Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

Kĩla ũthi nthĩnĩ wa ũvoo ũla wĩ vo

KĨLUNGU 1

“Ũsumbĩ Waku Wũke”

“Ũsumbĩ Waku Wũke”

KĨLA KĨŨNEENEWA KĨLUNGUNĨ KĨĨ

Kũkunĩkĩla maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai

1, 2. Yeova aneenie ndeto syĩva atũmwa ma Yesũ atatũ mayĩwʼa, namo meekie ata?

 YEOVA NGAI akakwĩa wĩke ũndũ mũna, we wĩka ata? Vate nzika, o na akakwĩa wĩke ata, we wĩthĩwa na mea maingĩ mũno ma kwĩka ũndũ wakwĩa.

2 Ĩvinda yĩmwe ĩtina wa Vasaka ya mwaka wa 32, atũmwa atatũ ma Yesũ ala nĩ Vetelo, Yakovo, na Yoana nĩmeeĩaĩwe meke ũndũ mũna. (Soma Mathayo 17:1-5.) Me “kĩĩmanĩ kĩtũlu” vamwe na Vwana woo, atũmwa asu nĩmoonie woni. Nthĩnĩ wa woni ũsu, nĩmoonie ũndũ Yesũ waĩ ethĩwe ailyĩ e Mũsumbĩ, ũtheunĩ wake mũtisu. Ĩla Vetelo woonie ũndũ ũsu, asũanĩie no ta wa wʼo, na kwoou enda kwaka maeema atatũ. Na aendeee kũneena, onthe nĩmavwʼĩkiwe nĩ ĩtu. Na ĩndĩ Vetelo na atũmwa asu angĩ meewʼa wasya wa Yeova mwene, ũla nĩ andũ anini mũno maĩ maawĩwʼa. Ĩtina wa kwasya kana Yesũ nĩ Mwana wake, Yeova ameie atĩĩ: “Mwĩwʼei we.” Atũmwa nĩmeekie ũndũ Yeova wameie, nũndũ nĩmeethukĩĩisye maũndũ ala Yesũ wamanyĩasya, na mamekĩa angĩ vinya meke oou.—Meko 3:19-23; 4:18-20.

Yesũ aneeneaa mũno mũno maũndũ ala makonetye Ũsumbĩ wa Ngai

3. Nĩkĩ Yeova wendaa tũmwĩthukĩĩsye Mwana wake, na nĩ ũndũ wĩva twaĩle kũkunĩkĩla?

3 Ndeto isu, “mwĩwʼei we,” syaandĩkiwe nĩ kana itũtethye. (Alo. 15:4) Nĩkĩ twaĩle kũmwĩwʼa Yesũ? Nũndũ Yesũ nĩ mũneeni wa Yeova, na ĩvinda yonthe ĩla wamanyĩasya aneenaa maũndũ ala Ĩthe wake wendaa tũmanye. (Yoa. 1:1, 14) Ũndũ ũmwe ũla Yesũ waneeneaa mũno e kũũ nthĩ nĩ Ũsumbĩ wa Ngai, ũla nĩ silikalĩ ya Kĩ-masia ya ĩtunĩ. Kwa kĩtumi kĩu, nĩ ũndũ wa vata kũkunĩkĩla Ũsumbĩ ũsu, ũla Klĩsto Yesũ nĩwe Mũsumbĩ na akasumbĩka vamwe na ala 144,000. (Ũvu. 5:9, 10; 14:1-3; 20:6) Ĩndĩ, nũseo tũkamba kũkunĩkĩla nĩkĩ Yesũ waneeneaa mũno mũno maũndũ makonetye Ũsumbĩ wa Ngai.

