Igwa shana
1 YEOVA
Yeova ni lina lyake Nnungu, lina ali manaake “Nae ankutadya shitandeke shalota.” Yeova ni Nnungu wadimongo-uti, nae ni aumbile vinu uti. Nae ankuvanavo dimongo dyakutenda shinu shoeshoe shalota.
Mushibalaniya, lina lya Nnungu vaandika na dinembo nsheshe. Mushimakonde dinembo adyo ni YHWH au JHVH. Mu maandiko akutunduvanga ashibalaniya a mu Ibibiliya lina lya Nnungu linkupatikana myanda vyakuvandikila 7.000. Mushilambo uti, vanu vankwandika lina Yeova kwadindila dyakuvilingananga, na kushema kulingana na inangodi yave.
2 IBIBILIYA “INDIPUMULILIGWA NA NNUNGU”
Nnungu ni Mwene Ibibiliya, kanji nae avatumidile vanu pakulota kwandika. Nayadavo inkulingana na nang’olo washilinga ananjugwa ndukulugwe ampwashele kwandika ibalugwa yalota kutumidya. Nnungu atumidile imumu yake yanashwe kuvalangalalela vashandika Ibibiliya pakulota vaandike makumbukililo ake. Imumu ya Nnungu indívalangalalela mu dindila dyoe, wakati unji mu kulatanga au mu maono, kutwala vanavo kwandika.
3 MALAMULO ÁKABADILIKA
Ni lipata lya malamulo la mu Ibibiliya lapundisha umwiu. Kwampano lipata lya malamulo “unyagwe wakunyata undátimbanga mavalelo ambone” linkutupundisha kenga vanu vatwikalanavo vankuulula kutwambukisha mavalelo lambone au lakunyata. (1 Vakolintu 15:33) Nayadavo lipata linji lya malamulo lishidoni: “Shalota kupanda munu ni shosho shalota kupuna” linkutupundisha kenga ukatenda vyambone undapata vyambone, ukatenda vyakunyata undapata vyakunyata, hamupali mwakutukutila.—Vagalata 6:7.
4 VYAKULAVA
Ni mitenga vya Nnungu. Vinkuululika kuvalanga malotelo a Nnungu, mapundisho a maikadi, malamulo au ukumu. Nayadavo, vinkuululika kuva mitenga kwa ashilá shilota kutandeka wakati wa mushu. Vyakulava vyoe vipagwite mu Ibibiliya vinditandeka tayali.
5 VYAKULAVA VIMWAMBA MASHIYA
Yesu anditimisha vyakulava vya mu Ibibiliya vimwamba nae kenga Mashiya. Lola libau lya “ Vyakulava vimwamba Mashiya.”
6 MALOTELO AMWE YEOVA KWAUPANDE WA SHILAMBO
Yeova andyumba shilambo shapai pakulota shive palaishu, na vanu vaikale mwanavo mwaa ankuvanagwaledya. Malotelo alo halanava kubadilika. Muwakati wakuvandika, Nnungu andamalidya ukalau uti na kuvapa vanu vamwigwilila shingumi shíkamalilika.
7SHATWANI NDAMONI
Ni njelo atunduvenge kumpinga Nnungu. Shatwani manaake “munu wakupinga,” mwaa nae ankumpinga Yeova. Lina linji ni Ndamoni manaake “Wakutubya.” Vanimupa lina ali mwaa nae ni munu wakushang’apa na ankuntangola kunyata Nnungu.
8 VANJELO
Yeova andivaumba vanjelo myaka vyoe hakanava kumba shilambo. Vanjelo vaumbigwe pakulota vaname kuwa. Vankupagwa vanjelo vakupunda dimilioni imiya imo. (Daniyele 7:10) Vanavo vankuvanavo mena na mavalelo akuvilingananga, vakukulupilika na havanalota vanu valipudye kwave vanavo. Vanavo vankuvanavo madalaka akuvilingananga na kula njelo avenavo madengo lake. Vivele nkati mu shimadengo asho, ni kutumikila pashiteng’u shimwe Yeova, kujaula mitenga, kuvashililidya na kuvalangalalela vatumika va Nnungu mushilambo shapai, kutandedya ukumu, na kupwashela shimadengo sha kwandadya ntenga. (Dimu 34:7; Maono 14:6; 22:8, 9) Muwakati wa mushu, vandapagwa pamo namu Yesu mu ing’ondo ya Alimagedoni.—Maono 16:14, 16; 19:14, 15.
