1, 2. (a) Nĩ ũritũ ũrĩkũ tũcemanagia naguo igũrũ rĩgiĩ gũtĩa ũnene? (b) Tũgwĩciiria ũhoro wa ciũria irĩkũ?

ŨRĨ wona ũrĩa kaana kanini gekaga rĩrĩa keerũo geeke ũndũ gatarenda gwĩka? No wone wega ũthiũ-inĩ wa kahĩĩ kau atĩ biũ gatirenda gwĩka ũguo kareerũo. Nĩ karaigua mũciari akĩaria, na nĩ koĩ atĩ nĩ kagĩrĩirũo gũtĩa watho wake. No rĩrĩ, gatirenda gwathĩka. Ngerekano ĩyo ĩronania kaũndũ ithuothe tũcemanagia nako.

² Ti ũndũ mũhũthũ gũtĩa ũnene hĩndĩ ciothe. Hihi rĩmwe nĩ wonaga arĩ hinya gũtĩa arĩa marĩ na ũnene igũrũ rĩaku? Akorũo nĩguo-rĩ, ndũrĩ wiki kĩgiano-inĩ kĩu. Tũratũũra ihinda andũ aingĩ mũno mataratĩa ũnene. No rĩrĩ, Bibilia yugaga atĩ tũrabatara kuonania gĩtĩo harĩ arĩa marĩ na ũnene igũrũ riitũ. (Thimo 24:21) Na ma-rĩ, gwĩka ũguo nĩ kwa bata akorũo nĩtũrenda gũtũũra twendetwo nĩ Ngai. Kwoguo-rĩ, ciũria imwe nĩ ciĩyumĩragia. Nĩkĩ no akorũo arĩ ũndũ mũritũ harĩ ithuĩ gũtĩa ũnene? Jehova endaga twathĩke nĩkĩ, na nĩ kĩĩ gĩgũtũteithia gwĩka ũguo? Na tũngĩonania na njĩra irĩkũ atĩ nĩ tũtĩaga ũnene?

3, 4. Mehia na kwaga gũkinyanĩra ciambĩrĩirie atĩa, na gũkorũo tũtarĩ akinyanĩru gũtũmaga akorũo arĩ ũritũ gwathĩkĩra ũnene nĩkĩ?

³ Rekei twĩcirie na njĩra nguhĩ itũmi igĩrĩ iria itũmaga gũkorũo arĩ ũndũ mũritũ gũtĩa arĩa me na ũnene. Wa mbere, tũtirĩ akinyanĩru; na wa kerĩ-rĩ, o na arĩa marĩ ũnene-inĩ ti akinyanĩru. Mehia na kwaga gũkinyanĩra ciambĩrĩirie tene  mũno, o mũgũnda-inĩ wa Edeni rĩrĩa Adamu na Hawa maaremeire ũnene wa Ngai. Kwoguo mehia maambĩrĩirie na ũremi. Kuuma hĩndĩ ĩyo-rĩ, tũciaragwo twĩ na mwerekera wa kũrema.—Kĩambĩrĩria 2:15-17; 3:1-7; Thaburi 51:5; Aroma 5:12.

