1. Manoa eekie ata ĩla wamanyie kana nũkũmesya mwana?

MANOA na mũka mayaĩ na mwana na mayeeteele kũmesya ũmwe nũndũ Manoa nĩweesĩ nesa mũka ndasyaa. Nũndũ wa ũu Manoa nĩwaseng’ie mũno ĩla mũthenya ũmwe mũka wamũtavisye ũvoo mũseo mũno. Mũlaĩka wa Yeova aĩ anamũthokea na akamwĩa o mĩtũkĩ nũkũsyaa mwana. Vate nzika, Manoa nĩwatanie mũno o na kau nĩwamanyie kana yu nĩwakwata wĩa ũngĩ mũitango. Wĩa mwaũ? Ĩvinda yĩu matwĩe andũ maĩ athũku mũno, na no nginya ethĩwe aseng’aa matonya kũea ata mwana woo atw’ĩke mũthũkũmi wa Ngai. Nĩkyo kĩtumi Manoa “wamũvoyie Yeova,” na amwĩa: “Nĩngũũvoya, eka mũndũ wa Ngai [mũlaĩka] ũla ũnatũmĩte oke ĩngĩ kwitũ, na aitũmanyĩsya ũndũ twĩĩkana na kana kala kesyawa.”—Asi. 13:1-8.

2. Nĩ kyaũ waĩle kũmanyĩsya mwana waku, na ũtonya kwĩka ũu ata? (No ũtũmĩe ĩsandũkũ “ Amanyĩw’a Maku Ala ma Vata Vyũ.”)

² Ethĩwa wĩ mũsyai nĩvatonyeka ũkaelewa nĩkĩ Manoa wamwĩsũvie Ngai. Nĩkĩ? Nũndũ o naku wĩ na kĩanda kĩito mũno kya kũtetheesya mwana waku amũmanye Yeova na aimwenda. * (Nth. 1:8) Asyai  Aklĩsto nĩmatataa methĩwe na mũvango mũseo wa Ũthaithi wa Mũsyĩ ũla ũtonya kũtetheesya syana syoo iendeee kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova na iimwenda mũnango. Vate nzika, Ũthaithi wa Mũsyĩ wĩ w’oka ndũtuma ũtetheesya mwana waku alũmye ũw’o ũla wĩ Mbivilianĩ. (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:6-9.) Kwoou ũtonya kwĩanĩsya ata kĩanda kĩu kya kũmanyĩsya mwana waku ũw’o? Ĩsomo yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe nĩmeũtũmanyĩsya ũndũ asyai matonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ. O na vala Yesũ ndaĩ na syana, asyai nĩmatonya kũtetheka mũno maatĩĩa nzĩa yake ya kũmanyĩsya. Yesũ amanyĩasya amanyĩw’a make kwa nzĩa yoonanisye nĩwamendete, aĩ na wĩnyivyo, na ũmanyi. Ekai tũneenee maũndũ asu me atatũ.

3. Yesũ oonanasya ata kana nĩwendete amanyĩw’a make?

³ Yesũ ndeew’aa vinya wa kwĩa amanyĩw’a make kana nũmendete. (Soma Yoana 15:9.) O na ĩngĩ, nĩwamonisye kana nĩwamendete nũndũ aĩ ndũũ namo na nĩwatindanasya namo mũno. (Mko. 6:31, 32; Yoa. 2:2; 21:12, 13) Yesũ ndaĩ mũndũ ũtathekaa na amanyĩw’a make. Nũndũ wa maũndũ ta asu, amanyĩw’a nĩmeesĩ nesa ki kana nĩwamendete vyũ. Ĩndĩ we ũtonya kũatĩĩa ata ngelekany’o ya Yesũ?

4. Ũtonya ata kũtetheesya syana syaku imanye kana nũsyendete? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 3.)

