1922—Bamvula Nkama Me Luta
“NZAMBI . . . me nungisa beto na nzila ya . . . Yezu Kristu.” (1 Bak. 15:57, King James Version) Yina bangogo ya bo ponaka sambu na verse ya mvula sambu na 1922. Yo ndimisaka balongoki ya Biblia nde Yehowa ta futa bo sambu na kwikama na bo. Yehowa sakumunaka bansamuni yina ya kikesa na mvula yina. Yehowa sakumunaka bo ntangu bo yantikaka kuniema mikanda bo mosi mpi kusadila radio sambu na kumwanga bakieleka ya Kimfumu. Na nima na 1922, yo monanaka diaka pwelele nde Yehowa vandaka kusakumuna bantu na yandi. Balongoki ya Biblia vukanaka na lukutakanu mosi ya distrike ya mfunu mingi na Cedar Point na Ohio na États-Unis. Mambu yina salamaka na lukutakanu yina ke sadisaka dibundu ya Yehowa tii bubu yai.
“NGINDU MOSI YA NSAKA VE”
Sambu bampangi vandaka kulonga nsangu ya mbote mingi, bo kumaka ti mfunu ya mikanda mingi. Bampangi ya Betele ya Brooklyn vandaka kubasisa bazulunalu kansi bo vandaka kusadila bamashini ya bakompani sambu na kuniema mikanda yina vandaka ti mpusu ya ngolo. Bangonda mingi, bakompani vandaka ve kubasisa mikanda mingi sambu bampangi kusadila na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Yo yina, mpangi Rutherford yulaka mpangi Robert Martin, mpangi yina vandaka kutwadisa kisalu ya kuniema, kana mpila ta vanda nde bo kuma kuniema mikanda bo mosi.
Kisika yina bamashini ya kuniemina mikanda vandaka na bala-bala Concord na Brooklyn na New York
Mpangi Martin tubaka nde: “Yo vandaka ngindu mosi ya nsaka ve. Sambu yo vandaka kulomba kuyidika bamashini yonso yina ta sadisa beto na kuyantika kuniema mikanda.” Bampangi futilaka kisika mosi na bala-bala Concord nimero 18 na Brooklyn mpi bo zwaka bima yina bo vandaka ti yo mfunu sambu na kuniema mikanda.
Bantu ya nkaka sepelaka ve mutindu bampangi yantikaka kuniema mikanda bo mosi. Mfumu ya kompani mosi yina vandaka kuniema mikanda na beto kwisaka kutala kisika yina beto kumaka kuniema mikanda. Yandi tubaka nde: “Beno kele ti bamashini ya mbote sambu na kuniema mikanda, kansi ata muntu mosi ve na kati na beno me zaba kusadila yo. Na bangonda sambanu, beno ta fwa bamashini na beno yai yonso.”
Mpangi Martin tubaka nde: “Mambu yina mfumu ya kompani yina tubaka vandaka ve kibeni mbi. Kansi beto zabaka nde Yehowa ta sadisa beto mutindu yandi vandaka kusala yo dezia.” Mpangi Martin vandaka ti raison. Ntangu fioti na nima, bo vandaka kuniema mikanda 2 000 na bamashini yina konso kilumbu.
Bampangi me telama na lweka ya bamashini ya kuniemina mikanda
KULONGA BANTU MINGI NA NZILA YA RADIO
Katula kuniema mikanda bo mosi, bansadi ya Yehowa yantikaka mpi kusadila metode ya mpa. Bo yantikaka kusadila radio sambu na kumwanga nsangu ya mbote. Na Lumingu 26 février na nima ya midi, mpangi Rutherford tubaka na radio na mbala ya ntete. Yandi salaka diskure yina vandaka ti ntu-diambu “Mafunda ya Bantu ya Ke Zinga Bubu Yai Ta Fwa Diaka Ve” na radio mosi (KOG) na Los Angeles na Californie na Etats-Unis.
Bantu kiteso ya 25 000 landaka diskure yina. Bantu ya nkaka na kati na bo tindaka mikanda sambu na kupesa mpangi Rutherford mersi sambu na diskure yina. Mukanda mosi katukaka na muntu mosi, Willard Ashford yina vandaka na mbanza Santa Ana na Californie. Yandi sikisaka mpangi Rutherford sambu na diskure ya “kitoko kibeni” yina yandi salaka. Yandi tubaka nde: “Na nzo na mono, bantu tatu vandaka kubela. Yo yina, yo zolaka kuvanda mpasi mingi na kulanda diskure yina ata nge zolaka kusala yo pene-pene ya nzo na beto.”
