1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova aaguũririe wĩgiĩ thũ itũ mũgũnda-inĩ wa Edeni?

HATARĨ NGANJA, Adamu nĩ oĩ atĩ nyoka itingĩaria. Kwoguo no kũhoteke nĩ eecirĩirie atĩ nĩ kĩũmbe kĩa roho kĩarĩtie na Hawa kũgerera nyoka. (Kĩam. 3:1-6) Adamu na Hawa matioĩ kĩũmbe kĩu kĩa roho. O na kũrĩ ũguo, Adamu akĩmenyaga nĩ aatuire itua rĩa kũremera Ithe ũrĩa wamwendete, na akĩnyitanĩra na kĩũmbe kĩu kĩgeni harĩ kũregana na wendi wa Ngai. (1 Tim. 2:14) Jehova nĩ aambĩrĩirie o hĩndĩ ĩyo kũguũria ũhoro wĩgiĩ thũ ĩyo yaheenirie Adamu na Hawa, na akĩĩranĩra atĩ thũ ĩyo njũru nĩ ĩngĩacokire ĩniinwo. O na kũrĩ ũguo, Jehova ningĩ nĩ onanirie atĩ kwa ihinda rĩna, kĩũmbe kĩu kĩa roho kĩaririe kũgerera nyoka nĩ kĩngĩgakorũo na hinya wa gũkararia arĩa mendete Ngai.—Kĩam. 3:15.

2, 3. Kwahoteka nĩ kĩĩ gĩatũmĩte kũgwetwo o maũndũ manini megiĩ Shaitani mbere ya gũka kwa Mesia?

² Jehova ndarĩ atwĩra rĩĩtwa rĩa mũraika ũcio wamũremeire. * Ningĩ Ngai nĩ aathuurire kwaga kũguũria nginya rĩĩtwa rĩrĩa rĩngĩtaarĩria thũ ĩyo nginya kĩndũ mĩaka 2,500 kuuma rĩrĩa Adamu maamũremeire. (Ayub. 1:6) Thĩinĩ wa Kĩhibirania gĩa tene, no  mabuku matatũ tu thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩhibirania magwetete rĩĩtwa Shaitani rĩrĩa riugĩte “Mũkararia.” Mabuku macio nĩ 1 Maũndũ ma Matukũ ma Tene, Ayubu, na Zekaria. Nĩkĩ ti maũndũ maingĩ megiĩ thũ ĩyo itũ maagwetetwo mbere ya gũka kwa Mesia?

³ No gũkorũo Jehova aagire kwaria maũndũ maingĩ megiĩ Shaitani na mawĩra make thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩhibirania tondũ ndangĩendire gũtũma Shaitani oneke arĩ wa bata. Muoroto wa Jehova ũrĩa mũnene wa kwandĩkithia Maandĩko macio warĩ gũteithia andũ mamenye Mesia na gũtongoria andũ nginya kũrĩ we. (Luk. 24:44; Gal. 3:24) Rĩrĩa muoroto ũcio wahingire na Mesia agĩũka, Jehova nĩ aamũhũthĩrire marĩ na arutwo ake kũguũria maũndũ maingĩ marĩa tũĩ megiĩ Shaitani na araika arĩa maamũrũmĩrĩire. * Ũcio nĩ ũndũ mwagĩrĩru tondũ Jehova akaahũthĩra Jesu na aitĩrĩrie maguta arĩa magaathana nake kwananga Shaitani na arĩa mamũrũmagĩrĩra.—Rom. 16:20; Kũg. 17:14; 20:10.

4. Nĩkĩ tũtibatiĩ kũmakio mũno nĩ Mũcukani?

⁴ Mũtũmwo Petero ataaragĩria Shaitani ahaana ta “mũrũthi ũrararama,” nake Johana akamwĩta “nyoka” na “ndamathia.” (1 Pet. 5:8; Kũg. 12:9) No hatirĩ bata wa kũmakio nĩ Mũcukani mũno tondũ hinya wake nĩ ũrĩ mĩhaka. (Thoma Jakubu 4:7.) Jehova, Jesu, na araika arĩa ehokeku marĩ mwena witũ, na no matũteithie kũregana na thũ ĩyo itũ. O na kũrĩ ũguo, nĩ tũkũbatara kũmenya macokio ma ciũria ithatũ cia bata: Shaitani athũkĩtie maũndũ na gĩkĩro kĩigana atĩa? Ageragia kũhĩtithia andũ atĩa? Na nĩ maũndũ marĩkũ atangĩhota gwĩka? Ningĩ tũkĩarĩrĩria ciũria icio nĩ tũkuona maũndũ marĩa tũngĩĩruta.

