Yo vanda nge ke salaka kisalu ya maboko to ya biro, nge fwete zaba nde ‘kana nge sala kisalu, nge ta baka mambote.’ (Bingana 14:23) Inki mambote? Kisalu ya ngolo ke sadisaka beto na kulungisa bampusa na beto ya kinsuni. Yo kele kieleka nde Nzambi me silaka na kulungisa bampusa ya bantu yina ke sambilaka yandi na masonga yonso. (Matayo 6:31, 32) Kansi, yandi ke zolaka mpi nde beto sala kisalu ya ngolo sambu na kuzwa bima ya kuzingila.—2 Batesalonika 3:10.

Yo yina, beto lenda mona kisalu na beto bonso mwaye ya kulungisa bampusa na beto. Kisalu ke sadisaka beto mpi na kulungisa mikumba na beto. Joshua, mwana-bakala ya bamvula 25 ke tuba nde: “Kana nge mosi ke lungisa bampusa na nge, yo ke pesaka kiese. Kana nge ke sumba bima ya nge kele na yo mfunu, pana kisalu na nge ke lungisa lukanu na yo.”

Diaka, kusala kisalu ya ngolo ke pesaka beto lukumu. Kisalu ya ngolo ke vandaka kaka mpasi. Kana beto ke kudiyala mpi ke kangama ngolo na kisalu na beto, ata kisalu yango ke monana mpasi to yo ke lembisa, beto lenda vanda na kiese ya kuzaba nde beto ke zitisa munsiku ya kuzanguka. Mpi beto me nungaka kikalulu ya bumolo. (Bingana 26:14) Na mutindu yai, kisalu ke natilaka beto kiese. Aaron ya beto tubilaka na disolo ya me luta ke tuba nde: “Mono ke waka mbote na nima ya kusala kisalu kilumbu ya mvimba. Mono lenda lemba mpi bantu lenda mona ve kisalu ya mono me sala, kansi mono ke zabaka nde mono me sala kima mosi.”

Biblia ke kumisaka bakala yina kele “ngolo na kisalu na yandi” mpi nkento yina ke monaka kiese na kusala ti maboko na yandi. (Bingana 22:29; 31:13) Ya kieleka, muntu ke kumaka ve ti makuki ya kusala kisalu na mbala mosi. Bantu fioti mpamba ke zolaka kusala kisalu yina bo ke zabaka mbote ve. Ziku, kikuma yai ke pusaka bantu mingi na kusepela ve ti kisalu na bo mpi bo ke salaka ve kikesa sambu na kuzaba kisalu yango.

Na kutuba ya mbote, muntu lenda sepela ti bisalu yonso kana yandi ke sala yo ti mabanza ya mbote disongidila kana yandi me kudipesa na kulonguka mutindu ya kusala yo mbote-mbote. William, toko mosi ya bamvula 24, ke tuba nde: “Kana nge me kudipesa na kisalu mosi mpi nge me mona mbutu na yo, yo ke pesaka kiese. Nge ta sala ve kisalu yango zulu-zulu mpi nge ta sala yo ve kaka na kiteso ya bo me lomba nge.”

Kuyindula kaka ve mbongo ya nge ta zwa, kansi kudiyula nde: ‘Sambu na nki kisalu yai kele mfunu? Inki ta salama kana mono sala yo ve to kana mono sala yo mbote ve? Inki mutindu kisalu na mono ke natilaka bantu ya nkaka mambote?’

Yo kele mbote mpenza na kuyindula ngiufula ya nsuka sambu kisalu ke pesaka kiese ntangu beto ke mona mutindu bantu ya nkaka ke bakila yo mambote. Yezu tubaka nde: “Kiese ke vandaka mingi na kupesa kuluta na kubaka.” (Bisalu 20:35) Katula bantu ya ke bakilaka kisalu na beto mambote, mu mbandu, bakiliya mpi bamfumu na beto ya kisalu, bantu ya nkaka mpi ke bakilaka kisalu na beto mambote. Bantu yango kele bantu ya dibuta na beto mpi bantu ya kele na mfunu ya lusadisu.

Bantu ya dibuta na beto. Kana mfumu ya dibuta ke sala kisalu ya ngolo sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na yandi, yandi ke natilaka bo mambote na mitindu zole. Ya ntete, yandi ke salaka nde dibuta na yandi kuzwa bima ya kinsuni, mu mbandu, madia, bilele mpi nzo. Yandi ke lungisaka mukumba yina Nzambi me pesaka yandi disongidila ‘kulungisa bampusa ya bantu na yandi.’ (1 Timoteo 5:8) Ya zole, muntu ya ke salaka kisalu ya ngolo ke longaka bantu ya dibuta na yandi mfunu ya kusala ngolo. Shane ya beto me tubila na disolo ya me luta ke tuba nde: “Papa ke pesaka mbandu ya mbote mutindu yandi ke salaka kisalu mbote. Yandi ke vandaka masonga mpi ke salaka kisalu ya sharpantie luzingu na yandi ya mvimba. Mbandu na yandi me sadisaka mono na kusala kisalu ya maboko mpi mono ke salaka bima yina bantu ya nkaka ke sadilaka.”

