1. Kiugo kĩa Ngai gĩtũheaga kĩĩ?

NO TŨHOTE kũhiũrania na ũndũ o wothe tondũ Jehova nĩwe Mũrutani Witũ Ũrĩa Mũnene. (Isa. 30:20, 21) Kiugo gĩake gĩtũheaga kĩrĩa gĩothe tũbataraga nĩguo ‘tũkoragwo tũrĩ agĩrĩru kũna na tũhaarĩirio biũ nĩ ũndũ wa wĩra wothe mwega.’ (2 Tim. 3:17) Twatũũra kũringana na morutani ma Bibilia, tũtuĩkaga ogĩ gũkĩra arĩa marũmagĩrĩra “ũũgĩ wa thĩ ĩno.”—1 Kor. 3:19; Thab. 119:97-100.

2. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ?

² O ta ũrĩa tũkuona, ũũgĩ wa thĩ ĩno ũgucagĩrĩria merirĩria ma mwĩrĩ. Nĩ ũndũ ũcio, no tuone arĩ ũndũ mũritũ kũregana na mwĩcirĩrie o hamwe na ciĩko cia andũ a thĩ ĩno. Nĩkĩo Bibilia yugaga: “Mwĩmenyererei mũndũ o na ũrĩkũ ndakanamũnyite mĩgwate kũgerera ũũgĩ wa andũ na maheeni ma tũhũ kũringana na irĩra cia andũ.” (Kol. 2:8) Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria ũrĩa andũ maambĩrĩirie gwĩtĩkia maheeni merĩ ma Shaitani. Harĩ maũndũ macio, nĩ tũkuona nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũũgĩ wa gũkũ thĩ nĩ ũrimũ, na tuone ũrĩa ũũgĩ wa Kiugo kĩa Ngai ũtũũgĩrĩte mũno, gũkĩra kĩndũ kĩngĩ o gĩothe thĩ ĩno ĩngĩkorũo nakĩo.

3-4. Muonere wa andũ wĩgiĩ ngomanio wacenjirie atĩa thĩinĩ wa Amerika (US) kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20?

³ Kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20 thĩinĩ wa Amerika (US), mawoni ma andũ aingĩ megiĩ ngomanio nĩ maacenjirie na njĩra nene. Mbere ĩyo, andũ aingĩ meetĩkĩtie atĩ ngomanio yagĩrĩire gũkorũo ĩrĩ ya arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩhiko tu, na ũhoro wĩgiĩ ngomanio ndwaaragĩrĩrio mbere ya andũ. No mawoni macio nĩ maathirire na andũ makĩambĩrĩria gwĩtĩkĩra mawoni mangĩ ngũrani.

 ⁴ Gatagatĩ-inĩ ka mwaka wa 1922 na 1929 kwarĩ na mogarũrũku manene ũhoro-inĩ wĩgiĩ mĩtugo ya andũ o hamwe na mwerekera wao wĩgiĩ ngomanio. Mũthuthuria ũmwe ooigire ũũ: “Ũhoro mũingĩ wĩgiĩ ngomanio nĩ waambĩrĩirie kuonanio thĩinĩ wa thenema, mĩthaako, nyĩmbo, mabuku, o hamwe na matangatho ma indo.” Mĩaka-inĩ ĩyo, nĩ kwagĩire mĩinĩre ya ndaci yatũmaga andũ mecirie ũhoro wĩgiĩ ngomanio na mwĩhumbĩre ũkĩaga gĩtĩo. O ta ũrĩa Bibilia yarathĩte ũhoro wĩgiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria, nĩ kũngĩkaagĩa andũ “mendete ikeno” na gĩkĩro kĩnene.—2 Tim. 3:4.

5. Mawoni ma andũ megiĩ ngomanio maacenjirie atĩa mĩaka-inĩ ya 1960?

⁵ Mĩaka-inĩ ya 1960, mũthuri na mũtumia gũikarania hamwe matahikanĩtie, ngomanio cia arũme kwa arũme na atumia gwa atumia, na ndigano itarĩ na mũthingi nĩ ciongererekire. Maũndũ matiganĩte ma gwĩkenia nĩ moonanagia ngomanio na njĩra nene matekũhithĩrĩra. Moimĩrĩro makoretwo marĩ marĩkũ mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ? Mwandĩki ũmwe ooigire atĩ nĩ gũkoragwo na moimĩrĩro moru rĩrĩa andũ maaga kũrũmĩrĩra ithimi cia mĩtugo ta famĩlĩ kũharagana, famĩlĩ cia mũciari ũmwe kuongerereka, andũ gũthuthĩka ngoro, kana andũ gũtuĩka ngombo cia kwĩrorera ponografĩ. Kuongerereka kwa mĩrimũ ĩrĩa ĩgwatanagio kũgerera ngomanio ta mũrimũ wa mũkingo, no ũndũ ũmwe wa kuonania atĩ ũũgĩ wa gũkũ thĩ nĩ ũrimũ.—2 Pet. 2:19.

6. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mawoni ma thĩ megiĩ ngomanio mahaana ta ma Shaitani?

⁶ Mawoni marĩa thĩ ĩkoragwo namo megiĩ ngomanio nĩ ta ma Shaitani. Nĩkĩo akenaga kuona andũ makĩhũthĩra ũũru kĩheo kĩrĩa Ngai amaheete kĩa ngomanio, na makĩagĩra kĩheo gĩa kĩhiko gĩtĩo. (Ef. 2:2) Andũ arĩa meingĩragia ngomanio-inĩ itagĩrĩire nĩ magithagia kĩene kĩheo kĩrĩa Jehova aheete andũ gĩa gũciarana, na ũndũ ũcio no ũgirie makoona muoyo wa tene na tene.—1 Kor. 6:9, 10.

7-8. Bibilia ĩtũrutaga muonere ũrĩkũ wagĩrĩire wĩgiĩ ngomanio?

⁷ Andũ arĩa marũmagĩrĩra ũũgĩ wa gũkũ thĩ nĩ manyũrũragia ithimi cia Bibilia ciĩgiĩ mĩtugo na makoiga atĩ itingĩruta wĩra. Andũ acio no morie, ‘Ngai aagĩtũmbire na merirĩria ma ngomanio nĩkĩ acoke atwĩre twĩgirĩrĩrie merirĩria macio?’ Moragia kĩũria kĩu nĩ ũndũ wa gũkorũo na mawoni mahĩtanu atĩ andũ magĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe maraigua makĩĩrirĩria  gwĩka. No mawoni ma Bibilia nĩ ngũrani. Bibilia ĩtũrutaga atĩ tũtiagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra merirĩria mothe marĩa twĩ namo, ĩndĩ tũrĩ na ũhoti wa kwĩgirĩrĩria tũtigeke ũũru. (Kol. 3:5) Ningĩ Jehova nĩ athondekete mũbango wa kĩhiko ũrĩa ũhotithagia kũhingia merirĩria marĩa magĩrĩire ma ngomanio na njĩra njega. (1 Kor. 7:8, 9) Na njĩra ĩyo, mũthuri na mũtumia no makenere ngomanio matarĩ na guoya na moimĩrĩro moru marĩa kaingĩ moimanaga na ngomanio itagĩrĩire.

⁸ Ngũrani na ũũgĩ wa gũkũ thĩ, Bibilia nĩ ĩtũrutaga muonere ũrĩa wagĩrĩire wĩgiĩ ngomanio. Yugaga atĩ ngomanio nĩ ĩrehaga gĩkeno. (Thim. 5:18, 19) O na kũrĩ ũguo, Bibilia yugaga: “O ũmwe wanyu nĩ agĩrĩirũo kũmenya ũrĩa angĩgirĩrĩria mwĩrĩ wake nĩguo aikarage arĩ mũtheru na arĩ na gĩtĩo, ti na mũkoroko wa merirĩria moru ma ngomanio ta marĩa ndũrĩrĩ iria itoĩ Ngai ikoragwo namo.”—1 Thes. 4:4, 5.

9. (a) Kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20, andũ a Jehova meekĩrirũo ngoro na njĩra ĩrĩkũ kũrũmĩrĩra ũũgĩ ũrĩa mũtũũgĩru wa Kiugo kĩa Ngai? (b) Nĩ ũtaaro ũrĩkũ wa ũũgĩ ũrĩ thĩinĩ wa 1 Johana 2:15, 16? (c) O ta ũrĩa Aroma 1:24-27 yonanĩtie-rĩ, nĩ mĩtugo ĩrĩkũ ĩtarĩ mĩtheru twagĩrĩirũo gwĩthema?

⁹ Kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20, andũ a Jehova matiaheenekire nĩ maheeni ma tũhũ ma andũ arĩa mataarĩ na “thoni o na hanini.” (Ef. 4:19) Nĩ maageririe kũrũmĩrĩra ithimi cia Jehova biũ. Mũrangĩri wa Mĩĩ 15, 1926, woigire ũũ: “Mũthuri agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mũtheru kĩĩmeciria na kĩĩmĩtugo makĩria ũhoro-inĩ wĩgiĩ atumia, na mũtumia agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mũtheru kĩĩmeciria na kĩĩmĩtugo makĩria ũhoro-inĩ wĩgiĩ arũme.” Gũtekũmakania maũndũ marĩa meekĩkaga thĩinĩ wa thĩ, andũ a Jehova maarũmĩrĩire ũũgĩ ũrĩa mũtũũgĩru wa Kiugo kĩa Ngai. (Thoma 1 Johana 2:15, 16.) Na githĩ tũtikoragwo na ngatho nyingĩ mũno nĩ ũndũ wa Kiugo kĩa Ngai! Ningĩ nĩ tũcokagia ngatho tondũ Jehova nĩ atũheaga irio cia kĩĩroho hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire cia gũtũteithia tũtikaheeneke nĩ ũũgĩ wa thĩ ĩno wĩgiĩ mĩtugo. *—Thoma Aroma 1:24-27.