⁴ Nĩũndũ tũrĩ andũ ehia-rĩ, aingĩ aitũ no tũgĩe na mwĩtĩo na gwĩtũgĩria, no ngumo ya wĩnyihia ndĩonekaga o ũguo tu, tũbataraga gwĩkĩra kĩyo kũmĩkũria na kũmĩtũũria. O na thuutha wa gũtungatĩra Ngai kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ-rĩ, no tũũmie ngoro na tũgĩe na mwĩtĩo. Kwa ngerekano-rĩ, ta wĩcirie ũhoro wa Kora, ũrĩa wanyitanĩire arĩ na wĩhokeku hamwe na andũ a Jehova mathĩna-inĩ maingĩ. No rĩrĩ, nĩ eerirĩirie gũkorũo arĩ mũnene na agĩtongoria andũ maremere Musa, ũrĩa warĩ mũndũ mũhoreri mũno gũkĩra andũ othe arĩa maarĩ kuo mahinda macio. (Ndari 12:3; 16:1-3) Ningĩ-rĩ, ta wĩcirie ũhoro wa Mũthamaki Uzia, ũrĩa mwĩtĩo wake watũmire atonye hekarũ ya Jehova na arute wĩra ũrĩa waagĩrĩirũo kũrutwo nĩ athĩnjĩri-Ngai. (2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 26:16-21) Andũ acio nĩ maaherithirio nĩ ũndũ wa ũremi wao. No cionereria ciao njũru nĩ itũririkanagia ithuothe ũndũ wa bata. Nĩ tũrabatara gũtooria mwĩtĩo ũrĩa ũtũmaga akorũo arĩ hinya harĩ ithuĩ gũtĩa ũnene.

5. Andũ matarĩ akinyanĩru mahũthĩrĩte ũnene na njĩra njũru atĩa?

⁵ Ningĩ nĩ ũndũ wa anene gũkorũo matarĩ akinyanĩru-rĩ, nĩ mekaga maũndũ matũmaga andũ maagĩre ũnene gĩtĩo. Aingĩ makoretwo marĩ anyarirani, ahinyanĩrĩria kana magathana na gĩthũri. Kwaria ma-rĩ, mahinda marĩa mothe andũ matũũrĩte, monanagia atĩ andũ nĩ mahũthagĩra ũnene ũũru. (Kohelethu 8:9) Kwa ngerekano-rĩ, Saulu aarĩ mũndũ mwega na mwĩnyihia rĩrĩa Jehova aamũthuurire atuĩke mũthamaki. No rĩrĩ, nĩ aatooririo nĩ mwĩtĩo na ũiru; akĩnyarira Daudi mũndũ warĩ mũthingu.  (1 Samueli 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Thuutha ũcio Daudi nĩ aatuĩkire ũmwe wa athamaki arĩa eega mũno thĩinĩ wa Isiraeli, no nĩ aahũthĩrire ũnene wake ũũru rĩrĩa oire mũtumia wa Uria ũrĩa Mũhiti na akĩbanga ũrĩa mũndũ ũcio ũtaarĩ na mehia egũtũmwo harĩa mbaara yehĩire nĩguo oragwo. (2 Samueli 11:1-17) Nĩ ma, kwaga gũkinyanĩra gũtũmaga andũ maremwo nĩ kũhũthĩra ũnene wega. Na rĩrĩa arĩa me na ũnene matatĩĩte Jehova-rĩ, makoragwo marĩ oru makĩria. Thutha wa gũtaarĩria ũrĩa anene amwe a ndini ya Gatoreki maambĩrĩirie kũnyarirana na njĩra nene-rĩ, Mũngeretha ũmwe aandĩkire ũũ: “Hinya nĩ ũthũkagia andũ, na hinya mũingĩ nĩ ũthũkagia andũ biũ.” Twĩna ũndũ ũcio meciria-inĩ, rekei twĩcirie ũhoro wa kĩũria gĩkĩ: Twagĩrĩirũo gũtĩa watho nĩkĩ?

6, 7. (a) Wendo witũ harĩ Jehova ũtũtindĩkaga twĩke atĩa, na nĩkĩ? (b) Wathĩki ũkoniĩ maũndũ marĩkũ, na tũngĩwonania atĩa?

