GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 37
“Ndũkarekage Guoko Gwaku Kũhurũke”
“Handaga mbeũ ciaku rũcinĩ na ndũkarekage guoko gwaku kũhurũke nginya hwaĩ-inĩ.”—KOH. 11:6.
RWĨMBO NA. 68 Kũhanda Mbeũ ya Ũthamaki
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ *
1-2. Rĩandĩko rĩa Kohelethu 11:6 rĩhutanĩtie atĩa na wĩra wa kũhunjia ũhoro mwega?
MABŨRŨRI-INĨ mamwe andũ nĩ metĩkagĩra kwĩruta ũhoro ũrĩa mwega. Makoragwo manyoteire ũhoro ũcio mũno. Mabũrũri-inĩ mangĩ namo andũ matitindanagĩra mũno na ũhoro wĩgiĩ Ngai na Bibilia. Hihi kwanyu gũkoragwo kũhaana atĩa? Gũtekũmakania ũrĩa andũ a kwanyu mamũkagĩra ũhoro ũrĩa mwega, Jehova endaga tũthiĩ na mbere kũhunjia nginya rĩrĩa akoiga wĩra ũcio nĩ wakinya mũico.
2 Wĩra wa kũhunjia nĩ ũgaakinya mũico ihinda rĩrĩa Jehova abangĩte, na “hĩndĩ ĩyo nĩrĩo mũico ũgaakinya.” (Mat. 24:14, 36) Kamũira hĩndĩ ĩyo ĩkinye, tũngĩka atĩa nĩguo twathĩkĩre ciugo ici, “ndũkarekage guoko gwaku kũhurũke”? *—Thoma Kohelethu 11:6.
3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩ twaarĩrĩirie maũndũ mana twagĩrĩirũo gwĩka nĩguo tũtuĩke “ategi a andũ” marĩ na moimĩrĩro mega. (Mat. 4:19) Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩkwarĩrĩria maũndũ matatũ tũngĩka mangĩkĩra hinya itua ritũ rĩa kũhunjia gũtekũmakania ũrĩa maũndũ maitũ mahaana. Nĩ tũkuona nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata (1) gũthiĩ na mbere kũiga wĩra wa kũhunjia mbere ũtũũro-inĩ witũ, (2) gũkorũo na wetereri, na (3) gũtũũria wĩtĩkio mũrũmu.
IGA MBERE WĨRA WA KŨHUNJIA
4. Twagĩrĩirũo kũiga mbere wĩra ũrĩa Jehova atũheete nĩkĩ?
4 Jesu nĩ oonanirie ũrĩa maũndũ mangĩgaakorũo mahaana matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, na akĩonania atĩ maũndũ macio nĩ mangĩgaatũma arũmĩrĩri ake maremwo kũiga mbere wĩra wa Mat. 24:42) Matukũ-inĩ maya nĩ tũcemanagia na maũndũ mangĩtũhĩngĩca mahaana o ta marĩa maagirĩrĩirie andũ a hĩndĩ ya Nuhu gwathĩkĩra mũkaana ũrĩa maaheagwo nĩ Nuhu. (Mat. 24:37-39; 2 Pet. 2:5) Nĩ ũndũ ũcio, nĩ twagĩrĩirũo kũiga mbere wĩra ũrĩa Jehova atũheete.
kũhunjia. Eerire arutwo ake ũũ: “Ikaragai mwĩhũgĩte.” (5. Atũmwo 1:6-8 yonanagia ũhoro mwega ũngĩkaahunjio na gĩkĩro kĩigana atĩa?
