1-2. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

GŨKĨRA hĩndĩ ĩngĩ o yothe, rĩu tũrĩ na ũira mũingĩ ũronania atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma mũthia ma matukũ maya ma kũrigĩrĩria ma mũtabarĩre ũyũ. Ica ikuhĩ, Jehova na Jesu Kristo nĩ mekũniina thirikari ciothe iria ikararagia Ũthamaki wa Ngai. Mbere ya ũndũ ũcio wĩkĩke, mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro no megũthiĩ na mbere gũũkanĩrĩra na gũũkĩrĩra andũ a Ngai.

² Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Danieli 11:40–12:1. Nĩ tũkũmenya nũũ mũthamaki wa mwena wa rũgongo mahinda-inĩ maya, na tuone kĩrĩa kĩngĩtũma tũkorũo na ũmĩrĩru tũkĩhiũrania na moritũ marĩa marĩ mbere itũ.

3-4. Nũũ mũthamaki wa mwena wa rũgongo mahinda-inĩ maya? Taarĩria.

³ Thutha wa Soviet Union kũgwa mwaka wa 1991, andũ a Ngai arĩa maarĩ rungu rwa wathani ũcio nĩ maakeneire wĩyathi kwa ihinda rĩna. Danieli etĩte wĩyathi ũcio “ũteithio mũnini.” (Dan. 11:34) Ũndũ ũcio nĩ wamahotithirie kũhunjia marĩ na wĩyathi na thutha wa ihinda inini, mũigana wa ahunjia gĩcigo-inĩ kĩrĩa kĩarĩ rungu rwa wathani ũcio ũkĩongerereka mũno. Thutha ũcio, kahora kahora, Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru magĩtuĩka mũthamaki wa mwena wa rũgongo. O ta ũrĩa tuoonire gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, nĩguo thirikari yagĩrĩre gũkorũo ĩrĩ mũthamaki wa mwena wa rũgongo kana mũthamaki wa mwena wa mũhuro, no mũhaka ĩke maũndũ maya matatũ: (1) ĩkorũo ĩgĩathana gĩcigo kĩraikarũo nĩ andũ aingĩ a Ngai kana ĩmahinyĩrĩrie, (2) yonanie kũgerera ciĩko atĩ nĩ thũ ya Jehova na andũ ake, na (3) ĩkorũo ĩkĩgucania na mũthamaki wa mwena ũcio ũngĩ.

 ⁴ Rora kĩrĩa kĩngĩtũma tuuge atĩ Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru nĩo mũthamaki wa mwena wa rũgongo mahinda-inĩ maya. (1) Nĩ makoretwo makĩnyarira andũ a Ngai, makahũũra wĩra wa kũhunjia marubuku na makanyarira aarĩ na ariũ a Ithe witũ makiri maingĩ arĩa maikaraga icigo-inĩ iria ciathagwo nĩ mabũrũri macio. (2) Ciĩko cia mũthemba ũcio cionanagia atĩ nĩ mathũire Jehova na andũ ake. (3) Makoretwo makĩgucania na mũthamaki wa mwena wa mũhuro, nĩwe Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika. Rekei rĩu tuone ũrĩa Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru mekĩte, ũndũ ũrĩa ũratũma magĩrĩre gũkorũo marĩ mũthamaki wa mwena wa rũgongo.

5. Danieli 11:​40-43 yarĩtie ũhoro wa ihinda rĩrĩkũ? Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩgeekĩka ihinda-inĩ rĩu?

⁵ Thoma Danieli 11:​40-43. Ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa mĩhari ĩyo warĩtie ũhoro wĩgiĩ ihinda rĩa matukũ ma kũrigĩrĩria. Mĩhari ĩyo nĩ ĩtaarĩirie ngucanio gatagatĩ ka mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro. O ta ũrĩa Danieli aarathĩte, matukũ-inĩ ma mũthia mũthamaki wa mwena wa mũhuro nĩ ‘angĩgaatindĩkana’ na mũthamaki wa mwena wa rũgongo.​—Dan. 11:40.

