1-3. (a) Inki kele mosi na kati ya makabu ya mbote yina Yehowa me pesaka beto? Inki mutindu beto lenda sadila yo na mutindu ya mbi? (b) Inki mutindu beto fwete sadila dikabu ya kutuba?

TATA mosi me pesa mwana na yandi ya bakala velo. Yandi kele na kiese ya kupesa mwana na yandi dikabu yai ya mfunu. Ebuna nki nge ke yindula kana mwana yai kupusa velo yango kisaka-saka, kubula muntu, mpi kulwadisa yandi? Inki mutindu tata yai ta kudiwa?

² Yehowa kele muntu yina ke pesaka “konso dikabu ya mbote mpi konso kado ya kukuka.” (Yakobo 1:17) Makuki na beto ya kutuba kele mosi na kati ya makabu na yandi ya mbote. Dikabu ya kutuba ke sadisaka beto na kubasisa bangindu mpi mawi na beto. Beto ke tubaka mambu yina ke sadisaka bantu mpi yina ke pusaka bo na kudiwa mbote. Ata mpidina, mambu yina beto ke tubaka lenda pesa mpi bantu ya nkaka mpasi.

³ Mambu ya beto ke tubaka ke vandaka ti ngolo mingi, mpi Yehowa ke longaka beto mutindu ya kusadila mbote dikabu na beto ya kutuba. Yandi ke songa beto nde: “Ata ngogo mosi ve ya kupola kubasika na munoko na beno, kansi beno basisa kaka mambu ya mbote sambu na kutunga bantu yina kele na mfunu na yo, sambu yo pesa bawi mambu yina kele mfunu.” (Baefezo 4:29) Beto tadila mutindu  beto lenda sadila dikabu yai ya Nzambi na mutindu yina ta pesa yandi kiese mpi ta pesa bantu ya nkaka kikesa.

4, 5. Bingana yina kele na Biblia ke longa beto nki na yina me tala ngolo ya mambu yina beto ke tubaka?

⁴ Mambu yina beto ke tubaka ke vandaka ti ngolo, yo yina beto fwete keba na mambu yina beto ke tuba mpi na mutindu beto ke tuba yo. Bingana 15:4 ke tuba nde: “Ludimi ya pima kele nti ya luzingu, kansi kutuba ya nioka-nioka ke katulaka kivuvu.” Kaka mutindu nti ya kitoko ke pesaka madidi mpi luzingu, bangogo ya mbote ke lembikaka muntu yina ke wa. Kansi, bangogo ya mbi ke pesaka bantu ya nkaka mpasi mpi yo ke salaka nde bo kudiwa mbote ve.—Bingana 18:21.

⁵ Bingana 12:18 ke tuba nde: “Kutuba kukonda kuyindula kele bonso kulwadisa muntu na mbele ya bitumba.” Bangogo ya mbi lenda pesa mpasi mpi kubebisa kinduku. Ziku nge me yibuka ntangu muntu mosi tubilaka nge mambu ya mbi mpi pesaka nge mpasi mingi kibeni. Kansi, kingana yai ke tuba diaka nde: “Ludimi ya bantu ya mayele ke belulaka.” Kutuba mambu ya mbote lenda belula ntima yina kele na mpasi mpi kuyidika kinduku yina mavwanga me bebisaka. (Tanga Bingana 16:24.) Kana beto ke zaba nde mambu ya beto ke tubaka ke vandaka ti bupusi na bantu ya nkaka, beto ta tuba yo na mayele yonso.

6. Sambu na nki yo kele mpasi na kuyala mambu yina beto ke tubaka?

⁶ Kikuma ya nkaka ya kuvanda mayele na mambu yina beto ke tuba kele nde beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka. Biblia ke tuba nde, “mabanza ya ntima ya muntu kele mbi,” mpi mbala mingi mambu yina beto ke tubaka ke monisaka mambu yina kele na ntima na beto. (Kuyantika 8:21; Luka 6:45) Yo lenda vanda mpasi kibeni sambu beto  yala mambu yina beto ke tubaka. (Tanga Yakobo 3:2-4.) Ata mpidina, beto fwete landa kutomisa mutindu na beto ya kusolula ti bantu.