9 LIDAMBI
Ni vinu uti vyatukumbukila, na vyatutenda vivilingananga na malotelo amwe Yeova. Lidambi linkutwapukanianga na Nnungu, ndyomana anditupa malamulo ákabadilika pakulota kutupwashela hatunatende vinu vyamadambi. Kunantandi, Yeova andyúmba uti vinu shana, kanji Adamu namu Eva vandipujungula havalotile kumwigwilila Yeova, vakatege vandileka kuva vanu vashalowa. Vanavo vandíkangapala na vandipela, wetu momo tundyambukishigwa lidambi limwe Adamu namu Eva, ndyomana tunkukangapala na tunkupela.
10 ALIMAGEDONI
Ni ing’ondo ya Nnungu ilota kubamola shilambo shimwe Shatwani na vanu uti vakalau.
11 UTAWALA WA NNUNGU
Utawala wa Nnungu ni ishilikali imwe Yeova ivele kuwa. Yesu Klistu ni Umu wa ishilikali ayo. Muwakati wa mushu, Yeova anatumila Utawala awo pakulota amalidye mauvilo mushilambo uti. Utawala wa Nnungu undalangalalela shilambo shapai.
12 YESU KLISTU
Nnungu animumba Yesu hakanava kumba shinu shoeshoe. Yeova anintumidya Yesu mushilambo shapai pakulota apele kwamwaa wa vanu. Baada yakupela Yesu, Yeova anindyuwa. Ambi Yesu ankutawala kenga Umu wa Utawala wa Nnungu.
13 VYAKULAVA VYA DISHUMANA 70
Vyakulava vya mu Ibibiliya vindívalanga wakati washilota kwida Mashiya. Avyo vikandyuka natandeka kumwisho wa wakati umanyika na dishumana 69, itunduvenge mwaka 455 ukanava kuwika wakati umwe Klistu (U.W.K.) na ndamalilika mwaka wa 29 wakati umwe Klistu (W.K).
Tunkumanya dashi kenga maduva alo amalilike mwaka wa 29 wakati umwe Klistu (W.K)? dishumana 69 ditunduvenge mwaka wa 455 ukanava kuwika wakati umwe Klistu (U.W.K), Neemiya aujidile ku Yelushalemu ni pavatunduvenge kudenga kavili njini awo. (Daniyele 9:25; Neemiya 2:1, 5-8) Lilove lya “dúzia” manaake 12, lilove lya “ishumana” linkutukumbuwanga inamba ya 7. Kulingana na dishumana dya vyakulava hainava shinu ishumana ivanavo maduva 7, kanji ishumana ya myaka, kenga mwailodedya Ibibiliya ishidoni liduva limo linkulingana na “mwaka umo.” (Ishabu14:34; Shakiyele 4:6) Ashi shinkutulangudya kenga ishumana imo inkuvanavo maduva akuwika myaka saba, na myaka 483 vinkulodya dishumana 69, yani, (69 x 7). Tukavalangila myaka 483 kutunduvanga mwaka wa 455 ukanava kuwika wakati umwe Klistu (U.W.K), tunapata mwaka wa 29 wakati umwe Klistu (W.K) Mwaka au ni wabatishidye Yesu na kuva Mashiya!—Lukashi 3:1, 2, 21, 22.
Vyakulava vinji vishivalanga ishumana inji, ya myaka 7. Wakati awo, Mashiya vakanimyaa mwaka wa 33 wakati umwe Klistu (W.K), na kutunduvangila mwaka wa 36 wakati umwe Klistu (W.K) Mitenga vyambone vya Nnungu vikandivalangigwa mu makola uti, i Vayuda gweka bai.—14 UTATU NI LIPUNDISHO LYAKUSHANG’APA
Ibibiliya ipundisha kenga Yeova ni Namalunda, na ni jojo amumbile Yesu hakanava kumba vinu vinji. (Vakoloshu 1:15, 16) Nadoni, Yesu hanava shinu Nnungu Wadimongo-uti. Nae hatangwele kenga ankulingana na Nnungu. Kanji nae atedoni: “Atata ni nang’olo kungupunda nangu.” (Nshuwau 14:28; 1 Vakolintu 15:28) Kanji didini dyoe dipundisha Utatu kenga Nnungu vavele vanu vatatu, nkati mwa munu jumo: Atata, Mwana na imumu yanashwe. Iilove lya “Utatu” halinapatikananga shinu mu Ibibiliya. Ali ni lipundisho lyakushang’apa.
