1-2. (a) Bingana 16:31 ke tuba nde beto fwete tadila bampangi ya minunu nki mutindu? (b) Beto ta pesa bamvutu na nki bangiufula?

DIAMA yina bo me yobisa ntete ve mpi yina bo me yidika ntete ve ke semaka ve mpi yo ke bendaka ve dikebi ya bantu. Yo yina kana muntu me mona yo mutindu yina, yandi lenda luta yo kukonda kuzaba nde yo kele ditadi ya ntalu kibeni.

² Bampangi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa kele bonso diama yina. Bo kele mfunu mingi. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde nsuki na bo ya mpembe kele bonso mpu ya kimfumu. (Tanga Bingana 16:31; 20:29) Kansi kukonda mpasi, beto lenda tudila bo ve dikebi. Kana baleke ke bakisa nde bampangi ya minunu kele mfunu mingi, bo ta baka mambote yina me luta bimvwama. Na disolo yai, beto ta pesa bamvutu na bangiufula yai ya tatu: Sambu na nki bampangi ya minunu ya ke kangamaka na Yehowa kele bonso bimvwama na meso na yandi? Sambu na nki bampangi ya minunu kele mfunu na dibundu ya Yehowa? Inki beto lenda sala sambu na kulonguka mambu mingi na bambandu na bo?

3. Mutindu Nkunga 92:12-15 ke monisa yo, sambu na nki bampangi ya minunu ya ke kangamaka na Yehowa kele mfunu mingi na meso na yandi?

³ Bampangi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa kele mfunu mingi na meso na yandi. Yandi ke zabaka kibeni kimuntu na bo ya kati, yandi ke zabaka bikalulu na bo ya mbote mpi yandi ke sepelaka ti yo. Yandi ke waka kiese ntangu bampangi ya minunu ke pesaka baleke mayele yina bo me bakaka na nsungi ya bamvula mingi yina bo ke sadilaka Yehowa na mutindu ya mbote. (Yobi 12:12; Bing. 1:1-4) Yehowa ke sepelaka mpi ti kikalulu na bo ya kukanga ntima. (Mal. 3:16) Bo ke kutanaka ti mambu ya mpasi na luzingu  na bo, kansi bo ke landaka kaka kukangama na Yehowa. Kivuvu na bo sambu na bilumbu ke kwisa kele ngolo kuluta mutindu yo vandaka ntangu bo yantikaka kulonguka kieleka. Yehowa ke zolaka bo sambu bo ke landa kulonga zina na yandi “ata na kimununu.”—Tanga Nkunga 92:12-15.

4. Inki fwete pesa bampangi ya minunu kikesa?

⁴ Kana nge me kuma mununu, zaba nde Yehowa ke vilaka ve kisalu yina nge salaka bamvula me luta. (Baeb. 6:10) Nge me longaka nsangu ya mbote na kikesa yonso mpi yo ke sepedisaka Tata na beto ya zulu. Nge me kangaka ntima na bampasi ya ngolo, nge me longaka bantu minsiku ya Biblia, nge me lungisaka mikumba ya nene na dibundu ya Yehowa mpi nge me pesaka bampangi ya nkaka formasio. Nge me salaka yonso sambu na kundima bansoba mingi yina me salamaka na dibundu ya Yehowa mpi nge me sadilaka yo. Nge me sadisaka bampangi yina vandaka kusala kisalu ya ntangu yonso mpi nge me pesaka bo kikesa. Yehowa ke zolaka nge mingi sambu nge ke kangamaka na yandi. Yandi ke tuba nde “yandi ta yambula ve bantu na yandi ya kwikama.” (Nk. 37:28) Yandi ke tuba diaka nde: “Tii kuna nsuki na beno ta kuma mpembe mono ta landa kubaka kilo na beno.” (Yez. 46:4) Yo yina, kuyindula ve nde sambu nge me kuma mununu, nge kele diaka ve mfunu na dibundu ya Yehowa. Ya kieleka, nge kele kaka mfunu mingi.

5. Inki bampangi ya minunu fwete vila ve?

⁵ Bampangi ya minunu lenda sala mambu mingi na dibundu ya Yehowa. Ata bo lenda vanda diaka ve ngolo, bo me zaba mambu mingi na bamvula yonso yina bo me sadila Yehowa. Yandi ke landaka kusadila bo na mitindu mingi, mutindu bambandu yai ya ke landa, ya ntama mpi ya bilumbu yai ke monisa yo.