6. Nĩ ũira ũrĩkũ ũronania atĩ athamaki acio erĩ nĩ makoretwo magĩtindĩkana?

⁶ Mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro no mathiaga na mbere kũgucania, o ũmwe wao akĩenda gũkorũo arĩ mũnene gũkĩra ũrĩa ũngĩ. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũrĩa gwathiire thutha wa Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, rĩrĩa Soviet Union yaambĩrĩirie gũkorũo na ũgucania mũnene igũrũ rĩa gĩcunjĩ kĩnene kĩa Rũraya. Ũndũ ũcio nĩguo watũmire mũthamaki wa mwena wa mũhuro na mabũrũri marĩa maamũnyitaga mbaru maturanĩre njeshi ciao magĩthondeka ngwatanĩro ĩrĩa ĩtagwo NATO. Mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro no mathiaga na mbere gũthondeka matharaita ma goro o ũmwe wao akĩgeria gũkorũo na njeshi ĩrĩ na hinya gũkĩra ya ũrĩa ũngĩ. Ningĩ nĩ makoretwo makĩgucania na njĩra ya o ũmwe wao kũnyita mbaru thũ cia ũcio ũngĩ mbaara-inĩ thĩinĩ wa Afrika, Asia, na Latin America. Mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ, Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru nĩ makoretwo na ũgucania mũnene kũndũ kũingĩ thĩinĩ wa thĩ. Ningĩ nĩ makoretwo magĩũkanĩrĩra na mũthamaki wa mwena wa mũhuro makĩhũthĩra kompiuta. O ũmwe wa athamaki acio nĩ akoretwo akĩmenereria ũcio ũngĩ nĩ ũndũ wa kũhũthĩra programu cia kompiuta kũingĩrĩra maũndũ make ma gĩũteti na ma kĩĩmbeca. Na o ta ũrĩa Danieli aarathĩte, mũthamaki wa mwena wa rũgongo no arathiĩ na mbere gũtharĩkĩra andũ a Ngai.​—Dan. 11:41.

7. ‘Bũrũri Ũrĩa Mũthaka’ nĩ ũrĩkũ?

⁷ Danieli 11:41 yugaga atĩ mũthamaki wa mwena wa rũgongo nĩ akaaingĩra “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka.” Bũrũri ũcio nĩ ũrĩkũ? Mahinda-inĩ ma tene, bũrũri wa Isiraeli watuĩkaga nĩguo warĩ “bũrũri ũrĩa mũthaka mũno harĩ mabũrũri marĩa mangĩ mothe.” (Ezek. 20:6) Ĩndĩ ũndũ ũrĩa watũmaga bũrũri ũcio ũkorũo ũrĩ wa mwanya nĩ tondũ nĩkuo gwakoragwo na ũthathaiya wa ma. Kuuma Pentekoste mwaka wa 33 M.M., Bũrũri Ũrĩa Mũthaka ndũkoretwo ũrĩ bũrũri mũna thĩinĩ wa thĩ tondũ andũ a Jehova makoragwo kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ. Handũ ha ũguo, ‘Bũrũri Ũrĩa Mũthaka’ mahinda-inĩ maya nĩ paradiso ya kĩĩroho ya andũ a Jehova, ũguo nĩ kuuga maũndũ ta ũthathaiya wao harĩ Jehova kũgerera mĩcemanio na wĩra wa kũhunjia.

8. Mũthamaki wa mwena wa rũgongo aingĩrĩte atĩa “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka”?

⁸ Matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, mũthamaki wa mwena wa rũgongo nĩ akoretwo akĩingĩra maita maingĩ “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka.” Kwa ngerekano, rĩrĩa thirikari ya Nazi ya Njĩrĩmani  yatuĩkire mũthamaki wa mwena wa rũgongo makĩria hĩndĩ ya Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, nĩ yaingĩrire “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka” na njĩra ya kũnyarira na kũũraga andũ a Ngai. Thutha wa Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ, rĩrĩa Soviet Union yatuĩkire mũthamaki wa mwena wa rũgongo, mũthamaki ũcio nĩ aaingĩrire “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka” na njĩra ya kũnyarira andũ a Ngai na kũmatwara ithamĩrio.

9. Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru maingĩrĩte atĩa “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka” mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ?

