1. Beto lenda yindula kaka nde muntu yina ke wilaka bantu mawa ke vandaka nki mutindu?

BETO lenda yindula kaka nde muntu yina ke wilaka bantu mawa ke vandaka ntima-mbote, ke zolaka bantu mpi ke kabaka. Beto lenda yindula mpi mbandu yina Yezu pesaka ya muntu ya Samaria ya ntima-mbote. Muntu yina ya Samaria wilaka muntu yina miyibi bulaka mawa. Yandi ‘wilaka Muyuda yina lwalaka ngolo mawa’ mpi yandi sadisaka yandi. (Luka 10:29-37) Mbandu yai ke monisa kikalulu ya mbote yina Nzambi na beto ke vandaka ti yo, kikalulu ya kuwila bantu mawa. Yehowa ke wilaka beto mawa sambu yandi ke zolaka beto mpi konso kilumbu yandi ke sadilaka beto mambu mingi yina ke monisaka nde yandi ke wilaka beto mawa.

2. Muntu yina ke wilaka bantu mawa lenda sala mpi nki?

² Muntu yina ke wilaka bantu mawa, lenda sala mpi mambu ya nkaka. Yandi lenda baka mpi lukanu ya kupesa ve muntu mosi ndola ata yo ke lomba nde muntu yango kubaka ndola. Ya kieleka, Yehowa me salaka mpi mutindu yina sambu na beto. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Yandi me sadila beto ve mambu na kutadila masumu na beto.” (Nk. 103:10) Kansi bantangu ya nkaka, Yehowa lenda pesa muntu yina me sala disumu ndola ya ngolo.

3. Beto ta pesa bamvutu na nki bangiufula?

³ Na disolo yai, beto ta pesa bamvutu na bangiufula yai tatu: Sambu na nki Yehowa ke wilaka beto mawa? Keti bo lenda pesa muntu ndola ya ngolo na mawa yonso? Mpi nki lenda sadisa beto na kuwila bantu mawa? Beto tadila bamvutu yina Ndinga ya Nzambi ke pesa na bangiufula yina.

4. Sambu na nki Yehowa ke wilaka beto mawa?

⁴ Yehowa ke wilaka beto mawa sambu yandi ke zolaka beto. Na nsadisa ya mpeve santu, ntumwa Polo sonikaka nde Nzambi kele “ya kufuluka  na mawa.” Na baverse yina, Polo vandaka kutendula nde Nzambi ke wilaka bantu mawa sambu yandi me pesaka bantu ya kukonda kukuka yina yandi me tulaka mafuta dibaku ya kuzinga na zulu. (Baef. 2:4-7) Kansi Yehowa ke wilaka ve kaka bantu yina yandi me tulaka mafuta mawa. Muyimbi-bankunga Davidi sonikaka nde: “Yehowa kele mbote sambu na bigangwa yonso, mpi mawa na yandi ke monanaka na bisalu na yandi yonso.” (Nk. 145:9) Yehowa ke zolaka bantu, yo yina yandi ke wilaka bo mawa ntangu yonso yina yandi ke monaka mambu yina ke pusaka yandi na kusala yo.

5. Inki mutindu Yezu zabaka nde Yehowa ke wilaka bantu mawa?

⁵ Yezu ke zabaka mbote kibeni nde Yehowa ke wilaka beto mawa sambu yandi ke zolaka beto mingi. Yezu zingaka ti Tata na yandi na zulu bamvula mingi kibeni na ntwala nde yandi kwisa awa na ntoto. (Bing. 8:30, 31) Mbala mingi, Yezu monaka mutindu Tata na yandi vandaka kuwila bantu yina vandaka kusala masumu mawa. (Nk. 78:37-42) Ntangu Yezu vandaka kulonga, yandi vandaka kutubila mingi kikalulu yina ya mbote ya Tata na yandi ya kuwila bantu mawa.

