1, 2. Mbalaamu eekie ata nĩ kana alikye andũ ma Yeova mũisyonĩ?

KWASŨANĨA mũndũ ũendete kũtea makũyũ vandũ wendete. Eenda kũtea ĩkũyũ ya mũthemba mũna wĩsĩ. Na atanambĩĩa kũtea, ainyuva kasamũ kala ũkwĩkĩa ndoanonĩ nĩ kana akwatye ĩkũyũ yĩu. Amina kwĩka ũu, ayĩkya ndoano yake kĩw’ũnĩ. Ĩtina wa kavinda ũlii wa ndoano ũyĩkoota, naw’o mũtĩ ũla woveewe ũlii ũsu ũyĩkumba, kwonany’a kana nĩwakwatya yĩla ĩkũyũ. Kwoou, ayambĩĩa kũkusya na vinya nĩ kana ayumye kĩw’ũnĩ, ew’ĩte mũyo nũndũ nĩwĩsĩ kana nĩwatũmĩa kasamũ kala kaĩle nĩ kana ayĩkwatye.

² Mwakanĩ wa 1473 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto, mũndũũme weetawa Mbalaamu nĩwasũanĩie mũno ĩũlũ wa ũndũ ũla waĩ atũmĩe ta kasamũ ka kũkusya Aisilaeli malike kĩteinĩ kyake. Ĩvindanĩ yĩu andũ asu ma Ngai maĩ Ndiĩnĩ sya Moavi ila syaĩ mũvakanĩ wa Nthĩ ya Watho. Mbalaamu aĩ mũndũ waĩ ĩtomo mũno ũla waĩvĩtwe amaumanĩe Aisilaeli, o na kau eeyĩtaa mwathani wa Yeova. Ĩndĩ, Yeova amũsiĩĩa na vandũ va kũmaumanĩa, amaathima. Mbalaamu nĩwendaa mũno kũkwata ĩtuvi yĩla wathĩtwe, na ũu watuma asũanĩa kana takeka nũmatata Aisilaeli meke naĩ ngito, we no atume Ngai amaumanĩa. Kwoou nĩ kana Aisilaeli malike kĩteinĩ kyake, Mbalaamu nĩwatũmĩie aka nzeleke ma Moavi.—Motalo 22:1-7; 31:15, 16; Ũvuan’yo 2:14.

3. Mũvango wa Mbalaamu weanĩie ata?

³ W’o mũvango wa Mbalaamu nĩweanĩie? Ĩĩ, kwa kĩthimo kĩna, nũndũ aũme ngili mbingĩ mũno ma Isilaeli ‘nĩmeekie  ũmalwaya na eĩtu ma Moavi.’ O na nĩmambĩlĩĩlye kũthaitha ngai sya Moavi, na ĩmwe yasyo yaĩ ngai ya ũthatyo yeetawa Mbaali-veoli, ĩla yakonanĩtw’e na maũndũ ma ũlaalai na ũsyai. Kwondũ wa ũu, Aisilaeli 24,000 nĩmakwie makilyĩ kũlika Nthĩ ya Watho. Ũndũ ũsu waetie mũisyo mũnene ta kĩ!—Motalo 25:1-9.

4. Nĩkĩ Aisilaeli ngili mbingĩ malikile kĩteinĩ kya kwĩka ũlaalai?

⁴ Nĩ kyaũ kyatumie Aisilaeli maingĩvĩte ũu makw’a? Aingĩ moo maĩ manambĩĩa kwĩthĩwa na ngoo mbathe kwa kũmũtia Yeova, Ngai ũla wamovoetye kuma Misili, akamanenga lĩu weũnĩ, na akamatongoesya nesa nginya mũvakanĩ wa nthĩ ya watho. (Aevelania 3:12) Mũtũmwa Vaulo aineenea ũndũ ũsu, aandĩkie atĩĩ: “O na tũikalaalae, tondũ amwe moo malaalaile, na mavalũka mũthenya ũmwe andũ ngili mĩongo ĩlĩ na itatũ.” *—1 Akolintho 10:8.

5, 6. Nĩkĩ ũvoo ĩũlũ wa naĩ ya Aisilaeli me Ndiĩnĩ sya Moavi nĩ wa vata mũno kwitũ?