5, 6. Nĩkĩ gũtirĩ thirikari o yothe ĩtongoragio nĩ andũ ĩngĩhota kũrehe mogarũrũku marĩa andũ mabataire mũno?

⁵ Gĩkundi kĩnene kĩa araika nĩ kĩanyitanĩire na Shaitani kũremera Jehova. Mbere ya Mũiyũro, Shaitani nĩ aahotire kũheenereria araika amwe moke gũkũ thĩ makomanie na airĩtu. Bibilia ĩguũragia ũndũ ũcio na njĩra ya ngerekano ĩkonania ndamathia ĩgĩkururia gĩcunjĩ gĩa ithatũ kĩa njata cia igũrũ. (Kĩam. 6:1-4; Jud. 6; Kũg. 12:3, 4) Rĩrĩa araika acio maatiganĩirie famĩlĩ ya Ngai, maathurire gũtongoragio nĩ Shaitani. No tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ araika acio makoragwo marĩ gĩkundi gĩtarĩ na mũbango. Shaitani nĩ athondekete ũthamaki wake akĩĩgerekania na Ngai, na nĩwe mũthamaki wa ũthamaki ũcio wake. Thĩinĩ wa ũthamaki ũcio ũtangĩoneka na maitho, Shaitani abangĩte ndaimono ta thirikari, agacihe ũtongoria, na agacitua anene a thĩ.—Ef. 6:12.

⁶ Shaitani ahũthagĩra ũthamaki ũcio wake gũtongoria thirikari ciothe cia thĩ. Ũndũ ũcio nĩ wonekire wega rĩrĩa Shaitani onirie Jesu “mothamaki mothe ma thĩ” na akĩmwĩra ũũ: “Nĩ ngũkũhe wathani igũrũ rĩa maya mothe o na riri wamo tondũ nĩ heetwo, na mũndũ o wothe ingĩenda kũhe nĩ ndĩmũheaga.” (Luk. 4:5, 6) O na gũtuĩka thirikari itongoragio nĩ Shaitani, nyingĩ nĩ igeragia gwĩkĩra raia maũndũ mega. O na atongoria amwe nĩ makoragwo na wendi wa gũteithia andũ. No gũtirĩ mũtongoria kana thirikari o yothe ĩtongoragio nĩ andũ ĩngĩhota kũrehe mogarũrũku marĩa andũ mabataire mũno.—Thab. 146:3, 4; Kũg. 12:12.

7. Shaitani ahũthagĩra atĩa ndini ya maheeni na maũndũ ma biacara? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁷ To thirikari tu Shaitani na ndaimono  mahũthagĩra kũhĩtithia “thĩ yothe,” no nĩ mahũthagĩra nginya ndini ya maheeni na maũndũ megiĩ biacara. (Kũg. 12:9) Shaitani ahũthagĩra ndini ya maheeni gũtheremia maheeni megiĩ Jehova. Ningĩ Mũcukani nĩ erutanĩirie mũno gũtũma andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka mariganĩrũo nĩ rĩĩtwa rĩa Ngai. (Jer. 23:26, 27) Ũndũ ũcio ũtũmĩte andũ aingĩ marĩ na ngoro njega makorũo magĩthathaiya ndaimono matekũmenya, ĩndĩ o meciragia atĩ mathathayagia Ngai. (1 Kor. 10:20; 2 Kor. 11:13-15) Shaitani ningĩ nĩ atheremagia maheeni kũgerera maũndũ ma biacara. Kwa ngerekano, kaingĩ thĩ ĩrutanaga atĩ njĩra ĩrĩa njega biũ ya kũgĩa na gĩkeno nĩ gũcaria mbeca na gũkorũo na indo nyingĩ. (Thim. 18:11) Arĩa metĩkagia maheeni macio mahũthagĩra mĩtũũrĩre yao gũtungatĩra “Ũtonga” handũ ha gũtungatĩra Ngai. (Mat. 6:24) Angĩkorũo nĩ meendete Ngai mbere ĩyo, kwenda indo cia kĩĩmwĩrĩ mũno gũtũmaga wendo ũcio ũthire biũ.—Mat. 13:22; 1 Joh. 2:15, 16.