6. Inki mbandu Yezu sadilaka sambu na kusadisa beto na kubakisa nde Tata na yandi ke wilaka beto mawa?

⁶ Mutindu beto me mona yo na disolo ya me luta, Yezu sadilaka mbandu ya mwana yina vilaka sambu na kusadisa beto na kubakisa nde Yehowa ke wilaka beto mawa sambu yandi ke zolaka beto mingi. Mwana yina katukaka na nzo mpi yandi “bebisaka bima na yandi na luzingu ya mansoni.” (Luka 15:13) Na nima, yandi balulaka ntima, yandi yambulaka luzingu ya mansoni, yandi kudikulumusaka mpi yandi vutukaka na nzo. Inki papa na yandi salaka? Papa monaka mwana yina na ntama. Yezu tubaka nde: “Ntangu [mwana] vandaka kaka mwa ntama, tata na yandi monaka yandi mpi waka mawa, ebuna yandi bakaka ntinu mpi yambaka yandi mpi pesaka yandi beze na mawete yonso.” Papa yina pesaka ve mwana na yandi nsoni. Kansi yandi wilaka mwana na yandi mawa, yandi lolulaka yandi mpi yandi yambaka yandi mbote na nzo. Mwana yina salaka disumu ya nene kansi papa na yandi lolulaka yandi sambu yandi balulaka ntima. Na mbandu yai, papa yina wilaka mwana na yandi mawa kele Yehowa. Yezu sadisaka beto na kubakisa nde Yehowa ke lolulaka na luzolo yonso bantu yina me sala masumu mpi me balula ntima na masonga yonso.—Luka 15:17-24.

7. Inki mutindu kikalulu ya Yehowa ya kuwila bantu mawa ke wakanaka ti mayele na yandi?

⁷ Yehowa ke wilaka beto mawa mpi yandi kele mayele mingi. Beto lenda fwanisa yo ve ti mayele ya bantu. Mayele ya Yehowa kele ve mayele yina bantu ke kumaka ti yo kana bo me sala banzo-nkanda. Biblia ke tuba nde “mayele yina ke katukaka na zulu” ke vandaka “ya kufuluka ti mawa mpi bambuma ya mbote.” (Yak. 3:17) Bonso tata ya zola, Yehowa ke zabaka nde yandi ke wilaka bana na yandi mawa  sambu na mambote na bo. (Nk. 103:13; Yez. 49:15) Yehowa ke lolulaka masumu na beto sambu yandi ke wilaka beto mawa mpi yandi me pesaka beto kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na bilumbu ke kwisa ata beto kele bantu ya kukonda kukuka. Mayele ya Yehowa kele ya kukonda nsuka. Yo ke sadisaka yandi na kuwila bantu yina ke balulaka ntima na masonga yonso mawa. Ata Yehowa ke wilaka bantu mawa, yandi ke pesaka ve ata fioti nzila na mambu yonso. Sambu na nki beto ke tuba mutindu yina?

8. Bantangu ya nkaka yo ke vandaka mfunu nde bo sala muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima nki mpi sambu na nki?

⁸ Beto tadila mbandu mosi ya ke monisa nde ata Yehowa ke wilaka bantu mawa, yandi ke pesaka ve nzila na mambu yonso. Nsadi mosi ya Yehowa me baka lukanu ya kukuma ti luzingu ya mansoni. Inki beto fwete sala? Na nsadisa ya mpeve santu, Polo sonikaka nde beto fwete ‘yambula kuvukana ti yandi.’ (1 Bak. 5:11) Bo ke basisaka muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima na dibundu. Yo kele mfunu na kusala mutindu yina sambu na kutanina bampangi yina ke sadilaka Yehowa na mutindu ya mbote mpi sambu na kuzitisa bansiku ya santu ya Yehowa. Kansi bampangi ya nkaka lenda ndima ve nde kubasisa muntu na dibundu ke monisa nde Yehowa me wila yandi mawa. Keti yo kele mutindu yina? Beto tala.

9-10. Mutindu Baebreo 12:5, 6 ke monisa yo, sambu na nki kubasisa muntu na dibundu ke monisa nde bo me wila yandi mawa? Pesa mbandu ya ke monisa yo.

⁹ Kana bo me pesa luzayisu na lukutakanu nde muntu mosi yina beto me zaba mpi ke zolaka “kele diaka ve Mbangi ya Yehowa,” beto ke waka mpasi mingi. Nkutu beto lenda kudiyula kana yo lombaka kibeni nde bo basisa yandi na dibundu. Keti kubasisa muntu na dibundu ke monisaka kibeni nde bo me wila yandi mawa? Ee yo kele mpidina. Kana beto ke buya kupesa muntu ndola yina yo ke lomba nde yandi baka, yo ta monisa nde beto kele ve mayele, nde beto ke wila yandi ve mawa mpi nde beto ke zolaka yandi ve. (Bing. 13:24) Keti kubasisa muntu na dibundu lenda sadisa muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima na kusoba? Ee yo lenda sadisa yandi. Bampangi mingi yina vandaka kusala masumu ya nene tubaka nde yo vandaka mbote mutindu bo basisaka bo na dibundu sambu yo sadisaka bo na kubakisa nde bo salaka mbi, yo sadisaka bo na kubalula ntima, na kusoba mpi na kuvutukila Yehowa.—Tanga Baebreo 12:5, 6.

