1-2. Inki Yakobi salaka na ntwala ya lufwa na yandi mpi sambu na nki? (Tala mpi kifwanisu.)

 BAMVULA kiteso ya 17 lutaka banda Yakobi, nsadi ya kwikama ya Yehowa, katukaka na Kanana mpi kwendaka kuzinga na Ezipte ti dibuta na yandi. (Kuy. 47:28) Na bantangu yina yonso, Yakobi vandaka na kiese mingi ya kuzinga diaka ti mwana na yandi Yozefi yina yandi vandaka kuzola mingi mpi ya kumona dibuta na yandi ya mvimba ke zinga diaka kisika mosi. Kansi na nima, Yakobi bakisaka nde ntama ve yandi ke fwa, yo yina yandi vukisaka dibuta na yandi sambu na kusonga bo mambu ya mfunu.​—Kuy. 49:28.

² Na bilumbu yina, mbala mingi batata vandaka kuvukisa bantu ya mabuta na bo sambu na kusonga bo mambu ya mfunu na ntwala ya kufwa. (Yez. 38:1) Na lukutakanu yango, tata ya dibuta vandaka mpi kupona muntu yina ta kuma mfumu ya dibuta na nima ya lufwa na yandi.

3. Mutindu Kuyantika 49:1, 2 ke monisa yo, sambu na nki mambu yina Yakobi songaka bana na yandi vandaka mfunu mingi?

³ Tanga Kuyantika 49:1, 2. Kansi lukutakanu yai ya Yakobi vandaka ve bonso balukutakanu ya nkaka, sambu Yakobi vandaka profete mpi Yehowa sadisaka yandi na kusonga bana na yandi mambu ya mfunu yina kuminaka bo mpi mabuta na bo bamvula mingi na nima. Yo yina bantangu ya nkaka, bo ke tubaka nde mambu yina Yakobi songaka bana na yandi na ntwala nde yandi fwa, vandaka baprofesi.

4. Inki mambu Yakobi tubaka mpi nki beto ta longuka ntangu beto ke tadila mambu yango? (Tala mpi lupangu “Dibuta ya Yakobi.”)

 ⁴ Na disolo yai, beto ta longuka mambu yina Yakobi songaka bana na yandi yai iya: Rubeni, Simeoni, Levi mpi Yuda. Na disolo ya ke landa, beto ta longuka mambu yina yandi songaka bana na yandi ya nkaka 8. Mutindu beto ta longuka yo, mambu yina Yakobi tubaka vandaka ve kutadila kaka bana na yandi, kansi yo vandaka mpi kutadila bantekolo na yandi yina kumaka nsuka-nsuka dikanda to insi ya Izraele ya ntama. Ntangu beto ta tadila disolo ya dikanda ya Izraele, beto ta bakisa mpenza mutindu baprofesi ya Yakobi lunganaka. Diaka, ntangu beto ta longuka mambu yina Yakobi tubaka, beto ta baka malongi ya mfunu yina ta sadisa beto na kusepedisa Yehowa Tata na beto ya zulu.

RUBENI

5. Mbala ya nkaka Rubeni vandaka kuyindula nde tata na yandi ta pesa yandi nki?

⁵ Yakobi yantikaka ntete ti Rubeni mpi songaka yandi nde: “Nge kele mwana na mono  ya ntete.” (Kuy. 49:3) Mbala ya nkaka, Rubeni vandaka kuyindula nde yandi ta baka makabu ya tata na yandi mbala zole kuluta bampangi na yandi sambu yandi vandaka mwana ya ntete. Mbala ya nkaka yandi vandaka mpi kuyindula nde yandi ta kuma mfumu ya dibuta na nima ya lufwa ya tata na yandi mpi nde kiyeka yango zolaka kubikala na bana na yandi ata na nima ya lufwa na yandi.

6. Sambu na nki Rubeni bakaka ve makabu yina bo vandaka kupesa bana ya ntete? (Kuyantika 49:3, 4)

⁶ Kansi, Rubeni vidisaka dibaku ya kubaka makabu yina bo vandaka kupesa bana ya ntete. (1 Bans. 5:1) Sambu na nki? Sambu mwa bamvula na ntwala, yandi vukisaka nitu ti Bila, makangu ya Yakobi. Bila vandaka nsadi ya Rashele, nkento ya Yakobi yina fwaka mpi yina Yakobi vandaka kuzola mingi. (Kuy. 35:19, 22) Kansi Rubeni vandaka mwana ya Lea, nkento ya nkaka ya Yakobi. Mbala ya nkaka Rubeni vukisaka nitu ti Bila sambu yandi vandaka kulula Bila to mbala ya nkaka yandi vukisaka nitu ti Bila na kingolo-ngolo sambu na kukanga yandi nzila ya kubaka kisika ya mama na yandi na ntima ya Yakobi. Yo vanda mpidina to ve, mambu yina Rubeni salaka sepedisaka ve ata fioti Yehowa mpi tata na yandi Yakobi.​—Tanga Kuyantika 49:3, 4.

