1, 2. Ũtukũ wa mũthia wa ũtũũro wake gũkũ thĩ-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata Jesu aarutire arutwo ake?

 NĨ ŨTUKŨ wa mũthia wa ũtũũro wa Jesu gũkũ thĩ, na arĩ hamwe na arutwo ake nyũmba-inĩ ĩmwe Jerusalemu. Hĩndĩ ya irio cia hwaĩ-inĩ, Jesu agokĩra, akaruta nguo ciake cia igũrũ. Akeyoha gĩtambaya gĩa kwĩgiria. Agacoka agekĩra maĩ kĩraĩ-inĩ akambĩrĩria gũthambia arutwo ake nyarĩrĩ akĩmahuuraga na gĩtambaya kĩu. Aarĩkia agacokia nguo ciake cia igũrũ. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jesu eke gĩĩko kĩu kĩa wĩnyihia?—Joh. 13:3-5.

² Jesu we mwene aataarĩirie ũũ: ‘Nĩ mwamenya ũguo ndĩmwĩkĩte? Angĩkorũo niĩ Mwathani, na niĩ Mũrutani nĩ thambĩtie nyarĩrĩ cianyu-rĩ, nĩ mwagĩrĩirũo na inyuĩ mũthambanagie nyarĩrĩ inyuene. Amu nĩ kũmuonereria ndamũonereria, nĩ getha na inyuĩ mwĩkage ũguo ndĩmwĩkĩte.’ (Joh. 13:12-15) Na njĩra ya kwĩrutĩra gwĩka gĩĩko ta kĩu kĩa wĩnyihia, Jesu nĩ aarutire arutwo ake ũndũ wa bata matangĩariganĩirũo na ũngĩamekĩrire ngoro gũkorũo marĩ enyihia matukũ ma thutha-inĩ.

3. (a) Jesu aatĩtĩrithirie atĩa bata wa wĩnyihia mahinda-inĩ merĩ ngũrani? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

³ Rĩrĩa Jesu aathambirie arutwo ake nyarĩrĩ, rĩu tirĩo rĩarĩ rita rĩake rĩa mbere kuonania bata wa wĩnyihia. Mbere ĩyo hĩndĩ ĩmwe rĩrĩa arutwo amwe monanirie roho wa macindano, Jesu oire kaana kanini agĩkaiga hakuhĩ nake, Akĩmeera ũũ: ‘Mũndũ o wothe ũngĩĩtĩkĩra kaana gaka nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa, nĩ niĩ etĩkĩra, nake ũrĩa ũngĩnjĩtĩkĩra niĩ, nĩ etĩkĩrĩte ũrĩa wandũmire. Nĩ gũkorũo ũrĩa mũnyinyi kũrĩ arĩa angĩ thiritũ-inĩ yanyu, ũcio nĩwe mũnene.’ (Luk. 9:46-48) Tondũ nĩ aamenyaga Afarisai nĩ meendete ũnene, thutha-inĩ Jesu aamerire ũũ arĩ ũtungata-inĩ wake: “Mũndũ ũrĩa wĩtũũgagĩria nĩakanyihio; nake ũrĩa wĩnyihagia-rĩ, nĩwe  ũgatũũgĩrio.” (Luk. 14:11) Hatarĩ nganja, Jesu endaga arũmĩrĩri ake makorũo marĩ enyihia, ũguo nĩ kuuga, mategwĩtĩa kana gwĩtũũgĩria. Rekei tũthuthurie na kinyi kĩonereria gĩake kĩa wĩnyihia nĩguo twĩgerekanagie nake. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa ngumo ĩno ĩgunaga mũndũ ũrĩa ũramĩonania o hamwe na arĩa angĩ.