7, 8. Inki mutindu mambu ya beto ke tuba lenda vanda ti bupusi na kinduku na beto ti Yehowa?

⁷ Beto fwete keba mpi na mambu yina beto ke tubaka sambu Yehowa ta sambisa beto sambu na mambu yina beto ke tubaka mpi na mutindu beto ke tubaka yo. Yakobo 1:26 ke tuba nde: “Kana muntu ke yindula nde yandi ke sambilaka Nzambi kansi yandi ke kangaka ve ludimi na yandi, yandi ke kusa ntima na yandi mosi, mpi lusambu na yandi kele ya mpamba.” Ngogo ya kisina yina bo me balula “ya mpamba” lenda tendula mpi “mfunu ve.” (1 Bakorinto 15:17) Yo yina, kana beto keba ve na mambu yina beto ke tubaka, beto lenda bebisa to nkutu kufwa kinduku na beto ti Yehowa.—Yakobo 3:8-10.

⁸ Ya kieleka, beto kele ti bikuma ya mbote ya kuvanda mayele na yina me tala mambu yina beto ke tubaka mpi mutindu beto ke tubaka yo. Sambu beto sadila dikabu na  beto ya kutuba na mutindu yina Yehowa ke zolaka, beto fwete zaba mambu yina beto fwete tuba ve.

9, 10. (a) Bubu yai mambu ya nki mutindu bantu mingi ke tubaka? (b) Sambu na nki beto ke buyaka kutuba mambu ya nsoni?

⁹ Bubu yai bantu mingi ke tubaka mambu ya nsoni to ya mvindu. Bantu mingi ke monaka nde bo fwete sala lusilu to kusadila bangogo ya mbi sambu bantu kubakisa mambu ya bo ke tuba. Mbala mingi, bantu yina ke salaka bansaka ya kusekisa bantu ke salaka bansaka ya mvindu mpi ke tubaka mambu ya nsoni sambu na kusekisa bantu. Kansi, ntumwa Polo tubaka nde: “Beno fwete losa mambu yina yonso ntama ti beno: nganzi, makasi, mambu ya mbi, mafingu, mpi mambu ya nsoni ya ke basika na munoko na beno.” (Bakolosai 3:8) Yandi tubaka diaka nde Bakristu ya kieleka fwete “tubila nkutu ve . . . mambu ya nsoni sambu na kusekisa.”—Baefezo 5:3, 4.

¹⁰ Mambu ya nsoni ke pesaka ve Yehowa mpi bantu yina ke zolaka yandi kiese. Yo kele ya mvindu. Na Biblia, “mambu ya mvindu” kele na kati ya “bisalu ya nitu.” (Bagalatia 5:19-21) “Mambu ya mvindu” lenda tendula mpi masumu ya mutindu na mutindu, mpi kikalulu mosi ya mvindu lenda nata na kikalulu ya nkaka ya mvindu. Kana muntu me kuma ti kikalulu ya kutuba mambu ya mvindu mpi ya nsoni kibeni mpi ke buya kuyambula yo, yo lenda vanda kidimbu ya ke monisa nde yandi fwete bikala diaka ve na dibundu.—2 Bakorinto 12:21; Baefezo 4:19; tala Noti 23.

11, 12. (a) Kutonga na mutindu ya mbi kele nki? (b) Sambu na nki beto fwete buya kukusila muntu ya nkaka makambu?