7. Inki mutindu mambu yina Yakobi tubaka sambu na Rubeni mpi bana na yandi lunganaka? (Tala mpi lupangu “ Mambu Yina Yakobi Tubaka na Ntwala ya Kufwa.”)

⁷ Yakobi songaka Rubeni nde: “Nge ta luta ve bampangi na nge.” Mambu yai lunganaka mpenza. Ata verse mosi ve ya Biblia ke tubila mwana ya Rubeni yina kumaka ntotila, nganga-nzambi to profete. Ata mpidina, Yakobi pesaka Rubeni dikabu mpi dikanda ya Rubeni kumaka nene bonso makanda ya nkaka na Izraele. (Yoz. 12:6) Rubeni monisaka mpi bikalulu ya mbote na mabaku ya nkaka. Diaka, ata verse mosi ve ya Biblia ke tubaka nde yandi salaka diaka pite.​—Kuy. 37:20-22; 42:37.

8. Mambu yina kuminaka Rubeni ke longa beto nki?

⁸ Inki yo ke longa beto? Beto fwete sala bikesa sambu na kukuma ti kikalulu ya kudiyala mpi kubuya kusala pite. Kana beto me kutana ti mpukumuna ya kusala disumu, beto fwete yindula mpasi yina Yehowa, bantu ya dibuta na beto mpi bampangi ya nkaka ta wa kana beto sala disumu yango. Beto fwete vila mpi ve nde “konso kima yina muntu ke kuna, yandi ta katula yo mpi.” (Bag. 6:7) Kansi, mambu yina kuminaka Rubeni ke yibusa beto nde Yehowa kele Nzambi ya mawa. Yehowa ke taninaka beto ve na bampasi yina masumu ke nataka, kansi kana beto balula ntima mpi beto sala bikesa ya kusala mambu ya mbote, Yehowa ta lolula beto mpi ta sakumuna beto.

SIMEONI MPI LEVI

9. Sambu na nki Yakobi sepelaka ve ti Simeoni mpi Levi? (Kuyantika 49:5-7)

⁹ Tanga Kuyantika 49:5-7. Na nima, mambu yina Yakobi songaka Simeoni ti Levi, monisaka kibeni nde yandi sepelaka ve ti mambu yina bo salaka. Bamvula mingi na ntwala, Shekemi bakala mosi ya Kanana, vukisaka nitu na kingolo-ngolo ti Dina, mwana ya Yakobi ya nkento. Ntembe kele ve nde bana yonso ya Yakobi waka makasi mingi sambu na mambu yina kuminaka mpangi na bo ya nkento. Kansi Simeoni ti Levi kukaka ve kuyala makasi na bo. Bana ya Yakobi kusaka Shekemi mpi bantu na yandi nde kana bo me yotisa babakala yonso ya mbanza na bo, bo ta zinga na ngemba ti bo. Shekemi ti bantu na yandi ndimaka ngindu yina. Kansi, ntangu bo vandaka kaka ti mpasi ya luyotisu yina, Simeoni ti Levi “bakaka konso muntu mbele na yandi ya bitumba, bo kwendaka na mbanza yina kukonda nde bantu kuzaba, mpi bo fwaka babakala yonso.”​—Kuy. 34:25-29.

10. Inki mutindu mambu yina Yakobi tubaka sambu na Simeoni mpi Levi lunganaka? (Tala mpi lupangu “ Mambu Yina Yakobi Tubaka na Ntwala ya Kufwa.”)

¹⁰ Yakobi waka mpasi mingi sambu na mambu ya mbi yina Simeoni ti Levi salaka. Yakobi tubaka nde bo ta panzana na Izraele ya mvimba.  Mambu yai ya yandi tubaka lunganaka bamvula kuluta 200 na nima ntangu dikanda ya Izraele kotaka na Ntoto ya Lusilu. Dikanda ya Simeoni bakaka dikabu ya mwa bambanza na yo na bisika mingi na kati ya teritware ya dikanda ya Yuda. (Yoz. 19:1) Dikanda ya Levi vandaka ti bambanza 48 na bisika mingi na Izraele ya mvimba.​—Yoz. 21:41.