⁴ Asyai, tavasyai syana syenyu kana nĩmũsyendete na kĩla ĩvinda mũisyonasya kana nĩmwonaa syĩ sya vata mũno. (Nth. 4:3; Tito 2:4) Mwana-a-asa wĩkalaa Australia wĩtawa Samuel aĩtye atĩĩ: “Ĩla naĩ kamwana kanini Tata nĩwanzomeaa Ĩvuku Yakwa ya Ngewa sya Mbivilia kĩla wĩoo. Nĩwanzũngĩaa makũlyo makwa, akangumbatĩa, akamumunya, na aimbĩa nĩnĩkome nesa. Naseng’ie mũno ĩla nesie kũmanya kana Tata aeewe mũsyĩ andũ matamanyĩĩte kũkumbatĩana na kũmumunyana! Ĩndĩ o na aeetwe oou, atataa ũndũ ũtonya ambony’e kana nũmbendete. Kyu kyatumie nĩtuma ndũũ nake, na neew’aa nĩ mwĩanĩe na  nĩ mũsũvĩĩku.” Ethĩwa wĩ mũsyai, o naku no ũtume syana syaku syĩw’a ta mwana-a-asa ũsu waitavya ndeto ta, “Nĩngwendete.” Ony’a syana syaku ũndũ ũsyendete. Eaa ngewa nasyo, ĩsaa vamwe nasyo, o na thaũkaa nasyo.

5, 6. (a) Yesũ ekanaa ata na ala ũmendete? (b) Elesya ũndũ kũkany’a mwana nesa kũtonya kũmũtetheesya ekale e mwĩanĩe na aimanya nĩwendetwe.

⁵ Yesũ aisye atĩĩ: “Ala nĩmendaa, nĩnĩmakanasya na kũmakũna.” * (Ũvu. 3:19) O na kau amanyĩw’a ma Yesũ matindĩaa kũkusanĩsya nũũ waĩ mũnene katĩ woo, Yesũ ndaamekĩsya ngoo. Ĩndĩ ĩla maema kũatĩĩa ũndũ wamatavya, ndeekaa o kũvindya. We nĩwamanthaa ĩvinda ĩseo na vandũ vaseo nĩ kana amalũnge auĩtye na kwa nzĩa ĩkwonany’a nũmendete.—Mko. 9:33-37.

⁶ Ĩla mũsyai wakany’a syana onanasya kana nũsyendete. Mavinda amwe kũelesya mwana ũseo kana ũthũku wa ũndũ mũna kwĩthĩawa kũtoetye. Ĩndĩ ve mavinda mwana ũtonya kũema kũatĩĩa kĩla ũmũtavĩtye. (Nth. 22:15) Vekala ũu atĩĩa ngelekany’o ya Yesũ. Mantha ĩvinda yaĩlĩte na vandũ vaseo nĩ kana ũkany’e mwana waku nesa na ũuĩtye. No wĩke ũu kwa kũmwony’a nzĩa ĩla yaĩlĩte, kũmũmanyĩsya, na kũmwony’a mavĩtyo make. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa South Africa wĩtawa Elaine aĩtye ũũ: “Asyai makwa mayavĩndũkangaa ĩla meũngany’a.” Aendeee kwasya: “Ĩla navĩtya na maimbĩa nĩmeũmbosea ĩtambya, mayaemaa kwĩka ũu. Ĩndĩ mayaaĩsa kũngany’a mũthenya o na ũmwe mathatĩte kana matandavĩtye nĩkĩ meũngany’a. Nũndũ wa ũu, nekalaa nĩ mwĩanĩe. Nĩneesĩ kĩla ndaaĩlĩte kwĩka na kĩla naaĩlĩte kwĩka.”

7, 8. (a) Yesũ oonanisye ata kana nĩweenyivasya ĩla ũkũvoya? (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva mboya syaku itonya kũmanyĩsya syana syaku kũmwĩkwatya Ngai?

