1, 2. (a) Sambu na nki yo kele pete ve na kulonga bana na kukwikila na Yehowa, mpi nki lenda sadisa bibuti na kusala yo? (b) Inki mambu iya beto ta tadila na disolo yai?

MAMA mosi ti bakala na yandi na France tubaka nde: “Beto ke kwikilaka na Yehowa, kansi yo ke tendula ve nde bana na beto mpi ta kwikila na yandi. Muntu ke butukaka ve ti lukwikilu. Bana ke kumaka ti lukwikilu malembe-malembe.” Mpangi-bakala mosi ya Australie tubaka nde: “Kusadisa mwana na kukuma ti lukwikilu ke vandaka mpasi mingi kibeni. Nge lenda yindula nde nge me pesa mvutu ya mbote na ngiufula mosi yina vandaka kuyangisa yandi. Kansi kilumbu ya nkaka, yandi lenda yula nge diaka ngiufula yina! Mvutu mosi lenda vanda mbote bubu yai, kansi mbasi yo lenda lomba kuyika mambu ya nkaka.” Bibuti mingi ke monaka nde, ntangu bana ke yela, yo ke lombaka kutendudila bo diaka mbote-mbote mambu yina bo me songaka bo dezia. Bo ke bakisaka mpi nde bo fwete sadila mayele ya mutindu na mutindu sambu na kulonga bana na kuzola Yehowa.

 ² Bibuti, keti bantangu ya nkaka beno ke kudiyulaka kana beno lenda longa bana na beno na kuzola Yehowa mpi kulanda kusadila yandi ntangu bo ta kuma bambuta? Ata muntu mosi ve lenda sala yo na ngolo na yandi mosi. (Yeremia 10:23) Yo yina bibuti fwete lombaka Yehowa na kusadisa bo. Yandi ke pesaka bibuti malongi mingi yina lenda sadisa bo. Inki mutindu beno lenda sadisa bana na beno? (1) Beno zaba bo mbote. (2) Beno longa bo mambu ya Yehowa yina kele na ntima na beno. (3) Beno sadila bambandu. (4) Beno lomba Nzambi mpeve santu mpi beno vanda ntima-nda.

3. Inki bibuti lenda sala sambu na kulonga bana mutindu Yezu vandaka kulonga balongoki?

³ Mbala mingi Yezu vandaka kuyula balongoki na yandi mambu yina bo ke kwikilaka. (Matayo 16:13-15) Nge lenda landa mbandu na yandi. Ntangu nge ke solula ti bana to ke sala kisalu ti bo, yula dibanza na bo mpi bika bo tuba mambu yina kele na ntima na bo. Keti bo kele ti badute? Mpangi-bakala mosi ya bamvula 15 na Australie tubaka nde: “Mbala mingi papa ke solulaka ti mono mambu ya me tala lukwikilu na mono mpi ke sadisaka mono na kuyindula. Yandi ke yulaka nde: ‘Biblia ke tuba nki?’ ‘Keti nge ke ndima mambu yina yo ke tuba?’ ‘Sambu na nki nge ke ndima yo?’ Yandi ke zolaka nde mono pesa mvutu yina ke katuka na ntima kansi ve kuvutukila kaka mambu yina yandi to mama ke tubaka. Ntangu yai, mono ke pesaka bamvutu mpi ke tendulaka yo.”

4. Sambu na nki bibuti fwete vanda ntima-nda mpi kupesa mvutu na bangiufula ya bana na bo? Pesa mbandu.

⁴ Kana bana na nge ke ndima ve mbala mosi dilongi ya nkaka ya Biblia, vanda ntima-nda. Sadisa bo na kuzwa mvutu na bangiufula na bo. Tata mosi tubaka nde: “Kana mwana me yula nge ngiufula, tudila yo dikebi. Kumona yo ve mpamba mpi kubuya ve kupesa yandi mvutu ata nge ke sepela ve kutubila mambu yango.” Ya kieleka, yo kele mbote kana bana ke yula bangiufula sambu yo ke monisa nde bo ke zola kubakisa. Ntangu Yezu vandaka leke, yandi vandaka mpi kuyula bangiufula. (Tanga Luka 2:46.) Leke mosi na Danemark tubaka nde: “Ntangu mono tubaka nde mono ke kudiyulaka kana dibundu na beto kele ya kieleka, bibuti na mono waka ve makasi ata bo kudiyangisaka mingi sambu na mono. Bo pesaka mono bamvutu yina katukaka na Biblia.”