“Ũla Wusũĩte Ngoo . . . ”

4. Yesũ oonanisye ata kana Ũsumbĩ nĩ wa vata mũno kwake?

4 Yesũ nĩwonaa Ũsumbĩ wĩ wa vata mũno kwake. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ kanywʼa ũneenaa kĩla kyusũĩte ngoonĩ, na maũndũ ala tũũneena nĩmo monanasya kĩla twonaa kĩ kya vata. Yesũ mwene aisye, “Ũla wusũĩte ngoo nĩwʼo kanywʼa ũneenaa.” (Mt. 12:34) Mavinda onthe Yesũ nĩwaneenaa ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Ũsumbĩ ũsu nũwetetwe mbee wa mavinda 100 nthĩnĩ wa ala mavuku ana maeleetye ĩũlũ wa Yesũ na wĩa wake wa kũtavanyʼa. Na ũwetetwe mũno mũno nthĩnĩ wa ndeto ila Yesũ mwene waneenie. Ũsumbĩ nĩwʼo waĩ ũndũ ũla mũnene vyũ Yesũ waneeneaa ũtavanyʼanĩ wake. Aisye atĩĩ: “Mũvaka nĩtavanʼye ũvoo mũseo wa ũsumbĩ wa Ngai ndũanĩ ila ingĩ nasyo: nũndũ natũmiwe nũndũ wa ũu.” (Luka 4:43) O na ĩtina wa kũthayũũka, Yesũ nĩwaendeeie kũtavya amanyĩwʼa make ĩũlũ wa Ũsumbĩ. (Meko 1:3) Vate nzika, Yesũ nĩwoonaa Ũsumbĩ wĩ wa vata mũno, na ũu nĩwʼo watumaa aneena ĩũlũ wawʼo.

5-7. (a) Twĩsĩ ata kana Ũsumbĩ nĩ wa vata mũno kwa Yeova? Nengane ngelekanyʼo. (b) Tũtonya kwonanyʼa ata kana Ũsumbĩ nĩ wa vata mũno kwitũ?

5 O nake Yeova nĩwonaa Ũsumbĩ wĩ wa vata mũno kwake. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Lilikana kana Yeova nĩwe wamũtũmie Mwana wake mũsyawa-weka kũũ nthĩ, na kyonthe kĩla Yesũ waneenaa na kũmanyĩsya kyaumĩte kwa Yeova. (Yoa. 7:16; 12:49, 50) O na ĩngĩ, Yeova nĩwe wumanĩte na maũndũ onthe ala maandĩkĩtwe nthĩnĩ wa ala mavuku ana maeleetye ĩũlũ wa Yesũ na wĩa wake wa kũtavanyʼa. Ekai tũkunĩkĩle o vanini kĩla kĩkwonanwʼa nĩ ũndũ ũsu.

Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩnonaa Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wa vata?’

6 Kwasũanĩa wĩvanga visa sya andũ ma mũsyĩ nthĩnĩ wa alũmbamu. Ĩndĩ alũmbamu ĩsu nĩ nini, na visa nĩ mbingĩ. We waĩle kwĩka ata? Waĩle kũnyuva o ila ũkwona syaĩle kwĩkĩwa alũmbamunĩ ĩsu. Mavuku ana ma Mbivilia ala maeleetye ĩũlũ wa Yesũ na wĩa wake wa kũtavanyʼa no maelekanwʼe na alũmbamu yĩ na visa syĩkwonanyʼa nesa ũndũ Yesũ wailyĩ, na maũndũ ala weekie. Yeova ndaamatongoesya aandĩki ma mavuku asu maandĩke maũndũ onthe ala Yesũ waneenie na kwĩka ĩla waĩ kũũ nthĩ. (Yoa. 20:30; 21:25) Vandũ va ũu, veva wa Yeova wamatongoesye kũandĩka ndeto na meko ala matonya kũtũtetheesya tũelewe kĩeleelo kya ũtavanyʼa wa Yesũ, na tũyĩelewa ũndũ ũla Yeova wonaa wĩ wa vata vyũ. (2 Tim. 3:16, 17; 2 Vet. 1:21) Nũndũ mavuku asu me ana mausĩe momanyĩsyo ma Yesũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai, nĩtũtonya kwasya kana Yeova onaa Ũsumbĩ wĩ wa vata mũno kwake. Vate nzika, Yeova nĩwendaa tũmanye kĩeleelo kya Ũsumbĩ ũsu!