8, 9. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ merĩ tũngĩĩruta kuumana na ngerekano ya Adamu, Hawa, na araika arĩa maaremire? (b) Nĩkĩ nĩ wega kũmenya atĩ Shaitani nĩwe ũtongoragia thĩ?

⁸ Ngerekano ya Adamu, Hawa, na araika acio maaremire iratũruta maũndũ ta merĩ ũguo. Wa mbere, kũrĩ na mĩena ĩrĩ tu na no mũhaka tũthuure ũmwe. No tũthuurire gũtũũra tũrĩ ehokeku harĩ Jehova kana tũthuure mwena wa Shaitani. (Mat. 7:13) Wa kerĩ, arĩa mathuuraga mwena wa Shaitani magunĩkaga o hanini tu. Adamu na Hawa nĩ maagĩire na mweke wa kwĩigĩra ithimi cia wega na ũũru, nacio ndaimono ikĩgĩa na kaũnene ga gũtongoria thirikari cia thĩ. (Kĩam. 3:22) O na kũrĩ ũguo, gũthuura mwena wa Shaitani gũkoragwo na moimĩrĩro moru hĩndĩ ciothe gũkĩra ũguni ũrĩa angĩranĩra.—Ayub. 21:7-17; Gal. 6:7, 8.

⁹ Nĩkĩ nĩ wega kũmenya atĩ Shaitani nĩwe ũtongoragia thĩ? Kũmenya ũndũ ũcio nĩ gũtũteithagia gũkorũo na mawoni marĩa magĩrĩire kwerekera thirikari na nĩ gũtũtindĩkaga gũthiĩ na mbere kũhunjia. Nĩ tũĩ atĩ Jehova nĩ endaga tũhe thirikari gĩtĩo. (1 Pet. 2:17) Ningĩ nĩ erĩgagĩrĩra twathĩkĩre mawatho marĩa maigĩtwo nĩ thirikari angĩkorũo matiraregana na watho wake. (Rom. 13:1-4) O na kũrĩ ũguo, nĩ tũĩ atĩ tũtiagĩrĩirũo kũnyita mbaru kĩama kĩna kĩa ũteti kana mũtongoria mũna. (Joh. 17:15, 16; 18:36) Tondũ nĩ tuonaga maũndũ marĩa Shaitani ekaga nĩguo athũkĩrie Jehova rĩĩtwa, twĩkaga o ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo tũrute andũ ũhoro wa ma wĩgiĩ Ngai witũ. Nĩ tũkenaga mũno gwĩtanio na rĩĩtwa rĩa Ngai na kũrĩhũthĩra tondũ nĩ tũũĩ atĩ kũmwenda nĩ kũrĩ irathimo nyingĩ gũkĩra kwenda mbeca kana indo.—Isa. 43:10; 1 Tim. 6:6-10.

10-12. (a) Kwahoteka Shaitani aahũthĩrire ũndũ ũrĩkũ kũheenereria araika arĩa angĩ? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na ũrĩa araika aingĩ maaheenekire?

¹⁰ Shaitani ahũthagĩra njĩra irĩ moimĩrĩro mũno kũhĩtithia andũ. Kwa ngerekano, nĩ ahũthagĩra indo cia kũheenereria andũ nĩguo meke maũndũ ũrĩa angĩenda. Ningĩ nĩ ahatĩkaga andũ nĩguo meke maũndũ marĩa angĩenda.

¹¹ Ta wĩcirie ũrĩa Shaitani aahũthĩrire njĩra ĩyo ya kũheenereria kũhĩtithia araika arĩa angĩ. No mũhaka akorũo nĩ aambĩte kũmathoma kwa ihinda mbere ya kũmaheenereria mamũnyite mbaru. Araika amwe nĩ maaingĩrire mũtego-inĩ wake magĩkomania na airĩtu gũkũ thĩ, magĩciara imũndũ ciarĩ nene ciendete mbaara. (Kĩam. 6:1-4) No kũhoteke Shaitani to kũheenereria aaheenereirie araika acio mataarĩ ehokeku makomanie na airĩtu, no nĩ aamerĩire nginya ũtongoria wa gwatha andũ. No gũkorũo muoroto wake warĩ gũthararia gũka kwa ‘mbeũ ya mũtumia.’ (Kĩam. 3:15) O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, Jehova nĩ aaniinire mĩbango ta ĩyo yothe rĩrĩa aarehire Mũiyũro, ũndũ ũrĩa waharaganirie mĩbango ĩrĩa Shaitani na araika acio aremi mangĩkorũo maarĩ nayo.