Imumu yanashwe ni dimongo dyake Nnungu díkaneka, nae anatumila dimongo adyo pakulota kutenda shalota. Kwampano, Vaklistu vatandi ‘indivaumbala imumu yanashwe,’ na Yeova atedoni: ‘Vanu uti ndavamiminila imumu yangu’—Vitendo 2:1-4, 17.
15 NSHALABA
Vaklistu vaiu havanatumila nshalaba. Mwaa wa nyamani?
-
Nshalaba unditumika tangu kala na didini dyakushang’apa. Muwakati wakala, vanu vashitumila nshalaba vakalota kulipudya ku vinu vyakumbigwa na diyadi dya kulavalava dya shipagani. Nkati mu myaka 300 vipitile kunyuma baada ya kupela Yesu, Vaklistu havatumidíle nshalaba mukulipudya kwavo. Badae, Nkúlangalela wa ku Loma Constantino, andítenda nshalaba kuva kenga shimanyikilo sha Shiklistu. Shimanyikilo asho, vashitumila pakulota Shiklistu shimanyikane namene. Kanji halipali lyunganilo kulamana padiki pakati pakutumila nshalaba namu Yesu Klistu. Libuku limo linkuvalanga kenga: “Kutumila kwa nshalaba kutunduvenge kala na vapagani, Yesu hakanava kwida mushilambo shapai.”-A nova Enciclopédia Católica.
-
Yesu hapadile pa nshalaba. Lilove lya vapindikulenge mu Shigalego “nshalaba” manaake “nnandi wa kuduka” “libodo” au “ligogo.” A Bíblia Companheira mu shingalesha inkuvalanga doni: Mu Shigalego sha [Imbodi Yaambi] halipali lyutu livalanga kenga vandítumila milandi mivili vyakushingamana. Yesu apadile pa nnandi wa kuduka.
-
Yeova hanalota shinu tutumile mashinamu au vimanyikilo patulota kulipudya kwake nae.—Kuma 20:4, 5; 1 Vakolintu 10:14.
16 KUMBUKUMBU YA KUPELA KWAKE YESU
Yesu andívalamulila vakwoda vake pakulota vakumbukile kupela kwake. Kula mwaka mu italee 14 mwedi wa vashema Nisã, Vaklistu vanatenda kumbukumbu kulingana na liduva lyavashikumbukila Vanaishilaeli Pasaka. Ligung’u na vinyu, ni vimanyikilo vilodya mili na myadi vyake Yesu Klistu, mu liduva alyo, vanung’unumunu vanapita valodya vimanyikilo avyo pakulota kula munu alole. Vanalya ligung’u na vanakumbila ivinyu ni avalá vauka natawala namu Yesu kuwa. Napanelo, avalá vavenavo lilindililo lyakunama mushilambo shapai, havanalya ligung’u na havanakumbila ivinyu, valola vila kenga inamuna yakulodya ishima kwa ashilá shatandile Yesu.
17 UNGUMI
Mu dinangodi dyavatumidile vakwandika Ibibiliya, lilove “ungumi” manaake ni (1) munu, (2) nyama, (3) shingumi sha munu au sha nyama. Na pakupindikula Ibibiliya ishamegwa Tradução do Novo Mundu vandyodedya momo. Lola mipano avi:
-
Munu. “Mumaduva amwe Noe, . . . vanu padyoko, yani, vingumi nane, vapukíle mmedi.” (1 Patulu 3:20) Napavedoni, lilove “vingumi” manaake ni vanu, yani Noe na ndyagwe, vanavake vatatu na vadyavave.
- Nyama. “Nnungu andítangola kushidoni: ‘Mmedi valumwe vanyama [au “vingumi” malove amwina], na momo vyuni vyuluke kuniania. Kutwala Nnungu kushidoni: Mushilambo valumwe vanyama [au “vingumi” malove amwina] kula nyama na likola lyake; vanyama vakuvalanga, vanyama vakulyuta, vanyama vakumwitu kanji kula nyama na likola lyake.’ Bai kutwala kuvalela momo.”—
-
Shingumi sha munu au sha nyama. Yeova anímwaulila Musha doni: ‘Vanu uti vashikulambela wako vakubyae [au “kulambela ungumi wako,” malove amwina] vandipela.’ (Kuma 4:19) Yesu pavele mushilambo shapai, atedoni: “Nangu ni Nkúshunga Wambone; Nkúshunga Wambone anájaula shingumi shake [au “ungumi,” malove amwina] kwamwaa wavangandolo vake.”—Nshuwau 10:11.