10-11. Bibilia yarathĩte ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria?

¹⁰ Bibilia nĩ yarathĩte atĩ matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria andũ nĩ mangĩgatuĩka “eyendi.” (2 Tim. 3:1, 2) Nĩ ũndũ ũcio, tũtigegaga kuona thĩ ĩkĩgaathĩrĩria mwerekera wa mwĩyendo. Ibuku rĩmwe riugaga atĩ mĩaka-inĩ ya 1970, “mabuku marĩa maaheanaga ũtaaro wĩgiĩ kũgaacĩra ũtũũro-inĩ nĩ moongererekire.” Mamwe ma mabuku macio “meekagĩra athomi ngoro kwĩmenya na kwĩĩtĩkĩra na gwĩcokeria ngatho nĩ ũndũ wa ũrĩa matariĩ.” Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũrĩa ibuku rĩmwe rĩa macio rĩoigĩte: “Wĩyende tondũ wee nĩwe mũndũ ũrĩa mũthaka mũno, wa gũcanjamũra, na wa bata mũno.” Ibuku rĩu rĩagaathagĩrĩria “mũtugo wa mũndũ we mwene gwĩtuĩra ũrĩa mĩthiĩre yake ĩgũkorũo agĩtongorio nĩ thamiri yake na mawatho marĩa we mwene eigĩire.”

¹¹ Hihi ũndũ ũcio nĩ mũgeni harĩ wee? Shaitani eekĩrire Hawa ngoro gwĩka ũndũ o ta ũcio. Aamwĩrire atĩ ‘angĩatuĩkire o ta Ngai, amenyage wega na ũũru.’ (Kĩam. 3:5) Ũmũthĩ andũ aingĩ meciragia mũno ũhoro wao ene nginya makagĩa na muonere wa atĩ gũtirĩ mũndũ ũngĩmeera ũndũ ũrĩa mwega na ũrĩa mũũru nĩ ũrĩkũ, nginya Ngai we mwene. Kwa ngerekano, muonere ũcio nĩ wonekete wega kũgerera ũrĩa andũ monaga kĩhiko.

12. Nĩ muonere ũrĩkũ wĩgiĩ kĩhiko ũgaathagĩrĩrio thĩinĩ wa thĩ?

¹² Bibilia ĩtaaraga athuri na atumia maheanage gĩtĩo na matĩage mĩĩhĩtwa yao ya kĩhiko.  Nĩ ĩkagĩra ngoro arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩhiko merutanagĩrie gũtũũrania hamwe. Ĩmeeraga ũũ: “Mũndũrũme nĩ agaatiga ithe na nyina manyitane na mũtumia wake, nao matuĩke mwĩrĩ ũmwe.” (Kĩam. 2:24) Ngũrani na ũguo, arĩa mathũkĩtio nĩ ũũgĩ wa gũkũ thĩ magaathagĩrĩria muonere ngũrani na ũcio, makoiga atĩ o mũndũ thĩinĩ wa kĩhiko agĩrĩirũo gũthingata mabataro make mwene. Ibuku rĩmwe rĩkĩaria ũhoro wa ndigano riugaga, “kũndũ kũmwe mwĩhĩtwa ũrĩa andũ mehĩtaga makĩhikania makoiga, ‘matukũ marĩa mothe ithuerĩ tũgũtũũrania,’ nĩ wacenjirio ũgĩtuĩka ‘matukũ marĩa mothe ithuerĩ tũgũkorũo twendaine.’” Muonere ta ũcio wa kũhũthia kĩhiko nĩ ũtũmĩte famĩlĩ nyingĩ iharagane na andũ aingĩ magatuurithio ngoro mũno. Hatarĩ nganja, muonere wa thĩ wa kwagĩra kĩhiko gĩtĩo nĩ ũrutani wa ũrimũ.

13. Gĩtũmi kĩmwe kĩrĩa gĩtũmaga Jehova athũũre andũ etĩi nĩ kĩrĩkũ?

¹³ Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ wothe ũrĩ ngoro ya mwĩtĩo nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.” (Thim. 16:5) Jehova athũire andũ etĩi nĩkĩ? Ũndũ ũmwe nĩ tondũ andũ arĩa makũragia na makagaathĩrĩria mwĩyendo monanagia mwĩtĩo ta wa Shaitani. Ta hũũra mbica mwĩtĩo ũrĩa Shaitani aarĩ naguo agĩĩciria atĩ Jesu, o we ũrĩa Ngai aahũthĩrire kũũmba indo ciothe no amũinamĩrĩre na amũthathaiye! (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) Andũ arĩa makoragwo na muonere ta ũcio mũhĩtanu wa kwĩĩkĩrĩra, monanagia atĩ ũũgĩ wa thĩ ĩno nĩ ũrimũ harĩ Ngai.