5. Inki bibuti fwete sala ata bana ke sala mambu ya ke monisa nde bo ke kwikila na Yehowa?

⁵ Zaba bana na nge mbote. Kuyindula ve nde kana bana ke samuna mpi ke kwenda na balukutakanu, yo ke tendula nde bo ke kwikilaka na Yehowa. Inki mutindu bo ke tadilaka Yehowa mpi Biblia? Sala bikesa sambu na kuzaba kana kima mosi lenda kanga bo nzila ya kubikala ya kwikama na Yehowa. Tubaka mambu ya Yehowa konso ntangu yina nge kele ti bana na nge. Sambaka sambu na bana na nge ntangu nge kele ti bo mpi ntangu nge ke samba nge mosi.

6. Inki mutindu kulanda kulonguka mambu ya Yehowa mpi ya Biblia ke sadisaka bibuti na kulonga bana na bo mbote?

⁶ Bantu vandaka kusepela ti malongi ya Yezu sambu yandi vandaka kuzola Yehowa mpi yandi zabaka Masonuku mbote. Bo bakisaka mpi nde Yezu vandaka kuzola bo. Yo yina bo vandaka kuwidikila yandi na dikebi yonso. (Luka 24:32; Yoane 7:46) Mutindu mosi, kana bana na nge me bakisa nde nge ke zolaka Yehowa, bo ta zola yandi mpi. (Tanga Kulonga 6:5-8; Luka 6:45.) Landa kulonguka Biblia mbote-mbote mpi tangaka mikanda na beto mbala na mbala. Sosa kuzaba mambu mingi ya me tala bima yina Yehowa me salaka. (Matayo 6:26, 28) Kuzaba Yehowa mbote ta sadisa nge na kulonga bana na nge mambu na yandi.—Luka 6:40.

7, 8. Inki nge fwete sala kana nge me longuka kima mosi ya me tala Yehowa? Inki mutindu bibuti ya nkaka salaka mutindu yai?

⁷ Kana nge me longuka kima mosi ya me tala Yehowa, songa yo mpi bana na nge. Salaka yo ntangu yonso, kansi ve kaka ntangu beno ke yidika balukutakanu to ke sala lusambu ya dibuta. Tata mosi ti nkento na yandi na États-Unis ke salaka mpidina. Kana bo me mona kima mosi ya kitoko to ke dia madia ya kitoko, yo ke sadisaka bo na kutubila bana na bo mambu ya Yehowa. Bo ke tuba nde: “Beto ke yibusaka bana nde Yehowa ke zolaka beto mpi yandi ke yidikaka bima yonso ya yandi ke pesaka beto.” Tata mosi ti nkento na yandi na Afrique du Sud ke zolaka kutubila bima yina Yehowa me salaka kana bo ke sala na masamba ti bana na bo zole ya bankento. Mu mbandu, bo ke tubilaka mutindu nkeni ke kumaka nti. Bo ke tuba nde: “Beto ke sadisaka bana na kusepela kibeni na luzingu mpi mambu na yo ya kuyituka.”

