1. Mose oonanisye ata kana nĩwamũĩkĩĩe Yeova yĩla watongoeisye Aisilaeli kuma Misili?

 ĨVUKU ya Aevelania nĩyĩwetete andũ aingĩ mamũĩkĩĩe Yeova vyũ, na Mose nĩ ngelekanyʼo ĩmwe nzeo. (Aevl. 3:​2-5; 11:​23-25) Nĩwoonanisye kana aĩ na mũĩkĩĩo yĩla watongoeisye Aisilaeli kuma Misili. We ndaakĩa Valao na ita syake. Na nũndũ nĩwamwĩkwatĩtye Yeova vyũ, nĩwatongoeisye Aisilaeli kũinga Ũkanga Mũtune, na ĩtina, kwĩsĩla weũnĩ. (Aevl. 11:​27-29) O na kau Aisilaeli aingĩ nĩmambĩĩie kwĩthĩwa na nzika kana Yeova nũkũmasũvĩa, Mose aendeeie kũmwĩkwatya Ngai wake. Na mũĩkĩĩo wake ũyaĩ wa mana, nũndũ Ngai nĩwamanengie lĩu na kĩwʼũ kwa nzĩa ya kyama nĩ kana maendeee kwĩkala thayũ me weũnĩ ũsu wailye yalata. a—Kuma 15:​22-25; Sav. 78:​23-25.

2. Nĩkĩ Ngai wakũlilye Mose ũũ: “Kwʼoko kwa Yeova nĩkũkuvĩvĩte?” (Motalo 11:​21-23)

² O na kau Mose aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu, mwaka ũmwe ĩtina wa Yeova kumya Aisilaeli nthĩ ya Misili, nĩwambĩĩie kwĩkũlya ethĩwa Yeova nũkũmanenga nyama o ũndũ wamatavĩtye. Mose asengʼaa ũndũ Yeova ũtonya kũnenga andũ milioni mbingĩ ũu nyama ianĩtye me weũnĩ ũsu ũtaĩ kĩndũ! Ĩndĩ Yeova amũsũngĩie kwa kũmũkũlya atĩĩ: “Kwʼoko kwa Yeova nĩkũkuvĩvĩte?” (Soma Motalo 11:​21-23.) Mũsoanĩ ũsu, ndeto “kwʼoko kwa Yeova” syonanasya veva mũtheu wa Ngai kana vinya wake wa kwĩka maũndũ. Kwoou Yeova no ta wakũlasya  Mose atĩĩ, ‘Wĩsũanĩa nditonya kwĩanĩsya kĩla nĩwetete?’

3. Nĩkĩ tũkwendeewʼa nĩ ngelekanyʼo ya Mose na Aisilaeli?

³ We waaĩsa kwĩthĩwa na nzika ethĩwa Yeova nũkwĩanĩsya mavata maku kana ma mũsyĩ waku? Wĩthĩwe nĩweethĩiwe nasyo kana ndwaaĩthĩwa nasyo, nĩtũkwona kĩla kyatumie Mose na Aisilaeli maeka kũĩkĩĩa kana Yeova nũkũmasũvĩa. O na nĩtũũneenea myolooto yĩ Maandĩkonĩ ĩkũtũtetheesya tũĩkĩĩe mũnango kana mavinda onthe Yeova akatũsũvĩaa.

KĨLA NGELEKANYʼO YA MOSE NA AISILAELI ĨKŨTŨMANYĨSYA

4. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie Aisilaeli aingĩ methĩwa na nzika kana Yeova nũkwĩanĩsya mavata moo ma kĩ-mwĩĩ?

⁴ Kwasũanĩa kĩla kyaendeee. Mbaĩ ya Isilaeli na “nguthu ya elikya” ya andũ mataĩ Aisilaeli meethĩĩtwe ũla weũnĩ mũnene kwa ĩvinda me kyalonĩ kyoo kya kuma Misili kũthi Nthĩ ya Watho. (Kuma 12:38; Kũt. 8:15) Andũ asu mataĩ Aisilaeli nĩmanoiwʼe nĩ kũya mana na mambĩĩa kũnyungunyĩsya, na o namo Aisilaeli aingĩ nĩmambĩĩie kwĩka oou. (Mot. 11:​4-6) Nĩmambĩĩie kwĩliĩla lĩu ũla maĩsaa me Misili. Yĩla andũ mambĩĩie kũmũnyungunyĩĩsya Mose, ambĩĩie kwona ta we waaĩlĩte kũnenga andũ asu onthe nyama, ĩndĩ ndeesĩ atonya kwĩka ũu ata.—Mot. 11:​13, 14.