6-7. Pesa bambandu ya minunu yina Biblia ke tubila, bayina Yehowa sakumunaka sambu bo kangamaka na yandi.

⁶ Biblia ke tubila bambandu ya mbote ya minunu yina sadilaka Yehowa na mutindu ya mbote mpi na kikesa yonso na kimununu na bo. Mu mbandu, Moize vandaka ti bamvula kiteso ya 80 ntangu yandi kumaka profete ya Yehowa mpi ntangu Yehowa ponaka yandi sambu yandi twadisa dikanda ya Izraele. Daniele landaka kuvanda kinati-nsangu ya Yehowa ata ntangu yandi kumaka ti bamvula kiteso ya 90 ti  ndambu. Mbala ya nkaka ntumwa Yoane mpi vandaka ti bamvula 90 ti ndambu ntangu yandi sonikaka mukanda ya Kusonga na nsadisa ya mpeve santu.

⁷ Bansadi mingi ya nkaka ya Yehowa ya minunu yina kangamaka na yandi zabanaka ve mingi mpi bantu vandaka kutudila bo ve dikebi. Kansi Yehowa tudilaka bo dikebi mpi yandi sakumunaka bo sambu bo kangamaka na yandi. Mu mbandu, Simeoni vandaka muntu “ya lunungu mpi ya ke waka Nzambi boma.” Biblia ke tubila yandi ve mingi kansi Yehowa zabaka yandi mbote mpi pesaka yandi dibaku ya kumona Yezu ntangu yandi vandaka bebe. Yehowa pesaka yandi mpi dibaku ya kutuba mambu yina ta salama ya me tala mwana, disongidila Yezu mpi mama na yandi. (Luka 2:22, 25-35) Beto tadila mpi mbandu ya Ana yina vandaka profete mpi mufwidi. Yandi vandaka ti bamvula 84 kansi yandi vandaka “kukonda ve na tempelo ata fioti.” Yehowa sakumunaka yandi sambu yandi vandaka kukwenda mbala na mbala na tempelo mpi yandi sadisaka Ana na kumona mpi Yezu ntangu yandi vandaka bebe. Simeoni ti Ana vandaka mfunu mingi na meso ya Yehowa.—Luka 2:36-38.

8-9. Inki bampangi-bankento yina babakala na bo me fwaka ke salaka sambu na kusadisa dibundu ya Yehowa?

⁸ Bubu yai, bampangi mingi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa kele bambandu ya mbote sambu na baleke. Beto baka mbandu ya mpangi Loïs Didur. Yandi vandaka ti bamvula 21 ntangu yandi kumaka mupasudi-nzila ya nene na Canada. Na nima, yandi ti bakala na yandi John salaka bamvula mingi na kisalu ya nziunga mpi bo sadilaka Yehowa na Betele ya Canada bamvula kuluta 20. Ntangu mpangi Loïs kumaka ti bamvula 58, bo lombaka yandi ti bakala na yandi na kukwenda kusala na Ukraine. Inki bo salaka? Keti bo tubaka nde bo kele minunu mpi bo ta kuka ve kusala na insi ya nkaka? Bo ndimaka kukwenda na Betele ya Ukraine mpi mpangi John kumaka kusala na Komite ya Filiale. Bamvula nsambwadi na nima, mpangi John fwaka mpi na nima ya lufwa na yandi, mpangi Loïs bakaka lukanu ya kulanda kusadila Yehowa na Betele ya Ukraine. Bubu yai yandi kele ti bamvula 81, yandi ke landa kusadila Yehowa mbote na dibuta ya Betele ya Ukraine mpi bampangi yonso ke zolaka yandi mingi.

⁹ Mbala ya nkaka bantu vandaka kutudila bampangi-bankento bonso mpangi Loïs yina babakala na bo me fwaka dikebi mingi ntangu babakala na bo vandaka na luzingu. Kansi na nima ya lufwa ya babakala na bo, mbala ya nkaka bantu ke tudilaka bo diaka ve dikebi mingi mutindu bo vandaka kutudila bo ntete. Ata mpidina, bo kele kaka mfunu mingi. Yehowa ke bakaka na valere bampangi-bankento yina me sadisaka babakala na bo bamvula mingi mpi bubu yai bo ke landa kaka kukangama na Yehowa. (1 Tim. 5:3) Bo ke pesaka mpi baleke kikesa.