⁸ Tata mosi na Australie nataka mwana na yandi ya bakala ya bamvula kiteso ya kumi na kisika yina bo ke bumbaka bima ya kitoko mpi ya mfunu. Yandi bakaka lukanu ya kusadila ntangu yina sambu na kusadisa mwana na yandi na kukumisa lukwikilu na yandi ngolo mpi kumona mambu yina ke ndimisa nde Yehowa kele Ngangi. Yandi ke tuba nde: “Beto monaka bambisi ya ntama kibeni (trilobite mpi ammonite), yina vandaka kuzinga na banzadi-mungwa. Beto vandaka na kiese ya kumona nde, bambisi yai ya me fwaka ntama vandaka kitoko mpi Nzambi salaka yo na mutindu ya kuyituka; yo vandaka kaka bonso bambisi ya bubu yai. Kana bima yina kudibasikilaka vandaka ntete fioti-fioti mpi na nima yo kumaka bima ya nene ya ke yitukisa, sambu na nki bambisi yai ya ntama vandaka kuyitukisa? Dilongi yina yitukisaka mono mingi mpi mono longaka yo mwana na mono.”

9. Sambu na nki yo kele mbote na kusadila bambandu? Inki mbandu mama mosi sadilaka?

⁹ Mbala mingi, Yezu vandaka kusadila bambandu to masolo sambu na kulonga malongi ya mfunu. (Matayo 13:34, 35) Kana nge ke sadila bambandu nge ta sadisa bana na  nge na kusadila mayele na bo ya kuyindula. Yo ta sadisa bana na kuyindula dilongi ya nge ke longa bo, kubakisa yo mbote, mpi kuyibuka yo. Bo ta vandaka na kiese ya kulonguka. Mu mbandu, mama mosi na Japon zolaka nde bana na yandi zole ya babakala kubakisa nde mutindu Yehowa me salaka mupepe ke monisa nde yandi ke tudilaka beto dikebi mpenza. Mwana mosi vandaka ti bamvula nana mpi ya nkaka vandaka ti bamvula kumi. Na kutadila mvula na bo, yandi sadilaka mbandu yina lenda sadisa bo na kubakisa. Yandi pesaka bo miliki, sukadi mpi kafe. Na nima, yandi songaka bo na kusadila yandi kafe. Yandi ke tuba nde: “Bo tulaka dikebi ya mingi ntangu bo vandaka kusala yo. Ntangu mono yulaka bo kikuma yina bo salaka kafe yina na dikebi yonso, bo tubaka nde sambu yo vanda kaka mutindu mono ke zolaka. Mono tendudilaka bo nde Nzambi vukisa bima ya kuswaswana ti dikebi ya mingi ntangu yandi salaka mupepe, sambu yo vanda mbote kibeni sambu na beto.” Bana na yandi sepelaka mingi na dilongi yina mpi bo ke vilaka yo ve ata fioti!

10, 11. (a) Inki mbandu nge lenda pesa bana sambu bo bakisa nde Ngangi kele? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.) (b) Inki bambandu nge me sadilaka dezia?

¹⁰ Inki mbandu nge lenda sadila sambu na kusadisa bana na nge na kubakisa nde Ngangi kele? Nge lenda sadila mukanda yina ke monisaka mutindu ya kusala bagato sambu na kusala gato ti bo. Monisa bo mfunu ya kulanda mambu yina bo me sonika na mukanda yina. Na nima, pesa bo dilala to mbuma ya nkaka mpi yula bo nde: “Keti beno me zaba nde dilala ke vandaka mpi ti mukanda ya ke monisaka mutindu yo ke salamaka?” Na nima, zenga dilala mpi pesa bo mbuma mosi ya kele na kati. Tendudila bo nde mbuma yina kele bonso mukanda mpi yo kele ti bantuma ya ke monisaka mutindu dilala ke salamaka. Kansi beto ta kuka ve kubakisa bantuma yango mutindu beto ke bakisaka bantuma ya kusala bagato. Nge lenda tuba nde: “Bantu sonikaka mukanda ya ke monisa mutindu ya kusala bagato. Ebuna, nani sonikaka mukanda ya ke monisaka mutindu dilala ke salamaka?” Kana bana kele ya kuyela, nge lenda tendudila bo nde bantuma ya kusala nti ya dilala yina lenda buta malala mingi ke vandaka na kati ya mbuma ya dilala (ADN). Nge lenda songa bo mpi bifwanisu ti bambandu yina kele na balutiti 10 tii na 20 ya kamukanda Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie.

