Atĩĩa Ngelekany’o ya Yesũ ya Ũkũmbaũ na Ũmanyi
“Ũla mũmwendaa o na kaũ mũiaamwona; o na mũtiũmwona yu, ĩndĩ mũkĩmwĩtĩkĩla.”
1, 2. (a) Twaĩle kwĩka ata nĩ kana twĩtangĩĩwa? (b) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikatie nzĩa ĩla ĩtũtwaĩte ũtangĩĩonĩ?
ĨLA twatw’ĩka amanyĩw’a ma Klĩsto twĩthĩawa twambĩĩsya kyalo. Kyalo kĩu no kĩtume twĩsa kũkwata thayũ ĩtunĩ kana kũũ nthĩ. Yesũ aisye atĩĩ: “Ũla ũkomĩĩsya kũvika mũminũkĩlyo [kũkw’a kwake kana mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno], ũsu akatangĩĩwa.” (Mt. 24:13) Ũu wĩonany’a kana twaendeea kwĩkala twĩ aĩkĩĩku no twĩse kũtangĩĩwa. Ĩndĩ o tũendeee na kyalo kĩĩ twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho tũikese kũlulutĩka kana kwaa. (1 Yoa. 2:15-17) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikae ĩla twĩ kyalonĩ kĩu?
2 Yesũ nĩwatwiĩe ngelekany’o nzeo ya kũatĩĩa nũndũ aendie kyalo kĩu nesa. Kyalo kyake nĩkĩeleetw’e Mbivilianĩ. Kwoou, ĩla twasoma Mbivilia nĩtũmanyaa ũndũ Yesũ ũilyĩ. Ũu nũtumaa tũmwenda na tũimũĩkĩĩa. (Soma 1 Vetelo 1:8, 9.) Lilikana kana mũtũmwa Vetelo aisye Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekany’o nĩ kana tũatĩĩe nyaĩĩ syake. (1 Vet. 2:21) Twaatĩĩa nyaĩĩ syake nesa, tũkavika “mũminũkĩlyo” wa mũĩkĩĩo witũ, naw’o nĩ ũtangĩĩo. * Ĩsomo ĩvĩtu nĩyonanĩtye ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ya wĩnyivyo na tei. Ekai yu twĩmanyĩsye ũndũ tũtonya kũatĩĩa nyaĩĩ syake kwa kwĩthĩwa na ũkũmbaũ na ũmanyi.
YESŨ E ŨKŨMBAŨ
3. Ũkũmbaũ nĩ kyaũ, na tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe naw’o?
3 Ũkũmbaũ nĩ ũnyiau ũla ũtumaa twĩw’a twĩ na vinya, na nũtũtetheeasya kũmĩĩsya mathĩna. Mũsomi ũmwe aeleisye kana kwĩthĩwa na ũkũmbaũ nĩ “kũmĩĩsya ĩla wĩ thĩnanĩ,” “kũũngama na ũndũ ũla waĩle,” na “kwĩthĩwa wĩ mũuu na wĩ mũĩkĩĩku ĩla wĩ thĩnanĩ.” Mũndũ wĩ ũkũmbaũ aĩle kwĩthĩwa e wia, e na wĩkwatyo, na wendo. Nĩkĩ? Nũndũ kũmũkĩa Ngai nĩkũtumaa twĩthĩwa na ũkũmbaũ ũkethĩa tũikĩa mũndũ. (1 Sam. 11:7; Nth. 29:25) Kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa w’o nĩkũtumaa twona matatwa ala twĩ namo ta te kĩndũ, na ũu ũituma tweteela ĩvinda yũkĩte twĩ na ũkũmbaũ. (Sav. 27:14) Naw’o wendo wa kuma ngoonĩ nũtumaa twĩthĩwa na ũkũmbaũ o na ĩla twĩ mũisyonĩ. (Yoa. 15:13) Nĩ kana twĩthĩwe na ũkũmbaũ, twaĩlĩte kwĩkwatya Ngai na tũiatĩĩa nyaĩĩ sya Mwana wake.—Sav. 28:7.