Bantu ya kele na mfunu ya lusadisu. Ntumwa Polo longisilaka Bakristu na ‘kusala kisalu ya ngolo na mpila nde bo zwa kima ya kupesa muntu yina me konda.’ (Baefezo 4:28) Kana beto ke sala kisalu ya ngolo sambu na kulungisa bampusa na beto mpi ya dibuta na beto, beto lenda sadisa mpi bantu yina kele na mfunu ya lusadisu. (Bingana 3:27) Yo yina, kisalu ya ngolo lenda sadisa beto na kubaka kiese ya ke katukaka na kupesa.

Na Disolo ya Yezu na Zulu ya Ngumba, yandi tubaka nde: “Kana muntu mosi ya kele na kiyeka kulomba nge na ngolo na kusala kilometre mosi, sala bakilometre zole ti yandi.” (Matayo 5:41) Inki mutindu nge lenda sadila munsiku yai na kisalu na nge? Na kisika ya kusala kaka kisalu yina bo me lomba nge, sosa mabaku ya kusala diaka mingi. Baka lukanu; sala ngolo sambu na kusala kisalu na nge mbote-mbote mpi nswalu. Vanda na kiese ya kusala mambu ya fioti-fioti yina kisalu na nge ke lomba.

Kana nge ke sala kisalu kuluta yina bo ke lomba nge, ntembe kele ve nde nge ta sepela ti kisalu na nge. Sambu na nki? Sambu nge mosi ke twadisa yo. Nge ke sala mingi sambu nge mosi me zola kansi ve sambu muntu mosi ke pusa nge. (Filemoni 14) Na diambu yai, beto ke yibuka munsiku yina kele na Bingana 12:24: “Kudipesa na kisalu ke kumisaka muntu muntu ya nene, kansi bumolo ke kumisaka muntu mpika.” Ya kieleka, bantu fioti mpamba na kati na beto ta kuma bampika to bo ta pusa bo na kusala kisalu na kingolo-ngolo. Muntu ya ke sala kaka kisalu ya bo me lomba yandi lenda kudiwa bonso nde yandi me kuma mpika to yandi kele na nsi ya kiyeka ya bantu ya nkaka. Kansi, muntu ya ke sala kisalu kuluta yina bo me lomba yandi ke salaka mingi sambu yandi me zola mpi ke twadisaka luzingu na yandi yandi mosi. Yandi ke vandaka mfumu ya kisalu na yandi.

Kisalu ya ngolo kele mfunu, kansi beto fwete zaba mpi nde luzingu me suka kaka ve na kisalu. Biblia ke siamisaka beto na kusala kisalu ya ngolo. (Bingana 13:4) Kansi, yo ke longisila beto ve na kusala kisalu kuluta ndilu. Mukanda ya Longi 4:6 ke tuba nde: “Kuluta mbote na diboko mosi nge zwa ndambu ya mambote na ngemba yonso, kansi mbote ve na kufulusa maboko yonso zole na kisalu mingi ya mpamba; yonso kele kaka mupepe.” Inki dilongi beto ke baka na verse yai? Muntu ya ke salaka kisalu kuluta ndilu lenda baka ve mambote ya kisalu na yandi kana kisalu yango ke dia yandi ntangu yonso mpi ke manisa ngolo na yandi. Diaka, kisalu yango ta vanda diaka ve mfunu mpi yo ta vanda bonso muntu ke landa mupepe.

Biblia lenda sadisa beto na kusala kisalu ti bukati-kati. Ata yo ke zabisa beto nde beto fwete kudipesa na kisalu, yo ke longisilaka beto mpi na ‘kuzikisa mambu ya kuluta mfunu.’ (Bafilipi 1:10) Inki kele mambu ya kuluta mfunu? Mambu ya kuluta mfunu kele kulutisa ntangu ti dibuta mpi banduku. Kansi, mambu ya kuluta diaka mfunu kele mambu ya kimpeve, mu mbandu kutanga Ndinga ya Nzambi mpi kuyindulula yo.

Ntembe kele ve nde bantu ya ke vandaka ti bukati-kati na luzingu ke sepelaka mingi ti kisalu na bo. William ya beto me tubila na zulu ke tuba nde: “Mfumu na mono ya ntama ya kisalu ke pesaka mbandu ya mbote sambu yandi ke salaka kisalu mbote. Yandi ke salaka kisalu ngolo mpi ke vandaka ti bangwisana ya mbote ti bakliya na yandi sambu na kisalu na yandi ya mbote. Konso kilumbu na nsuka ya kisalu, yandi ke bikaka kisalu mpi ke tulaka dikebi na dibuta mpi na lusambu na yandi. Keti nge me zaba? Yandi kele muntu ya kiese!”