Ko lingika ku sina ndulamo mu shango yose. Bona cha ka tongo shingikalila bathu babili ba ka be be sekisiwa:

•   Ne January 2018, n’athuli mu United States wa ka dusa nlume wa ka be a athuligwa makole ali 38 mu toronko. Cha ka bongwa mu DNA test cha ka lakidza kuti wa ka be a batigwa nlandu wa a sa ka thama.

•   Ne September 1994, balume batatu mu shango ingwe ye Africa ba ka longwa mu toronko ne mabaka e ku be ba ka lamba ngina mu chisole. Ne September 2020, ba ka be ba chi be ne makole ali 26 mu toronko ku sina nlandu wa ba ka lingisiwa kakale ba sathu ba ka sekisiwa.

 Ha wa ka tongo sa bakhwa zwibuyanana ne zila i no fanana, u nga zwihwa sa Jobe u no legwa ne kukwe mu Baibili, wa ka leba eti: “Ndolila ndishaka bhatsho koga akuna ndulamo.” (Jobe 19:7) Nenguba, ndulamo ye malebeswa ili chithu chi singa ke chi ka khoneka, Baibili i no thembesa chibaka chi nowobe ku na ndulamo ye malebeswa. Kakale, buchenjedu gwayo gu nga ku batsha ku mililana ne ku sa bakhwa zwibuyanana ngwenu.

 Ku sa be ne ndulamo ko thangwa ne bathu ba no lamba butungamili gwe Ndzimu. Baibili i no lakidza kuti ndulamo ye malebeswa i no dwa ku Ndzimu. (Izaya 51:4) Mu Baibili, matama “ndulamo” ne “ndulamiso” a no yendidzana. (Pisalema 33:5) Mazwibato a ka tambunuka, kene a ka lulwama zwibuyanana ku yenda ne milayo ye Ndzimu, a no thama kuti ku be ndulamo. Ku leyana na ichecho, ku sa be ne ndulamo ko thangwa ne chibi, ku no dwa ku chuluka milayo ye Ndzimu ya ka tambunuka. Bona zwilakidzilo zwi no tobela:

•   Ku zwishakila bubuya. Ku zwishakila bubuya ne chibi zo yendidzana. (Jakuba 1:14, 15) Bathu ba no shaka wana cha ba no zwishakila, kanjinji ba no bata bangwe ne zila i sa ka tambunuka. Ku leyana na ichecho, Ndzimu u no shaka ti thamila bangwe zwa ka naka kutanga.—1 Bakorinta 10:24.

•   Ku sheta luzibo. Bathu bangwe ba nga shingidzana ne bangwe ne zila i sa ka tambunuka ba singa lemoge, ngono Ndzimu u no linga ichecho ili chibi. (Baroma 10:3) Malebeswa wose, ku sheta luzibo kwa ka pelela ne ku sa thamigwa ndulamo ku no pinda kose—ku bulawa kwa Jesu Kirisiti.—Mishingo 3:15, 17.

•   Ku kongwa kwe buchenjedu gwe nthu. Malebeswa wose, njendiso ye shango ye chipolotiki, bizinesi, ne ye budumili i no zwibudza kuti i no tola bathu ne zila ya ka tambunuka ne ndulamo. Ngono dumbu, ne kwa ka jalo, njendiso idzedzi ndidzo dzi no thama dziphoso, bupitipiti, ku shalaula bangwe, bugovu, bushayi gwa ka pindilila, ne ku sa amuchila bangwe—zwithu zose izwezwi ili zwi no pedzisa ndulamo. Zwingwe zwe zwithu izwezwi zo thangwa ne bathu ba na mazwimisilo a ka lulwama. Ne kwa jalo, zose zwi no thangwa ne bathu ba no lamba milawo ye Ndzimu zwi na dziphoso njinji.—Nreri 8:9; Jeremiya 10:23.

 Ee, wa ka benga ku sa be ne ndulamo ne mazwibato a no ku thama. (Zwiani 6:16-18) Wa ka dothedzela mporofiti Izaya ku kwala eti: “Kana imi, Yahwe [Jehova], a ndoda kutambunuka; ndobenga ku tolelana ne ku shinga zwibi.”—Izaya 61:8.

 Nlayo wa ka piwa Baiziraela ne Ndzimu wa ka be u lakidza kuti u no shaka kuti ba thame ndulamo. Wa ka laila baathuli kuti ba si tole chizwimbanlomo ne mishingo ingwe i nga chinya ndulamo. (Ditironomi 16:18-20) Wa ka chemela Baiziraela ba ka be ba singa hwe nlayo uwe ne ku lingila bashayi pasi, ngono gwe bupelo a ka ba lasha ne kuti ba ka lamba hwa nlayo uwe.—Izaya 10:1-3.

 Ee. E shingisa Jesu Kirisiti, Ndzimu u nowo pedzisa chibi, icho chi no thama kuti ku si be ne ndulamo, ne ku thama kuti bathu ba zwilizanile kakale se kwa a ka be e shaka. (Johani 1:29; Baroma 6:23) Kakale wa ka thama Bushe gu nowo zhisa shango tshwa ya ka lulwama i na ndulamo. (Izaya 32:1; 2 Pita 3:13) Kuti u zibe kwa ka paphidzika ne kwe Bushe igogu gwe kudzimu, lingilila vidiyo ye Bushe Gwe Ndzimu i ni?

 Ha shango ya chibe ne ndulamo, kowobe ku na mbakiso ya ka pelela. (Izaya 32:16-18) Ndzimu u no tolela buchilo pezhugwi, ndizo nngwe ne nngwe u nowobe e bakhwa ne zila ya ka tambunuka. Buyendasi, chililo, ne magwadzi a no thangwa ne ku sa be ne ndulamo a nowobe a pelela chose ku si china nthu u no kumbula zwithu zwa ka pinda zwa ka tongo nshingikalila. (Izaya 65:17; Zumbunulo 21:3, 4) Ku ziba kwa ka paphidzika, bona nsholo u noti “Bogosi Jwa Modimo bo Tla Dira Eng?”

 Ee. Baibili i na buporofiti gwe malebeswa gu no thembeka, zwa i no leba zo dumana ne sainsi kwa ka pelela, ne ku dumana kwe Hwalo dzayo, ko lakidza kuti u nga themba cha i no leba. Misholo i no tobela i na zibiso ya ka paphidzika:

•   Ti Nga Ziba Chini Kuti Baibili i Malebeswa? (vidiyo)

•   “Boporofeti jo bo Ileng Jwa Diragala”

•   “Boporofeti Jwa Yone—Pego e e Boammaaruri”

•   “Mabaka a go Ikanya Baebele”

 Bathu ba ka lulwama ba no legwa ne kwabo mu Baibili ba ka be be lambana ne ku bakhwa ne zila i sa ka tambunuka. Ha ti lakidzila, mpostolo Paulo wa ka be e sekela nlandu wa a sa ka thama kwa a nga be a ka pelela e athuligwa lufu. Mu bumo gwe kuti a dume koga ku sa be ne ndulamo kwa ka jalo, wa ka tobela nlayo kuti khani iye i no sekwa na Kaisara.—Mishingo 25:8-12.

 Ne kwa ka jalo, bathu ha ba nga khone ku pedzisa ku sa be ne ndulamo kwe shango iyeyi. (Nreri 1:15) Ngono, bunji gwe bathu gwa ka bona kuti ku galamoyo mu na chi no thembesiwa ne Ndzimu ne kwe shango tshwa ya ka lulwama kwa ka ba batsha kuti ba be ne mbakiso nenguba ba singa bakhwe ne zila ya ka tambunuka.