¹² Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na ũndũ ũcio? Ndũkanahũthie mũtego wa ngomanio itagĩrĩire na ũgwati wa mwĩtĩo. Araika arĩa maanyitire Shaitani mbaru maaikaranĩtie na Ngai mĩaka mĩingĩ mũno. Ĩndĩ o na marĩ kũndũ kwega ũguo, aingĩ nĩ meetĩkĩririe merirĩria moru maingĩre ngoro-inĩ ciao na makũre. Na njĩra o ta ĩyo, no tũkorũo nĩ tũtungatĩire Jehova ihinda iraihu. No o na gũtuĩka ithondeka-inĩ rĩa Jehova andũ makoragwo marĩ na mĩtugo mĩega, merirĩria moru no maingĩre ngoro-inĩ citũ. (1 Kor. 10:12) Kwoguo nĩ ũndũ wa bata mũno tũthuthuragie ngoro citũ, tũreganage na merirĩria moru, na tũhũranage na mwĩtĩo.—Gal. 5:26; thoma Akolosai 3:5.

13. Nĩ mũtego ũrĩkũ ũngĩ Shaitani ahũthagĩra, na tũngĩka atĩa nĩguo ndũgatũnyite?

¹³ Njĩra ĩngĩ Shaitani ahũthagĩra kũnyitũkia andũ nĩ gũtũma mende mũno kũmenya maũndũ ma ndaimono. Shaitani to ndini ya maheeni ahũthagĩra gũtũma andũ mende maũndũ ma ndaimono, no nĩ ahũthagĩra nginya maũndũ ma gwĩkenia. Thenema, mĩthako ya kompiuta na maũndũ mangĩ ta macio matũmaga maũndũ ma ndaimono moneke marĩ mega. Tũngĩka atĩa nĩguo tũtikanyitwo nĩ mũtego ũcio? Tũtiagĩrĩirũo kwĩrĩgĩrĩra ithondeka rĩa Jehova rĩtwandĩkĩre maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia na marĩa matagĩrĩire. O ũmwe witũ nĩ ekũbatara kũmenyeria thamiri yake gũthuura maũndũ marĩa maratwarana na ithimi cia Ngai. (Ahib. 5:14) No tũngĩrũmĩrĩra ũtaaro ũrĩa mũtũmwo Paulo aandĩkire wa gũkorũo na  wendo “ũtarĩ na ũhinga” harĩ Ngai, nĩ tũrĩtuaga matua ma ũũgĩ. (Rom. 12:9) No twĩyũrie ũũ: ‘Hihi maũndũ marĩa nyendete ma gwĩkenia no matũme nyoneke ndĩ na ũhinga? Hihi arutwo akwa a Bibilia kana andũ arĩa njokagĩra mangĩona maũndũ marĩa thuuraga ma gwĩkenia, no metĩkie atĩ njĩkaga ũrĩa hunjagia?’ Tũngĩka maũndũ marĩa tũhunjagia, ti ũndũ mũhũthũ kũnyitwo nĩ mũtego wa Shaitani.—1 Joh. 3:18.