7 Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩnonaa Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wa vata?’ Ethĩwa Ũsumbĩ nĩ wa vata kwaku, nũkwĩthĩwa wĩ na mea ma kũmanya maũndũ makonetye Ũsumbĩ ũsu ala Yesũ waneenie na kũmanyĩsya andũ. Maũndũ asu nĩ: vata wa kwĩthĩwa na Ũsumbĩ, ũndũ Ũsumbĩ ũsu wĩũka, na ĩla ũkoka.

“Ũsumbĩ Waku Wũke”—Ũkooka Ata?

8. Yesũ oonanisye ata kana Ũsumbĩ nĩ wa vata?

8 Ekai tũneenee ĩla mboya ya ngelekanyʼo. Nthĩnĩ wa mboya ĩsu, Yesũ atũmĩie ndeto syĩ laisi ĩla waeleasya vata wa kwĩthĩwa na Ũsumbĩ, na maũndũ ala Ũsumbĩ ũsu ũkeanĩsya. Mboyanĩ ĩsu Yesũ awetie maũndũ mũonza. Maũndũ atatũ ala mawetetwe mbee makonetye ieleelo sya Yeova, nasyo nĩ kũthewʼa kwa ĩsyĩtwa yake, kũka kwa Ũsumbĩ wake, na kwĩanĩwʼa kwa kwenda kwake kũũ nthĩ, o ta ĩtunĩ. (Soma Mathayo 6:9, 10.) Maũndũ asu atatũ nĩmakonanĩtye. Yeova akatũmĩa Ũsumbĩ wa Masia kũthesya ĩsyĩtwa yake na kwĩanĩsya kwenda kwake.

9, 10. (a) Ũsumbĩ wa Ngai ũkeeka ata wooka? (b) Nĩ watho wĩva wĩ Mbivilianĩ ũkenda kwona ũyĩanĩa?

9 Ũsumbĩ wa Ngai ũkeeka ata wooka? Ĩla twavoya, “Ũsumbĩ waku wũke,” twĩthĩawa tũivoya Ũsumbĩ wose ĩtambya. Ĩla Ũsumbĩ ũsu wĩũka, ũkavetanga maũndũ ala me kwʼo ũmũnthĩ, o vamwe na silikalĩ ila syĩ kwʼo, na ĩndĩ ũyĩete nthĩ nzaũ yĩ na ũlũngalu. (Nda. 2:44; 2 Vet. 3:13) O na ĩngĩ, ĩla Ũsumbĩ ũsu wĩũka, nthĩ yonthe ĩkaseũvwʼa yĩthĩwe vandũ vaseo mũno va kwĩkala. (Luka 23:43) Andũ onthe ala me kĩlilikanonĩ kya Ngai makathayũũkwʼa na maisyokeanĩa na endwa moo. (Yoa. 5:28, 29) Na onthe ala makethĩwa me ewi makavetewa naĩ vyũ, na maitanĩa thayũ tene na tene. (Ũvu. 21:3-5) Ĩtina wa ũu, kwenda kwa Yeova Ngai kũkeethĩwa kũyĩkwa kũũ nthĩ o ta ĩtunĩ! We tyo wende kwona mawatho asu ma Mbivilia mayĩanĩa? Lilikana kana, kĩla ĩvinda wavoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke, wĩthĩawa ũivoya mawatho asu maseũvĩte ũu meanĩe.