⁶ Itũmi iria njega mũno cia gũtĩa ũnene ciumanaga na wendo—wendo witũ harĩ Jehova, andũ arĩa angĩ, na harĩ ithuene. Tondũ nĩ twendete Jehova gũkĩra maũndũ mothe-rĩ, nĩ twendaga gũkenia ngoro yake. (Thimo 27:11; Mariko 12:29, 30) Nĩ tũĩ atĩ ũnene wake, kana kĩhooto gĩake gĩa gwatha igũrũ na thĩ yothe, nĩ gĩakararirio gũkũ thĩ kuuma hĩndĩ ya ũremi mũgũnda-inĩ wa Edeni na atĩ andũ aingĩ nĩ manyitĩte mwena wa Shaitani mbaru na makarega wathani wa Jehova. Ithuĩ nĩtũkenaga nĩ gũkorũo mwena wa Jehova. Rĩrĩa twathoma ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Kũguũrĩrio 4:11 nĩ tũcanjamũkaga ngoro. Kũna nĩ tũĩ atĩ Jehova nĩwe wĩna kĩhooto gĩa gũkorũo arĩ Mwathani wa igũrũ na thĩ. Nĩ tũnyitaga mbaru ũnene wa Jehova, tũgetĩkĩra wathani wake ũtũũro-inĩ witũ wa o mũthenya.

⁷ Gĩtĩo ta kĩu gĩtũmaga twathĩke o na rĩrĩa arĩ ũndũ mũritũ gwĩka ũguo. Twathĩkagĩra Jehova biũ tondũ nĩ tũmwendete.  No rĩrĩ, nĩ kũrĩ hĩndĩ gwathĩka gũkoragwo arĩ ũndũ mũritũ mũno harĩ ithuĩ. Mahinda ta macio-rĩ, ithuĩ no tũkorũo tũhaana ta kahĩĩ karĩa tuonire kĩambĩrĩria-inĩ. Nĩ tũkũririkana atĩ Jesu nĩ aathĩkĩire Ithe na agĩka wendi Wake o na rĩrĩa gwĩka ũguo kwarĩ ũndũ mũritũ mũno. Eerire Ithe ũũ: “Ti ũrĩa ngwenda niĩ, no gwĩkwo o ũrĩa ũkwenda wee.”—Luka 22:42.

8. (a) Gwathĩkĩra ũnene wa Jehova ũmũthĩ-rĩ, gũkoniĩ maũndũ marĩkũ, na nĩ kĩĩ kĩonanagia mawoni ma Jehova igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũthikĩrĩria ũtaaro na twĩtĩkĩre kũrũngwo? (Rora ithandũkũ rĩrĩ karatathi ka 46-47.)

⁸ Hatarĩ nganja-rĩ, ũmũthĩ Jehova ndaragia na ithuĩ mũndũ ũmwe ũmwe; aaragia na ithuĩ kũgerera Kiugo gĩake na andũ arĩa ahũthagĩra gũkũ thĩ. Kwoguo-rĩ, kaingĩ, tuonanagia wathĩki harĩ ũnene wa Jehova na njĩra ya gũtĩa andũ acio ahũthagĩra kana etĩkĩrĩtie makorũo magĩtwatha. Tũngĩremera andũ acio—hihi na njĩra ya kũrega gũthikĩrĩria ũtaaro wao wa Kĩĩmandĩko—tũngĩkorũo tũgĩkararia Ngai. Rĩrĩa Aisiraeli manugunire na makĩremera Musa-rĩ, Jehova onire ta arĩ wee meekĩire ũguo.—Ndari 14:26, 27.