⁷ Yesũ atanamba kũkwatwa nĩ kana akoawe avoyie atĩĩ: “Nau, Asa, maũndũ onthe nĩmatonyeka kwaku; mbĩtĩthya kĩkombe kĩĩ: ĩndĩ ti ũndũ ngwenda nyie, ĩndĩ ũndũ ũkwenda we.” (Mko. 14:36) Kwasũanĩa ũndũ amanyĩw’a make meewie ĩla moonie aivoya mboya ĩsu, kana ĩla mesie kũmanya kana nĩwavoyie ũu. Vate nzika, amanyĩw’a ma Yesũ nĩmeemanyĩisye kana ethĩwa Yesũ nĩweenyivisye ũu eesũva Ĩthe wake amũtetheesye nake aĩ Mwana wa Ngai ũte na naĩ, o namo nĩmaaĩlĩte kwĩka ũu.

⁸ We mũsyai, syana syaku syĩmanyĩasya kyaũ ĩla syeew’a mboya yaku? Nĩ w’o kana kĩeleelo kyaku ĩla ũũmũvoya Yeova ti o kũmanyĩsya syana syaku kĩndũ. Ĩndĩ ĩla wavoya wĩnyivĩtye syĩ vo, nimanyaa kũmwĩkwatya Yeova. Ana, kuma Brazil, aĩtye ũũ: “Ĩla mathĩna mesa kumĩla, ta kwa ngelekany’o ĩla sũsũ na ũmau mawaa, asyai makwa nĩmamũvoyaa Yeova amanenge vinya momĩanĩsye na ũndũ ũsu na aimanenga ũĩ wa kwĩka motwi maseo. O na ĩla kwaia vyũ nĩmamwĩkwatasya Yeova amatetheesye. Nũndũ wa ũu nĩneemanyĩisye kũmwĩkwatasya Yeova.” Kwoou ĩla ũũvoya na syana syaku, ndũkeanĩawe nĩ kũivoyea. Voyaa Yeova nĩ kana o naku aũtetheesye. Kwa ngelekany’o, no ũmũkũlye aũnenge ũkũmbaũ wa kũneena na mũnene waku wĩanĩ nĩ kana ũkwate mwanya wa kũthi ũmbanonĩ mũnene, aũnenge ũkũmbaũ wa kũtavya mũtũi waku ũvoo mũseo, kana aũtetheesye maũndũnĩ angĩ. Wamwĩkwatya Ngai wĩnyivĩtye syana syaku ikeemanyĩsya kwĩka o taku.

9. (a) Nĩ nzĩa syĩva Yesũ watũmĩie kũmanyĩsya atũmwa make kũthũkũma ala angĩ menyivĩtye? (b) Syana syaku syĩmanyĩasya kyaũ syoona wĩyumĩtye kũthũkũma angĩ?

⁹ Yesũ nĩwamanyĩisye amanyĩw’a make  ũndũ matonya kũthũkũma ala angĩ menyivĩtye. Amamanyĩisye ũu kwĩsĩla ndeto syake na meko make. (Soma Luka 22:27.) Amanyĩisye atũmwa make kana maaĩle kwĩyumya na ngoo yonthe ĩla meũmũthũkũma Yeova na meũtetheesya Aklĩsto ala angĩ. O naku weenyivya na weeyumya na ngoo yonthe, syana syaku no syĩmanyĩsye kĩu atũmwa meemanyĩisye. Debbie, ũla wĩ na syana ilĩ, aĩtye atĩĩ: “Ndyaaĩsa kwĩw’a kĩwĩu aĩ nũndũ mũemewa nĩwatũmĩaa ĩvinda na angĩ nĩ kana eanĩsye kĩanda kyake e mũtumĩa wa kĩkundi.” O na easya, “Nĩneesĩ kana ĩla ithyĩ tũkamwenda ndakatwaĩa.” (1 Tim. 3:4, 5) Nake mũũme wake, Pranas, ongelete kwasya atĩĩ: “Ĩtina syana sitũ nĩsyendie mũno kwĩyumya itetheesye maũndũ maũmbanonĩ manene na maũndũnĩ angĩ makonetye Ũsumbĩ. Nũndũ wa ũu nĩsyaendeeie nesa, syatuma ndũũ na Aklĩsto ala angĩ, na weethĩa syĩenda o kũtindany’a namo!” Ũmũnthĩ mũsyĩ ũsu w’onthe nĩwĩyumĩtye ũmũthũkũme Yeova kwa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Woonany’a kana nĩwĩnyivĩtye na nĩwĩyumĩtye ũthũkũme angĩ, nĩ laisi syana syaku ikemanyĩsya kũthũkũma angĩ.