10. Inki mbandu ya mbote mpangi Tony pesaka?

¹⁰ Bampangi mingi ya minunu yina me kangamaka na Yehowa, bayina ke zingaka bo mosi to ti bantu ya mabuta na bo yina kele ve Bambangi ya Yehowa kele mpi mfunu mingi. Beto baka mbandu ya mpangi Tony. Yandi bakaka mbotika  na Pennsylvanie na Étas-Unis na Augusti 1942 ntangu yandi vandaka ti bamvula 20. Ntangu fioti na nima ya kubaka mbotika, bamfumu ya luyalu songaka yandi na kukuma soda. Kansi yandi buyaka, yo yina bo tulaka yandi na boloko mpi yandi salaka bamvula zole ti ndambu kuna. Yandi ti nkento na yandi Hilda vandaka ti bana zole mpi bana yango kumaka Bambangi ya Yehowa. Bamvula mingi, mpangi Tony vandaka nkengi-ntwadisi ya mabundu tatu (bubu yai, beto me kumaka kubinga nde ntwadisi ya kimvuka ya bankuluntu) mpi yandi vandaka nkengi ya lukutakanu ya nziunga. Yandi vandaka kutwadisa balukutakanu mpi kulonguka Biblia ti bantu na boloko. Ntangu mpangi Tony lungisaka bamvula 98 yandi yambulaka ve kisalu ya Yehowa. Yandi ke landaka kusala yonso sambu na kusadila Yehowa ti bampangi na dibundu.

11. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke bakaka na valere bampangi ya minunu yina ke zingaka bo mosi?

¹¹ Inki mutindu beto lenda baka na valere bampangi ya minunu yina ke zingaka bo mosi to ti bantu ya mabuta na bo yina kele ve Bambangi ya Yehowa? Kana mpila kele bankuluntu lenda sadisa bo na kulanda balukutakanu mpi na kulonga nsangu ya mbote. Beto lenda kwenda kutala bo to kusolula ti bo na nzila ya video sambu na kutudila bo dikebi. Beto fwete tudila bampangi ya minunu yina ke zingaka ntama ti dibundu na bo dikebi ya mingi. Kana beto keba ve, beto lenda vila bampangi yina ya minunu. Ntangu beto ke solula ti bo, bankaka lenda kuka ve kutela beto mambu ya luzingu na bo. Kansi beto ta baka kikesa mingi kana beto ke baka ntangu ya kuyula bo bangiufula mpi ya kuwidikila bo ntangu bo ke songa beto kiese yina bo me bakaka na dibundu ya Yehowa.

12. Inki bampangi beto lenda mona na dibundu na beto?

¹² Beto lenda yituka na kuzaba nde na dibundu na beto, beto kele ti bambandu ya mbote ya bampangi ya minunu yina me kangamaka ngolo na Yehowa. Mpangi Harriette me sadilaka Yehowa mbote bamvula mingi na dibundu yina yandi vandaka na provense ya New Jersey, na Étas-Unis. Na nima, yandi kwendaka kuzinga ti mwana na yandi ya nkento. Bampangi ya dibundu ya kisika yina yandi kwendaka, bakaka ntangu ya kuzaba yandi mbote mpi bo bakisaka nde yandi vandaka mfunu mingi. Yandi pesaka bo kikesa ntangu yandi vandaka kutela bo masolo ya kisalu ya kulonga nsangu ya mbote ntangu yandi zabaka kieleka na bamvu 1925. Na ntangu yina, yandi vandaka kunata brosse ya kunikila meno na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote sambu yandi vandaka kuzaba nde bo lenda kanga yandi mpi yandi sala mwa bilumbu na boloko. Mu mbandu na 1933, bo kangaka yandi mpi bo tulaka yandi na boloko mbala zole. Mbala ya ntete, yandi salaka mposo mosi. Mbala ya zole, yandi salaka mpi mposo mosi. Bakala na yandi vandaka ve Mbangi ya Yehowa kansi yandi vandaka kusadisa yandi. Ntangu yandi vandaka na boloko, bakala na yandi vandaka kukeba bana na bo tatu. Ya kieleka, beto fwete baka na valere bampangi ya minunu yina ke kangamaka na Yehowa bonso mpangi Harriette.