9. Nĩ kĩĩ gĩgũtũma wendo witũ harĩ andũ arĩa angĩ ũtũtindĩke tũtĩe arĩa maratwatha? Heana ngerekano.

⁹ Ningĩ tuonanagia gĩtĩo harĩ ũnene nĩ ũndũ wa kwenda andũ arĩa angĩ. Na njĩra ĩrĩkũ? Ta wĩcirie wĩ mũthigari ũrĩ ita-inĩ. Nĩgetha mbũtũ ĩyo ĩtoorie, na ndĩkaaninĩrũo ita-inĩ-rĩ, o ũmwe wa athigari acio arabatara kũnyitanĩra, gwathĩkĩra, na gũtĩa watho wa anene arĩa me igũrũ rĩake. Ũngĩaga gũtĩa watho na njĩra ya kũremera anene-rĩ, thigari iria ingĩ ciothe no ikorũo irĩ ũgwati-inĩ. Nĩ ma mbũtũ cia ita nĩ cianangaga thĩ na njĩra nene ũmũthĩ. No rĩrĩ, Jehova nĩ arĩ na ita rĩrehagĩra andũ ũguni tu. Bibilia ĩtaga Ngai “Jehova, Mũnene wa Ita” maita maingĩ mũno. (1 Samueli 1:3) We nĩwe Mũnene wa mbũtũ ya araika aingĩ marĩ hinya mũno. Mahinda mamwe, Jehova aringithanagia ndungata ciake  gũkũ thĩ na mbũtũ ya ita. (Ezekieli 37:1-10) Tũngĩremera andũ arĩa Jehova aheete wĩra wa gũtũtongoria-rĩ, githĩ tũtingĩtũma ariũ a Ithe witũ arĩa angĩ makorũo ũgwati-inĩ? Rĩrĩa Mũkristiano aremera athuri a kĩũngano-rĩ, angĩ thĩinĩ wa kĩũngano nĩ mahutagio nĩ ũndũ ucio. (1 Akorintho 12:14, 25, 26) Rĩrĩa mwana arema-rĩ, famĩlĩ yothe no ĩhutio nĩ ũndũ ũcio. Kwoguo-rĩ, tuonanagia wendo witũ harĩ andũ arĩa angĩ na njĩra ya gũkorũo na gĩtĩo na kuonania roho wa kũnyitanĩra.

10, 11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ ũngĩtũtindĩka twathĩkĩre watho?

¹⁰ Ningĩ-rĩ, tũtĩaga ũnene tondũ nĩ tũgunĩkaga rĩrĩa tweka ũguo. Rĩrĩa Jehova atwĩra tũtĩe ũnene-rĩ, kaingĩ nĩ atwĩraga ũrĩa tũkũgunĩka tweka ũguo. Kwa ngerekano-rĩ, eeraga ciana ciathĩkĩre aciari nĩguo itũũre ihinda iraya irĩ na gĩkeno. (Gũcokerithia Maathani 5:16; Aefeso 6:2, 3) Atwĩraga tũtĩe athuri a kĩũngano tondũ twaga gwĩka ũguo nĩ tũgũthũũkia  ũkuruhanu witũ nake. (Ahibirania 13:7, 17) Atwĩraga twathĩkĩre arĩa matwathaga gũkũ thĩ nĩ ũndũ wa ũgitĩri witũ ithuene. —Aroma 13:4.

¹¹ Kũmenya kĩrĩa gĩtũmaga Jehova ende twathĩke nĩ gũtũteithagia tũtĩe watho. Kwoguo-rĩ, rekei twĩcirie ũrĩa tũngĩonania gĩtĩo harĩ ũnene njĩra-inĩ ici ithatũ ũtũũro-inĩ witũ.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ Jehova ehokeire mũthuri kana ithe wa ciana thĩinĩ wa famĩlĩ, na mũthuri angĩmahingia atĩa?

¹² Jehova nĩwe waambĩrĩrie mũbango wa famĩlĩ. Tondũ nĩ Ngai ũrĩ mũbango-rĩ, aigĩte mũtaratara thĩinĩ wa famĩlĩ nĩgetha ĩgacĩrage. (1 Akorintho 14:33) Aheaga mũthuri kana ithe wa ciana ũnene akorũo arĩ mũtwe wa famĩlĩ. Mũthuri onanagia gĩtĩo harĩ Mũtwe wake, Kristo Jesu, na njĩra ya kwĩgerekania na ũrĩa Jesu ahũthĩraga ũnene wake arĩ mũtwe wa kĩũngano. (Aefeso 5:23) Kwoguo-rĩ, mũthuri ndagĩrĩirũo kwaga kũhingia maũndũ marĩa ehokeirũo no agĩrĩirũo kũmahingia ũrĩa kwagĩrĩire; ndagĩrĩirũo nĩ kũhũthĩra gĩthũri kana akorũo arĩ mwendi haaro, ithenya rĩa ũguo agĩrĩirũo gũkorũo na ũigananĩru, onanie wendo na tha. Nĩ aririkanaga atĩ ũnene wake nĩ ũrĩ mĩhaka—ndũngĩkĩra ũnene wa Jehova.