Kwaupande unji, munu akatenda shinu na “ungumi wake uti” manaake ni kushidoni, munu ajo ankutenda shinu asho kwa kulijaula na dimongo dyake uti. (Mateu 22:37; Kumbukumbu 6:5) Lilove “ungumi” linditumika pakulota kuvalanga malotelo au ámu ya munu au nyama. Munu au mili wakupela uti vamba shinu shimo, ungumi wakupela.—Ishabu 6:6; Mikong’o 23:2; Ishaiya 56:11; Agai 2:13.
18 IMUMU
Mu Shibalaniya na Shigalego malove lapindikuligwe “imumu” mu Ibibiliya Tradução do Novo Mundo mu shingalesha, lankuulula kuvanavo mana lakuvilingananga. Myanda vyoe malove alo, lankwamba shinu shíkaneka kwa meo la vanu kenga imepo yatupumula wetu pamo na vanyama. Na kwaupande unji, malove alo lavamba vanjelo au imumu yanashwe, ailá yatumila Nnungu kenga dimongo dyake. Ibibiliya hainapundisha shinu kenga shipali shinu shinauma shuka mushu shinama munu akapela.—Kuma 35:21; Dimu 104:29; Mateu 12:43; Lukashi 11:13.
19 SHENA
Shena ni lina lya ibondi ipatikana pepi na njini wa ku Yelushalemu, lyutu alyo, vanu vashuka najaya na kutaja dinywashwa moto. Hashipali shinu shilodya kenga mu wakati umwe Yesu vanu na vanyama vashinavauvyanga au kuvataja moto vavele vangumi. Shena halinava shinu lina lya shimanyikilo lya pashinu pákaneka pavanavaukanavo vanu vapadile ndavaukumu na moto úkamalilika. Yesu pashitangola ing’ano ya kujalegwa vanu Kushena, nae ashamba kubamolegwa kwa bila lilindililo lyakudyuka.—Mateu 5:22; 10:28.
20 “KUSHWALI KWA ATATA WETU”
Ai ni inamuna yakushwali yavapundishidye Yesu vakwoda vake. Nayadavo, kunkumanyika namene kenga kushwali kwa Atata wetu au mpano wakushwali. Kwampano, Yesu anditupundisha tushwali doni:
-
‘Lina lyako lishwalele’
Wetu tunanjugwa Yeova pakulota lina lyake litakate, pamo na umunu wake kwa ushwang’a uti watangwele Shatwani. Nayadavo kula shinu shivele kuwa na vanu mushilambo shapai vandamupa lishangelo na ishima kwamwaa wa lina lyake.
-
“Utawala wako wide”
Tunajugwa Utawala wa Nnungu pakulota wide ubamole Ishilikali ikalau imwe Shatwani, atawale shilambo shapai, na atende shilambo ashi kuva Palaishu.
-
“Malotelo ako atandeke . . . mushilambo shapai”
Tunajugwa pakulota malotelo a Nnungu atandeke kwa vanu vamwigwilila nae, pakulota vaname ngwengwe ku Palaishu, kenga mwashilatela Yeova pavaumbíle vanu.
21 LYAMBOLELO
Yeova andivapa vanu lyambolelo kwambangidya avambole mu lidambi na mukupela. Lyambolelo ni nshala ushilateka pakulota avaujidye vanu shingumi shíkamalilika, ashilá shakatweke munu ntandi Adamu, na kwangangola kavili umbodi pakati pa vanu namu Yeova. Napavedoni, Nnungu anintumidya Yesu mushilambo shapai pakulota apele kwamwaa wa madambi letu. Kwamwaa wa kupela kumwe Yesu, vanu uti vankuvanavo litala lyakunama ngwengwe na shingumi shíkamalilika bila kasholo yoeyoe.
22 MWAA SHANI MWAKA WA 1914 NI UKUMENE?
Vyakulava vyandike Daniyele nango wa 4 vinkutupundisha kenga Utawala wa Nnungu Utunduvenge kulangalela mwaka wa 1914.
Vyakulava: Yeova andímupa Umu Nabucudonosor vyakulava kwa indila yakulatanga vyaamba nnandi ukumene aulá wavagwídye pai. Mukulatanga amo andyóna shiki vaungile na upingo wa shitali sha nkúva vaungidile mu nnandi pakulota nnandi awo haunaipukile muwakati “saba.” Baada ya apo, nnandi awo ukanditunduvanga kwipukila kavili.—Daniyele 4:1, 10-16.