5-6. Twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa kĩla nguthu ya elikya yatumie Aisilaeli aingĩ meka?

⁵ Andũ ala mataĩ Aisilaeli mayatũngaa mũvea nũndũ wa maũndu maingĩ ala Yeova wamekĩte, na kĩu nĩkyatumie Aisilaeli mambĩĩa kũsũanĩa o tamo. Andũ aingĩ ala matũthyũlũlũkĩte maitũngaa mũvea, na kwoou no twambĩĩe kũsũanĩa o tamo, na kĩu kĩituma tũeka kwĩanĩwa nĩ syĩndũ ila Yeova ũtũnengete. Ũndũ ta ũsu no wĩkĩke twambĩĩa kwĩliĩla syĩndũ ila twaĩ nasyo tene kana twambĩĩa kwĩwʼĩa kĩwĩu syĩndũ ila angĩ me nasyo. Ĩndĩ tũkeethĩawa twĩ atanu mũnango tweemanyĩsya kwĩanĩwa nĩ syĩndũ ila twĩ nasyo, o na ethĩwa maũndũ maitũ mailye ata.

⁶ Aisilaeli maaĩlĩte kũlilikana kana Ngai amaĩkĩĩthĩtye kana makeethĩwa na syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ malika Nthĩ ya Watho. Watho ũsu wesaa kwĩanĩa mavika Nthĩ ya Watho, ĩndĩ ti me weũnĩ. O ta ũu, vandũ va kũsembanyʼa na syĩndũ ila tũte nasyo ĩvindanĩ yĩĩ, wĩthĩwa wĩ ũndũ mũseo tũkavindĩĩsya maũndũ ala Yeova ũtwathĩte ĩvinda yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. O na no tũvindĩĩsye mĩsoa ĩla ĩtonya kũtũtetheesya tũmwĩkwatye Yeova mũnango.

7. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩthĩwa tũte na nzika kana kwʼoko kwa Yeova ti kũkuvĩvye?

⁷ Ĩndĩ no wĩkũlye nĩkĩ Yeova wakũlĩlye Mose ũũ: ‘Kwʼoko kwa Yeova nĩkũkuvĩvĩte?’ Nĩvatonyeka akethĩwa atetheeasya Mose kũsũanĩa ũndũ kwʼoko kwake kwĩ vinya wingĩvĩte na ũndũ ũtonya kũtũmĩa vinya ũsu o na ethĩwa mũndũ e va. Kwoou Ngai aĩ atonya kũnenga Aisilaeli nyama kwa wingĩ, o na kau maĩ weũnĩ. Ngai nĩwamonisye ũndũ we wĩ vinya wĩngĩvĩte atũmĩĩte ‘kwʼoko kwĩ vinya, na kwʼoko kũtambũũku.’ (Sav. 136:​11, 12) Kwoou yĩla twakwatwa nĩ ũndũ mũmũ, tũikethĩawe na nzika kana kwʼoko kwa Yeova nĩkũũtũvikĩa o na ethĩwa twĩ va.—Sav. 138:​6, 7.