13. Mũtumia kana nyina wa ciana angĩhingia atĩa mawĩra make thĩinĩ wa famĩlĩ na njĩra ĩngĩkenia Jehova?

 ¹³ Mũtumia kana nyina wa ciana nĩ mũteithia wa mũthuri wake. O nake nĩ aaheetwo ũnene thĩinĩ wa famĩlĩ, nĩ ũndũ Bibilia nĩ ĩgwetete ũhoro wa “kĩrĩra kĩa nyũkwa.” (Thimo 1:8) Hatarĩ nganja, ũnene wake wĩ rungu rwa wa mũthuri wake. Mũtumia Mũkristiano onanagia gĩtĩo harĩ ũnene wa mũthuriwe na njĩra ya kũmũteithĩrĩria ahingie maũndũ marĩa ehokeirũo arĩ ta mũtwe wa famĩlĩ. Ndamũnyararaga, ndageragia kũmwatha, kana kwenda kuoya ũnene wake. Ithenya rĩa ũguo-rĩ, amũnyitaga mbaru na akamũteithia. Rĩrĩa mũthuri atua ũndũ ataretĩkania naguo-rĩ, nĩ arutaga mawoni make na njĩra ya gĩtĩo, no agaikara enyihĩtie. Angĩkorũo mũthuri wake ti mwĩtĩkia-rĩ, no acemanie na maũndũ maritũ, no mĩthiĩre yake ya wĩnyihia no ĩtũme mũthuriwe ende Jehova.—1 Petero 3:1.

14. Ciana ingĩrehera aciari a cio na Jehova gĩkeno na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁴ Ciana nĩ ikenagia ngoro ya Jehova rĩrĩa ciathĩkĩra aciari. Ningĩ nĩ irehagĩra aciari ao gĩtĩo na gĩkeno. (Thimo 10:1)  Thĩinĩ wa famĩlĩ ya mũciari ũmwe-rĩ, ciana ihũthagĩra watho o ũcio wa gwathĩka, makĩmenyaga atĩ mũciari wao no abatare makĩria ũteithio na ũnyitanĩri wao. Thĩinĩ wa famĩlĩ iria andũ othe mahingagia maũndũ marĩa Ngai amaheete-rĩ, nĩ gũkoragwo na thayũ na gĩkeno kĩingĩ. Ũndũ ũcio ũrehagĩra Jehova Ngai gĩkeno na ngumo njega arĩ mwambĩrĩria wa famĩlĩ.—Aefeso 3:14, 15.

15. (a) Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũratĩa ũnene wa Jehova thĩinĩ wa kĩũngano? (b) Nĩ mawatho marĩkũ ũngĩtũteithia twathĩkĩre arĩa maratũtongoria? (Rora ithandũkũ rĩrĩa rĩrĩ karatathi-inĩ ka 48-49.)