4. Yesũ oonanisye ata kana aĩ na ũkũmbaũ ĩla waĩ “katĩ wa amanyĩsya ma mĩao” ĩkalũnĩ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 10.)
4 O na ĩla Yesũ waĩ kĩmwana kya myaka 12, aĩ na ũkũmbaũ ũla wamũtetheeisye kũũngama na ũw’o. Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie ĩla Yesũ waĩ ‘ĩkalũnĩ, ailyĩ katĩ wa amanyĩsya ma mĩao.’ (Soma Luka 2:41-47.) Amanyĩsya asu nĩmeesĩ nesa Mĩao ya Mose vamwe na syĩthĩo ingĩ ila syeelelũkasya mĩao. Ĩndĩ Yesũ ndaamakĩa na kũkilya, vandũ va ũu ‘amakũlasya mokũlyo.’ Vate nzika Yesũ ndakũlasya makũlyo ala makũlaw’a nĩ kĩvĩsĩ kyendete kũmanya maũndũ. Kwasũanĩa Yesũ aikũlya makũlyo ala matumie amanyĩsya asu maĩ asomu mamwĩthukĩĩsya maseng’ete. Na ĩndĩ matata kũmũkũlya makũlyo ma kũmũthima kĩlĩko, mayũkĩla mana. O na onthe ala mamwĩthukĩĩsye vamwe na amanyĩsya asu ‘nĩmaseng’ie ũndũ wa ũmanyi wake na mosũngĩo make,’ nũndũ vate nzika mosũngĩo asu nĩmoosanĩte na ũw’o wa Ndeto ya Ngai.
5. Ĩla Yesũ watavanasya oonanisye ata kana aĩ na ũkũmbaũ?
5 Ĩla Yesũ watavanasya, nĩwoonanisye ũkũmbaũ kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kwa ngelekany’o, nĩwavuanisye atongoi ma ndĩni nũndũ wa kwasya andũ na momanyĩsyo ma ũvũngũ. (Mt. 23:13-36) O na aĩ na ũkũmbaũ ũkethĩa ndavukw’a nĩ maũndũ ma nthĩ ĩno. (Yoa. 16:33) O na kau nĩwavĩngawa, we ndaaeka kũtavany’a. (Yoa. 5:15-18; 7:14) O na ĩngĩ nĩwatheisye ĩkalũ mavinda elĩ ateũkĩa kĩndũ, ĩla walũngilye ala mavukasya ũthaithi vau.—Mt. 21:12, 13; Yoa. 2:14-17.
6. Yesũ oonanisye ata kana nĩwaĩ na ũkũmbaũ mũthenyanĩ wake wa mũthya kũũ nthĩ?
6 Kũsũanĩa ũkũmbaũ wa Yesũ ĩla wakwatawa nĩ mathĩna nĩkũtonya kwaka mũĩkĩĩo witũ. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũkũmbaũ ũla waĩ naw’o mũthenya wake wa mũthya kũũ nthĩ. O na kau nĩweesĩ maũndũ ala mesaa kũmũkwata amina kũvũnyanĩwa, atavisye Yutasi ndeto ii me mbokanĩ ya Vasaka: “Ũndũ ula ũkwĩka, ĩka mĩtũkĩ.” (Yoa. 13:21-27) E mũũndanĩ wa Ngesemanii, Yesũ ndaakĩa kwĩtavany’a kũla kwĩ asikalĩ ala mookĩte kũmũkwata. O na kũtw’ĩka we mwene aĩ mũisyonĩ, nĩwateteie amanyĩw’a make. (Yoa. 18:1-8) Ĩla wakũlaw’a makũlyo nĩ ĩla Nzama Nene ya Ayuti, amasũngĩie na ũnyiau kana nĩwe Klĩsto na nĩwe Mwana wa Ngai, o na kau nĩweesĩ kana mũthembi mũnene amanthaa nzĩa ya kũmũaa. (Mko. 14:60-65) Yesũ aendeeie kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku nginya ĩla wakw’ĩĩe mũtĩnĩ wa mathĩna. Atialĩtye o vanini akw’e, aneenie na wasya mũnene asya atĩĩ: “Nĩwathela.”—Yoa. 19:28-30.
