Ili zila ye ku dusa chipo chabo chi no batsha mu namato ye malebeswa, Baiziraela ba ka ba piwa ndaulo ye ku dusa che bugumi a mu mari abo ose a ba ke be bona mu gole. Ndzimu waka ba dwa eti: “Muduse tjebugumi tje mbewu dzenyu dzose dzinodwa mu minda yenyu gole ne gole.”​—Ditironomi 14:22.

 Ndaulo ye ku dusa chebugumi yake ili yapo mu nlawo wa Moshe, nlawo wa ka wa piwa Baiziraela ba ntolo ne Ndzimu. Bakirisiti haba cha laugwa ne nlawo wa Moshe ndizo ku singa sheteke kuti ba duse che bugumi. (Bakolosa 2:13, 14) Ku leyana na ichecho, Nkirisiti nngwe ne nngwe wa ka fanila pa chipo che mari “sekwa ada mumoyo uwe, asingazeyeze kene e patikiwa ngobe Ndzimu unoda nthu unopa akashata.”​—2 Bakorinta 9:7.

•  Ku dusa chebugumi mu Baibili​—“Chidumano Chi Kulukugwe”

•  Ku dusa chebugumi mu Baibili​—“Chidumano Chi Tshwa”

 Ku dusa chebugumi ko legwa kanjinji mu karulo ye Baibili ino dangwa kuiyi Chidumano Chi Kulukugwe. Kanjinji ku dusa chebugumi ko amana kwazo ne nako ino sha shule kwe kuti Baiziraele ba piwe nlawo (nlawo wa Moshe) na Moshe. Ne kwa ka ka jalo, kuna zwibaka zwisi zwingapani zwa ku no legwa nekwe khani iyeyi ha nlawo wa Moshe usathu ukabe yapo.

Ha Nlawo wa Moshe u sathu u ka be yapo

 Nthu we kutanga uno legwa kuti waka dusa chebugumi di Abhuramu (Abhurahamu). (Genesisi 14:18-20; Bahebera 7:4) Ko lingika Abhurahamu a ka dusa chebugumi ha epa chipo she we Salema we mperesiti. Akuna bosupi mu mbiko ye Baibili guno lakidza kuti Abhurahama kene bana babe ba ka tongo dusa chebugumi kakale.

 Nthu we bubili u no legwa kuti wa ka dusa chebugumi mu Baibili ngwana we ngwana wa Abhurahamu Jakubo. Waka thembesa kuti ha Ndzimu a nga nsegohatsa uno “dusa chebugumi mu na zose zwa ano piwa.” (Genesisi 28:20-22) Ku enda ne bazibi bangwe be Baibili, ko linginka Jakubo a ka dusa dziphuka ili chebugumi. Nenguba Jakubo aka thama cha aka thembesa, ha azo tongo patika bana babe kuti ba duse chebugumi.

Ha ku shinga Nlawo wa Mushe

 Ichaba che Iziraela cha ntolo cha ka piwa Ndaulo ye ku dusa chebugumi ili zila yeku batsha mu mishingo ye budumili gwabo.

•   Chebugumi cha ka chi thusa bashingili be budumili be chibaka chi zhele​—Balevi, kushanganyila ne baperesiti—​baka ba sina shango yaba nga lima mu ili. (Palo 18:20, 21) Balevi yake isi baperesiti baka be piwa chebugumi chaka chi dusiwa ne bathu ngono baka be dusila baperesiti chebugumi cha ka pelela kwazo “chi no dwa mu na zwebugumi.”​—Palo 18:26-29.

•   Ko lingika kwa ka ku sheteka ku dusiwa chebugumi gwe bubili gole ne gole, ku batsha Balevi ne bathu basi Balevi. (Ditironomi 14:22, 23) Misha ye Baiziraela yeke i shingisa batsho iyeye mu mishangano yaka shalulika, mu zwibaka zwingwe batsho iyeyi ya kabe ipiwa baka bali bashayi kwazo kuti ba zwi chidze.​—Ditironomi 14:28, 29; 26:12.

 Chebugumi chaka chi thamiwa chini? Baiziraela baka be dusa chebugumi muna zose zwa bake be wana mu minda yabo. (Lifitiko 27:30) Ha ili kuti baka be shalula ku dusa chebugumi che mari pana ku dusa zwi no buda mu minda, baka ba ka fanila kuti ba phaphidze ne 20 percent. (Lefitiko 27:31) Kakale baka ba piwa ndaulo ye kuti ba duse “chebugumi che ngombe dzabo ne khwizi dzabo.”​—Lefitiko 27:32.