5 Nĩ tũrabatara gwĩkĩrĩra mũno ũhoro wĩgiĩ kũhunjia ũhoro wa Ũthamaki mahinda-inĩ maya. Jesu ooigire atĩ arũmĩrĩri ake nĩ mangĩathiire na mbere kũhunjia thutha wake gũkua na atĩ mangĩahunjirie na gĩkĩro kĩnene kũmũkĩra. (Joh. 14:12) Thutha wa Jesu gũkua, arutwo amwe ake nĩ maacokereire wĩra wa gũtega thamaki. Thutha wake kũriũka, Jesu nĩ aaringire kĩama na arutwo amwe ake makĩnyita thamaki nyingĩ mũno. Kũgerera ũndũ ũcio, Jesu nĩ aamateithirie kũmenya atĩ wĩra wa gũtua andũ arutwo nĩguo wa bata gũkĩra wĩra ũngĩ o wothe. (Joh. 21:15-17) Kahinda kanini Jesu atanambata igũrũ nĩ eerire arutwo ake atĩ wĩra ũrĩa aambĩrĩirie wa kũhunjia nĩ ũngĩatheremire nginya icigo ingĩ nja wa Isiraeli. (Thoma Atũmwo 1:6-8.) Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, Jesu nĩ oonirie mũtũmwo Johana kũgerera kĩoneki maũndũ marĩa mangĩgeekĩka “mũthenya wa Mwathani.” * Ũndũ ũmwe Johana oonire, nĩ kĩoneki kĩa magegania kĩgiĩ mũraika warĩ na “ũhoro mwega wa tene na tene” kũrĩ “ndũrĩrĩ ciothe na mĩhĩrĩga na thiomi na ikundi cia andũ.” (Kũg. 1:10; 14:6) Nĩ ũndũ ũcio, wendi wa Jehova mahinda-inĩ maya nĩ atĩ tũhunjie ũhoro ũrĩa mwega nginya rĩrĩa wĩra ũcio ũkaarĩka.
6. Tũngĩhota atĩa kũiga wĩra wa kũhunjia mbere ũtũũro-inĩ witũ?
6 No tũhote kũiga wĩra wa kũhunjia mbere tũngĩciria maũndũ marĩa Jehova areka nĩguo Mat. 24:45-47) Thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩgayũkanĩtio nĩ maũndũ ma gĩũteti, kĩĩndini, na kĩĩmbeca, andũ a Jehova makĩria ma milioni inyanya thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ makoragwo na ũrũmwe mũnene. Kwa ngerekano, mũthenya wa Njumaa, Ĩpuro 19, 2019, Aira a Jehova thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ meeroreire hamwe video yaaragĩrĩria rĩandĩko rĩa mũthenya ũcio. Hwaĩ-inĩ wa mũthenya ũcio, andũ 20,919,041 nĩ maacemanirie nĩguo maririkane gĩkuũ kĩa Jesu. Gwĩciria gĩtĩo kĩnene kĩrĩa twĩ nakĩo gĩa kuona maũndũ macio ma magegania makĩhinga na gũkorũo na itemi harĩ kũhinga kwamo, nĩ gũtũmaga twende gũthiĩ na mbere kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega.
atũteithie. Kwa ngerekano nĩ atũheaga irio nyingĩ cia kĩĩroho iria tũthomaga kũgerera mabuku macabe kana indo-inĩ ta thimũ, indo cia gũthikĩrĩria na video, na indo ingĩ thĩinĩ wa Intaneti. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Website itũ yonekaga na thiomi makĩria ma 1,000. (7. Kĩonereria kĩa Jesu kĩngĩtũteithia atĩa kũiga wĩra wa kũhunjia mbere?
7 Ũndũ ũngĩ ũngĩtũteithia kũiga mbere wĩra wa kũhunjia nĩ kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu. Ndaarekire ũndũ o na ũmwe ũmũhĩngĩce atige kũhunjia ũhoro mwega. (Joh. 18:37) Ndaahenekire rĩrĩa Shaitani aamwĩrĩire atĩ nĩ ekũmũhe “mothamaki mothe ma thĩ na riri wamo,” na rĩrĩa andũ meendaga kũmũtua mũthamaki. (Mat. 4:8, 9; Joh. 6:15) Ndeetĩkĩrire kũgucĩrĩrio nĩ indo cia kĩĩmwĩrĩ, kana agĩtigĩra nĩ ũndũ wa gũcemania na ũkararia mũnene. (Luk. 9:58; Joh. 8:59) Rĩrĩa twacemania na maũndũ mangĩgeria wĩtĩkio witũ no tũhote kũiga mbere wĩra wa kũhunjia tũngĩririkanaga ũtaaro wa mũtũmwo Paulo. Eekĩrire Akristiano ngoro marũmagĩrĩre kĩonereria kĩa Jesu nĩguo ‘matikanoge na makue ngoro.’—Ahib. 12:3.