11. Tubila mambu ya mbote yina bana ya Simeoni mpi ya Levi salaka.

¹¹ Bana ya Simeoni mpi ya Levi salaka ve bifu yina ba-nkaka na bo salaka. Bana ya Levi monisaka kwikama ya ngolo na lusambu ya kieleka. Ntangu Moize kwendaka na Ngumba ya Sinai sambu Yehowa kupesa yandi Nsiku, bantu mingi ya Izraele sambilaka kiteki ya mwana-ngombe. Kansi bana ya Levi buyaka kusambila yo mpi na nima ntangu Moize vutukaka, Balevi vukanaka ti yandi mpi bo sadisaka yandi na kufwa bantu yina sambilaka kiteki yina. (Kub. 32:26-29) Yehowa ponaka bantu ya dikanda ya Levi mpi pesaka bo mukumba ya mfunu ya kuvanda banganga-nzambi. (Kub. 40:12-15; Kut. 3:11, 12) Na nima, ntangu bantu ya Izraele vandaka kubotula Ntoto ya Lusilu, bana ya Simeoni vukanaka ti bana ya Yuda mpi bo nwanisaka na kikesa mpenza bantu ya Kanana na kuwakana ti luzolo ya Yehowa.​—Baz. 1:3, 17.

12. Mambu yina kuminaka Simeoni mpi Levi ke longa beto nki?

¹² Inki yo ke longa beto? Beto fwete baka ve ata fioti balukanu mpi kusala mambu ti makasi. Kana muntu mosi me sadilaka nge to muntu mosi ya nge ke zolaka mambu ya mbi, nge lenda wa makasi. (Nk. 4:4) Kansi beto fwete vila ve nde Yehowa ke sepelaka ve kana beto ke tuba to ke sala mambu ti makasi ya ngolo. (Yak. 1:20) Ntangu muntu mosi me sadila beto diambu ya mbi, yo vanda yandi kele Mbangi ya Yehowa to ve, beto fwete sadila minsiku ya Biblia mpi kukatula makasi sambu na kusala ve mpi kutuba ve mambu ya mbi yina ta pesa yandi mpasi. (Bar. 12:17, 19; 1 Pie. 3:9) Dilongi ya nkaka kele nde ata ntangu bibuti na nge ke sala mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa, yo ke tendula ve nde nge fwete landa mbandu na bo ya mbi. Kutuba ve nde nge ta kuka ve ata fioti kusala mambu yina ke sepedisaka Yehowa mpi nde Yehowa ta sakumuna nge ve ata fioti. Yehowa ta sadisa nge na kusala mambu ya mbote mpi yandi ta sakumuna bikesa yina nge ke sala sambu na kusala yo.

YUDA

13. Mbala ya nkaka sambu na nki Yuda kudiyangisaka ntangu yo lombaka nde Yakobi kutuba mambu ya me tala yandi?

¹³ Na nima, yo kumaka ture ya kutubila Yuda. Ntangu Yuda waka mambu yina Yakobi tubaka sambu na bayaya na yandi ya babakala, mbala ya nkaka yandi vandaka kudiyangisa. Ya kieleka, Yuda salaka mpi mwa bifu ya nene. Ntembe kele ve nde Yuda vandaka mpi na kati ya bana ya nkaka ya Yakobi yina bakaka na ngolo bima ya mbanza Shekemi. (Kuy. 34:27) Yandi pesaka bampangi na yandi ngindu ya kuteka Yozefi na kimpika mpi yandi vukanaka ti bo sambu na kukusa papa na bo. (Kuy. 37:27, 31-33) Na nima, yandi vukisaka nitu ti Tamare, nkento ya mwana na yandi ya bakala yina fwaka, sambu yandi vandaka kuyindula nde Tamare kele ndumba.​—Kuy. 38:15-18.

14. Inki Yakobi tubaka sambu na Yuda mpi nki mambu ya mbote Yuda salaka? (Kuyantika 49:8, 9)

¹⁴ Kansi na nsadisa ya mpeve santu, Yakobi tubaka kaka mambu ya mbote sambu na Yuda, yandi sikisaka yandi mpi sakumunaka yandi mingi. (Tanga Kuyantika 49:8, 9.) Yuda monisaka nde yandi vandaka kudiyangisa mingi sambu na tata na bo yina kumaka mununu. Yandi kudiyangisaka mpi sambu na leke na yandi ya bakala Benyamini.​—Kuy. 44:18, 30-34.