¹¹ Bibuti mingi ke tangaka ti bana na bo masolo “Hasard ou conception ?” yina ke basikaka  na Réveillez-vous ! Kana bana kele baleke, bibuti lenda tendudila bo mambu yango na mutindu ya pete. Mu mbandu, tata mosi ti nkento na yandi na Danemark fwanisaka avio ti ndeke. Bo songaka bana nde: “Avio ke vandaka bonso ndeke. Ata mpidina, keti yo lenda losa maki mpi kubasisa ba-avio ya nkaka? Keti ndeke ke vandaka na mfunu ya kisika mosi ya siki-siki ya kubwa bonso avio? Keti makelele ya avio kele kitoko bonso ya ndeke yina ke yimba? Muntu yina salaka avio ti yina gangaka ndeke, nani kele mayele mingi?” Kana nge ke solula ti bana mpi ke yula bo bangiufula, nge ta sadisa bo na kusadila ‘mayele na bo ya kuyindula’ mpi kukumisa ngolo lukwikilu na bo na Yehowa.—Bingana 2:10-12.

12. Inki mutindu bambandu lenda sadisa nge na kulonga bana nde Biblia ke tubaka kaka kieleka?

¹² Sadila bambandu sambu na kulonga bana na nge nde mambu yonso ya Biblia ke tubaka kele ya kieleka. Mu mbandu, nge lenda tanga Yobi 26:7. (Tanga.) Kusuka kaka ve na kuzabisa bana na nge nde, Yehowa mpamba muntu fwete tuba mambu ya kele na verse yai. Kansi sadisa bo na kuyindula. Nge lenda tuba nde na ntangu ya Yobi, ziku bantu vandaka kundima ve nde ntoto kele na zulu ya kima ve. Bo zabaka nde bima yonso, mu mbandu balon to ditadi, ke vandaka na zulu ya kima ya nkaka. Na ntangu yina, ata muntu mosi ve zabaka nde ntoto ke vandaka na zulu ya kima ve, sambu bo vandaka ve ti ba-apareyi ya kutala bima yina kele ntama (télescope) to ya kukwenda na zulu sambu na kumona ntoto (vaisseaux spatiaux). Yo ke longa beto nde, ata bo me sonikaka Biblia banda ntama, mambu na yo yonso ke vandaka ya kieleka sambu yo me katukaka na Yehowa.—Nehemia 9:6.

13, 14. Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na kuzitisa minsiku ya Biblia?

¹³ Yo kele mpi mfunu na kulonga bana nde bo ta vanda na kiese mingi kana bo ke zitisa mambu yina Biblia ke tubaka. (Tanga Nkunga 1:1-3.) Nge lenda songa bana nde, beno yindula nde beno fwete kwenda kuzinga na kisanga mosi buna mpi beno fwete pona bantu yina beno ta zinga ti bo kuna. Na nima yula bo nde, “Beno ta nata bantu ya nki mutindu kana beno ke zola nde bantu yonso kuzinga mbote?” Na nsuka, nge lenda tanga Bagalatia 5:19-23 sambu na kuzaba bantu yina Yehowa ke zolaka nde bo zinga na nsi-ntoto ya mpa.

¹⁴ Kana nge sala mpidina, bana na nge ta longuka mambu zole ya mfunu. Ya ntete, Yehowa ke longa beto mutindu ya kuzinga na kiese bubu yai mpi kuwakana mbote ti bantu. Ya zole, yandi ke longa beto mutindu beto ta zinga na nsi-ntoto ya mpa. (Yezaya 54:13; Yoane 17:3) Nge lenda songa bana mpi mutindu Biblia me sadisaka bampangi ya nkaka. Beno lenda tanga disolo ya mpangi mosi na mikanda na beto; mu mbandu, disolo mosi na kati ya masolo ya Nzozulu ya Nkengi yina ke tuba nde, “Biblia Ke Sobaka Luzingu ya Bantu.” Nge lenda lomba mpangi mosi ya dibundu na kusonga beno mutindu Biblia me sadisaka yandi na kusoba bikalulu sambu na kusepedisa Yehowa.—Baebreo 4:12.