4. Mũrũ wa Ngai wa mũmwe onanirie atĩa wĩnyihia mbere ya gũtuĩka mũndũ?

⁴ O na mbere ya gũka gũkũ thĩ, Mũriũ wa Ngai wa mũmwe nĩ onanagia wĩnyihia. Atanatuĩka mũndũ, Jesu nĩ aaikaranĩtie na Ithe wa igũrũ mĩaka ĩtangĩtarĩka. Bibilia ĩkĩaria ũhoro wĩgiĩ ũkuruhanu wa hakuhĩ ũrĩa Mũriũ ũcio aarĩ naguo na Ithe, yugaga ũũ ibuku-inĩ rĩa Isaia: “Mwathani Jehova a’heete rũrĩmĩ rũa andũ arĩa marutagwo maũndũ, nĩ getha ‘menye ũrĩa ingĩhota gũteithia na ciugo ciakwa mũndũ ũrĩa ũnogete; anjarahũraga rũcinĩ o rũcinĩ, agekĩra matũ makwa njigua, nĩguo ndĩĩrute ũhoro ta andũ arĩa marutagwo maũndũ. Mwathani Jehova angunũrĩte gũtũ, na niĩ ndirĩ ndamũrema, o na kana ngacoka na thutha.” (Isa. 50:4, 5) Mũrũ ũcio wa Ngai nĩ onanagia mwerekera wa wĩnyihia na agathikĩrĩria na kinyi maũndũ marĩa Jehova aamũrutaga. Aarĩ na wendi na nĩ eeharĩirie kwĩruta kuuma kũrĩ Ngai ũrĩa wa ma. No mũhaka Jesu akorũo nĩ eerutire na kĩonereria kĩa Jehova kĩa wĩnyihia harĩ kuonia andũ matarĩ akinyanĩru tha!

5. Arĩ Mikaeli mũraika ũrĩa mũnene-rĩ, Jesu aigire kĩonereria kĩa wĩnyihia atĩa rĩrĩa maakararanirie na Mũcukani?

⁵ Ti ciũmbe ciothe cia igũrũ ciarĩ na mwerekera ta wa Mũrũ wa Ngai wa mũmwe. Handũ ha kwĩrirĩria kũrutwo nĩ Jehova, mũraika ũrĩa wacokire gũtuĩka Shaitani ũrĩa Mũcukani aarekire atongorio nĩ mwĩtĩo na kwĩyona arĩ wa bata—ngumo ciarĩ mũgarũ na wĩnyihia—macũngĩrĩro-inĩ agĩkararia Jehova. Mũgarũ na ũguo, Jesu nĩ aaiganĩire nĩ wĩra ũrĩa aaheetwo igũrũ na ndaigana kũhũthĩra ũhoti wake ũũru. Arĩ Mikaeli mũraika ũrĩa mũnene, Jesu ndaakĩrire mĩhaka ya maũndũ marĩa eetĩkĩrĩtio gwĩka rĩrĩa ‘maakararanirie na Mũcukani magĩĩtania mwĩrĩ wa Musa.’ Ithenya rĩa ũguo, Mũrũ wa Ngai onanirie wĩnyihia. Nĩ onire arĩ wega kũreka Jehova, Mũtuanĩri Cira Ũrĩa Mũnene wa thĩ na igũrũ, eke maũndũ na njĩra Yake ihinda rĩake rĩakinya.—Thoma Judasi 9.

6. Jesu onanirie wĩnyihia atĩa rĩrĩa eetĩkĩrire gũtungatĩra arĩ Mesia?

⁶ Hatarĩ nganja, ũndũ ũmwe wa marĩa Jesu eerutire mbere ya gũtuĩka mũndũ nĩ morathi marĩa maarathĩte ũhoro wĩgiĩ ũtũũro wake gũkũ thĩ arĩ Mesia. Kwoguo, no kũhoteke nĩ aamenyete kabere atĩ nĩ angĩacemanirie na maũndũ moru. O na kũrĩ ũguo, Jesu nĩ eetĩkĩrire gũikara gũkũ thĩ na gũkua arĩ Mesia ũrĩa weranĩirũo. Nĩkĩ hihi? Akĩaria ũhoro wĩgiĩ wĩnyihia wa Mũrũ wa Ngai wa mũmwe, mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “We-rĩ, o na aaikarĩte ahaanaine na Ngai, ndonire atĩ kũiganana na Ngai nĩ ũndũ wa gũkumbatĩrio, no gwĩcuuma ecuumire, agĩikara ahaanaine na ngombo, agĩgĩtuĩka wa kũhaananio na andũ a gũkũ thĩ.”—Afil. 2:6, 7.

7, 8. Jesu onanirie wĩnyihia na njĩra irĩkũ ũnyinyi-inĩ na ũtungata-inĩ wake gũkũ thĩ?

⁷ Paulo aandĩkire ũũ: “Nake [Jesu] aagĩkorũo ahaana ta mũndũ-rĩ, akĩĩnyihia we mwene, agĩgĩathĩka, o kinya akĩũragwo, o kũũragwo kũrĩa kwa [mũtĩ wa magerio, NW].” (Afil. 2:8) Kuuma arĩ mũnyinyi, Jesu nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩa wĩnyihia. O na gũtuĩka Jesu aarerirũo nĩ aciari mataarĩ akinyanĩru—Jusufu na Mariamu—“nĩaathĩkaga nĩo” arĩ na wĩnyihia. (Luk. 2:51) Githĩ kĩu ti  kĩonereria kĩega harĩ andũ anyinyi arĩa marĩgĩaga na kĩrathimo kĩa Ngai nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra aciari ao meyendeire!