⁵ Ũvoo ũsu wĩ nthĩnĩ wa ĩvuku ya Motalo wĩ na momanyĩsyo maingĩ ma vata kwa andũ ma Ngai ũmũnthĩ, ala makilyĩ kũlika nthĩ ĩngĩ ya watho nzeo mũno. (1 Akolintho 10:11) Kwa ngelekany’o, ĩvindanĩ yĩĩ andũ nĩmendete mũno kwĩka ũlaalai o tondũ kwailyĩ ĩvinda ya Amoavi, ĩndĩ ala mekaa  ũu ũmũnthĩ nĩ aingĩ mũno vyũ. O na ĩngĩ, kĩla mwaka Aklĩsto ngili mbingĩ nĩmalikaa kĩteinĩ kya ũlaalai, o ũndũ ũmwe na Aisilaeli asu ma tene. (2 Akolintho 2:11) O tondũ Nzimili, ũla walikilye mũndũ mũka Mũmitiani ĩeemanĩ yake kambinĩ ya Aisilaeli ateĩw’a nthoni, now’o amwe nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto matataa kũlikya veva mũthũku wa ũlaalai katĩ wa andũ ma Ngai.—Motalo 25:6, 14; Yuta 4.

⁶ We nũona kana ũmũnthĩ maũndũ mailyĩ o tondũ maĩlyĩ ĩla Aisilaeli maĩ Ndiĩnĩ sya Moavi? Na o tamo, we nũtonya kwona ũkilyĩ kũkwata mũthĩnzĩo waku, naw’o nĩ nthĩ nzaũ ĩla ũtwĩe weteele? Ethĩwa ũu nĩ w’o, tata ũndũ ũtonya wĩkale wendonĩ wa Ngai kwa kũatĩĩa mwĩao ũũ: “Kĩai ũlaalai.”—1 Akolintho 6:18.

7, 8. “Ũlaalai” nĩ kyaũ, na nĩ kwa nzĩa yĩva ala mawĩkaa makethaa kĩla mavanda?

⁷ Mbivilianĩ, ndeto “ũlaalai” (Kĩkiliki, por·neiʹa) ĩtũmĩawa ethĩwa andũ elĩ nĩmamanyana kĩ-mwĩĩ matatwaanĩte kwosana na Maandĩko. Kwoou, kwĩka ũlaalai nĩ kũkoma na mũndũ nza wa mũtwaano, kũkũna ũmalwaya, kana kũkoma na mũndũ mũtatwaanĩte. O na syĩko ingĩ ta kũkoma na mũndũ kwĩsĩla mũnuka, kwĩsĩla kĩtimba, kana kũkwatanga mamutha ma ũsyai ma mũndũ mũtatwaanĩte, syonthe isu no ũlaalai. O na ĩngĩ, mũndũũme kũkoma na mũndũũme, mũndũ mũka kũkoma na mũndũ mũka, kana mũndũ kũkoma na nyamũ, ũsu naw’o no ũlaalai. *

⁸ Maandĩko nĩmawetete nesa vyũ kana ala mekaa ũlaalai nĩmaĩle kũvetwa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, na maikakwata thayũ ũtathela. (1 Akolintho 6:9; Ũvuan’yo 22:15) Ũndũ ũngĩ nĩ kana o na ĩvindanĩ yĩĩ nĩmeyĩeteae mĩisyo kwa kwĩthĩwa mataĩkĩĩka, kwĩyaĩsya ndaĩa, kwĩthĩwa na mathĩna  mĩtwaanonĩ yoo, kũthĩnw’a nĩ wasya woo wa ngoo, kũkua mavu matavangĩĩwe, kũkwatwa nĩ mowau, kana kĩkw’ũ. (Soma Akalatia 6:7, 8.) Ve vata mwaũ wa kwĩka ũndũ o wĩsĩ nesa ũkakũlikya thĩnanĩ mũnene? Ũndũ wa kũmakya nĩ kana andũ aingĩ maisũanĩaa ĩũlũ wa kĩla kĩtonya kũmakwata ĩla moosa ĩtambya ya mbee yĩtaĩle. Mavinda maingĩ ĩtambya yĩu yĩthĩawa ne kwĩloela mavisa ma ũlaalai kana kũsoma ũvoo ũkonetye ũlaalai.

9. Kw’o kwĩloela, kũsoma, kana kwĩthukĩĩsya maũndũ makonetye ũlaalai nĩ imanyĩo itatonya kũete mũisyo, o tondũ andũ amwe maasya? Elesya.