 Ku shalula chebugumi che zwithuyo zwabo, Baiziraela bake be shalula chebugumi che zwithuyo zwabo mu matanga abo. Nlawo wa ke uti ha ba zo fanila sikasika kene ku misila phuka dzedze dza shalugwa, kakale baka basa ka fanila kuti ba duse mari mu bumo gwe zwithuyo zwabo zwe chebugumi. (Lefitiko 27:32, 33) Ne kwaka jalo,chebugumi che bubili chaka chi shingisiwa ku mizano ye gole ne gole chaka chinga dusiwa ili mari. Icheche chaka chi batsha Baiziraela ne kuti baka ba ka fanila ku tola guendo gu lefulefu habe enda ku mishangano.​—Ditironomi 14:25, 26.

 Baiziraela baka be dusa chebugumi lini? Baiziraela baka be dusa chebugumi gole ne gole. (Ditironomi 14:22) Ne kwaka jalo, mu gole le bo 7 kwa ka ku si nga dusiwe chebugumi. Gole ilele, laka lilile le sabata kene le ku phumula. Mu gole ilele Baiziraela baka be ba singa lime. (Lifitiko 25:4, 5) Kwa ka lingwa mabaka iyawa a ka shalulika, kwa ka ku si nga dusiwe chebugumi mu chibaka che ku vuna. Mu gole lingwe ne lingwe le butatu ne le bu 6 le gole le bu 7 le chibaka che sabata, Baiziraela bake be kobana chebugumi che bubili ne bathu be bashai kose ne Balevi.​—Ditironomi 14:28, 29.

 Nthu wa ka asi nga duse chebugumi wa ke e tolegwa thambo ipi? Nlawo wa Moshe wa ke usinga lebe kuti nthu wa ka a singa duse chebugumi waka fanila tolegwa thambo ipi. Ba ka be dusa chebugumi ne kuti ba kabe be ziba kuti ku thama bejalo chithu chaka lulwama ba sa ka linga kuti ba no tolegwa thambo ha ba sa duse chebugumi. Baiziraela ba ka ba ka fanila ku zwi leba mu Ndzimu kuti ba dusa chebugumi ne kumbila Ndzimu kuti aba pe masego. (Ditironomi 26:12-15) Ndzimu wa ke e linga nthu u sa dusa chebugumi se mbava.​—Malaki 3:8, 9.

 A ku dusa chebugumi kwa ka kulema? A kuzo jalo. Ndzimu waka thembesa ichaba kuti ha chinga dusa chebugumi, wa ka o bapa masego kwa ba no pelela ba si nga shete chingwe. (Malaki 3:10) Ngono, ichaba cha ka chi sokola ha chi singa duse chebugumi. Ba ka ba singa amuchile masego e Ndzimu kakale baperesiti ne Balevi ba ka ba ka fanila kuti ba shingise nako mu nshingo we ku zwi chidza be pelela ba singa temelele mu ku batsha Baiziraela kunamata Ndzimu.​—Nehemiya 13:10; Malaki 3:7.

 Ha Jesu e chila se nthu mu shango, banamati be Ndzimu bake be sheta ku dusa chebugumi. Ne kwa ka jalo, ichecho cha ka misiwa ha Jesu a sina ku fa.

Mu nako ya Jesu

 Mu na chi no dangwa kanjinji kui Chidumano Chi Tshwa, Baibili ino lakidza kuti Baiziraela ba ka dwilila be dusa chebugumi. Wa ka leba kuti ku dusa chebugumi chithu cha ka lulwama kuti ba chi thame, ngono wa ka dwa batungamili be budumile eti “Mo dusa chebugumi mu lecha zwikulu kwazo zwe nlayo kusumikilisa kwakalulwama ne mahwilo zogwadza ne kugalamoyo.”​—Matewu 23:23.

Shule kwe lufu gwa Jesu

 Ha Jesu a sina kufa ku dusa chebugumi kwa ka ku singa cha sheteke. Chibayilo cha Jesu cha ka phimola kene misa nlawo wa Moshe,ku shanganyila ne “ndaulo ye ku dusa chebugumi.”​—Bahebera 7:5, 18; Baefesiya 2:13-15; Bakolosa 2:13, 14.