ndeto nyingĩ ciĩgiĩ maũndũ mangĩ. Kwa ngerekano, no ũmũũrie na njĩra ya ũũgĩ kana no kũhoteke mũbange mahinda ma kwaragia na thimũ mũthenya. Ũndũ ũcio ũkoragwo ũrĩ mwega gũkĩra kũhũranĩra thimũ o rĩrĩa mũndũ enda kana ũtukũ mũno.

• Angĩkorũo tiwe ũikaraga na ciana, no ũhũũre thimũ, wandĩke marũa, ndũmĩrĩri nguhĩ, kana njĩra ĩngĩ o yothe nĩguo ũmenye ũrĩa irathiĩ na mbere. (Gũcokerithia Maathani 6:6, 7) Amwe o na nĩ mahũthagĩra njĩra ya kwaranĩria makĩonanaga kũgerera kompiuta. Ũngĩka ũguo, no ũmenye mabataro na mathĩna ma ciana ciaku, na ũmataare na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na ũndũ ũcio no ũmagune mũno.

MAŨNDŨ MANGĨTEITHIA ACIARI ARERI

• Onia nyina wa ciana icio ‘tha kana kũmwĩciria’ na njĩra ya kũmuonia atĩ ndũrageria kuoya ithenya rĩake. (1 Petero 3:8) Mũmenyithagie ũrĩa ciana ciake itariĩ na ũmwĩrage maũndũ mega maciĩgiĩ. (Thimo 16:24) Mũhoyage motaaro, na aakũhe, ũmũcokagĩrie ngatho.

• Rĩrĩa mũrĩ na nyina wa ciana, na ciana ciake, ndũgacionie wendo mũnene ũngĩmũtuurithia. Beverly, mũciari ũmwe mũreri bũrũri-inĩ wa Amerika, oigire ũũ: “Ciana cia mũtumia ũrĩa waarĩ wa mũthuri wakwa ciendete kũnjĩtaga Mami. No tũkĩiguithanĩria atĩ, no cinjĩtage ũguo tũrĩ mũciĩ no ti rĩrĩa twĩ na mami wao Jane, kana famĩlĩ yake. Kuuma hĩndĩ ĩyo, tũkĩiguana na Jane. O na nĩ twateithanagia kũhaarĩria mĩthako ya ciana ya cukuru na gũcihaarĩria rĩrĩa cirathiĩ gũceera.”

MAŨNDŨ MANGĨTEITHIA MŨCIARI MŨRERI NA ACIARI A MŨTHURI GŨIKARANIA

• Ndũkaanarie ũũru igũrũ rĩgiĩ nyina kana mũciari mũreri wa ciana icio ikĩiguaga. Nĩ ũndũ mũhũthũ mũno kwaria maũndũ ta macio, no ũndũ ũcio no ũhinyĩrĩrie mwana mũno. Na ndũngĩmenya ũrĩa kana rĩrĩa mwana ũcio angĩcokera ciugo icio ciaku. (Kohelethu 10:20) Mwana angĩkwĩra atĩ nyina kana mũciari mũreri nĩ araririe ũndũ mũũru ũkwĩgiĩ, wĩcirie ũrĩa mwana ũcio araigua rĩrĩa arakwĩra ũguo. No uuge kaũndũ ta gaka: “Nĩ ndacũnga mũhera nĩ gũkorũo nĩ akwĩrire ũguo. Mami wanyu nĩ andakarĩire mũno, na kaingĩ andũ mangĩrakara nĩ maragia maũndũ matarĩ mega.”

•   Geria kũhũthĩra mawatho na motaaro mamwe harĩ famĩlĩ cierĩ. Angĩkorũo ũndũ ũcio ndũngĩhoteka, taarĩria gĩtũmi ũtekũnyararithia mũciari ũcio ũngĩ. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ:

  Mũciari mũreri: Njoroge, no ũcuurie taurũ ĩyo yaku?

  Njoroge: Kwa Mami tũcitigaga thĩ agatũcuurĩria.

  Mũciari mũreri (arakarĩte): Mami wanyu nĩ kũmũgũtaria aramũgũtaria.

  Na githĩ ti wega gũcokia ũũ?

  Mũciari mũreri (ahoreire): Nĩ wega. Gũkũ mũndũ nĩwe wĩcuuragĩria.

• Ndũkabangagĩre ciana maũndũ rĩrĩa kũbangĩtwo atĩ nĩ megũkorũo hamwe na nyina. (Mathayo 7:12) Angĩkorũo gũtingĩhotekeka, hoya rũtha kuuma kũrĩ mũciari ũcio ũngĩ ũtaneera ciana ũrĩa ũbangĩte.

Ibuku rĩĩtagwo Step Wars rĩkoragwo na ciugo cia mũtumia ũmwe wecokagia nĩ ũndũ mũthuri wake nĩ aanyitaga mbaru ciana ciake ng’ima na akarega atĩ nĩ ciamwĩkaga maũndũ moru. Oigaga, “Nĩ ndakaraga na ihenya mũno.” Ũngĩhota atĩa gũikarania na ciana iria wakora irĩ ng’ima na kĩhiko kĩanyu gĩtigathũke?

Ũndũ ũngĩmateithia: Gwĩcirania. Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ nĩatigage gwĩcarĩria o maũndũ ma kwĩguna we mwene, tiga o marĩa mangĩguna mũndũ ũrĩa maikaraga nake.” (1 Akorintho 10:24) Geria kũmenya ũrĩa mũndũ ũcio ũngĩ araigua. Kaingĩ ciana ng’ima nĩ ciĩtigagĩra kũũrũo nĩ wendo wa nyina, kana makona gwĩtĩkĩra mũciari ũngĩ nĩ ta kuonania matiendete famĩlĩ yao. Ningĩ aciari no mone atĩ kũmenereria ciana ciao no gũtũme itige kũmaceragĩra.

Handũ ha kũringĩrĩria ciana icio ikwende, wagĩrĩirũo ũreke wendo ũkũre o kahora. Nĩ tũũĩ atĩ, ti wega kũringĩrĩria kana gũtindĩkĩrĩria mũndũ akwende. (Rũĩmbo rũa Suleimani 8:4) Kwoguo, geragia gũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire mĩikaranĩrie-inĩ yanyu na ciana icio.

Ndũkahiũhe kwaria o na wekwo maũndũ moru. (Thimo 29:11) Angĩkorũo kwĩgirĩrĩria kwaria nĩ ũndũ mũritũ, hoya ta Mũthamaki Daudi: “Iga mũrangĩri kanua-inĩ gakwa, Jehova, ũkĩnjikaragĩrie mũrango ũyũ wa mĩromo yakwa.”—Thaburi 141:3.

Ũngĩtua nĩ ũgũikara nyũmba ĩrĩa ciana icio ciarereirũo, no wone atĩ nĩ mamĩendete mũno. Ndũgacenjacenjie maũndũ mũno, makĩria rumu irĩa maaikaraga. O na ningĩ no wĩcirie gũthamĩra nyũmba ĩngĩ.

Mũciari ũmwe mũreri kuuma bũrũri-inĩ wa Kanada wĩtagwo Marion, oigire ũũ: “Aciari akwa nĩmaheaga mwana wakwa iheo, no matiaheaga ciana cia mũthuri wakwa. Ithuĩ nĩtwageragia kũmagũrĩra iheo, no rĩmwe tũkaga mbeca.”

Ũndũ ũngĩmateithia: Kũhe famĩlĩ yaku mweke wa mbere. Reke andũ anyu na arata mamenye atĩ nĩ ũrũmbũyagia mũno famĩlĩ yaku njerũ. (1 Timotheo 5:8) Tondũ ndũngĩrĩgĩrĩra mũtumia waku na ciana ciake mayiũkio o rĩmwe nĩ famĩlĩ yaku na arata, no ũũrie andũ anyu mamatuge ũrĩa kwagĩrĩire. Mataarĩrie ũrĩa ciana icio ingĩigua ũũru ingĩaga kũrũmbũiyo na kuonio wendo.

Reke aciari a ũrĩa waarĩ mũtumia waku makorũo na itemi ũtũũro-inĩ wa ciana ciaku. Mũtumia ũmwe kuuma bũrũri-inĩ wa Ngeretha wĩtagwo Susan oigire ũũ: “Mwaka ũmwe na nuthu thutha wa mũthuri wakwa gũkua nĩ ndahikire rĩngĩ, no aciari a mũthuri wakwa ũcio wakuire nĩ moire ihinda inene mũno gwĩtĩkĩra mũthuri ũrĩa ndahikĩire. No maũndũ nĩ maagĩrire twambĩrĩria gwĩka maũndũ hamwe, ciana ciambĩrĩria kũmacerera, na kũmacokagĩria ngatho nĩ ũteithio wao.”

Mĩikaranĩrie yaku na andũ anyu hamwe na arata no ĩrehere famĩlĩ yaku mathĩna maingĩ. No ũngĩhũthĩra ũtaaro wa Kiugo kĩa Ngai, wee na famĩlĩ yaku no mũgĩe na kĩrathimo gĩkĩ Bibilia ĩranagĩra: “Nyũmba yakagwo na njĩra ya ũũgĩ; ũtaũku nĩguo ũtũmaga ĩĩhande.”—Thimo 24:3.