¹¹ Diaka, beto fwete buya kutonga na mutindu ya mbi. Yo kele mbi ve na kutudila bantu ya nkaka dikebi mpi na kutubila mambu ya me tala banduku mpi bantu ya dibuta. Ata na mvu-nkama ya ntete, Bakristu ya ntete vandaka kuzola  kuzaba mutindu bampangi na bo vandaka mpi mambu yina bo lendaka kusala sambu na kusadisa bo. (Baefezo 6:21, 22; Bakolosai 4:8, 9) Kansi, yo kele mpasi ve nde ntangu beto ke tuba mambu ya me tala bantu ya nkaka, beto kuma kutonga bo na mutindu ya mbi. Kana beto ke tubila-tubila mambu yango, beto lenda tuba mambu yina kele ve masonga mpi kutuba mambu yina yo lombaka ve nde beto tuba. Kana beto keba ve, masolo yai ya mbi lenda kuma mambu ya luvunu to kukusila bantu makambu. Bafarize kusilaka Yezu makambu ntangu bo fundaka yandi na mambu yina yandi salaka ve. (Matayo 9:32-34; 12:22-24) Kukusila muntu makambu ke bebisaka lukumu na yandi, ke nataka kuswana ti mpasi mpi yo ke bebisaka kinduku.—Bingana 26:20.

¹² Yehowa ke zolaka nde beto sadila bangogo na beto sambu na kusadisa bantu ya nkaka mpi kupesa bo kikesa, kansi ve sambu na kukumisa banduku bambeni. Yehowa ke mengaka bantu yina ke “basisaka kuswana na kati ya bampangi.” (Bingana 6:16-19) Satana Diabulu kele muntu ya ntete yina kusilaka bantu makambu, sambu yandi kusilaka Nzambi makambu. (Kusonga 12:9, 10) Bubu yai na nsi-ntoto, bantu mingi ke tubaka mambu ya luvunu sambu na bantu ya nkaka. Kansi, mambu yai fwete salama ve na dibundu ya Bukristu. (Bagalatia 5:19-21) Yo yina, beto fwete vanda mayele na mambu yina beto ke tuba mpi beto fwete yindula ntangu yonso na ntwala ya kutuba. Na ntwala nde nge tubila diambu mosi ya me tala muntu ya nkaka, nge fwete kudiyula nde: ‘Keti mambu yina mono ke zola kutuba kele ya masonga? Keti yo kele mbote? Keti yo ke sadisa? Keti mono ta zola nde muntu yina mono ke tubila kuwa mambu yina mono ke tuba? Inki mutindu mono zolaka kudiwa kana muntu ya nkaka tubaka mambu yai sambu na mono?’—Tanga 1 Batesalonika 4:11.

13, 14. (a) Mafingu lenda sala nde bantu kudiwa nki mutindu? (b) Kufinga kele nki? Sambu na nki beto fwete buya kufinga bantu?

 ¹³ Bantangu ya nkaka, beto yonso ke tubaka mambu yina ke pesaka beto mpasi na nima. Ata mpidina, beto ke zolaka ve kukuma ti kikalulu ya kutuba mambu ya mbi to ya nku sambu na bantu ya nkaka. Mafingu kele ve ti kisika na luzingu na beto. Polo tubaka nde: “Beno katula na kati na beno kimbeni ya ngolo ya mitindu yonso, makasi, nganzi, makelele, [mpi] mafingu.” (Baefezo 4:31) Ba Biblia ya nkaka ke balulaka “mafingu” na “bangogo ya mbi” mpi “bangogo ya ke lwadisa.” Mafingu ke katulaka bantu lukumu mpi yo ke salaka nde bo kudimona kukonda mfunu. Mbala mingi bana ke kudiyangisaka kukonda mpasi, yo yina beto fwete keba kibeni na kutubila bo ve bangogo yina ke lwadisa bo.—Bakolosai 3:21.

