Keti Nge Zabaka Yo?
Inki mutindu mambu yina bo sonikaka na ditadi mosi ke ndimisa mambu yina Biblia ke tubaka?
NA NZO mosi yina bo ke bumbaka bima ya ntama, (The Bible Lands Museum) na Yeruzalemi kele ti ditadi mosi yina kele ti mambu yina bo sonikaka na kati-kati ya bamvula 700 mpi 600 na ntwala ya Kristu. Bo zwaka ditadi yango na dibulu mosi ya matadi yina bo vandaka kuzika bantu pene-pene ya Ebroni na insi ya Izraele. Na ditadi yango bo sonikaka nde: “Bika nde Yahweh Sabaot, kusinga Hagaf mwana ya Hagav.” Inki mutindu bangogo yai ke ndimisa mambu yina Biblia ke tubaka? Yo ke monisa nde zina ya Nzambi Yehowa, na bisono ya Kiebreo ya ntama: YHWH, zabanaka mbote mpi bo vandaka kusadila yo konso kilumbu na ntangu ya ntama. Mambu ya nkaka yina bo sonikaka na mabulu ya matadi yina bo vandaka kuzika bantu, ke monisa nde bantu vandaka kukutana kuna mpi kubumbana. Mbala mingi bo vandaka kusonika zina ya Nzambi na bibaka mpi bo vandaka kusonika bazina ya bantu yina bo vandaka kuvukisa ti zina ya Nzambi.
Sambu na kutubila mambu yina bo sonikaka, Rachel Nabulsio, longi mosi ya Iniversite ya Géorgie tubaka nde: “Bo sadilaka zina Yahweh mbala mingi na mambu yina bo sonikaka. Yo ke longa beto mambu mingi . . . Mambu yina bo sonikaka ke monisa nde zina YHWH vandaka mfunu mingi sambu na bantu ya Izraele mpi ya Yuda.” Yo ke ndimisa mambu yina Biblia ke tubaka. Na Biblia zina ya Nzambi YHWH na bisono ya Kiebreo kele mbala mingi. Mbala mingi bo vandaka kuvukisa bazina ya bantu ti zina ya Nzambi.
Bangogo “Yahweh Sabaot,” yina bo sonikaka na ditadi yina bo monaka ke tendula “Yehowa ya makesa.” Yo ke monana nde na ntangu ya ntama bo vandaka kusadila mingi zina ya Nzambi mpi bangogo “Yehowa ya makesa.” Diaka, yo ke monisa nde yo me fwana kibeni nde Biblia kusadila bangogo “Yehowa ya makesa” mbala kuluta 250 na Masonuku ya Kiebreo mingi-mingi na mukanda ya Yezaya, Yeremia mpi Zekaria.