8. Tũtonya ata kwĩsũvĩa tũikeke ĩvĩtyo ta yĩla andũ aingĩ meekie me weũnĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁸ Yeova nĩweanĩisye kĩla wathĩte Aisilaeli; nĩwamanengie ngwae mbingĩ muno. Ĩndĩ o na vailye ũu, mayaamũtũngĩa mũvea nũndũ wa kyama kĩu weekie. Vandũ va ũu, aingĩ nĩmakwatiwe nĩ ĩtomo. Matũmĩie mũthenyʼa ũmwe na nusu maikolanyʼa ngwae mbingĩ ũndũ matonya. Yeova nĩwathatiwʼe  mũno nĩ ala maĩ na “ĩtomo,” na kwoou nĩwamakanisye. (Mot. 11:​31-34) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikakwatwe nĩ ĩtomo. Twĩthĩwe twĩ athwii kana twĩ ngya, nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩthya kana ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ witũ nĩ kwĩyiĩa ‘ũthwii witũ ĩtunĩ’ kwa kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova na Yesũ. (Mt. 6:​19, 20; Luka 16:9) Tweeka ũu, no twĩkale tũte na nzika kana Yeova akatũthĩnĩkĩaa.

9. Nĩ ũndũ wĩva tũtaĩle kwĩthĩwa na nzika nawʼo?

⁹ O na ũmũnthĩ, Yeova nũtambũũkasya kwʼoko kwake atetheesye andũ make. Na ũu ti kwasya kana tũikaĩawa nĩ mbesa kana lĩu. b Ĩndĩ no twĩkale tũte na nzika kana mavinda onthe akeethĩawa vo atũtetheesye. Na akatũnengae vinya ũla tũkwenda o na ethĩwa tũkwatĩtwe nĩ mawetu meva. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova atũsũvĩe? Ekai twone ũndũ tũtonya kwĩka ũu maũndũnĩ aa elĩ: (1) yĩla twĩ na mathĩna ma mbesa, na (2) yĩla tũũvangĩĩa ũndũ tũkathĩnĩkĩa mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ twakũa.

YĨLA TWĨ NA MATHĨNA MA MBESA

10. Tũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna meva ma mbesa?

¹⁰ O ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengeee, twĩĩkwatya kana mathĩna ma mbesa nĩmekũendeea kwongeleka. Maũndũ ta ithokoo sya kĩ-siasa, makaũ, mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, kana mowau ma kũkwatanwʼa, no matume  tũkwata ngalama tũteĩtaĩĩe kana tũkasya wĩa, mali yitũ, kana nyũmba sitũ. No tũlasimĩke kũmantha wĩa kĩsionĩ kĩla tũĩ kana tũkasũanĩa kũthamĩĩsya mũsyĩ witũ kĩsionĩ kĩngĩ nĩ kana tũũsũvĩe. Nĩ kyaũ kĩtonyʼa kũtũtetheesya twĩke motwi mekwonanyʼa kana nĩtwĩkwatĩtye kwʼoko kwa Yeova?

11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũkitane na mathĩna ma mbesa? (Luka 12:​29-31)

¹¹ Ũndũ wa mbee na wa vata ũla waĩle kwĩka nĩ kũmũtulũĩla Yeova mavata maku. (Nth. 16:3) Mũkũlye aũnenge ũĩ nĩ kana wĩke motwi maseo na ũyĩthĩwa na ngoo ĩuĩtye nĩ kana ‘ũeke kwĩmakĩa’ nũndũ wa ũndũ ũla ũũkwatĩte. (Soma Luka 12:​29-31.) O na ĩngĩ, mwĩsũve aũtetheesye wĩanĩwe nĩ syĩndũ ila sya lasima thayũnĩ. (1 Tim. 6:​7, 8) Eka ũu, ĩka ũkũnĩkĩli mavukunĩ maitũ nĩ kana wone ũndũ ũtonya kũthĩnĩkĩa mathĩna ma mbesa. Andũ aingĩ nĩmatethekete nĩ vitio na ilungu syĩ nthĩnĩ wa jw.org ila ineeneete mathĩna ma mbesa.