¹⁴ Biblia ke kebisa beto kibeni na yina me tala mafingu. Kufinga ke tendula kuvweza bantu ya nkaka ti ngindu ya kulwadisa bo. Yo ta vanda kibeni mpasi kana muntu mosi ke sadila nkwelani to bana na yandi mambu mutindu yai! Ya kieleka, kana muntu ke buya kuyambula kufinga bantu ya nkaka, yandi fwete bikala diaka ve na dibundu. (1 Bakorinto 5:11-13; 6:9, 10) Mutindu beto tubilaka yo, kana beto ke tuba mambu ya nsoni, ya luvunu to ya mbi, beto ta bebisa kinduku na beto ti Yehowa mpi ti bantu ya nkaka.

15. Kutuba mambu ya nki mutindu ke kumisaka ngolo kinduku?

¹⁵ Inki mutindu beto lenda sadila dikabu na beto ya kutuba na mutindu yina Yehowa ke zolaka? Ata Biblia ke songaka beto kibeni ve mambu yina beto fwete tuba to yina beto fwete tuba ve, yo ke songaka beto na kutuba “kaka mambu ya mbote sambu na kutunga.” (Baefezo 4:29) Mambu yina ke tungaka ke vandaka ya bunkete, ya mbote, mpi ya masonga. Yehowa ke zolaka nde beto tuba mambu yina ke pesa bantu kikesa mpi ke sadisa bo. Yo lenda vanda mpasi.  Yo ke lombaka bikesa sambu na kutuba mambu ya mbote, kansi yo ke vandaka pete na kutuba mambu ya nku mpi ya kukonda kuyindula. (Tito 2:8) Beto tadila mwa mitindu yina beto lenda tuba mambu yina ke tunga bantu.

16, 17. (a) Sambu na nki beto fwete sikisa bantu ya nkaka? (b) Banani beto fwete sikisa?

¹⁶ Yehowa ti Yezu ke sikisaka kibeni bantu. Beto fwete landa mbandu na bo. (Matayo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Kusikisa muntu na mutindu yina ta pesa yandi kibeni kikesa ke lombaka kuyindula na ntwala mpi kutudila yandi dikebi. Bingana 15:23 ke tuba nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote—yo ke vandaka mbote kibeni!” Beto ke bakaka kikesa kana muntu me sikisa beto na masonga yonso sambu na kisalu na beto ya ngolo to kana yandi me monisa kiese sambu na mambu yina beto me sala.—Tanga Matayo 7:12; tala Noti 27.

¹⁷ Kana nge me kuma ti kikalulu ya kusosa mambu ya mbote na bantu ya nkaka, yo ta vanda mpasi ve na kusikisa bo na masonga yonso. Mu mbandu, ziku nge me mona nde mpangi mosi na dibundu na beno ke yidikaka mbote badiskure na yandi to ke salaka bikesa ya kupesa komantere na balukutakanu. Leke mosi ke nwanina kieleka na nzo-nkanda, to mbuta mosi ke samunaka mbala na mbala. Kutuba mambu ya ke monisa kiese na nge lenda vanda kaka mambu yina bo kele na yo mfunu. Diaka, yo kele kibeni mfunu nde bakala kusonga nkento na yandi nde yandi ke zolaka yandi mpi ke sepelaka ti yandi. (Bingana 31:10, 28) Kaka mutindu banti ke vandaka ti mfunu ya ntangu mpi masa, bantu ke vandaka ti mfunu ya kumona nde bo ke sepela ti bo. Yo kele kibeni masonga sambu na bana. Sosa mabaku ya kusikisa bo sambu na bikalulu na bo ya mbote mpi bikesa yina bo ke sala. Kusikisa bo lenda pesa bo diaka kikesa ya mingi mpi kivuvu mpi yo lenda pusa bo na kusala diaka ngolo sambu na kusala mambu ya mbote.

18, 19. Sambu na nki beto fwete sala ngolo sambu na kupesa bantu ya nkaka kikesa mpi kulembika bo? Inki mutindu beto lenda sala yo?