KORAGWO NA WETERERI
8. Wetereri nĩ kĩĩ? Ũrabatarania makĩria ihinda-inĩ rĩrĩ nĩkĩ?
8 Wetereri nĩ mũndũ gũkorũo arĩ na ũhoti wa gũikara ahooreire etereire ũndũ mũna ũcenjie. Wetereri nĩ ũbataranagia hĩndĩ ĩrĩa tũngĩkorũo tũkĩenda ũndũ mũna mũũru ũthire, kana rĩrĩa tũrerirĩria ũndũ mũna mwega kwa ihinda iraihu. Mũnabii Habakuku nĩ eeriragĩria mũno kuona maũndũ ma ũhinya marĩa maarĩ Juda magĩthira. (Hab. 1:2) Arutwo a Jesu nao meeciragia atĩ Ũthamaki wa Ngai “ũngĩokire o hĩndĩ ĩyo” na ũmahonokie kuuma ũkombo-inĩ wa Aroma. (Luk. 19:11) Na ithuĩ nĩ twetagĩrĩra mũno rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũkeeheria maũndũ moru na ũtũrehere thĩ njerũ ĩrĩ na ũthingu. (2 Pet. 3:13) O na kũrĩ ũguo, nĩ tũrabatara gweterera nginya ihinda rĩrĩa Jehova abangĩte rĩkinye. Rekei tuone ngerekano imwe Jehova ahũthĩrĩte gũtũteithia kũgĩa na wetereri.
9. Nĩ maũndũ ta marĩkũ monanagia wetereri wa Jehova?
9 Jehova nĩ atũigĩire kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ kĩa wetereri. Nĩ aaheire Nuhu ihinda rĩiganu rĩa gwaka thabina na rĩa gũkorũo arĩ “mũhunjia wa ũthingu.” (2 Pet. 2:5; 1 Pet. 3:20) Jehova nĩ aathikĩrĩirie Iburahimu hĩndĩ ĩrĩa aamũũragia ciũria nyingĩ ciĩgiĩ itua rĩake rĩa kwananga aikari a matũũra ma Sodomu na Gomora arĩa maarĩ aganu. (Kĩam. 18:20-33) Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, Jehova nĩ oonanirie wetereri na gĩkĩro kĩnene mũno kwerekera rũrĩrĩ rwa Isiraeli rũrĩa rũtaarĩ na wĩhokeku. (Neh. 9:30, 31) Ũmũthĩ nĩ tuonaga wetereri wa Jehova tondũ nĩ aheanĩte ihinda nĩguo andũ othe arĩa arenda matuĩke arata ake “merire.” (2 Pet. 3:9; Joh. 6:44; 1 Tim. 2:3, 4) Kĩonereria kĩa Jehova nĩ gĩtũteithagia gũkorũo na wetereri rĩrĩa tũrathiĩ na mbere kũhunjia na kũrutana. Rekei tuone ngerekano ĩrĩ Kiugo-inĩ gĩake ĩngĩtũruta gũkorũo na wetereri.
10. O ta ũrĩa Jakubu 5:7, 8 yonanĩtie-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta na ngerekano ya mũrĩmi?
10 Thoma Jakubu 5:7, 8. Ngerekano ya mũrĩmi no ĩtũteithie gũkorũo na wetereri. Mĩmera ĩmwe ĩkũraga na ihenya. O na kũrĩ ũguo, mĩmera mĩingĩ, makĩria ĩrĩa ĩrutaga irio nĩ yoyaga ihinda iraihu ĩgĩgakinya ihinda rĩa kũgethwo. Hĩndĩ ya Isiraeli, irio ciooyaga mĩeri ta ĩtandatũ kuuma ciahandwo nginya ikaagethwo. Arĩmi maahandaga irio kĩndũ mweri-inĩ wa Ĩpuro na makagetha kĩndũ mweri-inĩ wa Oktomba kana Novemba. (Mar. 4:28) Nĩ ũndũ wa ũũgĩ kwĩgerekania na arĩmi ũhoro-inĩ wĩgiĩ wetereri. No ũndũ ũcio ti mũhũthũ.
11. Wetereri ũrĩtũteithagia atĩa ũtungata-inĩ witũ?
11 Kaingĩ andũ mendaga kuona moimĩrĩro ma wĩra wao o rĩo. No angĩkorũo nĩ tũrenda mũgũnda witũ ũrute maciaro no mũhaka tũikare tũkĩũrũmbũyagia na njĩra ya kũũrĩma, kũũhanda, kũũrĩmĩra, na kũũitĩrĩria maĩ. O na wĩra wa gũtua andũ arutwo nĩ ũbataraga kĩyo gĩa gũthiĩ na mbere. Ihinda nĩ rĩbataranagia nĩguo tũrute arutwo aitũ kwaga mũthutũkanio na kwenda andũ. Gũkorũo na wetereri nĩ kũrĩtũteithagia kwaga gũkua ngoro rĩrĩa twacemania na moritũ. O na rĩrĩa andũ mamũkĩra ũhoro mwega na njĩra njega, tũrabatara gũkorũo na wetereri. Tũtingĩtindĩkĩrĩria mũrutwo wa Bibilia akorũo na wĩtĩkio. Rĩmwe na rĩmwe, o na arutwo a Jesu nĩ maagaga kũnyita na ihenya maũndũ marĩa aarutanaga. (Joh. 14:9) Rekei tũririkanage atĩ, o na rĩrĩa twahanda na twaitĩrĩria maĩ, Jehova nĩwe ũkũragia.—1 Kor. 3:6.
12. Tũngĩonania wetereri atĩa rĩrĩa tũrahunjĩria andũ aitũ a famĩlĩ?
12 Hĩndĩ ĩmwe hangĩkorũo harĩ haritũ gũkorũo na wetereri nĩ rĩrĩa tũrahunjĩria andũ a famĩlĩ. Ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Kohelethu 3:1, 7 no ũtũteithie. Rĩandĩko rĩu rĩonanagia atĩ nĩ kũrĩ “hĩndĩ ya gũkira na hĩndĩ ya kwaria.” No tũmahunjĩrie tũkirĩte kũgerera mĩthiĩre itũ mĩega, no hĩndĩ ciothe nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo twĩhaarĩirie kũmahunjĩria rĩrĩa mĩeke yoimĩra. (1 Pet. 3:1, 2) Nĩ twagĩrĩirũo kũhunjia na kũrutana na kĩyo, ĩndĩ no mũhaka hĩndĩ ciothe tũkoragwo na wetereri kwerekera andũ othe, nginya andũ aitũ a famĩlĩ.
13-14. Nĩ andũ ta arĩkũ moonanirie wetereri tũngĩĩgerekania nao?
13 No twĩrute gũkorũo na wetereri kuumana na cionereria cia andũ ehokeku magwetetwo Bibilia-inĩ na a mahinda maya. Habakuku nĩ eendaga mũno kuona waganu ũgĩthira, no nĩ oonanirie wetereri rĩrĩa ooigire ũũ: “Ngũthiĩ na mbere kũrũgama handũ hakwa ha kũrangĩra.” (Hab. 2:1) Mũtũmwo Paulo ooigire atĩ nĩ eendaga ‘kũrĩkia’ ũtungata wake. O na kũrĩ ũguo, nĩ aathiire na mbere “kũruta ũira kĩhinyio wĩgiĩ ũhoro ũrĩa mwega” arĩ na wetereri.—Atũm. 20:24.