10 Nĩtwĩsĩ nesa kana Ũsumbĩ wa Ngai ndũnamba ‘kũka’ kwĩanĩsya maũndũ ala me mboyanĩ ĩsu ya ngelekanyʼo. Twĩasya ũu nũndũ silikalĩ sya andũ nosyo isumbĩkĩte ũmũnthĩ, na nthĩ nzaũ yĩ na ũlũngalu ndĩnamba kwĩthĩwa vo. Ĩndĩ twĩ na ũvoo mũseo. Ũvoo ũsu nĩ kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩwambĩĩie kũsumbĩka ĩtunĩ, o tondũ tũkwona kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe. Ekai yu tũneenee maũndũ ala Yesũ wamanyĩisye ĩũlũ wa kwambĩĩa kũsumbĩka kwa Ũsumbĩ, na ĩla Ũsumbĩ ũsu ũkoka.

Ũsumbĩ wa Ngai Waĩ Wambĩĩe Kũsumbĩka Ĩtunĩ Ĩndĩĩ?

11. Yesũ amanyĩisye kyaũ ĩũlũ wa kwambĩĩa kũsumbĩka kwa Ũsumbĩ wa Ngai?

11 Yesũ awetie kana Ũsumbĩ wa Ngai ndwaĩ wambĩĩe kũsumbĩka ĩvinda ya atũmwa, o na kau amwe ma amanyĩwʼa make masũanĩaa ũu. (Meko 1:6) Kwasisya ũndũ Yesũ waisye nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ilĩ syĩ kĩvathũkanyʼo ila wanenganie. Nĩvatonyeka akethĩwa anenganie ngelekanyʼo ya mbee mwaka wa 31, na ĩla ĩngĩ mwaka wa 33.

12. Ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa yĩonanyʼa ata kana Ũsumbĩ ndwaambĩĩa kũsumbĩka ĩvinda ya atũmwa?

12 Ngelekanyʼo ya nganũ na ĩthaaa. (Soma Mathayo 13:24-30.) Ĩtina wa kũnengane ngelekanyʼo ĩsu, Yesũ nĩwamaeleisye amanyĩwʼa make ĩũlũ wayo. Ĩvinda yĩu twaĩ mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 31. (Mt. 13:36-43) Ũndũ ũla mũnene nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu nĩ ũũ: Ĩtina wa atũmwa kũkwʼa, Ndevili aĩ avande ĩthaaa (Aklĩsto ma ũvũngũ) katĩkatĩ wa nganũ (“ana ma ũsumbĩ,” kana Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta). Nganũ na ĩthaaa syaĩ iekwe iane vamwe nginya ĩvinda ya ngetha, nayo nĩ mũminũkĩlyo wa “ĩvinda yĩĩ.” Mwambĩĩonĩ wa ngetha, ĩthaaa yaĩ yũmbanwʼe, na nganũ o nayo ĩyũmbanwʼa. Kwoou, ngelekanyʼo ĩsu yĩonanyʼa kana Ũsumbĩ ndwaĩ wambĩĩe kũsumbĩka ĩvinda ya atũmwa, ĩndĩ nĩ ĩtina wa nganũ na ĩthaaa kwĩana na kũvikĩĩa ngetha. Ĩla ĩvinda ya kwĩana kwa nganũ na ĩthaaa yathelile, ngetha nĩyambĩĩie mwaka wa 1914.