⁹ Nthĩnĩ wa nthĩ mbingĩ mũndũ no akwate mavisa kana ũvoo ũkonetye ũlaalai nthĩnĩ wa makaseti, mbathi, na televiseni. O nayo Indaneti ũmũnthĩ yusĩe maũndũ asu. Mũndũ no one visa sya andũ ikũnĩtwe nĩ kana iamũkye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, kana akona mavisa mathũku vyũ ma andũ elĩ kana aingangĩ meĩka ũlaalai. Mo asu nĩ maũndũ matatonya kũete mũisyo o tondũ amwe maasya? Ai, aiee! Ala meloelaa, makethukĩĩsya, kana makasoma maũndũ asu, no methĩwe na kĩmanyĩo kya kwĩkwatanga mamutha ma ũsyai nĩ kana meanĩsye wendi wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. O na ĩngĩ kwĩloela, kũsoma, kana kwĩthukĩĩsya maũndũ asu no kũtume mũndũ ethĩwa na ‘mĩmeo mĩthũku yĩ nthoni,’ ĩla ĩtonya kũtuma ew’a atekala atakomete na mũndũ, kana akethĩwa na mawendi mavuku. Ĩngĩ, ũu no ũtume ethĩwa na mathĩna manene mũtwaanonĩ wake, kana mũtwaano ũsu ũkathaw’a. * (Alomi 1:24-27; Aeveso 4:19) Kĩmanyĩo kyu kya mũndũ kwĩw’a atekala atamanyanĩte kĩ-mwĩĩ na mũndũ ũngĩ kĩelekanĩtw’e na ũwau wa kanza nĩ mũkunĩkĩli ũmwe wa maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Aĩtye atĩĩ: “Kanza  ĩendeeaa kwĩana na kũnyaĩĩka.” O na ĩngĩ, aĩtye “ti laisi kũthela vyũ, kũiitĩka, kana kũvoa.”

10. Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kũatĩĩa mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Yakovo 1:14, 15? (Ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 101.)

¹⁰ Kwasũanĩa ndeto ii syĩ ĩandĩkonĩ ya Yakovo 1:14, 15: “Kĩla [mũndũ] atatawa akĩkusw’a na kũkengwa nĩ ĩtomo yake mwene. Na ĩndĩ ĩtomo yaya ĩvu, yĩsyaaa naĩ: na ĩla naĩ yeana, ĩsyaaa kĩkw’ũ.” Kwoou, weethĩwa na mũmeo mũthũku, tata ũũvete mĩtũkĩ vyũ! Kwa ngelekany’o, vaumĩla mavisa mathũku ĩla ũũtũmĩa kombiũta kana ũkwĩloela televiseni, sisya ũtee mĩtũkĩ, kana ũvosye kombiũta ĩsu. O na no ũvingũe kĩsese kĩngĩ kya televiseni. Tata ũndũ ũtonya ndũkasindwe nĩ wendi ũtaĩle, ũla ũtonya kwingĩva ũkaũkĩlya vinya vyũ!—Soma Mathayo 5:29, 30.

11. Ĩla tũkũkitana na mawendi mathũku, tũtonya kwonany’a ata nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova?

 ¹¹ Ũla ũtwĩsĩ nesa kwĩ ũndũ twĩyĩsĩ e na kĩtumi kĩseo kya kũtwĩa atĩĩ: “Kwondũ wa ũu, ũaai mamutha menyu ala me kũũ nthĩ: ũlaalai, na ũvuku, na mĩmeo mĩthũku [ya kwĩka ũlaalai], na kwenda maũndũ mathũku, na ĩtomo, nayo nĩ kũthaitha mĩvw’anano.” (Akolosai 3:5) Ũsu no wĩthĩwe wĩ ũndũ wĩ vinya. Ĩndĩ lilikana kana twĩ na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ wĩ wũmĩĩsyo na wendo, ũla tũtonya kũmwĩkaĩla. (Savuli 68:19) Kwoou, mwĩkaĩle mĩtũkĩ ĩla wambĩĩa kwĩthĩwa na mosũanĩo mavuku. Voya ũkwate ‘vinya mũnene ũvĩtũkĩte’ wa mũndũ, na ũilasimĩthya kĩlĩko kyaku kĩsũanĩe maũndũ angĩ.—2 Akolintho 4:7; 1 Akolintho 9:27; sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Ndonya Ata Kũekana na Kĩmanyĩo Kĩthũku?” ĩthangũnĩ ya 104.

12. “Ngoo” yitũ nĩ kyaũ, na nĩkĩ twaĩle kũmĩsũvĩa?

¹² Mũndũ ũmwe mũĩ weetawa Solomoni aandĩkie ũũ: “Sũvĩa ngoo yaku wĩyumĩtye vyũ, nũndũ nĩyo kĩthima kya thayũ waku.” (Nthimo 4:23, The Holy Bible in Current Kikamba Language) “Ngoo” yitũ nĩ mũndũ wa nthĩnĩ, kana ũndũ Ngai ũtwonaa. Ĩngĩ, kĩla Ngai wonaa ‘ngoonĩ’ sitũ nĩkyo kĩtonya kũtuma tũkwata thayũ ũtathela kana tũkalea kũũkwata, ĩndĩ ti ũndũ andũ ala angĩ matwonaa. Ũu now’o twaĩle kũelewa nĩ ndeto isu, ĩndĩ syo nĩ ndeto ngito mũno. Yovu nĩweekie ũtianĩo na metho make nĩ kana ndakese kũsisya mũndũ mũka kwa nzĩa ĩtaĩle. (Yovu 31:1) Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo ta kĩ! Mũandĩki wa Savuli oonanisye kana aĩ na woni ta ũsu ĩla wavoyie ayasya: “Thyũũa metho makwa matikasisye maũndũ ma mana.”—Savuli 119:37.

13. Ndina aĩ ũũ, na nĩkĩ tũtonya kwasya ndaanyuva anyanyae make nesa?

¹³ O tondũ twoonie Kĩlungunĩ kya 3, andũ ala twanyuva matw’ĩke anyanyae maitũ no matume twĩka maũndũ maseo, kana mathũku. (Nthimo 13:20; soma 1 Akolintho  15:33.) Kwasũanĩa ĩũlũ wa Ndina, mwĩĩtu wa Yakovo. O na kau mwĩĩtu ũsu aĩ mũee nesa, nĩwatumie ndũũ na eĩtu ma Kanaani. O ta Amoavi, andũ ma Kanaani maĩ ilaalai mbathe mũno. (Alivai 18:6-25) Aũme ma Kanaani, o vamwe na Sekemu ũla ‘wataĩawa kwĩ onthe’ ma nyũmba ya ĩthe wake, moonaa Ndina e mũndũ mũka laisi kwĩka ũlaalai nake.—Mwambĩlĩlyo 34:18, 19.

14. Nĩ kwa nzĩa yĩva ũnyuvi wa Ndina wa anyanya waetie mũisyo?

¹⁴ No kwĩthĩwa Ndina atasũanĩaa maũndũ ma ũlaalai ĩla wamwonie Sekemu. Ĩndĩ, Sekemu eekie o ũndũ andũ aingĩ ma Kanaani meekaa ĩla meethĩwa na wendi wa kũkoma na mũndũ. Kwoou, o na takethĩwa Ndina nĩwatatie kũmũsiĩĩa Sekemu ndatĩkanĩ ya mũthya, ndethĩwa aatonya nũndũ ‘nĩwamwosie’ na “amũthũkya.” Veoneka ĩtina wa ũu, Sekemu nĩwambĩĩe ‘kũmwenda’ Ndina, ĩndĩ ũu ndwaĩ ũalyũla ũndũ wamwĩkĩte. (Soma Mwambĩlĩlyo 34:1-4.) Na ti Ndina weka waũmĩie nũndũ wa kũnyuva anyanya mataĩle. Twĩona kana andũ ma mũsyĩ woo w’onthe nĩmakwatiwe nĩ maũndũ  mamaeteie nthoni na kĩvũthya.—Mwambĩlĩlyo 34:7, 25-31; Akalatia 6:7, 8.

15, 16. Tũtonya kũkwata ũĩ wa w’o ata? (Ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 109.)

¹⁵ Ethĩwa Ndina nĩweemanyĩisye ũndũ wa vata, eemanyĩisye ĩtina wa kũkwatwa nĩ maũndũ mathũku. Ala mamwendete na mamwĩw’aa Yeova ti lasima memanyĩsye ũndũ  ĩtina wa kũkwatwa nĩ maũndũ mathũku. Nũndũ nĩmamwĩw’aa Ngai, nĩmanyuvaa ‘kũendaa na andũ oĩ.’ (Nthimo 13:20a) Nũndũ wa ũu, nĩmamanyaa “kĩla nzĩa nzeo” na mayĩvathana na mĩisyo na mawoo ma kwĩyendea.—Nthimo 2:6-9; Savuli 1:1-3.

