Nĩ kũrĩ maũndũ maigana ũna magĩrĩire gwĩciria. No mũhaka Akristiano makorũo marĩ ehokeku. Nĩ magĩrĩirũo gwathĩkĩra watho wa kũu marĩ angĩkorũo ndũraregana na watho wa Jehova. (Mat. 22:21; Rom. 13:1, 2; Ahib. 13:18) Ningĩ nĩ merutanagĩria kũhe gĩtĩo ũndũire wa kũu na ‘kwenda andũ arĩa angĩ o ta ũrĩa meyendete.’ (Mat. 22:39; Rom. 12:17, 18; 1 Thes. 4:11, 12) Kũhũthĩra motaaro ta macio no kũhutie ũrĩa Akristiano kuuma kũndũ mwanya mwanya thĩinĩ wa thĩ monaga kũheana iheo na bacici.

Kũndũ kũingĩ to mũhaka mũndũ ahe mũruti wĩra wa thirikari kĩndũ nĩguo aheo ũtungata ũrĩa agĩrĩire kũheo. Aruti wĩra a thirikari nĩ marĩhagwo nĩ ũndũ wa ũtungata ũrĩa marutaga na matiĩtagia kana makerĩgĩrĩra kũheo kĩndũ makĩria ma mũcara wao. Mabũrũri-inĩ maingĩ, nĩ mũgarũ na watho aruti wĩra a thirikari gwĩtia kana kwamũkĩra kĩndũ nĩ ũndũ wa ũtungata ũrĩa maraheana, o na angĩkorũo ũtungata ũcio nĩ mwĩtĩkĩrĩku kĩwatho. Kĩndũ kĩu mamũkĩra no kĩoneke ta arĩ ihaki o na angĩkorũo gĩtinacenjia ũtungata ũrĩa waheanwo. Kũndũ ta kũu Mũkristiano ndagĩrĩire kwĩyũria kana nĩ ekũhe mũruti wĩra wa thirikari iheo kana bacici tondũ gũtiagĩrĩire.

O na kũrĩ ũguo, aruti wĩra a thirikari kũndũ kũngĩ thĩinĩ wa thĩ kũrĩa gũtakoragwo watho ta ũcio kana kũrĩa ũtoyagwo na ũritũ mationaga arĩ ũũru kuoya iheo kana bacici. Mabũrũri-inĩ mamwe aruti wĩra a thirikari mahũthagĩra ũnene wao ũũru gwĩtia mbeca kana gwĩkĩrũo maũndũ nĩ arĩa maratungatĩra na makarega kũmahingĩria mabata mao nginya maheo kĩndũ. Kwoguo arĩa mandĩkithagia mohiki, arĩa moyaga igooti, arĩa maheanaga marũa ma gwĩtĩkĩrio gwaka na angĩ nĩ metagia bacici. Rĩrĩa maaga kũheo, no matũme ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ harĩ mũndũ kũhingĩrio maũndũ macio marĩa nĩ kĩhooto gĩake. O na kũrĩ na riboti yonanirie atĩ arĩa mahoragia mwaki thĩinĩ wa bũrũri ũmwe  moigaga atĩ matingĩamba kũhoria mwaki matahetwo kĩndũ.

Kũndũ kũrĩa maũndũ ta macio matheremete, amwe monaga ta gũtangĩhoteka gwĩthema kũheana bacici. Kũndũ ta kũu, Mũkristiano no one kũheana bacici kũrĩ ta marĩhi abatiĩ kũrĩha nĩguo ahingĩrio ũtungata arĩ na kĩhooto gĩa kũheo. O na kũrĩ ũguo, kũndũ kũrĩa gũkoragwo na ungumania mũno, Mũkristiano nĩ abataraga kũmenya maũndũ marĩa magĩrĩire na marĩa matagĩrĩire kũringana na mawoni ma Ngai. Kũheana bacici nĩguo ũhingĩrio ũndũ ũrĩ na kĩhooto kĩaguo nĩ ngũrani na kũheana bacici nĩguo ũhingĩrio ũndũ ũtetĩkĩrĩtio kĩwatho. Nĩ ũndũ wa ungumania gũtherema, andũ amwe nĩ maheaga aruti wĩra a thirikari kĩndũ nĩguo mahingĩrio ũtungata matabatiĩ kũheo kana makahe mũthigari kana mũndũ mũnene thirikari-inĩ mbeca nĩguo matikoerũo ikinya rĩrĩa rĩagĩrĩire kĩwatho. O ta ũrĩa arĩ mahĩtia gwĩtĩkĩra kĩndũ na njĩra ya ungumania, noguo arĩ mahĩtia kũheana bacici na njĩra ta ĩyo. Ũcio ti ũndũ wa kĩhooto.—Tham. 23:8; Gũcok. 16:19; Thim. 17:23.

Nĩ ũndũ wa thamiri imenyeretio nĩ Bibilia, Akristiano aingĩ agimaru kĩĩroho matiguaga maiganĩire kũheana bacici kũrĩ aruti wĩra a thirikari arĩa metagia. Monaga gwĩka ũguo ta arĩ gũtwarithia na mbere ungumania. Kwoguo makarega biũ kũheana bacici ta icio.

O na gũtuĩka Akristiano agima kĩĩroho nĩ monaga atĩ kũheana bacici na njĩra ĩtagĩrĩire no ta kũhakana-rĩ, amwe no maheane kĩheo angĩkorũo kwao nĩ mekaga ũguo nĩguo macokie ngatho nĩ ũndũ wa ũtungata ũrĩa maheo kana maheane nĩguo ũndũ mũna wĩkwo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. Kũndũ kũngĩ nakuo, Akristiano amwe thutha wa kũrigitwo thibitarĩ-inĩ cia mũingĩ nĩ maheaga mandagĩtarĩ iheo nĩguo monanie ngatho. Mekaga ũguo thutha wa kũrigitwo, no ti mbere, nĩguo kĩheo kĩao gĩtikoneke ta arĩ ihaki rĩa gũtũma marigitwo wega.