Vyakulava avyo vitupundisha nyamani? Nnandi awo, ushilodya Utawala wa Nnungu. Myaka vyoe, Yeova andívatumila vaumu vaku Yelushalemu pakulota vavalangalalele Vanaishilaeli. (1 Maimyo 29:23) Kanji myanda vyoe vaumu avo havashikulupilika, na Utawala awo undíwikila pamwisho. Yelushalemu ibamolegwe mwaka wa 607 ukanava kuwika wakati umwe Klistu (U.W.K). Mwaka awo utunduvenge wakati “saba.” (2 Vaumu 25:1, 8-10; Shakiyele 21:25-27) Ni popo patangwele Yesu doni: “Yelushalemu vamidi vandatimbanga mpaka wakati wave uvamalilikile” nae ashamba “wakati saba.” (Lukashi 21:24) Ivedoni, “wakati saba” awo aumalilike Yesu avele mushilambo shapai. Yeova andilivikila kuntandola kavili Umu kumwisho “wakati saba.” Utawala umwe Umu ajo waambi, Yesu, undaidanavo dinema kwa vanu uti va Nnungu mu maduva hákamalilika.—Lukashi 1:30-33.
Kutima kwa “wakati saba”: wakati saba utimile myaka 2.520. Tukavalangila myaka vya 2.520 kwanjanga mwaka wa 607 ukanava kuwika wakati umwe Klistu (U.W.K), tunkuka namalilikila mu mwaka wa 1914. Mwaka awo, Yeova animmika Yesu, Mashiya, kuva Umu wa Utawala wa kuwa.
Tupatile dashi inamba ai ya 2.520? Ibibiliya inkuvalanga kenga vipande vitatu na inushu vya wakati, vinkulingana na maduva 1.260. (Maono 12:6, 14) Mu “Wakati saba” ni maduva 2.520. Maduva 2.520 ankulingana na myaka 2.520 kwamwaa vyakulava vinkutangola kenga “liduva limo linkulingana na mwaka umo.”—Ishabu 14:34; Shakiyele 4:6.
23 MIGELE NANG’OLO WA VANJELO
Lilove “Nang’olo wa vanjelo” manaake ni “shepi wa vanjelo.” Ibibiliya immalanga Nang’olo wa vanjelo jumo bai, lina lyake Migele.—Daniyele 12:1; Yudashi 9.
Migele ni Nanangalaledi wa vanjelo vanantenda ing’ondo vakukulupilika va Nnungu. Maono 12:7 pankushidoni: “Migele na vanjelo vake vandyuka nantenda ing’ondo aijá lijoka . . . Pamo na vanjelo vake.” Libuku lya Maono limwamba Yesu kenga Nanangalaledi wa vaing’ondo va Nnungu, Napanelo Migele ni lina linji limwe Yesu.—Maono 19:14-16.
24 MADUVA AMWISHO
Malove alo laamba wakati aulá wavyuka natandeka vinu vikumene mushilambo shapai Utawala wa Nnungu ukanava kubamola shilambo shimwe Shatwani. Na malove lanji lakulinganana ni “mwisho wa wakati” na “kwida kwa mwana wa Munu,” mu vyakulava vyamu Ibibiliya vilodya Mateu 24:3, 27, 37) “Maduva la mwisho” latunduvenge mwaka wa 1914 ni pautunduvenge Utawala wa Nnungu kutawala kuwa na landamalilika pa ing’ondo ya Alimagedoni, pailota kubamola shilambo shimwe Shatwani.—2 Timoti 3:1; 2 Patulu 3:3.
wakati umo. (25 KUDYUKA
Ni shitendo sha kumujiidya munu apadile shingumi pakulota kunama kavili. Ibibiliya yamba kudyuka kwa vanu 9. Liyashi, Elisha, Yesu, Patulu namu Paulu vandivadyuwa vanu. Vyamakango avyo, vishindatandeka kwamwaa wa dimongo dyake Nnungu. Yeova andilivikila kuvatakatuwa “uti va ishaliya na vaungave ishaliya” pakulota vaujile kunama kavili mushilambo. (Vitendo 24:15) Nayadavo Ibibiliya inkuvalanga kudyuka kwa kuka kuwa. Kudyuka ako kunatandeka kwa avalá vatandalegwe au vakutaigwa mauta namu Nnungu pakulota vakaname pamo namu Yesu kuwa.—Nshuwau 5:28, 29; 11:25; Vapilipo 3:11; Maono 20:5, 6.