13. Inki beto me longuka na yina me tala mfunu ya bampangi ya minunu na dibundu ya Yehowa?

¹³ Bampangi ya minunu kele mfunu na meso ya Yehowa mpi na dibundu na yandi. Bo me monaka mutindu Yehowa me sakumunaka dibundu na yandi na mitindu mingi mpi mutindu Yehowa me sakumunaka bo. Bo me bakaka malongi ya mfunu na bifu yina bo salaka. Tadila bo bonso “nto ya mayele” mpi baka malongi na bambandu na bo. (Bing. 18:4) Kana nge baka ntangu ya kuzaba bo, lukwikilu na nge ta kuma ngolo mpi nge ta longuka mambu mingi.

14. Kulonga 32:7 ke sadisa baleke na kusala nki?

¹⁴ Vanda ti kikalulu ya kusolula ti bampangi ya minunu. (Tanga Kulonga 32:7.) Bo lenda  mona diaka ve mbote, bo lenda kuma kutambula malembe-malembe mpi bo lenda kuma kutuba diaka ve mbote. Kansi bo ke zolaka kaka kusala kisalu ya Yehowa mpi bo me salaka “zina ya mbote” na meso na yandi. (Lon. 7:1) Kuvila ve nde Yehowa ke bakaka bo na valere. Landa kupesa bo lukumu. Vanda bonso Elisha. Yandi kangamaka ngolo ti Eliya tii ntangu Eliya fwaka. Elisha songaka Eliya mbala tatu nde: “mono ta yambula nge ve.”—2 Bant. 2:2, 4, 6.

15. Inki bangiufula beto lenda yula bampangi ya minunu?

¹⁵ Yula bampangi ya minunu bangiufula ya mbote sambu na kutudila bo dikebi ya masonga. (Bing. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Mu mbandu, nge lenda yula bo bangiufula yai: “Ntangu nge vandaka leke, nki ndimisaka nge kibeni nde nge me zwa kieleka?” “Inki mutindu mambu yina nge kutanaka ti yo sadisaka nge na kukangama ngolo na Yehowa?” “Inki sadisaka nge na kulanda kusadila Yehowa na kiese yonso?” (1 Tim. 6:6-8) Na nima widikila bo ntangu bo ke tela nge masolo na bo.

16. Inki mambote bampangi ya minunu ti baleke ta baka kana bo ke solula?

¹⁶ Kana baleke ke solula ti bampangi ya minunu, bo yonso ta baka kikesa. (Bar. 1:12) Yo ta sadisa bo na kundima kibeni nde Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi yina ke kangamaka na yandi. Yo ta sadisa bampangi ya minunu na kudiwa nde beto ke zolaka bo. Bo ta vanda na kiese ya kutela baleke mutindu Yehowa me sakumunaka bo.

17. Sambu na nki beto ke tuba nde bampangi ya minunu yina ke kangamaka ngolo na Yehowa ke landaka kukuma kitoko?

¹⁷ Kana muntu ke kuma mununu, kitoko na yandi ke manaka kansi minunu yina ke kangamaka na Yehowa ke landaka kukuma kitoko mingi na meso ya Yehowa ata bamvula ke luta. (1 Bate. 1:2, 3) Sambu na nki yo kele kieleka? Sambu bamvula mingi, bo me bikaka nde mpeve santu ya Nzambi kulonga bo mpi kusadisa bo na kukuma ti bikalulu ya mbote. Kana beto ke sosa kuzaba bampangi na beto ya minunu, yina kele mfunu mingi, kana beto ke pesa bo lukumu mpi kana beto ke baka malongi na bambandu na bo, beto ta bakisa kibeni nde bo kele bimvwama yina kele ntalu mingi.

18. Inki beto ta tubila na disolo ya ke landa?

¹⁸ Kana baleke ke baka bampangi ya minunu na valere mpi kana bampangi ya minunu ke baka baleke na valere, dibundu ke kumaka ngolo. Na disolo ya ke landa, beto ta tubila mutindu bampangi ya minunu lenda monisa nde bo ke bakaka baleke na valere.