14. Aroma 12:3 ĩtũteithagia atĩa kũgĩa na muonere ũrĩa wagĩrĩire kwĩyerekera?

¹⁴ Bibilia nĩ ĩtũteithagia kũgĩa na muonere ũrĩa wagĩrĩire kwĩyerekera. Nĩ yugaga atĩ ti ũũru mũndũ kwĩyenda na gĩkĩro kĩna. Jesu ooigire ũũ: “[Enda] mũndũ ũrĩa mũriganĩtie nake o ta ũrĩa wĩyendete wee mwene,” ũndũ ũrĩa wonanagia atĩ nĩ twagĩrĩirũo kũrũmbũiya mabataro maitũ tũrĩ na ũigananĩru. (Mat. 19:19) O na kũrĩ ũguo, Bibilia ĩtũrutaga atĩ tũtiagĩrĩirũo kwĩyambararia igũrũ rĩa  arĩa angĩ. Handũ ha ũguo, yugaga ũũ: “Mũtikaneke ũndũ o na ũmwe na ngũĩ kana na kwĩĩkĩrĩra, ĩndĩ mũrĩ na wĩnyihia onagai arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra.”—Afil. 2:3; thoma Aroma 12:3.

15. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩyoneire wonanagia atĩ ũtaaro wa Bibilia wĩgiĩ ũrĩa twagĩrĩirũo kwĩyona nĩguo wagĩrĩire?

¹⁵ Ũmũthĩ, andũ aingĩ arĩa monagwo marĩ athomu nĩ manyũrũragia ũtaaro wa Bibilia wĩgiĩ ũrĩa mũndũ agĩrĩirũo nĩ kwĩyona. Moigaga atĩ, kuona arĩa angĩ marĩ a bata gũgũkĩra no gũtũme makũhũthĩre ũũru. No kwaria ma-rĩ, mwerekera wa mwĩyendo ũrĩa ũgaathagĩrĩrio nĩ Shaitani ũkoretwo na moimĩrĩro marĩkũ? Wee wonaga atĩa? Hihi andũ arĩa meyendete nĩ makoragwo na gĩkeno? Nĩ makoragwo na famĩlĩ irĩ na gĩkeno? Nĩ makoragwo na arata a ma? Nĩ makoragwo na ũrata wa hakuhĩ na Ngai? Kuumana na ũrĩa wĩyoneire-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkoragwo na moimĩrĩro mega, nĩ kũrũmĩrĩra ũũgĩ wa thĩ ĩno-ĩ, kana nĩ kũrũmĩrĩra ũũgĩ wa Kiugo kĩa Ngai?

16-17. Tũrĩ na ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩkũ, na nĩkĩ?

¹⁶ Andũ arĩa marũmagĩrĩra ũtaaro wa arĩa monekaga ta marĩ ogĩ thĩinĩ wa thĩ, matariĩ ta andũ erĩ marathiĩ thabarĩ kũndũ matoĩ, ũmwe wao akera ũrĩa ũngĩ amuonie njĩra na erĩ nĩ morĩte. Jesu akĩaria ũhoro wa andũ arĩa moonekaga marĩ ogĩ a mahinda make ooigire ũũ: “Nĩ atongoria atumumu. Na mũtumumu angĩtongoria mũtumumu ũngĩ, eerĩ no kũgwa mangĩgwa irima.” (Mat. 15:14) Ũhoro wa ma nĩ atĩ, ũũgĩ wa thĩ ĩno nĩ ũrimũ harĩ Ngai.

¹⁷ Hingo ciothe, ũtaaro wa ũũgĩ ũrĩa Bibilia ĩheanaga nĩ wonekete atĩ nĩ ũrĩ “ũguni harĩ kũrutana, gũkaanania, kũrũnga maũndũ, na kũherithia na njĩra ya ũthingu.” (2 Tim. 3:16) Na githĩ tũtirĩ na ngatho nĩ ũndũ wa ũrĩa Jehova kũgerera ithondeka rĩake atũgitĩrĩte kuumana na ũũgĩ wa thĩ ĩno! (Ef. 4:14) Irio cia kĩĩroho iria atũheaga nĩ itũheaga hinya ũrĩa tũbataraga nĩgetha tũhote kũrũmĩrĩra ithimi cia Kiugo gĩake. Githĩ ti gĩtĩo kĩnene gũtongorio nĩ ũũgĩ wa kwĩhokeka ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia!