Keti Yo Kele Mpenza Kukonda Masonga?

“Soba fyoti rapore ya aksida ya nge salaka, mpi mambu yonso tavanda mbote sambu na nge.”

“Bamfumu ya kefutisaka mpaku fwete zaba ve mambu yonso.”

“Kima ya mfunu kele nde bo kanga nge ve.”

“Sambu na nki kusumba na ntangu nge lenda zwa yo ya ofele?”

NGE lenda wa bangogo ya mutindu yai kana nge lomba bandongisila na mambu ya metala mbongo. Yo kemonana nde bantu yankaka kevandaka dezia ti “mwaye” ya kuyidika mambu yonso. Ngyufula kele yai, Keti bamwaye yina kele mpenza ya masonga?

Kukonda masonga kemonanaka mingi bubu yai ya bantu kemonaka mbala mingi nde kukusa, kuyiba na ekzame, mpi kuyiba kele mitindu ya mbote ya kubuya kubaka ndola, ya kuzwa mbongo mingi, to ya kukwenda na ntwala. Mbala mingi bantu ya lukumu ya nsi-ntoto kepesaka ve mbandu ya mbote na yina metala masonga. Na nsi mosi ya Eropa, mambu ya kuyiba mbongo mpi kusadila mbongo ya kompani sambu na mambote ya muntu yandi mosi kumataka na 85 na kati ya nkama banda na mvu 2005 tii na mvu 2006. Mpi dyambu yai ketadila ve bambandu mingi ya fyoti ya kukonda masonga, yina bantu yankaka kebingaka nde bifu ya kukonda mfunu, to “masumu ya fyoti.” Ziku yo yitukisaka ve bantu na kumona nde bantwadisi ya mumbongo mpi ya politiki kuvandaka mpi na kati ya bantu yina kusalaka mambu ya mbi kibeni, bayina kusadilaka badiplome ya luvunu sambu na kukwenda na ntwala na kisalu na bo.

Kansi, ata kukonda masonga mefuluka na nsi-ntoto, bantu mingi kezolaka kusala mambu yina kele ya mbote. Yo fwete vanda nde nge kele mosi na kati na bo. Ziku sambu nge kezolaka Nzambi, nge kezolaka kusala mambu yina kele mbote na meso na yandi. (1 Yoane 5:3) Nge lenda kudiwa bonso ntumwa Polo, yina kusonikaka nde: “Beto kendima nde beto kele na kansansa ya masonga, sambu beto kezola kuditambusa na masonga na mambu yonso.” (Baebreo 13:18, NW) Sambu na kikuma yina, beto kelomba nge na kutadila mwa mambu yina lenda meka mpusa ya muntu mosi ya kuditambusa “na masonga na mambu yonso.” Beto tatadila mpi minsiku ya Biblia yina lenda sadisa na bantangu ya mutindu yai.

Nani Fwete Futa Sambu na Aksida?

Kilumbu mosi ntangu yandi vandaka kunata kaminio, Lisa, * leke mosi ya nkento, kusalaka foti mpi yandi kwendaka kututana ti kaminio yankaka. Ata muntu mosi ve kulwalaka, kansi bakaminio yonso zole kubebaka. Na insi na bo, bashofere ya baleke kefutaka mbongo mingi sambu na asiranse, mpi ntalu yina ya mbongo kemataka na nima ya konso aksida. Sambu Gregor, kisoni ya Lisa ya mbuta kuvandaka ti yandi na kaminio, nduku mosi kuzabisaka Lisa na kusonika na rapore nde Gregor muntu vandaka kunata kaminio. Na mutindu yina, Lisa lendaka kubuya kufuta mbongo mingi sambu na asiranse. Yo monanaka nde dibanza yina kuvandaka ya mayele. Inki Lisa fwete sala?

 Bakompani ya asiranse kesadilaka mbongo yina bantu kefutaka sambu na asiranse sambu na kufuta ba aksida. Yo yina, kana Lisa kulandaka dibanza ya nduku na yandi, yo zolaka kusala nde bantu yankaka kufuta mbongo mingi ya asiranse na kisika na yandi. Yandi zolaka kaka ve kusala rapore ya luvunu kansi yandi zolaka mpi kuyiba bantu yankaka. Yo kele mutindu mosi sambu na bantu yina ketubaka mambu ya luvunu sambu mbongo ya asiranse na bo kumata.

Kana bo mekanga muntu na mambu ya kukonda masonga ya mutindu yai, bo kepesaka yandi ndola ya ngolo. Kansi beto kekuta kikuma ya kuluta mfunu ya kubuya kukonda masonga na Ndinga ya Nzambi. Nsiku mosi na kati ya Bansiku Kumi ketuba nde: “Kuyiba ve.” (Kubasika 20:15) Ntumwa Polo kuvutukilaka nsiku yai sambu na Bakristu. Yandi tubaka nde: “Muntu yina vandaka kuyiba, yandi kuyiba diaka ve.” (Efezo 4:28) Kana nge kezitisa Ndinga ya Nzambi na mambu yai ya metala asiranse, nge kebuya kusala dyambu mosi ya Nzambi kebedisaka. Nge fwete monisa mpi zola ti luzitu sambu na bansiku ya Nzambi mpi sambu na nkweno.​—Nkunga 119:97.

“Beno Pesa Bima ya Kaisali na Kaisali”

Peter kele muntu ya mumbongo. Muntu na yandi mosi ya kebumbaka mbongo kezabisa yandi nde yandi lomba nde leta kukulumusa mpaku na yandi sambu yandi “sumbaka” ba ordinatere ya ntalu mingi. Kusumba ba ordinatere yina kele dyambu ya mbote sambu na muntu ya mumbongo bonso Peter. Ata Peter kusumbaka ve baordinatere, guvernema zolaka kusala ve bansosa sambu na kuzaba dyambu yina. Kukulumusa ntalu ya mpaku zolaka kusadisa Peter na kubumba mbongo mingi. Inki yandi fwete sala? Inki lenda twadisa yandi na ntangu yandi kebaka desizio?

Ntumwa Polo kuzabisaka Bakristu ya bilumbu na yandi nde: “Konso muntu fweti lemfuka na bamfumu ya leta . . . Beno pesa na konso muntu konso kima yina ya beno fweti pesa: beno futa mpaku  na bantu yina ya beno fweti futa mpaku.” (Roma 13:1, 7) Bantu yina kezola nde Nzambi kundima bo kefutaka bampaku yonso yina bamfumu kelombaka bo. Na ndambu yankaka, kana nsiku kepesa bantu mosi buna to bantu ya mumbongo nzila ya kufuta mpaku ya fyoti, yo kele ve mbi na kulomba nde beto baka mambote ya mutindu yai kana beto mefwana na kubaka yo na kuwakana ti nsiku.

Yai kele mbandu yankaka ya ketadila kufuta mpaku. David kele sharpantie na kompani mosi. Kansi banduku mpi bamfinangani na yandi kelomba yandi na kusadila bo ba armware mpi bima yankaka sambu na banzo na bo, mpi yandi kesala yo na nima ya ntangu ya kisalu. Bo kepesa yandi mbongo mingi kuluta mbongo yina yandi kezwaka na kisalu na yandi, kansi bo kezola nde yandi sala kisalu yina kukonda kuzabisa leta mbongo yina bo kepesa yandi. Na mutindu yina, ata muntu mosi ve kebumba mambu ya kusonika ya ketala kisalu yina kesalama, mpi bo kefuta ve ata mpaku mosi. Bantu mingi keyindula nde dyambu yai kele mbote, sambu konso muntu kebaka mambote na ngidika yai. Sambu David kezolaka kusepedisa Nzambi, nki mutindu yandi fwete tadila kisalu yina mesalama kukonda kuzabisa yo na leta?

Ata bo lenda kanga ve muntu yina kesala kisalu ya mutindu yai, yandi kefuta ve mpaku yina guvernema kele na nswa ya kubaka. Yezu kulongisilaka nde: “Yo yina, beno pesa bima ya Kaisali na Kaisali, kansi bima ya Nzambi na” (NW) Nzambi. (Matayo 22:17-21) Yezu kutubaka bangogo yai sambu na kusungika mabanza ya bawi na yandi na yina metala kufuta mpaku. Bamfumu ya leta, yina Yezu kubingaka Kaisali, kemonaka nde mpaku kele kima yina mefwana nde bo baka. Yo yina, balongoki ya Kristu ketadilaka kufuta bampaku yonso bonso ntuma ya mekatuka na Masonuku.

Kuyiba na Ekzame

Marta, yina kele na nzo-nkanda, kele na kuyilama sambu na kusala ba ekzame ya nsuka. Sambu yandi fwete zwa matonsi mingi sambu na kuzwa kisalu ya mbote, yandi kelutisa bangunga mingi na kulonguka. Banduku na yandi yankaka ya nzo-nkanda mekudibongisa mpi​—kansi na mutindu yankaka. Bo tasadila bamashini, batelefone, mpi ba calculatrice sambu na kuyiba sambu bo baka matonsi mingi. Keti Marta kesala mambu yina “bantu yonso” ke na kusala sambu na kuzwa matonsi ya mbote?

Sambu kuyiba na baekzame kevandaka bisika yonso, bantu mingi keyindulaka nde yo kele ve mbi. Bo keyindulaka nde, “Kima ya mfunu kele nde bo kanga nge ve.” Kansi, Bakristu ya kyeleka kendimaka ve ngindu yai. Ata longi lenda mona ve bantu yina keyiba, kele ti muntu mosi yina kemona bo. Yehowa Nzambi mezaba mambu ya beto kesalaka mpi yandi talomba beto bakonti sambu na yo. Polo kusonikaka nde: “Muntu lenda bumbila Nzambi ata mambu mosi ve. Nzambi ke monaka bima yonso ti mambu yonso, sambu bima yonso ke monikaka pwelele, ya kukonda kubumbana, na meso na yandi. Mambu yonso ya beto me salaka, beto fweti songa yo kaka na Nzambi.” (Baebreo 4:13) Kuzaba nde Nzambi ketala beto sambu yandi ketulaka dikebi na mambu ya mbote ya beto kesalaka kele kikuma ya ngolo ya kuvanda masonga ntangu beto kesala ekzame, mpidina ve?

Nge Tasala Inki?

Lisa, Gregor, Peter, David, mpi Marta kumonaka bunene ya mambu yina bo kutanaka ti yo. Bo  bakaka lukanu ya kusala mambu na masonga yonso mpi na mutindu yina bo taninaka kansansa mpi bikalulu na bo ya mbote, yika mpi kwikama na bo. Inki nge tasala kana nge kutana ti mambu ya mutindu mosi?

Ziku banduku ya kisalu ti ya nzo-nkanda, mpi bamfinangani ketulaka ve dikebi na yina metala kukusa, kuyiba na ekzame, to kuyiba. Ya kyeleka, bo lenda sadila maseka sambu na kumeka kupusa nge na kusala mambu bonso bo. Inki lenda sadisa nge na kubaka desizio ya mbote ata nge kekutana ti bupusi ya kusala mambu kukonda masonga?

Kuvila ve nde, kusala na kuwakana ti luzolo ya Nzambi tasala nde beto vanda ti kansansa ya mbote mpi nde Nzambi kundima mpi kusakumuna beto. Ntotila Davidi kusonikaka nde: “Mfumu Nzambi, nani lenda kota na nzo na nge? Nani lenda bikala na ngumba na nge yai Sioni? Kele kaka muntu yina ke landaka luzolo ya Nzambi na mambu yonso, ke salaka mambu ya mbote ntangu yonso; yandi ke tubaka mambu ya kieleka, ke kusaka ve. . . . Muntu ya mutindu yai ke bwaka ve ata fioti.” (Nkunga 15:1-5) Kansansa ya mbote mpi kinduku ti Nzambi ya zulu kele na mbalu mingi kuluta konso mambote ya kinsuni yina beto lenda baka na kuvandaka kukonda masonga.

[Noti na Nsi ya lutiti]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 12]

“Muntu yina vandaka kuyiba, yandi kuyiba diaka ve.”

Kuzitisa bansiku ya Nzambi mpi zola ya nkweno kepusaka beto na kuvanda masonga na mambu ya metala asiranse

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 12]

“Beno pesa na konso muntu konso kima yina ya beno fweti pesa: beno futa mpaku na bantu yina ya beno fweti futa mpaku.”

Sambu Nzambi kundima beto, beto kefutaka bampaku yonso yina leta kelombaka

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 13]

‘Bima yonso kemonikaka pwelele, ya kukonda kubumbana, na meso ya Nzambi.’

Ata balongi lenda kanga beto ve ntangu beto keyiba, beto kezola kuvanda masonga na meso ya Nzambi

[Lupangu/Bifwanisu ya kele na lutiti 14]

Kimuyibi Yina “Kemonanaka Ve”

Nduku na nge kusumbaka programe mosi ya mpa ya ordinatere, mpi nge kezola kuvanda ti yo. Na kisika ya kusumba, yandi kesonga nge na kubumba mbongo na nge mpi yandi kesadila nge kopi mosi ya programe yango. Keti kusala mutindu yai kele kukonda masonga?

Ntangu bantu kesumbaka programe mosi ya ordinatere, bo kendimaka na kuzitisa bansiku yina bo kesonikaka na lisanse ya programe yango. Lisanse lenda pesa muntu ya mesumba programe yina nswa ya kutula yo mpi kusadila yo kaka na ordinatere mosi. Kana yo kele mutindu yina, kusala kopi ya programe yango sambu na muntu yankaka kefwaka bansiku yina bo mesonikaka na lisanse mpi yo kewakana ve ti bansiku ya leta. (Roma 13:4) Kusala bakopi ya mutindu yai kele mpi kuyiba, sambu yo keyiminaka muntu ya kele ti banswa na yo mbongo yina yandi kele ti nswa ya kubaka.​—Efezo 4:28.

Bantu yankaka lenda yindula nde, ‘Ata muntu mosi ve tazaba yo.’ Yo lenda vanda kyeleka kansi beto fwete yibuka bangogo yai ya Yezu: “Beno sala bantu ya nkaka mambu yonso yina ya beno zola nde bo sala beno.” (Matayo 7:12) Beto yonso kesepelaka nde bo pesa beto lufutu ya mefwana sambu na kisalu na beto mpi beto kezolaka nde bantu yankaka kusadila bima na beto ti luzitu. Yo yina, beto fwete sala mutindu mosi sambu na bankaka. Beto kebuyaka kimuyibi yina “kemonanaka ve,” bonso kubaka kima ya muntu mesala na mayele na yandi * yina kele ve kima na beto.​—Kubasika 22:6-8.

[Noti na Nsi ya Lutiti]