ATĨĨA NGELEKANY’O YA YESŨ YA ŨKŨMBAŨ
7. Amũika, mwĩw’aa ata kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova, na mũtonya kwonany’a ata kana mwĩ na ũkũmbaũ?
7 Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ ya ũkũmbaũ ata? Ĩla twĩ sukulu. Amũika, mwonanasya mwĩ na ũkũmbaũ ĩla mwatavya ala angĩ kana inyw’ĩ mwĩ Ngũsĩ sya Yeova o na ethĩwa nĩmamũthekeeaa mweeka ũu. Ũu wonanasya kana nĩmwĩw’aa mũyo nũndũ wa kwĩtanĩw’a na ĩsyĩtwa ya Yeova. (Soma Savuli 86:12.) Kwa ngelekany’o, nĩmũtonya kũingĩĩw’a mwĩtĩkĩle kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya. Ĩndĩ mwĩ na itumi nzeo sya ũmũĩkĩĩthya kana syĩndũ syeekie kũmbwa. O na no mũtũmĩe mbulosua Maswali Matano Muhimu Kuhusu Chanzo cha Uhai nĩ kana mũsũngĩe nesa vyũ ala mekwenda kũmanya ‘kĩla kĩtumaa mwĩthĩwa na wĩkwatyo ũla wĩ nthĩnĩ wenyu.’ (1 Vet. 3:15) Mweeka ũu mũkethĩwa mwĩ eanĩe nũndũ wa kũlũmany’a na ũw’o ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai.
8. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma twĩthĩwa na ũkũmbaũ ĩla tũũtavany’a?
8 Ĩla twĩ ũtavany’a. Nũndũ twĩ Aklĩsto ma w’o, twaĩlĩte kũendeea ‘kũneena na ũkũmbaũ nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.’ (Meko 14:3) Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma twĩthĩwa na ũkũmbaũ ĩla tũũtavany’a? Ũndũ wa mbee, nĩtwĩsĩ kana kĩla tũtavanasya nĩ kya w’o nũndũ kyumĩte Mbivilianĩ. (Yoa. 17:17) Ũndũ wa kelĩ, nĩtwĩsĩ kana “twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai,” na kana nĩtũtetheeaw’a nĩ veva mũtheu. (1 Ako. 3:9; Meko 4:31) Ũndũ wa katatũ, nĩtwĩsĩ kana twatavany’a na kĩthito twĩthĩawa tũyonany’a kana nĩtwĩyumĩtye kũla kwĩ Yeova na nĩtwendete atũi maitũ. (Mt. 22:37-39) Na nũndũ twĩ na ũkũmbaũ mwingĩ ki, vai kĩndũ kĩtuma tũtatavany’a. Twĩthĩawa tũtw’ĩte vyũ kũvuany’a ũvũngũ wa ndĩni ũla ũtumaa andũ matona ũla w’o. (2 Ako. 4:4) O na nĩtũtw’ĩte vyũ kũendeea kũtavany’a ũvoo mũseo o na andũ maũlea, matũthekeea, kana matũvĩnga.—1 Ath. 2:1, 2.
9. Tũtonya kwonany’a ũkũmbaũ ata ĩla twĩ mathĩnanĩ?
9 Ĩla twakwatwa nĩ mathĩna. Kũmwĩkwatya Ngai nĩkũtumaa twĩthĩwa na mũĩkĩĩo na ũkũmbaũ ĩla twakwatwa nĩ mathĩna. Kwa ngelekany’o, ĩla twakw’ĩĩwa nĩ mũndũ witũ nĩtwĩthĩawa na kyeva, ĩndĩ ti atĩ tũyĩthĩawa na wĩkwatyo. Nĩtũmwĩkwatasya “Ngai wa ũkiakisyo w’onthe” atũnenge vinya. (2 Ako. 1:3, 4; 1 Ath. 4:13) Ĩla twawaa kana ĩla twaũmĩa nĩtwĩw’aa woo mwingĩ, ĩndĩ tũyĩkaa maũndũ matonya kũtuma tũtũla mĩao ya Ngai. Nĩtũleaa ũiiti ũla ũleanĩte na mĩao ya Mbivilia. (Meko 15:28, 29) Na ĩla twakw’a ngoo, ‘ngoo sitũ no itũsilĩle,’ ĩndĩ nũndũ nĩtũmwĩkwatĩtye Ngai ũla wĩthĩawa “e vakuvĩ na ala matũlĩkĩte ngoo,” tũyĩsaa kwĩyĩtũka. *—1 Yoa. 3:19, 20; Sav. 34:18.
YESŨ E ŨMANYI
10. Ũmanyi nĩ kyaũ, na Mũklĩsto wĩ na ũmanyi aĩlĩte kũneenaa na kwĩkaa maũndũ ata?
10 Mũndũ wĩ ũmanyi nĩ mũndũ wĩkaa ũtwi mũseo na wĩ ũtonyi wa kũvathũkany’a ũseo na ũthũku, na ĩndĩ ayĩka ũla ũseo. (Aevl. 5:14) Angĩ maasya ũmanyi nĩ “ũtonyi wa kwĩka motwi maseo maũndũnĩ ma kĩ-veva.” Kwoou mũthaithi wĩ ũmanyi aneenaa na ayĩka maũndũ ala mamwendeeasya Ngai. Mũndũ ta ũsu atũmĩaa ndeto ila itonya kũtetheesya angĩ ĩndĩ ti kũmaũmĩsya. (Nth. 11:12, 13) Nĩ “mũmĩĩsya wa kũthata.” (Nth. 14:29) “Nũlũngalasya mũendele wake,” aatĩĩe nzĩa ĩla yaĩlĩte e kyalonĩ kya thayũ. (Nth. 15:21) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe na ũmanyi? Twaĩlĩte kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na tũiatĩĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya. (Nth. 2:1-5, 10, 11) Nũndũ Yesũ nĩwe mũndũ ũla waĩ na ũmanyi mwingĩ vyũ, nĩtũtonya kũtetheka mũno twasũanĩa ngelekany’o ĩla watũtiĩe.
11. Ũneeni wa Yesũ woonanisye ata kana e ũmanyi?
11 Yesũ nĩwoonanasya kana aĩ na ũmanyi kwosana na ũndũ waneenaa na ũndũ weekaa maũndũ. Ũndũ waneenaa. Ĩla watavanasya nĩwatũmĩaa “ndeto sya mumo” nginya akasengy’a ala mamwĩthukĩĩasya, na ũu woonanisye kana nĩweekaa motwi maseo. (Luka 4:22; Mt. 7:28) Yesũ aekaa Ndeto ya Ngai ĩkaneena noyo. Eekaa ũu ata? Kwa kũmĩsoma, kũweta ndeto ila syĩ vo, kana akaweta mĩsoa ĩla yaĩlĩte nĩ kana amanyĩsye andũ nesa. (Mt. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) O na ĩngĩ Yesũ nĩwaeleasya Maandĩko kwa nzĩa yakiitaa ngoo sya ethukĩĩsya make. Kwa ngelekany’o, mũthenya ũmwe ĩtina wa kũthayũũkw’a, aineena na amanyĩw’a ala maendete Emau, ‘nĩwamavuanĩsye Maandĩko onthe maũndũ ala maandĩkiwe ũndũ wake.’ Amanyĩw’a asu ĩtina nĩmesie kwĩkũlya: “Ngoo sitũ itinew’a muutĩa yĩla ũnũũneenaa naitũ nzĩanĩ, aitũvuanĩsya maandĩko?”—Luka 24:27, 32.