¹⁶ Ũĩ wa Ngai nũkwatĩkanaa kwa ala meũwenda na ala meanĩasya wendi ũsu kwa kũendeea kũvoya na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kĩla ĩvinda, o vamwe na kũsoma ũvoo kuma kwa ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ. (Mathayo 24:45; Yakovo 1:5) Ũndũ ũngĩ wa vata nĩ wĩnyivyo, ũla wonekaa ĩla mũndũ watw’a kũatĩĩa ũtao wa Maandĩko. (2 Asumbĩ 22:18, 19) Kwa ngelekany’o, no wĩthĩwe wĩ ũndũ ũte vinya kwa Mũklĩsto kwĩtĩkĩla kana ngoo yake no yĩthĩwe yĩ ngengani na nthũku. (Yelemia 17:9) Ĩndĩ, ĩla weeka ũndũ ũtaĩle, ayĩw’a vinya kwĩnyivya na kwĩtĩkĩla ũtao na ũtethyo, o na kau wĩumw’a kwa nzĩa ya wendo.

17. Elesya ĩũlũ wa ũndũ mũna ũtonya kumĩla nthĩnĩ wa mũsyĩ, na ũyonany’a ũndũ ĩthe wa mwĩĩtu ũtonya kũneena nake ĩũlũ wa ũndũ ũsu.

¹⁷ Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ĩthe wa mwĩĩtu nũtonya kũlea mwĩĩtu wake aithi na mwanake Mũklĩsto makatembee me oka. Ĩndĩ, mwĩĩtu ũsu aimũkũlya ĩthe atĩĩ: “We Tata no ũũndĩkĩĩa? Vai ũndũ mũthũku twĩĩka!” Mwĩĩtu ũsu no ethĩwe amwendete Yeova na atavangĩte kwĩka ũthũku, ĩndĩ we ‘nũendete na ũĩ wa Ngai’? We ‘nũkũkĩa ũlaalai’? Kana kwa ũtumanu ‘eĩkĩĩa ngoo yake mwene’? (Nthimo 28:26) Nĩvatonyeka ũkasũanĩa ĩũlũ wa myolooto ĩngĩ ĩla ĩtonya kũtetheesya mwĩĩtu ũsu na ĩthe wake ĩla meũneenea ũndũ ũsu.—Sisya Nthimo 22:3; Mathayo 6:13; 26:41.

18, 19. Nĩ ĩtatwa yĩva yamũkwatie Yosevu, na eekie ata?

¹⁸ Yosevu, mwana-a-ĩthe wa Ndina, aĩ mwanake wamwendete Yeova na nĩwasembie akĩa ũlaalai. (Mwambĩlĩlyo 30:20-24) Yosevu nĩ waĩ eyoneete maũndũ ala maumanie na ũtumanu wa Ndina. Vai nzika kana ĩtina wa myaka mingĩ  maũndũ asu, o vamwe na wendi wake wa kwĩkala wendonĩ wa Ngai, nĩmesie kũmũsũvĩa e Misili ĩla mũka wa vwana wake wamũsesengaa “mũthenya na mũthenya” akome nake. Ĩndĩ nũndũ Yosevu aĩ ngombo, ndaĩ atonya kũtia wĩa nĩ kana esũvĩane na kĩveti kĩu! Kwoou, aĩ no nginya ethĩwe e mũĩ na e na ũkũmbaũ nĩ kana esũvĩane nakyo. Eekie ũu kwa kũmũtavya mũka wa Votivali ĩngĩ na ĩngĩ kana we ndesa kũkoma nake. Ĩndĩ ĩtina Yosevu nĩwalasimĩkie kũsemba aume vala ũĩ.—Soma Mwambĩlĩlyo 39:7-12.