⁹ Mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ, Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru o nao nĩ maingĩrĩte “Bũrũri-inĩ Ũrĩa Mũthaka.” Na njĩra ĩrĩkũ? Mwaka wa 2017, mũthamaki ũcio wa mahinda maya wa mwena wa rũgongo nĩ aahũũrire marubuku wĩra wa andũ a Jehova na agĩikia aarĩ na ariũ a Ithe witũ amwe njera. Ningĩ nĩ aahũũrire marubuku mabuku maitũ, o hamwe na Bibilia ya New World Translation. Makĩria ma ũguo, nĩ aatunyire Aira a Jehova a Russia wabici yao ya rũhonge, o hamwe na Nyũmba cia Ũthamaki, na Nyũmba cia Igomano. Thutha wa maũndũ macio gwĩkĩka, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia mwaka-inĩ wa 2018 nĩ kĩamenyithanirie atĩ Russia na mabũrũri marĩa mamĩnyitaga mbaru nĩo mũthamaki wa mwena wa rũgongo mahinda-inĩ maya. O na rĩrĩa Aira a Jehova maranyarirũo na njĩra nene, nĩ maregaga kũrũa na thirikari o yothe ya andũ kana kũgeria kũmĩgarũra. Handũ ha ũguo, marũmagĩrĩra ũtaaro wa Bibilia wĩgiĩ kũhoera “arĩa othe marĩ itĩ-inĩ cia ũnene,” makĩria rĩrĩa andũ ta acio maratua matua mangĩhutia wĩyathi witũ wa gũthathaiya Jehova.​—⁠1 Tim. 2:1, 2. 

10. Hihi mũthamaki wa mwena wa rũgongo nĩ agaatooria mũthamaki wa mwena wa mũhuro? Taarĩria.

¹⁰ Ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Danieli 11:​40-45 warĩrĩirie makĩria ũhoro wĩgiĩ mũthamaki wa mwena wa rũgongo. Hihi ũguo nĩ kuuga atĩ mũthamaki ũcio nĩ agaatooria mũthamaki wa mwena wa mũhuro? Aca. Mũthamaki wa mwena wa mũhuro agaakorũo o kuo rĩrĩa Jehova na Jesu makaaniina thirikari ciothe cia andũ hĩndĩ ya mbaara ya Hari–​Magedoni. (Kũg. 19:20) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tũkorũo na ma na ũhoro ũcio? Reke tuone ũrĩa morathi ma Danieli na Kũguũrĩrio monanĩtie.

11. Ũrathi wa Danieli 2:​43-45 ũronania atĩa? (Rora mbica ngothi-inĩ.)

¹¹ Thoma Danieli 2:​43-45. Mũnabii Danieli ataarĩirie thirikari irũmanĩrĩire cia andũ iria cianahutania na andũ a Ngai. Thirikari icio irũgamĩrĩirũo nĩ cuma cia mĩthemba ĩtiganĩte iria ithondekete mũhianano ũcio mũnene. Thirikari ya mũico ya andũ yonanĩtio ĩrĩ makinya ma mũhianano ũcio marĩa mathondeketwo na mũtukanio wa kĩgera na rĩũmba. Makinya macio marũgamĩrĩire Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika. Ũrathi ũcio ũronania atĩ, Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika no ĩgaakorũo ĩgĩathana rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũkaananga thirikari ciothe cia andũ.

12. Mũtwe wa mũgwanja wa nyamũ ya gĩthaka ũrũgamĩrĩire kĩĩ, na nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata kũmenya ũndũ ũcio?

¹² Mũtũmwo Johana ningĩ nĩ ataarĩirie ũhoro wĩgiĩ thirikari irũmanĩrĩire cia thĩ iria ciaathaga andũ a Jehova. Johana onanĩtie thirikari icio itariĩ ta nyamũ ya gĩthaka ĩrĩ na hĩa mũgwanja. Mũtwe wa mũgwanja wa nyamũ ĩyo ũrũgamĩrĩire Thirikari ya Thĩ ya Ngeretha na Amerika. Ũcio nĩ ũndũ wa bata, tondũ nyamũ ĩyo ndĩagĩire mũtwe ũngĩ thutha wa mũtwe ũcio wa mũgwanja. Ũndũ ũcio ũronania atĩ mũtwe ũcio wa mũgwanja no ũgaakorũo ũgĩathana rĩrĩa Kristo na mbũtũ yake ya igũrũ magooka kũniina mũtwe ũcio o hamwe na nyamũ ĩyo ĩrĩ yothe. *​—Kũg. 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. “Gogu wa bũrũri wa Magogu” nũũ? Na hihi nĩ kĩĩ gĩgaatũma atharĩkĩre andũ a Ngai?