13. Yesũ oonanisye ata kana we ndaĩ atwʼĩke Mũsumbĩ wa Kĩ-masia asyoka ĩtunĩ oou?

13 Ngelekanyʼo ya latili sya vetha. (Soma Luka 19:11-13.) Yesũ anenganie ngelekanyʼo ĩsu mwaka wa 33, e kyalonĩ kyake kya mũthya kya kũthi Yelusaleme. Amwe katĩ wa ala mamwĩthukĩĩisye masũanĩaa kana aĩ ambĩĩe ũsumbĩki wake avika Yelusaleme oou. Kwoou nĩ kana amatetheesye ethukĩĩsya make methĩwe na mawoni maĩle, na aimonyʼa kana Ũsumbĩ waĩ ũsumbĩke ĩtina wa ĩvinda yĩasa, Yesũ eeyĩelekanilye na “mũndũ mũnene” ũla waendie ‘nthĩ ya kũasa nĩ kana akanengwe ũsumbĩ.’ a Nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ya Yesũ, “nthĩ ya kũasa” nĩ ĩtunĩ, kũla waĩ anengwe nĩ Ĩthe wake ũkũmũ wa kwĩthĩwa e Mũsumbĩ. O na ũu wĩ o vo, Yesũ nĩweesĩ kana ndaĩ atwʼĩke Mũsumbĩ wa Kĩ-masia asyoka ĩtunĩ oou. Ĩndĩ nĩweesĩ aĩ eteele kwʼokonĩ kwa aũme kwa Ngai nginya ĩvinda ya kũnengwa Ũsumbĩ yĩvike. Na ũu nĩwʼo kweethĩiwe nũndũ Yesũ eeteelile myaka mingĩ mũno mbee wa atananengwa Ũsumbĩ.—Sav. 110:1, 2; Mt. 22:43, 44; Aevl. 10:12, 13.

Ũsumbĩ wa Ngai Ũkooka Ĩndĩĩ?

14. (a) Yesũ asũngĩie ata ĩkũlyo yĩla atũmwa make ana mamũkũlilye? (b) Kwĩanĩwʼa kwa wathani wa Yesũ kwĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo e Mũsumbĩ ũtenekee kũũ nthĩ, na ĩũlũ wa Ũsumbĩ?

14 Matukũ mavũthũ mbee wa Yesũ kũawa, atũmwa make ana nĩmamũkũlilye atĩĩ: “Wonanʼyo nĩ wĩva wa kũka kwaku [kana kwĩthĩwa vo wĩ Mũsumbĩ ũtenekee kũũ nthĩ], na wa wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ?” (Mt. 24:3; Mko. 13:4) Yesũ asũngĩie ĩkũlyo yĩu kwa kumya wathani mũasa mũno ũla wĩ nthĩnĩ wa kĩlungu kya 24 na kya 25, ĩvukunĩ ya Mathayo. Nĩwaeleisye kwa ũliku maũndũ mana ala maĩ moneke nthĩ yonthe. Maũndũ asu maĩ methĩwe wonanyʼo wa ĩvinda yĩla yĩtawa ‘kũka kwake.’ Kũka kũu kwaĩ kwambĩĩe ĩvinda yĩla Ũsumbĩ waĩ wambĩĩe kũsumbĩka, na kũithela ĩla Ũsumbĩ wĩsumbĩka nthĩ yonthe. Twĩ na maũndũ maingĩ ala mekũĩkĩĩthya kana wathani wa Yesũ wĩthĩĩtwe ũyĩanĩwʼa kuma mwaka wa 1914. b Kwoou, mwaka ũsu nĩwʼo Yesũ wambĩĩie kwĩthĩwa vo e Mũsumbĩ ũtenekee kũũ nthĩ, o na nowʼo Ũsumbĩ wa Ngai wambĩĩie kũsumbĩka.

15, 16. Yesũ aneenaa ĩũlũ wa aaũ ĩla watũmĩie ndeto “ũsyao ũũ”?

15 Wʼo Ũsumbĩ wa Ngai ũkooka ĩndĩĩ? Yesũ ndaaweta mũthenya na saa. (Mt. 24:36) Ĩndĩ nĩwawetie maũndũ ala maĩ monanyʼe kana Ũsumbĩ ũsu wĩ vakuvĩ vyũ. Yesũ oonanisye kana Ũsumbĩ ũkooka ĩtina wa “ũsyao ũũ” kwona wathani ũla ũkonetye ĩvinda ya mũminũkĩlyo ũyĩanĩa. (Soma Mathayo 24:32-34.) Ĩla waneenie ĩũlũ wa “ũsyao ũũ,” we awetaa aaũ? Ekai tũkunĩkĩle ndeto isu sya Yesũ.