¹⁹ Kwasũanĩa o vanini: Keka Yosevu nĩwasũanĩaa maũndũ mataĩle ĩũlũ wa mũndũ mũka ũsu, kana kethĩwa aĩ na kĩmanyĩo kya kũsũanĩa ĩũlũ wa kũkoma na mũndũ mũka, we nĩwĩthĩwa aendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku? Ti laisi. Nĩkyo kĩtumi vandũ va kũendeea kũsũanĩa maũndũ mathũku, Yosevu oonie ũnyanya wake na Yeova wĩ wa vata mũno, na ũu waĩkĩĩthiw’e nĩ ndeto ila wamũtavisye mũka wa Votivali. Amwĩie atĩĩ: “Vwana wakwa . . . ndaambata kĩndũ o na kĩva ate o we, nĩkwĩthĩwa, we, wĩ mũka wake: ndonya ata kwĩka ũthũku ũsu mũnene, na kũmũvĩtanĩsya Ngai?”—Mwambĩlĩlyo 39:8, 9.

20. Yeova atumie maũndũ maalyũka ata kũmwelekela Yosevu?

²⁰ Kwasũanĩa mũyo ũla Yeova weewie ĩla woonie Yosevu aendeee kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku, o na kau aĩ vaasa na andũ ma mũsyĩ! (Nthimo 27:11) Ĩtina wa ũu Yeova nĩwatumie maũndũ maalyũka, na ũndũ ũsu watuma Yosevu aumw’a kolokolonĩ na kũtw’ĩkĩthw’a mũnene  wa nthĩ ya Misili, na mũũngamĩi wa lĩu! (Mwambĩlĩlyo 41:39-49) Ndeto ii sya Savuli 97:10 nĩ sya w’o ki: “Inyw’ĩ ala mũmwendaa Yeova, menai ũthũku: Nũsũvĩaa ngoo sya atheu make; nũmavonokasya kuma kw’okonĩ kwa ala athũku”!

21. Mwana-a-asa ũmwe wa mũika kuma nthĩ ĩmwe ya Africa oonanisye ata ũkũmbaũ wa kũlea maũndũ mathũku?

²¹ O ta ũu, ũmũnthĩ athũkũmi aingĩ ma Yeova nĩmonanasya kana ‘nĩmamenete ũla ũthũku, na makenda ũla ũseo.’ (Amosi 5:15) Mwana-a-asa ũmwe wa mũika kuma nthĩ ĩmwe ya Africa awetete ũndũ mwĩĩtu ũmwe masomaa ĩmwe weeyumĩtye ate na nthoni kũkoma nake, nĩ kana mwana-a-asa ũsu amũtetheesye mũtianinĩ wa ĩsavu. Mwana-a-asa ũsu easya kana nĩwaleile vau kwa vau ũndũ ũla mwĩĩtu ũsu wendaa. Na easya kana, kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku nĩkwatumie we mwene enenga ndaĩa, o na andũ ala angĩ mamũnenga ndaĩa. O na aendeee kwasya kana, ndaĩa ĩsu nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩ thaavu na vetha. Nĩtwĩsĩ kana naĩ nĩtonya kũtuma mũndũ ‘atana kwa ĩvinda,’ ĩndĩ mavinda maingĩ ũtanu ũsu nũetae woo mwingĩ mũno. (Aevelania 11:25) Ĩngĩ, ũtanu ũsu ndũtonya kũelekanw’a o na vanini na ũtanu ũtakathela ũla umanaa na kũmwĩw’a Yeova.—Nthimo 10:22.

22, 23. (a) Ethĩwa Mũklĩsto nĩweeka naĩ ngito, nĩkĩ ũu ndũkwonany’a kana ndatetheka? (b) Nĩ ũtethyo wĩva mwĩki wa naĩ ũtonya kũkwata?

²² Nũndũ ithyĩ twĩ ene naĩ, nĩtũtataa na vinya tũsinde mawendi ma mwĩĩ na kwĩka maũndũ ala mamwendeeasya Ngai. (Alomi 7:21-25) Yeova nĩwĩsĩ ũu na “nũlilikanaa kana twĩ kĩtoo.” (Savuli 103:14) Ĩndĩ, mavinda angĩ Mũklĩsto no eke naĩ ngito. Ũu nĩ kwasya ndatetheka? Aiee! Nĩ w’o kana mwĩki ũsu wa naĩ no akwatwe nĩ maũndũ mathũku, o ta Mũsumbĩ Ndaviti. Ĩndĩ, mavinda onthe Ngai ethĩawa ‘eyũmbanĩtye kũekea’ ala meelila na ‘maumbũla’ naĩ syoo.—Savuli 86:5; Yakovo 5:16; soma Nthimo 28:13.