¹⁵ Jehova nĩ atuĩte Mũrũ wake Mũtongoria wa kĩũngano gĩa Gĩkristiano. (Akolosai 1:13) Jesu nake nĩ aheete “ngombo ĩrĩa ĩĩhokekete na njũgĩ” wĩra wa kũhe andũ a Ngai arĩa me gũkũ thĩ irio cia kĩĩroho. (Mathayo 24:45-47) Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova kĩrũgamagĩrĩra ngombo ĩyo. O ta ũrĩa kwarĩ ciũngano-inĩ cia Gĩkristiano mahinda ma atũmwo-rĩ, athuri ũmũthĩ maheagwo ũtaaro na mawatho kuuma kũrĩ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe kana kũgerera arũgamĩrĩri akĩo, ta arori arĩa magendaga. Rĩrĩa o mũndũ atĩa ũtongoria wa athuri a kĩũngano-rĩ, akoragwo agĩathĩkĩra Jehova.—Ahibirania 13:17.

16. Athuri mamũragwo nĩ roho wa Jehova na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁶ Athuri na ateithia a ũtungata ti akinyanĩru. O ta ithuĩ-rĩ, nĩ mahĩtagia. No, o na kũrĩ ũguo-rĩ, athuri nĩ “iheo” cia gũteithia ciũngano gũikara irĩ na hinya kĩĩroho. (Aefeso 4:8) Athuri mamũragwo nĩ roho wa Ngai. (Atũmwo 20:28) Na njĩra ĩrĩkũ? Na njĩra ya atĩ no mũhaka mahingie maũndũ marĩa mandĩkĩtwo thĩinĩ wa Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa gĩtongoretio nĩ roho wake. (1 Timotheo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Ningĩ-rĩ, athuri arĩa mathuthuragia ngumo cia mũndũ kuona kana nĩ agĩrĩire nĩ mahoyaga na kĩyo nĩguo matongorio nĩ roho mũtheru wa Jehova.

17. Atumia Akristiano-rĩ, rĩmwe mehumbagĩra mũtwe nĩkĩ rĩrĩa mararuta wĩra wa kĩũngano?

 ¹⁷ Rĩngĩ thĩinĩ wa kĩũngano-rĩ, no gũkorũo gũtarĩ na athuri kana ateithia a ũtungata arĩa mangĩruta mawĩra marĩa magĩrĩire kũrutwo nĩo, ta gũtongoria mũcemanio wa ũtungata. Mahinda ta macio, ariũ angĩ a Ithe witũ abatithie no marute mawĩra macio. Akorũo gũtirĩ-rĩ, aarĩ a Ithe witũ arĩa magĩrĩire no marute mawĩra macio. No rĩrĩ, rĩrĩa mũtumia araruta wĩra wagĩrĩire kũrutwo nĩ mũrũ wa Ithe witũ-rĩ, agĩrĩirũo kũhumbĩra mũtwe. * (1 Akorintho 11:3-10) Ũndũ ũcio ti wa kwagĩra atumia gĩtĩo. Ĩndĩ, ũheanaga kamweke ga kuonania gĩtĩo harĩ mũbango wa Jehova wa ũtongoria thĩinĩ wa famĩlĩ na kĩũngano.

18, 19. (a) Ũngĩtaarĩria atĩa watho ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Aroma 13:1-7? (b) Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũtĩĩte thirikari?

¹⁸ Akristiano a ma nĩ mekĩraga kĩyo kũrũmĩrĩra mawatho marĩa monanĩtio thĩinĩ wa Aroma 13:1-7. Thĩinĩ wa mĩhari ĩyo thirikari cia gũkũ thĩ ciĩtĩtwo “arĩa matuĩtwo aathani.” Gwa kahinda karĩa Jehova egwĩtĩkĩria thirikari cia gũkũ thĩ ikorũo irĩ kuo-rĩ, nĩ irutaga wĩra wa bata, gũtũma maũndũ mekĩke na mũbango na kũheana ũtungata ũrĩa ũrendekana. Tuonanagia gĩtĩo giitũ harĩ thirikari na njĩra ya gwathĩkĩra mawatho ma cio. Nĩ tũtigagĩrĩra atĩ nĩ twarĩha magoti marĩa twagĩrĩirũo, twaiyũria wega bomu ciothe iria thirikari ĩrenda ciyũrio, na kũhingia watho ũngĩ o wothe ũrĩa ũtũkoniĩ, kana ũkoniĩ famĩlĩ ciitũ, biacara, kana indo ciitũ. No rĩrĩ, tũtiathĩkagĩra thirikari rĩrĩa yoiga tuune watho wa Ngai. Handũ ha ũguo-rĩ, tuugaga ta atũmwo atĩ: “Nĩkwagĩrĩire tũigue Ngai kũrĩ kũigua andũ.”—Atũmwo 5:28, 29; rora ithandũkũ rĩrĩ na  kĩongo “Njagĩrĩirũo Gwathĩkĩra Ũnene wa Ũ?” karatathi-inĩ ka 42.