¹³ Ezekieli nĩ aandĩkire ũrathi ũngĩtũteithia kũmenya ũrĩa hihi gũgaathiĩ mbere ya mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro kũniinwo. No kũhoteke morathi marĩa marĩ thĩinĩ wa Ezekieli 38:​10-23; Danieli 2:​43-45; 11:44–12:1 na Kũguũrĩrio 16:​13-16, 21, mothe marataarĩria ũhoro wĩgiĩ maũndũ mageekĩka ihinda-inĩ rĩmwe. Angĩkorũo ũguo nĩguo, no twĩrĩgĩrĩre atĩ maũndũ maya marũmĩrĩire nĩ makaahaanĩka.

¹⁴ Ihinda rĩna thutha wa thĩna ũrĩa mũnene kwambĩrĩria, “athamaki a thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo,” nĩ magaathondeka ngwatanĩro ya mabũrũri. (Kũg. 16:​13, 14; 19:19) Ngwatanĩro ĩyo ya mabũrũri nĩyo Bibilia ĩĩtaga “Gogu wa bũrũri wa Magogu.” (Ezek. 38:2) Ngwatanĩro ĩyo ya mabũrũri nĩ ĩgaatharĩkĩra andũ othe a Ngai ĩkĩgeria kũmaniina biũ. Nĩ kĩĩ gĩgaatũma matharĩkĩre andũ a Ngai? Mũtũmwo Johana akĩaria ũhoro wĩgiĩ ihinda rĩu ooigire atĩ thũ cia Ngai nĩ ingĩgaakorũo nĩ ihũũra rĩa mbembe nene mũno cia mbura. No kũhoteke mbura ĩyo nene ya mbembe ĩrũgamĩrĩire ndũmĩrĩri nditũ ya ituĩro ĩrĩa ĩkaahunjio nĩ andũ a Jehova. No gũkorũo hihi ndũmĩrĩri ĩyo nĩ ĩkaarakaria Gogu wa Magogu na ecirie gũtharĩkĩra andũ a Ngai arĩ na muoroto wa kũmaniina biũ thĩinĩ wa thĩ.​—⁠Kũg. 16:⁠21.

15-16. (a) No kũhoteke Danieli 11:​44, 45 ĩtaarĩirie ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩkũ? (b) Gũgaathiĩ atĩa harĩ mũthamaki wa mwena wa rũgongo na thirikari icio ingĩ cia Gogu wa Magogu?

¹⁵ No kũhoteke ndũmĩrĩri ĩyo nditũ ya ituĩro na tharĩkĩro ĩyo ya mũico ya thũ cia Ngai kwerekera andũ a Ngai nĩmo maũndũ marĩa mataarĩirio thĩinĩ wa Danieli 11:​44, 45. (Thoma.) Thĩinĩ wa mĩhari ĩyo, Danieli oigĩte atĩ “mohoro kuuma mwena wa irathĩro na mwena wa rũgongo” nĩ magaatũma mũthamaki wa mwena wa rũgongo atangĩke, na oimagare arĩ na “marakara manene.” (Dan. 11:​44, 45) Muoroto wa mũthamaki wa mwena wa rũgongo ũgaakorũo ũrĩ ‘kwananga andũ aingĩ.’ Mũhari ũcio ũkĩgweta “andũ aingĩ,” no kũhoteke ũraria ũhoro wĩgiĩ andũ a Jehova. * No kũhoteke Danieli aataaragĩria ũhoro wĩgiĩ tharĩkĩro ĩyo ya mũthia ya kũgeria kũniina andũ a Ngai biũ.