¹⁰ Beto tadila mbandu mosi ya ke monisa nde kubasisa muntu na dibundu ke monisa nde bo me wila yandi mawa. Ngungudi me mona nde dimeme mosi ke bela. Yandi me bakisa nde sambu na kusansa dimeme yina, yandi fwete tula yo na kingenga. Kansi mameme ke zolaka kuzinga na kimvuka mpi kana dimeme mosi kele na kingenga, yo ke zingaka ve mbote. Keti yo ke tendula nde ngungudi kele makambu ngolo to yandi kele nku mutindu yandi me tula dimeme yina ke bela na kingenga sambu na kusansa yo? Ve. Yandi ke zaba nde kana yandi bika dimeme yina ke bela kisika mosi ti mameme ya nkaka, mameme yina ta baka mpi maladi yina. Kana yandi tula dimeme yina ke bela na kingenga, yandi ta tanina mameme ya nkaka.—Tala mpi Levi 13:3, 4.

11. (a) Inki mutindu muntu yina bo me basisa na dibundu kele bonso dimeme yina ke bela? (b) Bantu yina bo me basisa na dibundu lenda sala nki mpi nki mutindu bankuluntu lenda sadisa bo?

¹¹ Beto lenda fwanisa muntu yina bo me basisa na dibundu ti dimeme yina ke bela. Muntu yina ke bela na kimpeve. (Yak. 5:14) Bonso bamaladi ya nkaka yina ke sambukilaka bantu, maladi na yandi yina ya kimpeve lenda sambukila mpi bantu ya nkaka. Yo yina bantangu ya nkaka yo kele mfunu na kubasisa na dibundu, muntu yina ke bela na kimpeve. Kubasisa muntu na dibundu ke monisa nde Yehowa ke zolaka kutanina mameme na yandi yina ke kangamaka na yandi. Yo lenda sadisa muntu yina salaka disumu na kubakisa nde yandi salaka mbi mpi yo lenda sadisa yandi na kubalula ntima. Ata bo me basisa muntu na dibundu, yandi lenda landa kukwenda na balukutakanu sambu na kudia madia ya kimpeve mpi kukumisa diaka lukwikilu na yandi ngolo. Yandi lenda baka mikanda sambu na kutanga mpi kulonguka mpi yandi lenda tala manaka ya  JW Télédiffision. Kana bankuluntu me mona nde yandi ke sala bansoba, bo lenda pesa yandi bandongisila mbala na mbala sambu yo sadisa yandi na kuvutukila kinduku na yandi ti Yehowa sambu yandi vutuka na dibundu. *

12. Inki bankuluntu lenda sala muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima sambu na kumonisa nde bo ke zolaka yandi mpi me wila yandi mawa?

¹² Yo kele mfunu na kuvila ve nde bo ke basisaka muntu na dibundu kaka kana yandi me sala disumu mpi yandi me balula ve ntima. Bankuluntu ke zabaka nde bo fwete yindula mbote-mbote na ntwala ya kubaka lukanu ya kubasisa muntu na dibundu. Bo ke zabaka mpi nde Yehowa ke pesaka ndola “na kiteso yina me fwana” mpi yandi ke zolaka nde bo sala mutindu mosi. (Yer. 30:11) Bo ke zolaka bampangi yonso na dibundu yo yina bo ke zolaka ve kusala ata kima mosi yina ta bebisa kimpeve na bo. Kansi bantangu ya nkaka, bo lenda basisa muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima na dibundu sambu na kumonisa nde bo ke zolaka yandi mpi ke wila yandi mawa.

13. Sambu na nki yo lombaka nde bo basisa Mukristu mosi na dibundu ya Korinto?

¹³ Beto tadila diambu yina ntumwa Polo salaka muntu yina salaka disumu mpi balulaka ve ntima na mvu-nkama ya ntete. Na dibundu ya Korinto, Mukristu mosi vandaka kusala mansoni ti nkento ya papa na yandi. Yo vandaka kibeni diambu ya nsoni. Na ntangu ya ntama, Yehowa songaka bantu ya Izraele nde: “Bakala yina ke vukisa nitu ti nkento ya tata na yandi me pesa tata na yandi nsoni. Bo fwete fwa bo zole kibeni.” (Levi 20:11) Ya kieleka Polo lendaka ve kusonga bampangi na dibundu nde bo fwa muntu yina. Kansi yandi songaka Bakristu ya Korinto na kubasisa yandi na dibundu. Kikalulu ya mansoni ya muntu yina vandaka mbandu ya mbi sambu na bampangi ya nkaka na dibundu. Nkutu bankaka yindulaka ve nde yo vandaka disumu ya nene.—1 Bak. 5:1, 2, 13.