12. Nĩ makũlyo meva matonya kũtetheesya Mũklĩsto eke ũtwi mũseo ũkonetye mũsyĩ wake?

¹² Andũ amwe nĩmetĩkĩlĩte mawĩa meũtuma methĩwa me vaasa na mĩsyĩ yoo, ĩndĩ ĩtina nĩmesaa kũmanya kana ũsu ndwaĩ ũtwi mũseo. Kwoou ũtanamba kwĩtĩkĩla wĩa mũna, ndũkasũanĩe o mbesa ila ũkakwataa tu, ĩndĩ mũno mũno sũanĩa ethĩwa wĩa ũsu nũkũũtetheesya we na mũsyĩ waku mwĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. (Luka 14:28) No wĩkũlye-ĩ: ‘Wʼo mũtwaano wakwa ũtonya kwĩthĩwa ũilye ata neethĩwa vaasa na ũla ndwaanĩte nake? Ngeethĩawa ndonya kũthi maũmbanonĩ onthe, kũthi ũtavanyʼa, na kũtindanyʼa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa?’ Ethĩwa wĩ na syana, no wĩkũlye ĩkũlyo yĩĩ ya vata: ‘Ngeethĩawa ndonya ata kũsiea kwa “kũilũnga na kũitaa kwosana na ũndũ Yeova waĩtye” ethĩwa ndikwĩkala nasyo?’ (Aev. 6:4) Kwoou yĩla ũkwĩka ũtwi, ĩthĩwa na kĩsũanĩo ta kya Yeova, na ndũketĩkĩle kwĩka kĩla ũũtavwʼa nĩ andũ maku ma mũsyĩ kana anyanyau ala mataatĩĩaa myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ. c Mwana-a-asa wĩtawa Tony wĩkalaa ngalĩko ya wumĩlonĩ wa sua wa nthĩ ya Asia nĩweetĩiwe mawĩa meana ũna nthĩ ĩngĩ, vala wesaa kũĩvwa mbesa mbingĩ. Ĩndĩ ĩtina wa kũvoya na kũneenea ũndũ ũsu na kĩveti kyake, nĩwatwie kana ndeĩtĩkĩla mawĩa asu na atwa kũsũanĩa ũndũ matonya kũtũmĩaa mbesa ninangi. Avindĩĩsya maũndũ asu aĩtye: “Nĩnĩtetheesye andũ kauta mamũmanye Yeova na syana sitũ nitanĩaa kũmũthũkũma. Nĩ na mũsyĩ wakwa nĩtwĩĩmanyĩĩtye kana twaatĩĩa ndeto ila syĩ Mathayo 6:​33, Yeova ndakaleaa kũtũsũvĩa.”

YĨLA TŨŨVANGĨĨA ŨNDŨ TŨKATHĨNĨKĨA MAVATA MAITŨ MA KĨ-MWĨĨ TWAKŨA

13. Nĩ matambya meva tũtonya kwosa oyu nĩ kana metũtetheesya kũthĩnĩkĩa mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ yĩla twĩkũa?

¹³ O na ĩngĩ, no twonanyʼe kana nĩtũmũĩkĩĩe Yeova yĩla tũkwĩka mĩvango ya ũndũ maũndũ maitũ meĩthĩwa mailye yĩla twĩkũa. Mbivilia ĩtwĩkĩĩte vinya tũthũkũme na kĩthito nĩ kana twĩĩthĩwa tũtonya kwĩanĩsya mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ ma ĩvinda yũkĩte. (Nth. 6:​6-11) Ethĩwa nĩ ũndũ ũtonyeka, nũseo twie mbesa ũtee kwondũ wa ĩvinda yũkĩte. Nĩ wʼo kana mavinda amwe mbesa no itũsũvĩe. (Mũta. 7:12) Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtwaĩle kwĩsũvĩa tũikambĩĩe kũsyona ta syo sya vata vyũ thayũnĩ witũ.

14. Ĩandĩko ya Aevelania 13:5 yĩtonya kũtũtetheesya ata tũikemakĩe mũno ĩũlũ wa ĩvĩnda yũkĩte?