16 “Ũsyao ũũ.” Ĩla Yesũ watũmĩie ndeto “ũsyao ũũ,” we awetaa andũ mate etĩkĩli? Aiee. Kwasũanĩa ĩũlũ wa andũ ala waneenaa namo. Ĩla Yesũ waumisye wathani ũsu, aneenaa na atũmwa o anini ala ‘mookie vala ũĩ nzama.’ (Mt. 24:3) O na ĩngĩ, sũanĩa ĩũlũ wa maũndũ ala Yesũ waĩ ananeena mbee wa kũweta ndeto isu. Atanamba kũweta ndeto “ũsyao ũũ,” Yesũ aĩ anasya: “Na ĩndĩ ĩmanyĩsyei ngelekanʼyo ya mũkũyũ: mbonge syololoa, na syathongoosya wenze, nĩmwĩsĩ kana mũniino nũthengeee; no ta ũu nenyu, mũkyona maũndũ asu onthe, manyai kana e vakuvĩ, o ta mĩomonĩ.” Amanyĩwʼa ma Yesũ etĩkĩwʼa mauta nomo maĩ maelewe maũndũ ala mathanĩtwe, na maimanya kĩla maũndũ asu moonanasya, ĩndĩ andũ ala mataĩ etĩkĩli mayaĩ maelewe. Maũndũ asu moonanasya kana Yesũ “e vakuvĩ, o ta mĩomonĩ.” Kwoou, nũndũ atũmwa make maĩ metĩkĩwʼe mauta ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa vau, no twasye kana ĩla Yesũ waneenaa ĩũlũ wa “ũsyao ũũ,” aneenaa ĩũlũ wa aatĩĩi make etĩkĩwʼa mauta.

17. Ndeto “ũsyao” na “maũndũ asu onthe” syonanasya kyaũ?

17 “Ndũkavĩta maũndũ asu onthe mateanĩwʼe.” Ndeto isu syesaa kwĩanĩa ata? Nĩ kana tũsũngĩe ĩkũlyo yĩu, no nginya twambe kũmanya maũndũ elĩ, namo nĩ: kĩla kyonanawʼa nĩ ndeto “ũsyao,” na ndeto “maũndũ asu onthe.” Nthĩnĩ wa Mbivilia, ndeto “ũsyao” yonanasya andũ mate ma yĩika yĩmwe, ĩndĩ nthĩnĩ wa myaka mĩna thayũnĩ woo mayĩthĩwa me thayũ ĩvinda yĩmwe. Ũsyao ndwĩthĩawa wĩ mũasa mũno, na nũthelaa. (Kuma 1:6) Nasyo ndeto “maũndũ asu onthe,” syonanasya maũndũ onthe ala mathanĩtwe kana makeekĩka ĩvinda ya kũka kwa Yesũ, kana kwĩthĩwa vo e Mũsumbĩ ũtenekee kũũ nthĩ. Kwoou, maũndũ asu maĩ methĩwe kwʼo kwambĩĩa mwaka wa 1914, ĩla Yesũ wasumbĩkie, nginya mwambĩlĩlyo wa ũla “thĩna mũnene.”—Mt. 24:21.

18, 19. Yesũ oonanasya kyaũ ĩla watũmĩie ndeto “ũsyao ũũ,” na kwoou tũtonya kwasya ata?