14. Inki Polo salaka sambu na kumonisa nde yandi wilaka muntu yina bo basisaka na dibundu ya Korinto mawa mpi sambu na nki? (2 Bakorinto 2:5-8, 11)

¹⁴ Na nima, Polo waka nde muntu yina salaka bansoba ya nene. Yandi balulaka ntima na masonga yonso. Ata muntu yina pesaka dibundu nsoni, Polo songaka bankuluntu nde yandi ke zola ve ‘kuvanda makambu ngolo.’ Yandi songaka bo nde: “Beno fwete lolula yandi na ntima ya mvimba mpi kulembika yandi.” Polo songaka bo na kusala mutindu yina ‘sambu mawa ya mingi kibeni kulutila ve muntu yina.’ Polo wilaka muntu yina balulaka ntima mawa. Yandi zolaka ve nde muntu yina kuwa mawa kuluta ndilu sambu na mambu yina yandi salaka mpi yo pusa yandi na kuyambula kulomba pardo.—Tanga 2 Bakorinto 2:5-8, 11.

15. Inki mutindu bankuluntu lenda pesa muntu yina me sala disumu ndola mpi kuwila yandi mawa?

 ¹⁵ Bonso Yehowa, bankuluntu mpi ke zolaka bampangi yo yina bo ke wilaka bo mawa. Bo ke pesaka muntu yina me sala disumu ya nene ndola ya ngolo kana yo ke lomba nde bo pesa yandi yo kansi kana mpila kele, bo ke wilaka mpi muntu yina me sala disumu ya nene mawa kana bo kele ti bikuma yina ke monisa kibeni nde bo fwete wila yandi mawa. Kana bankuluntu kupesa ve muntu yina me sala disumu ya nene ndola, yo ta monisa nde bo ke wila yandi ve mawa. Kansi yo ta monisa nde bo ke pesa yandi nzila ya kusala konso kima yina yandi ke zola. Keti kaka bankuluntu mpamba bantu fwete wila bantu mawa?

16. Mutindu Bingana 21:13 ke monisa yo, nki Yehowa ke salaka sambu na bantu yina ke wilaka ve bantu ya nkaka mawa?

¹⁶ Bakristu yonso ke salaka bikesa sambu na kulanda mbandu ya Yehowa ya kuwila bantu mawa. Sambu na nki? Sambu Yehowa ke waka ve bisambu ya bantu yina ke wilaka ve bantu ya nkaka mawa. (Tanga Bingana 21:13.) Beto yonso ke zolaka nde Yehowa kuwa bisambu na beto yo yina beto fwete sala yonso sambu na kuwila bantu ya nkaka mawa. Beto fwete widikila mpangi yina kele na mpasi mpi ntangu yonso, beto fwete widikila ‘bidilu ya muntu ya kukonda mfunu.’ Yo yina beto fwete sala yonso sambu na kusadila mambu yai ya Biblia ke tubaka: “Muntu yina ke wilaka ve bantu mawa, bo ta sambisa yandi kukonda mawa.” (Yak. 2:13) Kana beto ke yibuka nde beto ke zolaka mpi nde bantu ya nkaka kuwila beto mawa, ntembe kele ve nde beto ta wila mpi bantu ya nkaka mawa. Kana muntu me sala disumu mpi me balula ntima, beto fwete wila yandi mawa ntangu bo me vutula yandi na dibundu.

17. Inki mutindu ntotila Davidi monisaka kibeni nde yandi vandaka kuwila bantu mawa?

¹⁷ Bambandu ya Biblia lenda sadisa beto na kuwila bantu ya nkaka mawa mpi na kuvanda ve ntima-ngolo. Beto baka mbandu ya ntotila Davidi. Yandi vandaka kuwila bantu mawa. Ata Saule zolaka kufwa yandi, yandi wilaka Saule, ntotila yina Yehowa tulaka mafuta mawa mpi yandi sosaka ve ata fioti kuvutula mbi na mbi.—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Pesa bambandu zole ya ke monisa nde Davidi wilaka ve bantu mawa ntangu yonso.