¹⁴ Yesũ nĩwanenganie ngelekanyʼo yoonanisye  kana mũndũ ũla wĩyũmbanĩasya mbesa na ti “mũthwii kwa Ngai” nĩ mũtumanu. (Luka 12:​16-21) Vai mũndũ wĩsĩ ũndũ ũnĩ kũkethĩwa kũilye. (Nth. 23:​4, 5; Yak. 4:​13-15) Na Yesũ aisye kana onthe ala mekwenda kwĩthĩwa me aatĩĩi make no nginya methĩwe meyũmbanĩtye ‘kũtia’ kyonthe kĩla me nakyo. (Luka 14:33) Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa ala maĩ Yutia nĩmeetĩkĩlile wasyo ta ũsu me atanu. (Aevl. 10:34) O na ĩvindanĩ yĩĩ yitũ, ana-a-asa aingĩ nĩmalasimĩkĩte kwasya syĩndũ syoo nũndũ wa kũlea kũkwata mbau syama sya kĩ-siasa. (Ũvu. 13:​16, 17) Nĩ kyaũ kĩmatetheesye kwĩka ũu? Mekĩte ũu nũndũ mai na nzika o na vanini na watho ũũ wa Yeova: “Ndikakũtia nongi, na ndikakũeka nongi.” (Soma Aevelania 13:5.) Kwoou nĩtwĩkaa kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana twĩke mĩvango ya ũndũ tũkeanĩsya mavata maitũ twakũa, na ethĩwa ũndũ ũtataĩĩwe ũkaumĩla, twĩkwatasya kana Yeova akatũsũvĩa.

15. Asyai Aklĩsto maĩlĩte kwĩthĩwa na woni wĩva waĩlĩte ĩũlũ wa syana syoo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁵ Syĩthĩonĩ imwe, ala matwaanĩte masyaa syana mekwatĩtye kana ikesa kwĩthĩwa na mbesa mbingi sya kũmasũvĩa makũa. Ĩndĩ Mbivilia yaĩtye kana asyai nĩmo maĩle kwĩanĩsya mavata ma syana syoo. (2 Ako. 12:14)  Nĩ wʼo kana yĩla asyai makũa, nĩvatonyeka makethĩwa na vata wa kũtetheewʼa nĩ syana syoo na mbesa kana syĩndũ o ingĩ, na syana mbingĩ nitanĩaa kwĩka ũu. (1 Tim. 5:4) Ĩndĩ asyai Aklĩsto nĩmethĩawa mesĩ kana makakwataa ũtanu mwĩngangĩ matetheesya syana syoo imũthũkũme Yeova, kwĩ yĩla masiea masũanĩĩte ũndũ ikeka mbesa mbingĩ na iimasũvĩa makũa.—3 Yoa. 4.

16. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata syĩthĩwe itonya kũthĩnĩkĩa mavata masyo? (Aeveso 4:28)

¹⁶ Yĩla ũendeee kũtetheesya syana syaku syone ũndũ itonyʼa kũthĩnĩkĩa mavata masyo, syonyʼe kana nũmwĩkwatasya Yeova. Kuma syĩ nini, syonyʼe vata wa kũthũkũma na kĩthito. (Nth. 29:21; Soma Aeveso 4:28.) Na o ũndũ iendeee kwĩana, itetheesye syĩkae nesa sukulu. Nũseo asyai Aklĩsto makeka ũkunĩkĩli na maiatĩĩa myolooto ya Mbivilia nĩ kana matetheesye syana syoo syĩke motwi maseo ĩũlũ wa ũndũ itonya kũtũmĩa kĩsomo kĩla syĩ nakyo. Kĩu kĩkaitetheesya syĩthĩwe itonya kwĩanĩsya mavata masyo, na iyĩthĩwa na ĩvinda yingangĩ ya kwongelanga ũthũkũmi wasyo.

17. Nĩ ũndũ wĩva tũte na nzika nawʼo?

¹⁷ Ala mamwĩkwatasya Yeova na maatĩĩaa kĩla ũwetete nĩmesĩ kana e na wendi na ũtonyi wa kwĩanĩsya mavata moo ma kĩ-mwĩĩ. Na o ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno ũthengee, nĩtwĩsĩ kana mũĩkĩĩo witũ ndũlea kũtatwa. Ĩndĩ o na maũndũ mekala ata, ekai twĩkwatye kana Yeova akatũmĩaa vinya wake kũtwĩanĩĩsya mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ. Kwoou ekai twĩkale tũte na nzika o na vanini kana kwʼoko kwake kwĩ vinya na kũtambũũku ti kũkuvĩvye ũndũ kũtatũvikĩa.