14 Ta wĩcirie ngerekano ya mũrũ wa Ithe witũ na mũtumia wake arĩa thutha wa kũrĩkia Cukuru ya Gileadi, maatũmirũo bũrũri-inĩ ũmwe ũtakoragwo na Aira a Jehova aingĩ na andũ aingĩ a kũu ti a ndini cia Gĩkristiano. Andũ aingĩ kũu matieendaga kwarĩrĩria maũndũ ma Bibilia. Ngũrani nao, arĩa maathomaga nao Gileadi arĩa maatũmirũo mabũrũri-inĩ mangĩ nĩ maameeraga ũrĩa maarĩ na arutwo aingĩ ega a Bibilia. No mũrũ wa Ithe witũ ũcio marĩ na mũtumia wake nĩ maathiire na mbere kũhunjia marĩ na wetereri o na andũ aingĩ maaga kũmathikĩrĩria. Thutha wa kũhunjia mĩaka ĩnana gĩcigo-inĩ kĩu gĩtaarĩ na moimĩrĩro nĩ maakenire mũno kuona mũrutwo ũmwe wao agĩkinyĩrĩra kũbatithio. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũhaanaine gatagatĩ ga cionereria icio cia mahinda ma tene na cia mahinda maya? Andũ acio ehokeku matianyihirie kĩyo kĩao kana makĩreka guoko kwao kũhurũke, na Jehova nĩ aamarathimire nĩ ũndũ wa wetereri wao. Rekei tũtuĩke “a kwĩgerekania na arĩa kũgerera wĩtĩkio na wetereri magayaga ciĩranĩro.”—Ahib. 6:10-12.
TŨŨRIA WĨTĨKIO MŨRŨMU
15. Njĩra ĩmwe wĩtĩkio wĩkĩraga hinya itua ritũ rĩa kũhunjia nĩ ĩrĩkũ?
15 Nĩ twĩtĩkĩtie ndũmĩrĩri ĩrĩa tũhunjagia na kwoguo nĩ twendaga mũno kũhunjĩria andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka. Ningĩ nĩ twĩtĩkĩtie ciĩranĩro iria ikoragwo Kiugo-inĩ kĩa Ngai. (Thab. 119:42; Isa. 40:8) Nĩ twĩyoneire morathi ma Bibilia makĩhinga matukũ-inĩ maya. Nĩ tuonaga ũrĩa andũ magarũrĩire ũtũũro wao ũkaagĩra nĩ ũndũ wa kũhũthĩra motaaro ma Bibilia. Maũndũ macio mothe nĩ ũira wa kuonania atĩ andũ othe nĩ marabatara kũigua ũhoro ũrĩa mwega wa Ũthamaki.
16. O ta ũrĩa Thaburi 46:1-3 yonanĩtie-rĩ, gũkorũo na wĩtĩkio harĩ Jehova na Jesu kũngĩkĩra hinya atĩa itua ritũ rĩa kũhunjia?
16 Ningĩ nĩ tũkoragwo na wĩtĩkio harĩ Jehova ũrĩa ũtũheete ndũmĩrĩri ĩrĩa tũhunjagia, na harĩ Jesu ũrĩa nĩwe Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai. (Joh. 14:1) O na twacemania na maũndũ mahaana atĩa, hĩndĩ ciothe Jehova arĩkoragwo arĩ rĩũrĩro na hinya witũ. (Thoma Thaburi 46:1-3.) Makĩria ma ũguo, tũrĩ na ma atĩ Jesu arĩ kũrĩa igũrũ nĩ aratongoria wĩra wa kũhunjia akĩhũthĩra hinya na ũhoti ũrĩa Jehova amũheete.—Mat. 28:18-20.
17. Heana ngerekano ĩronania nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kũhunjia.
17 Wĩtĩkio nĩ ũtũmaga tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩrathimaga kĩyo gitũ na rĩmwe ageka ũguo na njĩra tũtarerĩgĩrĩra. (Koh. 11:6) Kwa ngerekano, o mũthenya andũ aingĩ mũno nĩ monaga mabuku maitũ marĩa tũkoragwo tũigĩte tũkaari-inĩ kũndũ gũtiganĩte. Hihi njĩra ĩyo ya kũhunjia nĩ ĩkoragwo na moimĩrĩro mega? Ĩĩ nĩ ĩkoragwo! Ũtungata Witũ wa Ũthamaki wa Novemba 2014 nĩ warĩtie ũhoro wa mũrutwo ũmwe wa yunivasĩtĩ weendaga kwandĩka ũhoro wĩgiĩ Aira a Jehova. Ndaahotire kũmenya harĩa Nyũmba ya Ũthamaki yarĩ, no nĩ oonire metha yaigĩrĩirũo mabuku maitũ cukuru-inĩ yao na akĩona maũndũ marĩa aabataraga nĩguo andĩke ũhoro ũrĩa eendaga. Thutha-inĩ nĩ aabatithirio agĩtuĩka Mũira wa Jehova, na rĩu atungataga arĩ painia wa hĩndĩ ciothe. Maũndũ ta macio monetwo nĩ matwĩkĩraga ngoro gũthiĩ na mbere kũhunjia tondũ nĩ monanagia atĩ kũrĩ o na andũ marabatara kũigua ndũmĩrĩri ya Ũthamaki.