Gũtingĩhoteka twarĩrĩrie maũndũ mothe marĩa mekagwo mabũrũri-inĩ matiganĩte. O na kũrĩ ũguo, Akristiano magĩrĩirũo gwĩka maũndũ na njĩra ĩgũtũma matigwo na thamiri njega gũtekũmakania maũndũ marĩa mekagwo kwao. (Rom. 14:1-6) Magĩrĩirũo gwĩthema kuuna watho. (Rom. 13:1-7) Ningĩ nĩ magĩrĩirũo gwĩthema ũndũ o wothe ũngĩcambithia rĩĩtwa rĩa Jehova kana ũhĩnge andũ angĩ. (Mat. 6:9; 1 Kor. 10:32) Matua mao magĩrĩire kuonania atĩ nĩ mendete andũ arĩa angĩ.—Mar. 12:31.

Thĩinĩ wa Luka mũrango wa 15, tũthomaga ngerekano ya Jesu ĩgiĩ mũndũ warĩ na ng’ondu 100. Rĩrĩa ng’ondu ĩmwe yorire, aatigire icio ingĩ 99 werũ-inĩ agĩthiĩ gũcaria ĩyo yorĩte ‘nginya akĩmĩona.’ Jesu aathire na mbere kuuga ũũ: ‘Rĩrĩa aamĩonire, aamĩigĩrĩire ciande-inĩ ciake na agĩkena mũno. Na akinya mũciĩ, ageta arata na andũ a itũũra rĩake, akameera atĩrĩ, “Kenai hamwe na niĩ, tondũ nĩ ndona ng’ondu yakwa ĩrĩa ĩrorĩte.”’ Jesu aarĩkĩrĩirie na kuuga ũũ: “Ngũmwĩra atĩrĩ, rĩrĩa mwĩhia ũmwe erira, ũguo noguo gũkoragwo na gĩkeno kĩnene igũrũ nĩ ũndũ wake, gũkĩra nĩ ũndũ wa andũ athingu mĩrongo kenda na kenda matarabatara kwĩrira.”—Luk. 15:4-7.

Ũhoro ũrĩa ũthiũrũrũkĩirie ngerekano ĩyo wonanagia atĩ Jesu aaririe ciugo icio nĩguo arũnge mwĩcirĩrie wa andĩki-watho na Afarisai arĩa maamũkagĩrĩra nĩ ũndũ wa kũnyitanĩra na etia a mbia cia igooti na ehia. (Luk. 15:1-3) Jesu onanirie atĩ nĩ gũkoragwo na gĩkeno igũrũ rĩrĩa mwĩhia ũmwe erira. No twĩyũrie ũũ: ‘Tondũ nĩ gũkoragwo na gĩkeno igũrũ-rĩ na githĩ nginya gũkũ thĩ gũtikĩagĩrĩirũo gũkorũo na gĩkeno rĩrĩa mwĩhia ũmwe erira na arũnga njĩra cia makinya make?’ —Ahib. 12:13.

Rĩrĩa mũndũ acokio kĩũngano-inĩ, tũrĩ na gĩtũmi kĩega gĩa gũkena. Mbere ya acoketio nĩ agĩrĩirũo kwamba kwĩrira na ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga tũkene tondũ nĩ erirĩte no nĩ agĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gũtũũria wĩkindĩru wake harĩ Ngai. Kwoguo hatingĩkorũo na mahĩtia kũhũũra hĩ na njĩra ya gĩtĩo rĩrĩa athuri mathoma kĩmenyithia atĩ mũndũ ũcio nĩ acokio kĩũngano-inĩ.

Andũ amwe arĩa maaikaraga Jerusalemu hĩndĩ ya Jesu meeciragia atĩ karĩa ka Bethzatha gaakoragwo na ũhoti wa kũhonania rĩrĩa maĩ mako “maunjugwo.” (Joh. 5:1-7) Nĩ ũndũ ũcio, arĩa meendaga kũhonio maathiaga hau.

Kuonekaga ta Ayahudi maathiaga karia-inĩ kau nĩ ũndũ wa gwĩtheria. Maĩ mako moimaga thĩinĩ wa karia kangĩ kaarĩ hakuhĩ na hau. Ũthuthuria ũmwe wonanagia atĩ tũria tũu twerĩ twagayanĩtio nĩ ndemu. Nĩ haakĩtwo handũ thingo-inĩ cia ndemu ĩyo ũndũ maĩ maahingũragĩrũo makoima karia-inĩ kau kangĩ magathiĩra rungu makaingĩra karia-inĩ ka Bethzatha. Hĩndĩ ĩrĩa maĩ maaingĩraga, no mũhaka maĩ ma karia ka Bethzatha mangĩounjugĩkire.

Nĩ ũndũ ũcio, rĩandĩko rĩa Johana 5:4 rĩrĩa rĩoigĩte atĩ nĩ mũraika wounjugaga maĩ rĩtionekaga maandĩko-inĩ ma tene ma Kĩngiriki marĩa moĩkaine mũno, ta ma Codex Sinaiticus ma karine ya kana. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ aahonirie mũndũ warĩ mũrwaru ihinda rĩa mĩaka 38 wakoragwo hakuhĩ na karia kau ka Bethzatha. Mũndũ ũcio ndaabatarire kũingĩra karia-inĩ kau nĩguo ahonio.