18 Kwoou, ĩla Yesũ watũmĩie ndeto, “ũsyao ũũ,” we oonanasya kyaũ? Ũsyao ũsu nĩ ikundi ilĩ sya etĩkĩwʼa mauta. Kĩkundi kya mbee nĩ kya etĩkĩwʼa mauta ala moonie mwambĩlĩlyo wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo, ĩla yambĩĩie mwaka wa 1914. Nakyo kĩkundi kya kelĩ nĩ kya etĩkĩwʼa mauta ala kwa ĩvinda ĩna maĩ thayũ ĩla asu ma kĩkundi kya mbee o namo maĩ thayũ. Amwe katĩ wa etĩkĩwʼa mauta asu ma kĩkundi kya kelĩ makoona mwambĩlĩlyo wa ũla thĩna mũnene. Ikundi isu syelĩ nĩ ũsyao ũmwe, nũndũ ve myaka Aklĩsto ma ikundi isu syelĩ maĩ thayũ ĩvinda yĩmwe. c

19 Kwoou tũtonya kwasya ata? Nĩtwĩsĩ maũndũ ala Yesũ waisye kana maĩ monanyʼe nĩwambĩĩie kũsumbĩka e Mũsumbĩ ũtenekee wĩ na ũkũmũ, yu nĩmonekete ĩũlũ wa nthĩ yonthe. O na ĩngĩ, nĩtwĩsĩ kana ũmũnthĩ Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta, ala nĩ ma ũla “ũsyao,” maendeee kũkũa; ĩndĩ maikakwʼa onthe mbee wa ũla thĩna mũnene ũtavikĩte. Kwoou, nĩtũtonya kwasya kana o mĩtũkĩ Ũsumbĩ wa Ngai nĩwũkĩte na ũisumbĩka nthĩ ĩno! Ndeto sya Yesũ “Ũsumbĩ waku wũke,” ila watũmanyĩisye nthĩnĩ wa ĩla mboya yake ikeanĩa, na ũndũ ũsu ũkatũtanĩthya mũno.

20. Nĩ maũndũ meva maneeneetwe ĩvukunĩ yĩĩ, nakyo kĩlungu kĩla kĩatĩĩe kĩneeneete maũndũ meva?

20 Tũyaĩle kũlwa nĩ ndeto ila Yeova mwene waneenie kuma ĩtunĩ ĩũlũ wa Mwana wake. Aisye, “Mwĩwʼei we.” Ithyĩ Aklĩsto ma wʼo twĩ na mea ma kwĩka kwosana na ndeto isu. Nĩtwendeeawʼa mũno nĩ kũmanya maũndũ onthe ala Yesũ waneenie na wamanyĩisye ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Maũndũ ala Ũsumbĩ ũsu wĩanĩĩtye, na ala ũkeanĩsya ĩvinda yũkĩte, nĩmo maũndũ ma vata ala maneeneetwe ĩvukunĩ yĩĩ. Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe kĩneeneete maũndũ ma kwendeesya ala meethĩiwe Ũsumbĩ wambĩĩa kũsumbĩka ĩtunĩ.

a Nĩvatonyeka ngelekanyʼo ĩsu ya Yesũ ĩkethwa yalilikanisye ethukĩĩsya make ĩũlũ wa Alikelau, mwana wa mũsumbĩ weetawa Elote Mũnene. Mbee wa Elote atanakwʼa, nĩwamwilĩĩile moko mwanae Alikelau asumbĩke ĩtina wake. Aĩ asumbĩke Yutia na isio ingĩ. Ĩndĩ Alikelau atanambĩĩa kũsumbĩka, aĩ ambe kũthi kyalo kĩasa nginya Lomi, nĩ kana Kaisali Aukusito akamũnenge watho wa kũsumbĩka.

b Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ, sisya kĩlungu kya 9 kya ĩvuku Mbivilia Yo Ĩmanyĩasya Ata?

c Mũklĩsto ũla wetĩkĩiwʼe mauta ĩtina wa kũkwʼa kwa Mũklĩsto wa mũthya nthĩnĩ wa kĩla kĩkundi kya mbee, kĩla kyoonie “wambĩlĩlyo wa woo” mwaka wa 1914, ti ũmwe wa “ũsyao ũũ.”—Mt. 24:8.