TUA ITUA RĨA KWAGA KŨREKA GUOKO GWAKU KŨHURŨKE
18. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma atĩ wĩra wa kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ũgaathira ihinda rĩrĩa Jehova abangĩte?
18 Tũrĩ na ma atĩ, wĩra wa kũhunjia ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ũgaathira ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. Ta wĩcirie ũrĩa gwathiire matukũ-inĩ ma Nuhu. Hingo ĩyo, Jehova nĩ oonanirie atĩ ekaga maũndũ ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire. Mĩaka ta 120 mbere ĩyo, Jehova nĩ aatuĩte mũthenya ũrĩa Mũiyũro ũkaambĩrĩria. Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio Jehova akĩra Nuhu ake thabina. Nuhu nĩ aathiire na mbere kũruta wĩra ũcio na kĩyo kwa ihinda rĩa mĩaka 40 kana 50 mbere ya Mũiyũro kwambĩrĩria. Nuhu aathiire na mbere kũhe andũ mũkaana o na gũtuĩka matiathikagĩrĩria nginya rĩrĩa Jehova aamwĩrire ambĩrĩrie kũingĩria nyamũ thabina. Ihinda rĩrĩa rĩaagĩrĩire rĩakinya, “Jehova akĩhinga mũrango.”—Kĩam. 6:3; 7:1, 2, 16.
19. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩrĩgĩrĩra tũngĩaga kũreka guoko gwitũ kũhurũke?
19 Ica ikuhĩ Jehova nĩ arĩrũgamia wĩra wa kũhunjia ũhoro wa Ũthamaki, na ‘ahinge mũrango’ wa mũtabarĩre ũyũ wa Shaitani arehe thĩ njerũ ĩrĩ na ũthingu. Kamũira hĩndĩ ĩyo ĩkinye, rekei tũthiĩ na mbere kwĩgerekania na Nuhu, Habakuku, na andũ angĩ arĩa matarareka guoko kwao kũhurũke. Rekei tũthiĩ na mbere kũiga wĩra wa kũhunjia mbere, tũkoragwo na wetereri, na tũtũũrie wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jehova na ciĩranĩro ciake.
RWĨMBO NA. 75 ‘Niĩ Ũyũ Haha Ndũma’
^ kĩb. 5 Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku nĩ gĩekĩrire ngoro arutwo a Bibilia metĩkĩre rĩĩtana rĩa Jesu rĩa gũtuĩka ategi a andũ. Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩkwarĩrĩria njĩra ithatũ iria ingĩkĩra hinya itua rĩa ahunjia othe, erũ na arĩa marĩ na ũmenyeru, rĩa gũthiĩ na mbere kũhunjia ũhoro wa Ũthamaki nginya rĩrĩa Jehova akoiga nĩ ũguo.
^ kĩb. 2 GŨTAARĨRIA CIUGO: Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, ciugo “ndũkarekage guoko gwaku kũhurũke” ironania atĩ nĩ twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gũthiĩ na mbere kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega nginya rĩrĩa Jehova akoiga wĩra ũcio nĩ wathira.
^ kĩb. 5 “Mũthenya wa Mwathani” waambĩrĩirie mwaka wa 1914 rĩrĩa Jesu aatuĩkire Mũthamaki na ũgaathira mũthia-inĩ wa Mĩaka Ngiri ya Wathani wake.