Bo salaka masolo mingi ya nkaka na bamposo yina landaka na radio. Na nsuka ya mvula yina, Nzozulu ya Nkengi tubaka nde: “Bantu kiteso ya 300 000 waka nsangu ya mbote na nzila ya radio.”
Mikanda yina bantu sonikaka mpi mambu yina bantu tubaka pesaka balongoki ya Biblia kikesa. Yo yina, bo bakaka lukanu ya kukangula radio na bo mosi na kisika mosi na Staten Island, ntama ve ti Betele ya Brooklyn. Na bamvula yina landaka, balongoki ya Biblia sadilaka radio yina (WBBR) sambu na kumwanga nsangu ya Kimfumu na bisika mingi.
“ADV”
Nzozulu ya Nkengi ya 15 juin, 1922 tubaka nde lukutakanu ya nene ta salama na Cedar Point na Ohio na 5 septembre tii na 13 septembre 1922. Balongoki ya Biblia vandaka na kiese mingi ntangu bo kumaka na Cedar Point.
Na diskure ya ntete yina mpangi Rutherford salaka na lukutakanu yina, yandi tubaka nde: “Mono ke ndima kibeni nde Mfumu ta . . . sakumuna lukutakanu yai mpi yandi ta tinda mbangi mosi yina yandi me tindaka ntete ve.” Bampangi yina salaka badiskure na lukutakanu yina, vandaka kusiamisa bantu na kulonga nsangu ya mbote.
Bantu me vukana na lukutakanu ya distrike ya 1922 yina salamaka na Cedar Point na Ohio
Na Kitanu 8 septembre, bantu kiteso ya 8 000 vandaka kisika yina lukutakanu vandaka kusalama mpi bo vandaka kuvingila ti kiese yonso diskure ya mpangi Rutherford. Bo vandaka kuvingila nde mpangi Rutherford kupesa bo ntendula ya bangogo “ADV” yina vandaka ya kusonika na baemvitasio na bo. Ntangu bo vandaka, bantu mingi na kati na bo monaka kitenda ya lele ya nene yina vandaka kulela na estrade. Arthur Claus yina katukaka na Tulsa na Oklahoma na Etats-Unis kwendaka mpi na lukutakanu yina. Yandi vandaka na kisika ya mbote yina yandi vandaka kulanda diskure mbote. Yo vandaka mpasi sambu na ntangu yina, bamikro mpi babafle vandaka ve sambu na kumatisa volime.
“Beto vandaka kulanda mbote-mbote mambu yonso yina mpangi Rutherford vandaka kutuba”
Mpangi yina vandaka kutwadisa lukutakanu tubaka nde bantu yina ta kwisa na retare kele ve ti nswa ya kukota na nzo yina lukutakanu vandaka kusalama ntangu mpangi Rutherford vandaka kusala diskure sambu muntu mosi ve kukanga nzila nde diskure kulanda kusalama. Na 9h30, mpangi Rutherford yantikaka kutuba mambu yina Yezu tubaka na Matayo 4:17 nde: “Kimfumu ya zulu me kuma pene-pene.” (King James Version) Ntangu mpangi Rutherford vandaka kutubila mutindu bantu ta wa nsangu yina, yandi tubaka nde: “Yezu yandi mosi tubaka nde na ntangu ya kukwisa na yandi, yandi mosi ta twadisa kisalu ya kukatula bambuma yina balongoki na yandi ke sala. Na ntangu yina yandi ta vukisa yandi mosi bantu na yandi ya kieleka mpi ya kwikama.”
Mpangi Claus yina vandaka kisika yina mpangi Rutherford vandaka kusala diskure tubaka nde: “Beto vandaka kuwa mambu yonso yina mpangi Rutherford vandaka kutuba.” Na mbala mosi, yandi belaka mpi yo lombaka nde yandi katuka kisika yina mpangi Rutherford vandaka kusala diskure. Mpangi Arthur katukaka pana ata yandi zabaka nde bo ta pesa yandi diaka ve nswa ya kuvutuka pana ntangu mpangi Rutherford vandaka kusala diskure.