15. Inki ta sadisa nge na kulonga bana na nge?

¹⁵ Yindula nki nge lenda sala sambu bana kusepela ti mambu yina nge ke longa bo. Yindula mutindu nge lenda sadisa bo na kuzola kulonguka mambu ya me tala Yehowa mpi kukuma banduku na yandi. Landa kulonga bo mpidina tii ntangu bo ke yela. Tata mosi tubaka nde, “Kulemba ve ata fioti kumeka mutindu  ya mpa ya kulonga bana mambu yina nge me longaka bo dezia.”

16. Sambu na nki bibuti fwete vanda ntima-nda ntangu bo ke longa bana? Inki mutindu bibuti ya nkaka me monisaka ntima-nda?

¹⁶ Mpeve ya Yehowa lenda sadisa bana na nge na kukuma ti lukwikilu ya ngolo. (Bagalatia 5:22, 23) Kansi yo ke lombaka ntangu mingi sambu bana kukuma ti lukwikilu ya ngolo. Yo yina, vanda ntima-nda ntangu nge ke longa bana mpi kulemba ve. Tata mosi na Japon kele ti bana zole, ya nkento mpi ya bakala; yandi ke tuba nde: “Mono ti nkento na mono vandaka kutudila bana na beto dikebi ya mingi. Ntangu bo vandaka baleke, mono vandaka kulonguka ti bo minuta 15 konso kilumbu, katula kaka bilumbu ya balukutakanu ya dibundu. Kulonguka minuta 15 vandaka mpasi ve sambu na beto mpi sambu na bana.” Nkengi mosi ya nziunga sonikaka nde: “Ntangu mono vandaka toko, mono vandaka ti bangiufula mingi to badute na ntima. Mbala mingi, mono vandaka kubaka bamvutu na yo na balukutakanu ya dibundu, na kulonguka ya dibuta to ya mono mosi. Yo yina bibuti fwete lemba ve na kulonga bana.”

17. Sambu na nki bibuti fwete kumisa ngolo lukwikilu na bo mosi? Inki mutindu mama mosi ti bakala na yandi na mbanza Bermudes ke sadisaka bana na bo na kukwikila na Yehowa?

¹⁷ Ya kieleka, bana na nge ta baka malongi mingi kana bo ke mona nde nge kele ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Bo ke talaka mbote mambu ya nge ke salaka. Yo yina, landa kukumisa ngolo lukwikilu na nge. Bana na nge fwete mona nde nge ke kwikilaka mpenza nde Yehowa kele. Beto baka mbandu ya mama mosi ti bakala na yandi, na mbanza Bermudes, na Amerika; kana kima mosi ke yangisa bo, bo ke sambaka kumosi ti bana na bo mpi ke lombaka Yehowa na kusadisa bo. Bo ke songaka bana na bo na kusambaka mpi bo mosi. Bo ke tuba nde: “Beto ke songaka mpi mwana na beto ya mbuta nde, ‘Tudilaka Yehowa ntima ya mvimba, kudipesa mingi na kisalu ya Kimfumu, mpi kudiyangisaka ve mingi.’ Kana kima mosi ya yandi ke sala me buta mbuma ya mbote, yandi ke bakisaka nde Yehowa me sadisa yandi. Yo me kumisaka lukwikilu na yandi ngolo na Nzambi mpi na Biblia.”

18. Inki bibuti fwete vila ve?

¹⁸ Bibuti, beno vila ve nde beno lenda pusa ve bana na beno na kingolo-ngolo na kuvanda ti lukwikilu. Beno ke kunaka mpi ke losaka masa, kansi Yehowa muntu ke yedisaka mbuma. (1 Bakorinto 3:6) Beno sala ngolo sambu na kulonga bana na beno mambu ya Yehowa, mpi beno samba sambu mpeve santu na yandi kusadisa bo na kuvanda ti lukwikilu. Ntembe kele ve nde Yehowa ta sakumuna bikesa yonso ya beno ke sala.—Baefezo 6:4.