²³ O na ĩngĩ, nũndũ wa tei wake, Ngai nũnenganĩte “andũ ta mĩthĩnzĩo” nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto. Andũ asu nĩ  aĩthi aimu kĩ-veva na maĩlĩte kwa wĩa ũsu, na methĩawa mayenda mũno kũtetheesya ala angĩ. (Aeveso 4:8, 12, NWT; Yakovo 5:14, 15) Kĩeleelo kyoo nĩ kũtetheesya mwĩki wa naĩ amũsyokee Ngai, na kwosana na ndeto sya Solomoni, ‘ayosa ũmanyi’ nĩ kana ndakasyokee naĩ.—Nthimo 15:32.

24, 25. (a) Ũla mwanake ũwetetwe ĩandĩkonĩ ya Nthimo 7:6-23 oonanisye ata kana ‘ndaĩ na ũmanyi’? (b) Tũtonya ‘kwosa ũmanyi’ ata?

²⁴ Mbivilia nĩwetaa ĩũlũ wa andũ ‘mate na ũmanyi’ na ala ‘mosaa ũmanyi.’ (Nthimo 7:7) Mũndũ “ũte na ũmanyi” no aemwe nĩ kwĩka ũtwi mũseo nũndũ wa kwĩthĩwa ate mũimu kĩ-veva, na ate na ũmanyi ũla umanaa na kũmũthũkũma Ngai myaka mingĩ. O ta ũla mwanake ũwetetwe ĩandĩkonĩ ya Nthimo 7:6-23, nĩ laisi mũndũ ta ũsu kũlika naĩnĩ ngito. Ĩndĩ, ũla ‘wosaa ũmanyi’ nũsiasya mũno ũndũ ũilyĩ kĩ-nthĩnĩ, kwa kũvoya na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kĩla ĩvinda. Na o na kũtw’ĩka nĩ mwene naĩ, nĩwĩkaa ũndũ ũtonya nĩ kana mosũanĩo make, mawendi make, na ũndũ ũkwĩw’a kwelekela maũndũ mana, o vamwe na maũndũ ala ũkwenda kwĩanĩsya thayũnĩ wake, mosane na kwenda kwa Ngai. Eeka ũu ethĩawa ‘ayenda thayũ wake mwene,’ kana kwĩyĩetea ũathimo, na ũu nũtumaa ‘ona ũseo.’—Nthimo 19:8.

²⁵ Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana kũatĩĩa myolooto ya Ngai nĩw’o ũndũ ũla waĩle? Nĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu kana kũmĩatĩĩa nĩkw’o kũetae ũtanu ũla mwingĩ vyũ?’ (Savuli 19:7-10; Isaia 48:17, 18) Weethĩwa na nzika, o na ethĩwa ininĩvĩte ata, osa ĩtambya. Sũanĩa mũno ĩũlũ wa maũndũ ala matonya ũkũkwata wavũthya mĩao ya Ngai. O na ĩngĩ, ‘sama ũsisye kana Yeova nĩ mũseo’ kwa kwĩka kwosana na ũla w’o, na ũyĩthĩwa ũisũanĩa maũndũ ala maĩle, namo nĩ maũndũ ala ma w’o, malũngalu, matheu, ma kwendeesya, na maseo. (Savuli 34:8; Avilivi 4:8, 9) Manya kana o ũndũ waendeea kwĩka ũu, now’o ũendeeaa kũmwenda Ngai, kwenda maũndũ ala wendete, na kũmena ala we ũmenete. Yosevu aĩ na mawonzu o ta ala methĩawa na andũ ala angĩ. Ĩndĩ,  ‘nĩwakĩie ũlaalai’ nũndũ kwa myaka mingĩ nĩweetĩkĩlĩte Yeova amũlũnge, na kũmũtetheesya ethĩwe ayenda kũmwendeesya. O naku no wĩke oou.—Isaia 64:8.

26. Nĩ ũndũ mwaũ wa vata ũeleetw’e ilungunĩ ilĩ ila iatĩĩe?

²⁶ Yeova ndaaũmba mamutha maitũ ma ũsyai methĩwe me ma kũthaũkĩwa, ĩndĩ amombie nĩ kana tũsyaanae na tũitanĩa mũtwaano. (Nthimo 5:18) Ilungu ilĩ ila ĩatĩĩe nieleetye woni wa Ngai ĩũlũ wa mũtwaano.