10. Yesũ oonanisye ata kana aĩ na ũmanyi ĩla ĩkomano yamũatĩĩie?

¹⁰ Yesũ nĩwoonanisye kana aĩ na ũmanyi nũndũ ndeanĩawa nĩ kĩla woona, ĩndĩ nĩwendaa kũmanya nĩkĩ andũ mekwĩka ũndũ mũna. Kwa ngelekany’o, ĩvinda yĩmwe aitavany’a Kalilii ve andũ mamwĩthukĩĩisye na mekala ta me na wendi wa kũmũatĩĩa. (Yoa. 6:22-24) Ĩndĩ nũndũ Yesũ aĩ atonya kũsoma ngoo syoo, nĩwamanyie kana andũ asu mendaa kũya mũno mbee wa kĩla wamanyĩasya. (Yoa. 2:25) Kwoou nĩwamanyie thĩna woo waĩ va, amalũnga auĩtye, na amaelesya ũndũ matonya kwĩka.—Soma Yoana 6:25-27.

11. (a) Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ kwĩthĩwa na ũmanyi kũtonya kũũtetheesya ũmanye ethĩwa mwana waku nũtanĩaa kũtavany’a. (b) Ũtonya kwĩka ata ũtetheesye mwana waku atanĩe mũno kũtavany’a?

¹¹ O na kau ndũtonya kũsoma ngoo ya mwana waku, no wonany’e wĩ na ũmanyi kwa kũtata ũmanye ũndũ mwana waku wĩw’aa ĩũlũ wa wĩa wa kũtavany’a. Asyai aingĩ ĩla mathi kũtavany’a na syana syoo nĩmatilĩlaa ũtavany’a mavinda kwa mavinda nĩ kana syana syoo ithyũmũe na iiya kaĩndũ. Ĩndĩ  ĩla weeka ũu ndũkeanĩawe nĩ kĩla wene na kwoou nũseo ũkekũlya-ĩ, ‘Mwanawa ew’aa mũyo ĩla tũendeee na kũtavany’a kana nĩ ĩla twathyũmũa?’ Wamanya kana syana syaku iyĩw’aa mũyo mũno ĩla iũtavany’a, nũseo mũkavanga ĩmwe nasyo kĩla itonya kwĩka. Iaĩe maũndũ mana syĩke ĩla ũũtavany’a nasyo nĩ kana syĩw’e no syeeka ũndũ.

12. (a) Yesũ atũmĩie ũmanyi ata nĩ kana atetheesye aatĩĩi make maikese kwĩlikya mwĩkalonĩ mũthũku? (b) Nĩkĩ ũtao ũla Yesũ wanengie amanyĩw’a make wamaĩle vyũ?

¹² Ũndũ ũngĩ ũkwonany’a kana Yesũ aĩ na ũmanyi nĩ kana nĩwatavasya andũ kĩla kĩtonya kũmalikya naĩnĩ. Kwa ngelekany’o, aatĩĩi make nĩmeesĩ kana kũlaalaa nĩ naĩ. Ĩndĩ Yesũ nĩwamatavisye kĩla kĩtonya kũmalikya ũlaalainĩ. Ameie: “Kĩla mũndũ ũsyaasya mũndũ mũka na kũmwĩw’ĩa mũmeo nĩweka ũlaalai nake ngoonĩ yake. Na ethĩwa itho yaku ya ngalĩ ya kw’oko kwa aũme nĩyĩũkũlulutĩkya, yumye, ũyĩkye kũasa naku.” (Mt. 5:27-29) Ũtao ũsu nĩwamaĩle vyũ Aklĩsto ala matwĩe nthĩ ila syasumbĩkĩtwe nĩ Lomi. Nũndũ wa kĩ? Nũndũ mũsomi ũmwe wa maũndũ ma tene aisye kana ĩvindanĩ yĩu mũndũ athi kwĩloela mathaũ “itho yoonaa maũndũ mavuku na kũtũ kũkew’a maũndũ mathe, [na] mathaũ ala me kĩko ki nĩmo mauĩaw’a ngemi nĩ andũ aingĩ.” Nĩ w’o vyũ kana Yesũ aĩ ũmanyi mwingĩ na nĩwendete mũno amanyĩw’a make nũndũ nĩwamatavisye maũndũ ala matonya kũtuma melikya mwĩkalĩlenĩ mũthũku.

