Yezu tubaka nde: “Insi mosi ta nwanisa insi ya nkaka, mpi kimfumu mosi ta nwanisa kimfumu ya nkaka. Ntoto ta nikana ngolo, mpi nzala ti kipupa ta vanda na bisika ya mutindu na mutindu.” (Luka 21:10, 11) Mambu yina yonso ke monisa kidimbu mosi ya pwelele. Mambu yai ya ke salama kaka na ntangu mosi ke monisa nde “Kimfumu ya Nzambi me finama.” Keti mambu yai ke salama kaka na ntangu mosi mpi yo ke monana na ntoto ya mvimba? Beto tadila mambu yina ke monisa nde yo kele mpidina.

1. BITUMBA

Na mvu 1914, bitumba mosi salamaka mpi yo fwaka bantu mingi mpi bebisaka bisika mingi kuluta bitumba yonso ya me salamaka na ntoto na ntwala ya mvu yina. Mbala mingi bantu ya Istware ke bingaka mvu 1914 mvula yina sobaka disolo ya luzingu ya bantu sambu yo kele mvula yina bitumba ya ntete ya ntoto ya mvimba yantikaka. Na bitumba yina, bo sadilaka bisadilu ya ngolo ya bitumba yina ke fwaka bantu mu mbandu, bashare ya bitumba, babombi, minduki ya mitindu na mitindu, mipepe ya kele ti ndikila mpi bisadilu ya nkaka ya bitumba yina ke fwaka bantu mingi na mbala mosi. Na nima bitumba ya zole ya ntoto ya mvimba salamaka mpi na bitumba yango, bo salaka minduki yina ke fwaka bantu mingi na mbala mosi mpi bo sadilaka yo sambu na mbala ya ntete. Bantu nwanaka bitumba na kisika mosi to ya nkaka banda 1914 mpi bitumba yango me fwaka bantu mingi.

2. KUNIKANA YA NTOTO

Mukanda mosi (Encyclopædia Academic) ke tuba nde konso mvula kunikana ya ntoto kiteso ya 100 ke “bebisaka banzo mingi.” Rapore ya kimvuka mosi (United States Geological Survey) ke tuba nde, “na kutadila mambu yina bo me sonikaka banda ntama (banda na 1900), bubu yai kunikana ya ntoto ya ngolo kibeni kiteso ya 16 ke salama konso mvula.” Kansi bantu ya nkaka lenda yindula nde kunikana ya ntoto ke salamaka ve mingi sambu bantu ke vandaka ti mitindu ya mbote ya kuzaba yo. Ya kieleka mutindu kunikana ya ntoto ke salama mingi na ntoto ya mvimba, yo ke natila bantu bampasi mpi lufwa yina me salamaka ntete ve.

 3. NZALA

Bitumba ke nataka nzala, kukonda lunungu, mpasi ya mbongo yo ke salaka mpi nde ntoto kubuta diaka ve mbote bima yina bo ke kunaka to bantu kuvanda ve ya kuyilama mbote sambu na bansungi ya mpasi. Rapore ya kimvuka mosi (Programme alimentaire mondial) ya 2018 ke tuba nde: “Na ntoto ya mvimba bamilio ya bantu 821 ke vandaka nzala mpi bamilio ya bantu 124 kele na nzala kibeni.” Konso mvula kukonda kudia ya mbote ke salaka nde bamilio 3.1 ya bana kufwa. Yo kele kikuma yina salaka nde na 2011 bana mingi (kiteso ya 45%) kufwa na ntoto ya mvimba.

4. BAMALADI MPI BAMALADI YINA KE SAMBUKILAKA

Mukanda mosi ya kimvuka mosi (Organisation mondiale de la santé) ke tuba nde: “Maladi ya ngolo yina ke sambukilaka bantu monanaka na mvu-nkama ya 21. Bamaladi ya ntama mu mbandu cholera, maladi yina ke sambukilaka mpi fièvre jaune, me vutuka diaka mpi bamaladi ya nkaka ya mpa bonso syndrome respiratoire aigu sévère (SRAS), La pandémie de grippe, maladi yina ke bebisaka mutindu ya kupema yina bo ke bingaka Le syndrome respiratoire du Moyen-Orient (MERS), Ebola mpi maladi yina ke katukaka na mbembele yina bo ke bingaka Aedes (Zika).” Mpi coronavirus kele maladi ya ngolo yina me katuka kubasika. Ata bantu ya mayele mpi minganga me longukaka mitindu mingi ya kusansa bamaladi yai, bo me zwaka ve nkisi sambu na kumanisa yo.

5. KISALU YA KUSAMUNA NA NTOTO YA MVIMBA

Yezu tubilaka mpi diambu ya nkaka yina kele na kati ya bidimbu mpi ya ta monisa nde Kimfumu ya Nzambi ke zola kukwisa. Yandi tubaka nde: “Bo ta samuna nsangu yai ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso, ebuna nsuka ta kwisa.” (Matayo 24:14) Bantu ke kutanaka ti bampasi ya mingi, ata mpidina bamilio ya bantu kuluta nana ya me katuka na makanda yonso ke longaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na bansi 240 mpi na bandinga kuluta 1 000. Mambu yai me salamaka ntete ve banda na luyantiku ya disolo ya luzingu ya bantu.

Mambu yina kele na kati ya bidimbu yina Yezu pesaka ke salama bubu yai. Sambu na nki beto fwete tudila yo dikebi? Sambu Yezu tubaka nde: “Kana beno mona mambu yai ke salama, beno zaba nde Kimfumu ya Nzambi me finama.”—Luka 21:31.

Bidimbu yina Yezu pesaka na kuwakana ti ntangu ya mambu yina Biblia ke tubilaka mpi ya me salamaka ke sadisa beto na kubakisa nde Nzambi tulaka Kimfumu na yandi na zulu na mvu 1914. a Na ntangu yina, yandi tulaka Mwana na yandi Yezu Kristu Ntotila. (Nkunga 2:2, 4, 6-9) Kubika fioti, Kimfumu ya Nzambi ta yala ntoto, yo ta katula baluyalu yonso mpi yo ta kumisa ntoto paladisu sambu bantu kuzinga mvula na mvula na kati na yo.

Ntama mingi ve, mambu yai ya Yezu tubaka na kisambu ya mbandu ta lungana: “Kimfumu na nge kukwisa. Luzolo na nge kusalama na ntoto, bonso na zulu.” (Matayo 6:10) Inki mambu Kimfumu ke salaka banda yo me yantikaka kuyala na 1914? Ntangu Kimfumu ya Nzambi ta yantika kuyala, nki mambu yo ta sala?