Na nima ya minuta fioti, yandi yantikaka kudiwa mbote. Yandi tubaka nde ntangu yandi vutukaka kisika yina mpangi Rutherford vandaka kusala diskure, yandi waka bantu ke bula maboko ngolo. Mpangi Arthur waka kiese mingi. Yandi tubaka nde ata yo ke lomba nde yandi mata na ludi, yandi ta sala yo sambu yandi landa kitini ya diskure ya kitoko yina mpangi Rutherford vandaka kusala. Na ntangu yina mpangi Claus vandaka ti bamvula 23 mpi yandi mataka na ludi. Bafenetre vandaka ya kukangula mpi ntangu yandi kumaka pene-pene ya bafenetre yina, yandi tubaka nde yandi vandaka kuwa diskure mbote kibeni.
Mpangi Arthur vandaka ve yandi mosi. Banduku na yandi ya nkaka mpi vandaka na ludi ti yandi. Nduku na yandi mosi Frank Johnson yulaka yandi nde: “Keti nge kele ti mbele ya fioti?”
Mpangi Arthur tubaka nde: “Ee, mono kele ti yo.”
Mpangi Frank tubaka nde: “Nge kele mvutu ya bisambu na beto. Keti nge ke mona kitenda ya lele yina ya nene? Yo kele kidimbu yina bo me kanga na bansinga mpi bo me bula yo minsonso. Landa mbote-mbote mambu yina Zuzi * ke tuba. Ntangu yandi ta tuba nde: ‘mpi beno fwete samuna, samuna,’ zenga bansinga yina iya.”
Mpangi Arthur vandaka ti mbele yina na maboko ti bampangi ya nkaka mpi bo vandaka kukinga ntangu yina mpangi Rutherford ta tuba mambu yina ta sadisa bo na kuzenga bansinga yina. Ntangu fioti na nima, mpangi Rutherford kumaka na kitini ya mfunu mingi ya diskure na yandi. Mpangi Rutherford vandaka na kiese mpi yandi tubaka ti kikesa yonso nde: “Beno vanda kwikama mpi beno vanda Bambangi ya kieleka sambu na Mfumu. Beno landa kunwana tii ntangu bo ta fwa Babilone kimakulu. Beno longa nsangu ya mbote bisika yonso. Nsi-ntoto fwete zaba nde Yehowa kele Nzambi mpi nde Yezu Kristu kele Ntotila ya bantotila mpi Mfumu ya bamfumu. Yai kele kilumbu ya kuluta mfunu mingi. Beno tala Ntotila ke yala! Beno kele bantu yina ke zabisaka nsangu na yandi. Yo yina, beno samuna, beno samuna, beno samuna, Ntotila mpi Kimfumu na yandi!”
Mpangi Arthur tubaka nde yandi ti bampangi yina ya nkaka zengaka bansinga yina mpi kitenda yina yantikaka kukita malembe-malembe. Na kuwakana ti bisono “ADV,” bo sonikaka na lele yina nde: “Beno samuna Ntotila mpi Kimfumu.” “ADV” vandaka abreviasio (bunkufi) ya ngogo kusamuna na Kingelesi.
KISALU MOSI YA MFUNU
Lukutakanu ya distrike yina salamaka na Cedar Point sadisaka bampangi na kutula dikebi na kisalu ya mfunu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu. Bantu yina vandaka ti luzolo ya mbote vandaka na kiese ya kusamuna nsangu ya Kimfumu. Kolportere mosi (bubu yai mupasudi-nzila) yina katukaka na Oklahoma na États-Unis tubaka nde: “Beto vandaka kusamuna na kisika yina bantu mingi vandaka kusala makala mpi bo vandaka kibeni bansukami.” Yandi tubaka nde mbala mingi ntangu bantu vandaka kuwa mambu yina vandaka na zulunalu L’Âge d’Or, “bo vandaka kudila.” Yandi tubaka diaka nde “beto vandaka na kiese mingi ya kupesa bo kikesa.”
Balongoki yina ya Biblia bakisaka mfunu ya mambu yina Yezu tubaka na Luka 10:2 nde: “Bima ya kukatula na bilanga kele mingi, kansi bansadi kele fioti.” Na nsuka ya mvula yina, balongoki yina ya Biblia bakaka diaka kikesa mingi ya kusamuna nsangu ya Kimfumu kuluta mutindu bo vandaka kusala yo ntete.
^ Bantangu ya nkaka bo vandaka kubinga mpangi Rutherford “Zuzi” sambu bantangu ya nkaka yandi vandaka kusala kisalu ya zuzi na Missouri na États-Unis.