¹⁸ Kansi Davidi vandaka ve kuwila bantu mawa ntangu yonso. Mu mbandu, Nabale vandaka muntu ya nku. Yandi fingaka Davidi mpi yandi buyaka kupesa Davidi ti bantu na yandi madia. Yo pesaka Davidi makasi mingi yo yina yandi bakaka lukanu ya kufwa Nabale ti bantu yonso ya nzo na yandi. Kansi Abigaile, nkento ya Nabale vandaka ntima-mbote mpi yandi vandaka ntima-nda. Yandi kwendaka nswalu kupesa Davidi madia yo yina Davidi fwaka ve bantu ya nzo ya Nabale mpi yandi kumaka ve ti mfuka ya menga.—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Kilumbu mosi, profete Natani telaka Davidi disolo ya mvwama mosi yina yibaka dimeme ya nsukami mosi yina yandi vandaka kuzola mingi. Nsukami yango vandaka kuzinga pene-pene ya mvwama yina. Davidi waka makasi mingi mpi yandi tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, muntu yina me sala diambu yina fwete fwa.” (2 Sam. 12:1-6) Davidi zabaka mambu yina Nsiku ya Moize vandaka kutuba. Yo vandaka kutuba nde muntu yina me yiba dimeme mosi fwete futa mameme iya na munkwa na yo. (Kub. 22:1) Keti Nsiku vandaka kutuba nde bo fwete fwa yandi? Yo vandaka nku kibeni mutindu Davidi tubaka nde bo fwete  fwa yandi. Ya kieleka, Natani telaka Davidi disolo yina sambu na kusadisa yandi na kubakisa nde yandi salaka mambu ya nku kibeni. Yehowa wilaka Davidi mawa mingi kansi Davidi wilaka ve mvwama yina Natani tubilaka na disolo na yandi mawa.—2 Sam. 12:7-13.

20. Inki malongi beto ke baka na mbandu ya Davidi?

²⁰ Ntangu Davidi vandaka na makasi ya ngolo, yandi bakaka lukanu ya kufwa Nabale ti bantu yonso ya nzo na yandi. Na nima, Davidi tubaka nde bo fwete fwa mvwama yina Natani tubilaka na disolo na yandi sambu na mambu yina yandi salaka. Na mbandu yai ya zole, beto lenda kudiyula nde Davidi vandaka muntu ya mbote kansi sambu na nki yandi sambisaka mvwama yina na nku yonso? Beto tadila mambu yina Davidi kutanaka ti yo. Na ntangu yina, kansansa na yandi vandaka kuyangisa yandi. Kana muntu ke sambisa bantu ya nkaka na nku yonso, yo ke monisaka nde yandi kele ve ti kimpeve ya mbote. Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Beno bika kusambisa sambu bo sambisa beno ve; sambu bo ta sambisa beno mutindu beno ke sambisa bantu ya nkaka.” (Mat. 7:1, 2) Yo yina beto fwete vanda ve ntima-nku kansi beto fwete sala yonso sambu na kuvanda “ya kufuluka na mawa” bonso Nzambi na beto.

21-22. Inki beto lenda sala sambu na kumonisa nde beto ke wila bantu mawa?

²¹ Kana beto ke wila bantu mawa, beto ta tuba yo ve kaka na munoko. Kuwila muntu mawa ke tendula kusala mambu yina ke monisa kibeni nde beto ke wila yandi mawa. Beto yonso fwete sosa mbote-mbote bantu yina kele ti mfunu ya lusadisu na dibuta na beto, na dibundu mpi kisika yina beto ke zingaka. Ya kieleka beto kele ti mabaku mingi ya kusala mambu yina ke monisa nde beto ke wila bantu mawa. Keti muntu mosi kele ti mfunu ya kikesa? Keti beto lenda sadisa muntu, mu mbandu kupesa yandi madia to kusadisa yandi na bisalu ya nkaka ya mfunu? Keti mpangi yina me vutuka na dibundu kele ti mfunu ya nduku mosi ya mbote yina ta pesa yandi kikesa? Keti beto lenda longa bantu ya nkaka nsangu ya mbote ya ke pesa kikesa? Kulonga nsangu ya mbote kele na kati ya mambu ya kuluta mbote yina beto lenda sala sambu na kumonisa nde beto ke wila konso muntu yina beto ke solula ti yandi mawa.—Yobi 29:12, 13; Bar. 10:14, 15; Yak. 1:27.

²² Kana beto ke tula dikebi na bampusa ya bantu, beto ta bakisa nde beto kele ti mambu mingi yina beto lenda sala sambu na kumonisa nde beto ke wila bo mawa. Kana beto ke wila bantu mawa, beto ta sepedisa Tata na beto ya zulu, sambu yandi kele Nzambi yina kele “ya kufuluka na mawa.”