¹⁹ Ningĩ nĩ tuonanagia gĩtĩo harĩ thirikari na njĩra ya ũrĩa tũikaranagia na andũ arĩa angĩ. Mahinda mangĩ-rĩ, no twĩkore mbere ya aruti wĩra a thirikari. Mũtũmwo Paulo nĩ eekorire mbere ya anene ta Mũthamaki Herode Agiripa na Mũnene Fesito. Anene acio marĩ oru mũno, no Paulo aamaarĩirie na gĩtĩo. (Atũmwo 26:2, 25) Twĩgerekanagia na Paulo, akorũo tũraria na mũtongoria mũnene kana mũruti wĩra ũngĩ o wothe wa thirikari. Thĩinĩ wa cukuru, Akristiano anyinyi monanagia gĩtĩo o ta kĩu harĩ arutani ao na andũ angĩ arĩa marutaga wĩra kuo. Hatarĩ nganja, tũtiheaga gĩtĩo ta kĩu o arĩa tu metĩkanĩtie na wĩtĩkio witũ; nĩ tuonagia gĩtĩo o na arĩa makararagia Aira a Jehova. Na ma-rĩ, o na arĩa matarĩ Aira a Jehova nĩ magĩrĩirũo kuona atĩ nĩtũmatĩĩte.—Aroma 12:17, 18; 1 Petero 3:15.

20, 21. Nĩ irathimo ta irĩkũ cionekaga twatĩa watho?

²⁰ Rekei tuonagie andũ arĩa angĩ gĩtĩo tũtegũthima. Mũtũmwo Petero aandĩkire ũũ: “Tĩagai andũ othe.” (1 Petero 2:17) Rĩrĩa andũ mona atĩ nĩ tũmatĩĩte biũ, no makenio mũno nĩ ũndũ ũcio. Ririkana atĩ ngumo ĩyo ĩrathiĩ ĩnyihĩte. Kwoguo-rĩ, kuonania ngumo ĩyo nĩ njĩra ĩmwe ya gwathĩkĩra watho ũyũ wa Jesu: “Rekei ũtheri wanyu ũtheragĩre andũ, nĩguo mone ciĩko cianyu njega, na magoocage Ithe wanyu ũrĩa wĩ Igũrũ.”—Mathayo 5:16.

²¹ Thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩrĩ na nduma-rĩ, andũ me na ngoro njega nĩ maragucĩrĩrio ũtheri-inĩ wa kĩĩroho. Kwoguo tũngĩonania gĩtĩo thĩinĩ wa famĩlĩ, kĩũngano-inĩ na harĩ thirikari no tũgucĩrĩrie andũ amwe na tũtũme mambĩrĩrie gũtwarana na ithuĩ njĩra-inĩ ya ũtheri. Na githĩ ũcio ti ũndũ mwega mũno? O na ũndũ ũcio waga kũhaanĩka-rĩ, gĩtĩo giitũ harĩ andũ arĩa angĩ nĩ gĩkenagia Jehova Ngai na nĩ gĩtũteithagia tũikarage twendetwo nĩ Ngai. Gũtirĩ kĩrathimo gĩkĩrĩte kĩu.