14. Shaitani angĩtũhatĩka na njĩra ta irĩkũ, na tũngĩĩtiria atĩa?

¹⁴ Hamwe na kũheenereria andũ, Shaitani ningĩ no atũhatĩke nĩguo tũtige gũkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova. Kwa ngerekano, no atũme thirikari igirie wĩra witũ wa kũhunjia. Ningĩ no atũme andũ arĩa tũrutaga wĩra nao kana arĩa tũthomaga nao matũnyũrũrie nĩ ũndũ wa kũrũmĩrĩra ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo. (1 Pet. 4:4) O na no atũme andũ a famĩlĩ matarĩ na ũũru matũũrage ngoro ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũthiĩ mĩcemanio. (Mat. 10:36) Tũngĩka atĩa nĩguo tũhote gwĩtiria maũndũ ta macio? Wa mbere, twagĩrĩirũo gũikara tũkĩĩrĩgagĩrĩra atĩ maũndũ ta macio no mahaanĩke tondũ Shaitani ararũa na ithuĩ. (Kũg. 2:10; 12:17) Wa kerĩ, twagĩrĩirũo kũririkana ũndũ ũrĩa mũnene nĩ atĩ Shaitani oigaga tũtungatagĩra Jehova o rĩrĩa maũndũ marĩ mega. Oigaga atĩ tũngĩcemania na maũndũ maritũ no tũtiganĩrie Ngai. (Ayub. 1:9-11; 2:4, 5) Wa gatatũ, no mũhaka twĩhoke Jehova atũhe hinya wa kũhiũrania na maũndũ ta macio. Ndarĩ hingo agaatũtiganĩria.—Ahib. 13:5.

15. Shaitani no ahote gũtũma twĩke ũndũ tũtarenda? Taarĩria.

¹⁵ Shaitani ndangĩhota gũtũma mũndũ eke ũndũ atarenda. (Jak. 1:14) Andũ aingĩ nĩ mahingagia muoroto wa Shaitani matekũmenya. No mũndũ eruta ũhoro wa ma nĩ atuaga itua nũũ egũtungatĩra. (Atũm. 3:17; 17:30) Tũngĩtua itua irũmu rĩa gwĩka wendi wa Ngai, Shaitani ndangĩhota gũthũkia wĩkindĩru witũ.—Ayub. 2:3; 27:5.

16, 17. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ Shaitani na ndaimono matangĩhota gwĩka? (b) Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩtigĩra kũhoya Jehova na mũgambo?

¹⁶ Nĩ harĩ maũndũ mangĩ Shaitani na ndaimono matangĩhota gwĩka. Kwa ngerekano, gũtirĩ handũ Maandĩko monanagia atĩ Shaitani na ndaimono no mahote gũthoma meciria na ngoro cia andũ. Maandĩko monanagia no Jehova na Jesu marĩ na ũhoti ũcio. (1 Sam. 16:7; Mar. 2:8) No rĩrĩ, ĩ nakuo kwaria kana kũhoya na mũgambo? Hihi nĩ twagĩrĩirũo gwĩtigĩra atĩ Shaitani kana ndaimono nĩ mekũigua ũrĩa tũroiga na mahũthĩre ũhoro ũcio gũtũgeria? Aca. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gwĩtigĩra? Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Tũtiagaga gwĩka maũndũ mega ũtungata-inĩ wa Jehova atĩ tondũ Mũcukani nĩ egũtuona. Na njĩra o ta ĩyo, tũtiagĩrĩirũo gwĩtigĩra kũhoya na mũgambo atĩ tondũ Mũcukani ahota gũtũigua. O na Bibilia nĩ ĩkoragwo na ngerekano nyingĩ cia ndungata cia Ngai ciahoire na mũgambo, na hatirĩ ũndũ wonanagia atĩ nĩ cietigagĩra Mũcukani ndagacigue. (1 Ath. 8:22, 23; Joh. 11:41, 42; Atũm. 4:23, 24) Tũngĩka ũrĩa wothe tũngĩhota nĩguo twaragie na tũgeka kũringana na wendi wa Ngai, nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ Jehova ndangĩreka Mũcukani atwĩke ũndũ o wothe ũngĩgiria tũkaheo muoyo wa tene na tene.—Thoma Thaburi 34:7.

¹⁷ Nĩ twagĩrĩirũo kũmenya thũ itũ, no tũtibatiĩ kũmĩtigĩra. O na andũ matarĩ akinyanĩru no mahote gũtooria Shaitani kũgerera ũteithio wa Jehova. (1 Joh. 2:14) Tũngĩregana nake nĩ egũtũũrĩra. (Jak. 4:7; 1 Pet. 5:9) Shaitani nĩ endete mũno gũtharĩkĩra andũ ethĩ. Nĩ kĩĩ kĩngĩmateithia kwĩhanda wega na metiirie Mũcukani? Kĩũria kĩu nĩ gĩcoketio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.