15. Inki mutindu balusakumunu ya Yakobi sambu na Yuda lunganaka?

¹⁵ Yakobi tubaka nde Yuda ta twadisa bampangi na yandi. Kansi, bamvula mingi lutaka  na ntwala nde mambu yango kubanda kulungana. Biblia ke tubila mbala ya ntete yina Yuda twadisaka bampangi na yandi. Yo salamaka bamvula kiteso ya 200 na nima, ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte mpi vandaka kuluta na ntoto ya zelo na zelo sambu na kukwenda na Ntoto ya Lusilu. Dikanda ya Yuda vandaka na ntwala mpi makanda yonso ya nkaka vandaka kulanda yo na nima. (Kut. 10:14) Bamvula mingi na nima, dikanda ya Yuda vandaka dikanda ya ntete yina nwanisaka bantu ya Kanana sambu na kubotula Ntoto ya Lusilu. (Baz. 1:1, 2) Diaka, Davidi vandaka ntotila ya ntete na kati ya bantotila mingi yina basikaka na dikanda ya Yuda. Kansi mambu yina Yakobi tubaka sambu na Yuda lunganaka mpi na mitindu ya nkaka.

16. Inki mutindu mambu yina Yakobi tubaka na Kuyantika 49:10 lunganaka? (Tala mpi lupangu “ Mambu Yina Yakobi Tubaka na Ntwala ya Kufwa.”)

¹⁶ Yakobi tubaka mpi nde Ntotila yina ta yala bantu yonso kukonda nsuka ta basika na dikanda ya Yuda. (Tanga Kuyantika 49:10 mpi noti na nsi ya lutiti.) Ntotila yango kele Yezu Kristu, yina Yakobi bingaka nde Shilo. Wanzio mosi tubaka mambu yai sambu na Yezu: “Yehowa Nzambi  ta pesa yandi kiti ya kimfumu ya tata na yandi Davidi.” (Luka 1:32, 33) Biblia ke bingaka mpi Yezu nde “Ntambu ya dikanda ya Yuda.”​—Kus. 5:5.

17. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa na mutindu na beto ya kutadila bantu ya nkaka?

¹⁷ Inki yo ke longa beto? Yehowa sakumunaka Yuda ata yandi salaka mwa bifu ya nene. Kansi mbala ya nkaka bampangi ya Yuda kudiyulaka kana nki Yehowa monaka na Yuda. Yo vanda mpidina to ve, Yehowa monaka bikalulu ya mbote ya Yuda mpi yandi sakumunaka yandi sambu na yo. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa? Ntangu mpangi mosi me baka mukumba na dibundu ya Yehowa, ntete beto lenda sosa kutula dikebi kaka na bifu ya mpangi yango. Kansi yo ta vanda mbote na kuyibuka nde Yehowa ke sepelaka mpenza na bikalulu ya mbote ya mpangi yango. Diaka, yandi ke tulaka dikebi na mambu ya mbote yina bansadi na yandi ke salaka. Yo yina, beto fwete sala bikesa ya kulanda mbandu ya Yehowa.

18. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya bana ya Yuda?

¹⁸ Mbandu ya Yuda ke longa beto mpi mfunu ya kuvanda ntima-nda. Yehowa ke lungisaka ntangu yonso balusilu na yandi. Kansi yandi ke salaka yo ve ntangu yonso na mutindu to na ntangu yina beto yindulaka. Na luyantiku, bantu ya ntete yina Yehowa ponaka sambu na kutwadisa bansadi na yandi katukaka ve na dikanda ya Yuda. Kansi, bantu ya dikanda ya Yuda pesaka maboko na ntima ya mvimba na bantu yina Yehowa ponaka sambu na kutwadisa bansadi na yandi, mu mbandu Moize muntu ya dikanda ya Levi, Yozue muntu ya dikanda ya Efrayimi to ntotila Saule muntu ya dikanda ya Benyamini. Beto fwete pesa mpi maboko na konso muntu yina Yehowa ke pona sambu na kutwadisa bansadi na yandi bubu yai.​—Baeb. 6:12.

19. Mambu yina Yakobi songaka bana na yandi na ntwala ya kufwa, ke longa beto nki sambu na Yehowa?

¹⁹ Inki beto me longuka tii pana na mambu yina Yakobi songaka bana na yandi ya ntete iya na ntwala ya kufwa? Yo kele pwelele nde “muntu ke monaka ve mutindu Nzambi ke monaka.” (1 Sam. 16:7) Yehowa ke vandaka kibeni ntima-nda mpi yandi ke lolulaka mpenza. Ata yandi ke kangaka ve meso na mambu ya mbi, yandi ke sosaka mpi ve nde bansadi na yandi kusala mambu bonso bantu ya kukuka. Nkutu, yandi ke sakumunaka bantu yina me balulaka ntima na masonga yonso mpi me kumaka kusala mambu ya mbote ata bo salaka masumu ya nene. Na disolo ya ke landa, beto ta longuka mambu yina Yakobi songaka bana na yandi ya nkaka 8.