 ¹⁸ Beto ke landaka mbandu ya Yehowa kana beto ke pesa bantu ya nkaka kikesa mpi ke lembika bo. Yandi ke kudiyangisaka mingi sambu na “bantu ya kukonda mfunu” mpi “bantu yina ke niokwama.” (Yezaya 57:15) Yehowa ke zolaka nde beto “landa kupesana kikesa” mpi beto tubila “bantu ya kele na mawa na mutindu ya ke lembika.” (1 Batesalonika 5:11, 14) Kana beto ke sala mutindu yai, yandi ke monaka mpi ke sepelaka ti bikesa na beto.

¹⁹ Nge lenda mona nde muntu mosi na dibundu me lemba to ke niokwama na mabanza. Inki nge lenda tuba sambu na kusadisa yandi? Ziku nge ta kuka ve kumanisa  diambu yina, ata mpidina nge lenda sala mambu yina ta monisa yandi nde nge ke tudilaka yandi dikebi. Mu mbandu, nge lenda yilama sambu na kulutisa ntangu ti yandi. Nge lenda tangila yandi verse mosi ya Biblia ya ke pesa kikesa mpi nkutu kusamba ti yandi. (Nkunga 34:18; Matayo 10:29-31) Nge fwete ndimisa bantu ya mutindu yai nde bampangi na dibundu ke zolaka bo. (1 Bakorinto 12:12-26; Yakobo 5:14, 15) Diaka, tuba na mutindu yina ke monisa kibeni nde nge ke kwikilaka kibeni na mambu ya nge ke tuba.—Tanga Bingana 12:25.

20, 21. Inki ke salaka nde bantu kundima bandongisila kukonda mpasi?

²⁰ Beto ke tungaka mpi bantu ya nkaka kana beto ke pesa  bo bandongisila ya mbote. Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka beto yonso ke vandaka na mfunu ya bandongisila. Bingana 19:20 ke tuba nde: “Wa ndongisila mpi ndima ndola, sambu nge kuma mayele na bilumbu ke kwisa.” Kaka bankuluntu ve bantu lenda pesa bandongisila. Bibuti fwete twadisa bana na bo. (Baefezo 6:4) Mpi bampangi-bankento lenda pesana bandongisila ya mbote. (Tito 2:3-5) Sambu beto ke zolaka bampangi na beto, beto fwete sosa kuzaba kana bandongisila yina beto ke pesa ta sala nde bo kudiwa mbote ve. Inki lenda sadisa beto?

²¹ Ziku nge me yibuka ntangu muntu mosi pesaka nge mwa bandongisila ya mbote na mutindu yina vandaka mpasi ve na kundima. Inki kumisaka bandongisila yango mbote? Ziku nge bakisaka nde muntu yina vandaka kibeni kutudila nge dikebi. To mbala ya nkaka yandi tubilaka nge na mutindu ya mbote mpi na zola yonso. (Bakolosai 4:6) Ziku yandi bakaka bandongisila yango na Biblia. (2 Timoteo 3:16) Yo vanda beto me baka bandongisila yango mbala mosi na Biblia to ve, bandongisila yonso fwete katuka na Biblia. Ata muntu mosi ve fwete pusa bantu ya nkaka na kundima bangindu na yandi to kusadila na mutindu ya mbi baverse ya Biblia sambu na kundimisa bantu bangindu na yandi. Kuyibuka mutindu bo pesaka nge bandongisila lenda sadisa nge ntangu nge ke pesa bantu ya nkaka bandongisila.

22. Inki mutindu nge ta zola kusadila dikabu na nge ya kutuba?

²² Makuki ya kutuba kele dikabu ya Nzambi. Zola na beto sambu na yandi ke pusaka beto na kusadila yo na mutindu ya mbote. Kuvila ve nde bangogo kele ti ngolo ya kubebisa to ya kutunga. Yo yina, bika beto sala yonso na kusadila bangogo na beto sambu na kupesa bantu ya nkaka kikesa.