 ¹⁶ Rĩrĩa mũthamaki wa mwena wa rũgongo manyitanĩire na thirikari icio ingĩ cia thĩ magaatharĩkĩra andũ a Ngai, ũndũ ũcio nĩ ũkaarakaria Ngai Mwene-Hinya-Wothe na hĩndĩ ĩyo nĩrĩo mbaara ya Hari–​Magedoni ĩkaambĩrĩria. (Kũg. 16:​14, 16) Hĩndĩ ĩyo, mũthamaki wa mwena wa rũgongo nĩ akaaniinanĩrio hamwe na thirikari icio ingĩ igaakorũo ithondekete Gogu wa Magogu, na “ndagaakorũo na wa kũmũteithia.”​—⁠Dan. 11:⁠45.

17. Mikaeli, “o we mũnene” ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Danieli 12:1 nũũ, na ageeka atĩa?

¹⁷ Mũhari ũrĩa ũrũmĩrĩire thĩinĩ wa ũrathi ũcio wa Danieli ũheanĩte ũhoro makĩria wĩgiĩ ũrĩa mũthamaki wa mwena wa rũgongo na thirikari icio ingĩ makaaniinwo, na ũrĩa tũkaahonokio. (Thoma Danieli 12:⁠1.) Mũhari ũcio ũrenda kuuga atĩa? Mikaeli nĩ rĩĩtwa rĩngĩ rĩa Mũthamaki witũ ũrĩa ũrathana, Kristo Jesu. Akoretwo ‘arũgamĩte nĩ ũndũ’ wa andũ a Ngai kuuma mwaka wa 1914 rĩrĩa Ũthamaki wake wahandirũo kũrĩa igũrũ. Ihinda rĩũkĩte nĩ ‘akaarũgama,’ kana oe ikinya rĩa bata hĩndĩ ya mbaara ya Hari–​Magedoni. Mbaara ĩyo nĩyo ĩgaakorũo ĩrĩ ya mũthia, na Danieli amĩtĩte “ihinda rĩa mĩtangĩko” rĩtarĩ rĩoneka hĩndĩ ĩngĩ. Ũrathi wa Johana ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Kũguũrĩrio wĩtĩte ihinda rĩu mbere ya mbaara ĩyo ‘thĩna ũrĩa mũnene.’​—⁠Kũg. 6:2; 7:⁠14.

18. Nĩkĩ no tũhote gweterera mahinda marĩa maroka tũrĩ na ũmĩrĩru?

¹⁸ No tweterere mahinda marĩa maroka tũrĩ na ũmĩrĩru tondũ Danieli na Johana nĩ monanĩtie atĩ arĩa matungatagĩra Jehova na Jesu nĩ makaahonoka thĩna ũrĩa mũnene. Danieli onanĩtie atĩ andũ arĩa makaahonoka, nĩ arĩa marĩĩtwa mao magaakorũo ‘mandĩkĩtwo ibuku-inĩ.’ (Dan. 12:⁠1) Tũngĩka atĩa nĩgetha marĩĩtwa maitũ mandĩkwo ibuku-inĩ rĩu? No mũhaka tuonanie wega biũ atĩ nĩ twĩtĩkĩtie Jesu, o we Gatũrũme ka Ngai. (Joh. 1:29) No mũhaka twĩyamũrĩre Ngai na tũbatithio. (1 Pet. 3:21) Ningĩ no mũhaka tuonanie atĩ nĩ tũnyitaga mbaru Ũthamaki wa Ngai, na njĩra ya gwĩka ũrĩa wothe tũngĩhota gũteithia arĩa angĩ mamenye ũhoro wĩgiĩ Jehova.

19. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa ihinda-inĩ rĩrĩ, na nĩkĩ?

¹⁹ Rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩa kwĩruta kwĩhoka Jehova makĩria na ithondeka rĩake rĩa ndungata njĩhokeku. Rĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩa kũnyita mbaru Ũthamaki wa Ngai. Tũngĩka ũguo, nĩ tũkaahonokio rĩrĩa mũthamaki wa mwena wa rũgongo na mũthamaki wa mwena wa mũhuro makaaniinwo nĩ Ũthamaki wa Ngai.