⁸ Arĩ mũndũ mũgima, Jesu onanirie wĩnyihia na njĩra ya kũiga wendi wa Jehova mbere, handũ ha wake mwene. (Joh. 4:34) Hĩndĩ ya ũtungata wake, Jesu Kristo nĩ aahũthagĩra rĩĩtwa rĩa Ngai kĩũmbe na agĩteithia andũ arĩa maarĩ na ngoro njega magĩe na ũmenyo wa ma wĩgiĩ ngumo cia Jehova na muoroto Wake harĩ andũ. Ningĩ Jesu nĩ eekaga kũringana na maũndũ marĩa aarutanaga megiĩ Jehova. Kwa ngerekano, ũndũ wa mbere ũrĩa Jesu aagwetire ihoya-inĩ rĩrĩa rĩa kĩonereria warĩ: ‘Ithe witũ wĩ igũrũ, rĩĩtwa rĩaku nĩ rĩamũrũo.’ (Mat. 6:9) Na njĩra ĩyo Jesu akĩruta arutwo ake atĩ ũndũ ũrĩa wa bata makĩria maagĩrĩirũo gwĩka nĩ gũtheria rĩĩtwa rĩa Jehova. We mwene nĩguo eekaga. Nĩkĩo, arĩ hakuhĩ kũrĩkia ũtungata wake gũkũ thĩ Jesu eerire Jehova ũũ mahoya-inĩ: ‘Nĩ menyithĩtie atũmwo rĩĩtwa rĩaku, na no ndĩĩmamenyithagia rĩo.’ (Joh. 17:26) Makĩria ma ũguo, ũtungata-inĩ wake wothe Jesu aacokagia ngumo kũrĩ Jehova nĩ ũndũ wa marĩa mothe aahingagia arĩ gũkũ thĩ.—Joh. 5:19.

9. Zekaria aarathĩte atĩa igũrũ rĩgiĩ Mesia, na ũndũ ũcio wahingirio atĩa nĩ Jesu?

⁹ Akĩaria ũhoro wĩgiĩ Mesia, Zekaria aarathire akĩandĩka ũũ: “Atĩrĩrĩ, wee mwarĩ wa Zayuni, kenũrũrũka mũno; uugĩrĩrie mũno, wee mwarĩ wa Jerusalemu; atĩrĩrĩ, mũthamaki waku nĩaroka harĩ wee, na nĩ mũthingu, na nĩwe ũkũhonokania, ningĩ nĩ mũhoreri, nake aroka ahaicĩte ndigiri, o aikarĩire njaũ ya ndigiri.” (Zek. 9:9) Ũndũ ũcio wahingire rĩrĩa Jesu aaingĩrire Jerusalemu mbere ya Bathaka ya mwaka wa 33 Mahinda Maitũ (M.M.). Andũ aingĩ nĩ maarire nguo ciao o hamwe na mathĩgĩ njĩra-inĩ. Ti itherũ, itũũra rĩothe rĩaiyũire mbugĩrĩrio akĩingĩra. O na rĩrĩa kĩrĩndĩ kĩamugĩrĩirie ta Mũthamaki, Jesu nĩ eenyihirie.—Mat. 21:4-11.

10. Jesu onanirie ũndũ ũrĩkũ kũgerera wathĩki wake nginya rĩrĩa aakuire?

¹⁰ Mũtũũrĩre wa Jesu Kristo wa wĩnyihia na wathĩki  gũkũ thĩ warĩkĩrĩire na gĩkuũ gĩake mũtĩ-inĩ wa magerio. Na njĩra ĩyo akĩonania hatarĩ nganja atĩ andũ no matũũrie wĩhokeku wao harĩ Jehova o na mangĩcemania na igerio iritũ atĩa. Ningĩ Jesu nĩ onanirie atĩ Shaitani nĩ aahĩtirie kuuga atĩ andũ matungatagĩra Jehova nĩ ũndũ wa mwĩyendo. (Ayub. 1:9-11; 2:4) Wĩkindĩru mũkinyanĩru wa Kristo ningĩ nĩ wonanirie atĩ Jehova nĩwe wagĩrĩire gwathana igũrũ na thĩ na atĩ wathani wake nĩ wa ũthingu. No mũhaka Jehova akorũo nĩ aakenire nĩ kuona wĩhokeku mũrũmu wa Mũrũwe ũcio mwĩnyihia.—Thoma Thimo 27:11.

11. Igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu Kristo rĩareheire andũ arĩa mamwĩtĩkĩtie ciĩrĩgĩrĩro irĩkũ?

¹¹ Kũgerera gĩkuũ gĩake mũtĩ-inĩ wa magerio, Jesu ningĩ nĩ aarutire igongona rĩa gũkũũra andũ. (Mat. 20:28) Ũndũ ũcio nĩ wahotithirie andũ marĩ na mehia magĩe na mweke wa gũgatũũra tene na tene, na ũkĩhingia ithimi cia ũthingu. Paulo aandĩkire ũũ: “Wĩko o ũmwe wa ũthingu watũmire andũ othe matuwo athingu, nĩguo magĩe na muoyo.” (Rom. 5:18) Gĩkuũ kĩa Jesu nĩ kĩahotithire Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta kũgerera roho magĩe na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo ũtangĩthira kũrĩa igũrũ, nao arĩa a “ng’ondu ingĩ” gũgaatũũra tene na tene gũkũ thĩ.—Joh. 10:16; Rom. 8:16, 17.

12. Jesu onanirie ũhoreri na wĩnyihia atĩa mĩikaranĩrie-inĩ yake na andũ matarĩ akinyanĩru?

¹² Jesu eetire arĩa othe ‘anogu na matitikĩte mĩrigo’ moke kũrĩ we. Oigire ũũ: “Oyai icoki rĩakwa mwĩĩkĩre, na mwĩrute na niĩ: nĩ ũndũ ndĩ mũhoreri, na mwĩnyihia ngoro-inĩ: nacio ngoro cianyu nĩikũhurũkio.” (Mat. 11:28, 29) Gũkorũo arĩ mwĩnyihia na mũhoreri nĩ gwatũmaga Jesu akorũo arĩ mũtugi na ategũthutũkania mĩikaranĩrie-inĩ yake na andũ matarĩ akinyanĩru. Ndeerĩgagĩrĩra arutwo ake meke maũndũ matangĩahotire. Jesu nĩ aamagathagĩrĩria na akamekĩra ngoro. Ndaamahũthagia kana agatũma meigue ta matarĩ kĩene. Hatarĩ nganja ndaakũmanaga kana akahinyĩrĩria andũ. Ithenya rĩa ũguo, eerire arũmĩrĩri ake atĩ mangĩokire kũrĩ we na meke kũringana na ũrĩa aamarutaga, nĩ mangĩahurũkirio, amu icoki rĩake rĩarĩ rĩnyoroku na mũrigo wake warĩ mũhũthũ. Andũ a mĩthemba yothe nĩ maaiguaga maiganĩire marĩ hamwe nake.—Mat. 11:30.

13. Jesu onagia andũ athĩni tha na njĩra ĩrĩkũ?

¹³ Jesu nĩ aaiguagĩra tha andũ arĩa athĩni thĩinĩ wa Isiraeli, tondũ ũtũũro wao wakoragwo ũrĩ mũritũ, na akarũmbũyania na mabataro mao arĩ na wendo. Arĩ hakuhĩ na Jeriko, nĩ aacemanirie na mũtumumu ũmwe wahoyaga thendi wetagwo Baritimayo na ũngĩ ũtagwetetwo rĩĩtwa. Maanagĩrĩra makĩhoya Jesu amateithie, no kĩrĩndĩ gĩkamakaania gĩkameera makire. Githĩ ndwarĩ ũndũ mũhũthũ kwaga gũtindanĩra  na ithaithana rĩa atumumu acio! Ithenya rĩa gwĩka ũguo, Jesu oigire matwarũo kũrĩ we, na nĩ ũndũ wa tha, akĩmahingũra maitho. Ĩĩ-ni, Jesu nĩ eegerekanagia na Ithe, Jehova, na njĩra ya kuonania wĩnyihia na kũiguĩra andũ ehia tha.—Mat. 20:29-34; Mar. 10:46-52.

14. Nĩ irathimo irĩkũ ciumanĩte na wĩnyihia wa Jesu?

¹⁴ Wĩnyihia wa Jesu Kristo nĩ ũreheire andũ aingĩ gĩkeno na ũkamaguna. Jehova nĩ aakenire mũno kuona Mũrũ wake ũrĩa endete agĩka wendi wake arĩ na wĩnyihia. Arutwo na arũmĩrĩri a Jesu nĩ maacanjamũrirũo nĩ ũhoreri na wĩnyihia wake wa ngoro. Kĩonereria gĩake, morutani make, na kũmagathĩrĩria nĩ kwamekagĩra ngoro mathiĩ na mbere kĩĩroho. Andũ a kĩrathi gĩa thĩ nĩ maagunĩkaga nĩ wĩnyihia wa Jesu tondũ nĩ aamateithagia, akamaruta, na akamekĩra ngoro. Ti itherũ, andũ othe arĩa metĩkĩtie Jesu nĩ makaagĩa na irathimo cia gũtũũra kuumana na igongona rĩake rĩa ũkũũri.

15. Jesu aagunĩkire atĩa nĩ gũkorũo arĩ mwĩnyihia?

¹⁵ Ĩ nake Jesu? Hihi wĩnyihia wake nĩ waamũgunire? Ĩĩ nĩ wamũgunire, amu eerire arutwo ake ũũ: “Mũndũ o wothe wĩnyihagia, ũcio nĩagatũũgĩrio.” (Mat. 23:12) Ciugo icio nĩ ciahingire harĩ we mwene. Paulo ataarĩirie ũũ: “Ngai nĩaamũtũũgĩririe mũno, akĩmũtua rĩĩtwa o rĩrĩa rĩkĩrĩte marĩĩtwa mothe; nĩguo atĩ thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩa Jesu maru mothe maturagio, o kũrĩa Igũrũ, o na gũkũ thĩ, o na ruungu rũa thĩ; o na ningĩ atĩ nĩmĩ ciothe ciumbũrage atĩ Jesu Kristo nĩwe Mwathani, nĩ getha Ngai Ithe witũ agoocagwo.” Nĩ ũndũ wa wĩnyihia na wĩhokeku wa Jesu arĩ gũkũ thĩ, Jehova Ngai nĩ aatũũgĩririe Mũrũwe, akĩmũhe wathani igũrũ rĩa ciũmbe iria irĩ igũrũ o na iria irĩ gũkũ thĩ.—Afil. 2:9-11.

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũronania atĩ Mũrũ wa Ngai nĩ agaathiĩ na mbere gwĩka maũndũ arĩ na wĩnyihia?

¹⁶ Mũrũ wa Ngai nĩ agaathiĩ na mbere gwĩka maũndũ arĩ na wĩnyihia ihinda rĩrĩa rĩũkĩte. Akĩratha ũrĩa Jesu ageeka thũ Ciake arĩ Mũthamaki igũrũ, mũtungi wa thaburi ainire ũũ: “Wĩ na ũkaru ũcio waku-rĩ, thiaga ũtwarĩtwo nĩ mbarathi o ũgĩtoragia, ũkĩrũagĩrĩra ũhoro ũrĩa wa ma, na wa ũhoreri [wĩnyihia] na ũthingu.” (Thab. 45:4) Arĩ na ũhoro wa ma na ũthingu, Jesu Kristo nĩ akaarũĩrĩra wĩnyihia hĩndĩ ya Hari-Magedoni. No nĩ ũndũ ũrĩkũ ũgekĩka mũthia-inĩ wa Wathani wake wa Mĩaka Ngiri rĩrĩa Mũthamaki ũcio wa Kĩĩmesia “agakorũo eheretie wathani ũngĩ o wothe, na ũnene o wothe, o gwata hinya ũngĩ o ũrĩkũ”? Hihi nĩ akonania wĩnyihia? Ĩĩ nĩ akonania, tondũ nĩ ‘akaane Ngai, Ithe, ũthamaki.’—Thoma 1 Akorintho 15:24-28.

17, 18. (a) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata ndungata cia Jehova kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu kĩa wĩnyihia? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ makaarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁷ Ĩ ithuĩ na ithuĩ? Hihi nĩ tũkũrũmĩrĩra kĩonereria kĩrĩa tũigĩirũo nĩ Jesu na tuonanagie wĩnyihia? Maũndũ maitũ magaikara atĩa rĩrĩa Mũthamaki Jesu Kristo akaarehe ituĩro hĩndĩ ya Hari-Magedoni? Mũthiĩre wake wa wĩnyihia ũronania atĩ akaarũĩrĩra o andũ arĩa enyihia na athingu nĩguo amahonokie. Nĩ ũndũ ũcio, gũkũria wĩnyihia nĩ kwa bata nĩguo tũkaahonokio. Makĩria ma ũguo, o ta ũrĩa mũtũũrĩre wa Jesu Kristo wa wĩnyihia wamũgunire na ũkĩguna andũ angĩ, no taguo wĩnyihia witũ ũgũkorũo na ũguni na njĩra nyingĩ.

¹⁸ Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu kĩa wĩnyihia? Tũngĩĩrutanĩria atĩa gũkorũo tũrĩ enyihia o na tũgĩcemanagia na moritũ? Ciũria icio nĩ ikaarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.