26 VITENDO VYA UNDAMONI
Ni vitendo vyakunyata vya kulingangila kutangola shalowa na vanu vapadile au kwaindila ya munu junji kenga, muntela, mwavi, na avalá valambela kumanya ding’anong’ano dya vanu. Vanalingangila kutangola na vanu vapadile mwaa vakulupila kenga dimumu dya vanu vapadile dindauka mushu dínama na kubadilika kuva majini adimongo. Vandamoni vanatenda shoeshoe kwambangidya vanu valeke kumwigwilila Nnungu. Avalá vanalambela kumanya vinu vyaku niyaniya, yangele, vitendo vyakutikinikanga, wavi, uti vivele nkati muvitendo vya undamoni. Mabuku loe, magasheti, dikalata dya kulambela ibati, video vyashaviavi, dimu ditangola vitendo vyashindamoni; vinu avi tukanamanya Vagalata 5:20; Maono 21:8.
tunkuulula kwona kenga vyambone kanji vivele nkati muvitendo vya undamoni. Diyadi dyoe dyamashiko, kuvapa dinudyo vanu vapadile, matanga, tatu, shadaka, kukaledya kwa udi au ubani, vinu avi uti vinkuungana na vitendo vyashindamoni. Mu myanda vinji, vanu vanatumila mitela vyashaviavi pakulota vapate dimongo dya Ndamoni.—27 YEOVA MWENE MADALAKA UTI
Yeova ni Nnungu Wadimongo-uti na Namalunda wa shilambo. (Maono 15:3) Mwaa nae ni Mwene vinu uti na ave pashanya pavinu uti mwaa ankuvanavo madalaka lakutawala vinu vyaumbile. (Dimu 24:1; Ishaiya 40:21-23; Maono 4:11) Yeova andivika malamulo kwa kula shinu shaumbile. Nayadavo, Yeova ankuvanavo madalaka lakuvavika vanu vanji vave vananangalaledi. Wetu tunkuulula kumungila nkono Nnungu kenga Mwene madalaka uti, kwa kunnagwaledya na kumwigwilila.—1 Maimyo 29:11.
28 KUMYA AU KUTINGULANGA SHITUMBO
Kutingulanga kwa shitumbo ni shitendo sha shinamadi pakulota kumyaa mwana akanava kuvalekwa. Hashinava shinu shovya au ajali shinatandeka mmili mwamunu. Shingumi sha mwana shitunduvanga muwakati waimita nkongwe. Kwaumwiu, nae ni munu junji.
29 KUTAIGWA MYADI
Ai ni indila yavatumila vamadiko pakulota kunnaula munu nnwele kwa kuntaja myadi mumipa au imbande imo pakati pa dimbande dyake nsheshe, vyatwete kwa munu junji au myadi vyakukondyegwa. Dimbande
nsheshe adyo ni plasma, imbande yanauvi, imbande yanashwe na plaquetas.30 KUDUMA
Mu Ibibiliya, lilove lipindikuligwe “kuduma” halinava shinu kuukumu. Muwakati watudumigwa, tunkupundishigwa, kulinguligwa, na kumanya wambone. Yeova hanaduma shinu kwaukalau au kwakunniula munu. (Mikong’o 4:1, 2) Nayadavo, Yeova ni mpano wambone kwa vatatamunu. Apalá panduma munu, nae alota apate limanyilo kwamwaa wakunagwaledya midimu. (Mikong’o 12:1) Yeova anavanagwaledya na kuvapundisha venentete vake. Nae anavapa midimu pakulota valeke kutenda vinu vyakunyata na kuvapundisha indila ya kukumbukila na kutandedya malotelo ake. Namomo, vatatamunu indivavaikila vavalingule vanavavo pakulota vamanye mwaa shani ni shambone kuvaigwilila. Nayadavo, ivaikidile vavapundishe kummanya Yeova, lilove lyake Ibibiliya na kumanya shana malamulo lake.
31 VANDAMONI
Vanavo havananeka shinu kwa meo la vanu, yani ni dimumu dyakumbigwa dya Kuvanavo dimongo kuvapunda vanu. Vandamoni ni vanjelo vakunyata. Ukalau wave utunduvenge muwakati wavakamwigwilidile na kulitenda kuva va mmongo wake Nnungu. (Kutunduvanga 6:2; Yudashi 6) Baada ya apo, vandílyunganianga namu Shatwani na kumpinga Yeova.—Kumbukumbu 32:17; Lukashi 8:30; Vitendo 16:16; Tiyagu 2:19.