13, 14. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũsũvĩe syana syaku iikese kwĩtanĩthya na maũndũ mathũku?

¹³ Weethĩwa na ũmanyi no ũtetheesye syana syaku syĩsũvĩe iikeke ũndũ ũtonya kũmũthatya Yeova. Matukũ aa ti ta tene nũndũ o na syana nini no ikomane na mavisa ma ũlaalai kana syĩndũ ingĩ syĩ na maũndũ mavuku. Kũneena ũla w’o, Aklĩsto ala me na syana nĩmaitavasya kana kwĩtanĩthya na maũndũ mavuku nĩ kũthũku. Ĩndĩ kwĩthĩwa na ũmanyi no kũũtetheesye kũmanya nĩ kyaũ kĩtonya kwĩsa kũtuma mwana waku enda kũsisya mavisa ma ũlaalai. Ĩkũlye-ĩ, ‘Nĩ kyaũ kĩtonya kũkusya mwanawa ende kũsisya mavisa ma ũlaalai? We mwanawa nĩwĩsĩ mavisa ma ũlaalai me mũisyo wĩva? Twĩ ndũũ ũkethĩa no oke kũngũlya ũtao esa kwĩw’a ta ũkwenda kũsisya mavisa asu?’ O na ethĩwa mwana waku anyivĩte ata, no ũmũtavye atĩĩ: “Ũkesa kũkomana na kĩsese kĩ na maũndũ mathavu na ũyĩw’a ta ũkwenda kũsisya maũndũ asu, mwa wĩũka ũndavye. Ndũkaaĩw’e nthoni. Nĩenda ũkũtetheesya.”

¹⁴ O na ĩngĩ kwĩthĩwa na ũmanyi kũkaũtetheeasya we mwene ũnyuvae nesa kĩla ũkwĩtanĩthya nakyo. Ũla mwana-a-asa wĩtawa Pranas awetete ũũ: “Syana syendeeaw’a mũno nĩ mbathi, sinema, kana mavuku ala asyai mendete. No ũtũe ũwetaa maũndũ maingĩ, ĩndĩ syana syaku ikasiasya o ũndũ ũkwĩka na iyĩka o taku.” Syana syaku syoona ũinyuva nesa kĩla ũkwĩtanĩthya nakyo, no laisi ikenda kwĩka oou.—Alo. 2:21-24.

15, 16. (a) Nĩkĩ ndwĩ na nzika kana Ngai no aũtetheesye kũmanyĩsya syana syaku? (b) Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩeleetye ũndũ wĩva?

¹⁵ Kwaendie ata ĩla Manoa weesũvanie atetheew’e kũea mwanae? Mbivilia ĩsũngĩĩte ũũ: “Na Ngai eethukĩĩsya wasya wa Manoa.” (Asi. 13:9) No ta ũu inyw’ĩ asyai, Yeova akamwĩthukĩĩasya. Akasũngĩaa mboya syenyu na aimũtetheesya kũmanyĩsya syana syenyu. Na no mũvote kũmanyĩsya syana syenyu kwa nzĩa ĩkwonany’a nĩmũsyendete, mwĩ na wĩnyivyo, na mwĩ na ũmanyi.

¹⁶ O ũndũ Yeova ũtetheeasya asyai nĩ kana mamanyĩsye nesa syana syoo ila nini, now’o ũtonya kũmatetheesya mamanyĩsye nesa syana ila ineananga. Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe yĩeleetye ũndũ we mũsyai ũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ala maũndũnĩ atatũ nĩ kana ũtetheesye syana ta isu imũthũkũme Yeova.