12, 13. Nĩ maũndũ meva mekwonany’a kana Yesũ ndathataa mĩtũkĩ na ndakwatĩĩaa mĩao mũno?
12 Ndathataa mĩtũkĩ, na nĩwoonaa maũndũ ũndũ vaĩlĩte. Kwĩthĩwa na ũmanyi nĩkwatetheeasya Yesũ asiĩĩe veva wake, na ũu nĩwatumie ethĩwa “mũmĩĩsya wa kũthata.” (Nth. 16:32) Aĩ “mũuu.” (Mt. 11:29) Nĩwoomĩĩasya amanyĩw’a make kĩla ĩvinda o na kau maĩ na mawonzu. (Mko. 14:34-38; Luka 22:24-27) O na ĩla wathĩnaw’a, ekalaa auĩtye.—1 Vet. 2:23.
13 Kwĩthĩwa na ũmanyi nĩkwatetheeasya Yesũ ndakakwatĩĩe mĩao mũno. Nĩwaeleawa kĩeleelo kya Mĩao ya Mose, na kyu nĩkyamũtetheeasya ekale na andũ nesa. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũvoo ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Maliko 5:25-34. (Soma.) Mũthenya ũmwe mũndũ mũka waumawa nĩ nthakame nĩwalikĩle katĩkatĩ wa ĩkomano, akiita ngũa ya Yesũ na avoa. Kwosana na Mĩao ya Mose, mũndũ mũka ũsu aĩ mũvuku na kwoou ndaaĩle kũkiita mũndũ. (Ali. 15:25-27) Ĩndĩ nũndũ Yesũ nĩweesĩ kana amwe ma “maũndũ ala manene ma ĩla mĩao” nĩ “tei, na mũĩkĩĩo,” ndaamũkandĩa nũndũ wa kũkiita ngũa yake. (Mt. 23:23) Vandũ va ũu, amũtavisye ũũ e na tei: “Mwĩĩtu, mũĩkĩĩo waku nĩwakũvosya; thi na ũvoo, wĩthĩwe wĩ mũima, ũte na ũthĩn’yo waku.” Nĩ ũseo ta kĩ kũmanya kana ũmanyi nĩw’o watumie Yesũ ethĩwa na tei ta ũsu!
14. Yesũ anyuvie kwĩka ata, na nĩ kyaũ kyamũtetheeisye ndakelelũke?
14 Ũndũ wekalaa. Yesũ nĩwoonanisye kana e na ũmanyi kwosana na ũndũ wekalile e vaa ĩũlũ wa nthĩ. Eeyumisye vyũ atavany’e ũvoo mũseo na oosa ũsu taw’o wĩa wake. (Luka 4:43) O na ĩngĩ, Yesũ aendeeie kwĩka motwi ala mamũtetheeisye ndakelelũke nginya ĩla waminie wĩa wake nesa vyũ. Atũmĩie ũĩ aema kwĩthĩwa na syĩndũ mbingĩ nĩ kana atũmĩe ĩvinda na vinya wake ũthũkũminĩ wake. (Luka 9:58) Ũmanyi nĩwamũtetheeisye oona vata wa kũmanyĩsya angĩ nĩ kana maendeesye wĩa ũsu akw’a. (Luka 10:1-12; Yoa. 14:12) Athie aatĩĩi make kana akeethĩwa vamwe namo “kũvika wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ.”—Mt. 28:19, 20.
ATĨĨA NGELEKANY’O YA YESŨ YA ŨMANYI
Manya kĩla andũ mendete, na ũineena namo kwosana na vata woo (Sisya kalungu ka 15)
15. Tũtonya kwonany’a ata kana twĩ na ũmanyi ĩla tũũneena?
15 Kwasũanĩa nzĩa ĩngĩ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ. Ũndũ tũneenaa. Ĩla tũũneena na Aklĩsto ala angĩ tũtũmĩaa ndeto sya kwaka ĩndĩ ti sya kwomboa. (Aev. 4:29) O na ĩla tũũtavya andũ angĩ ũvoo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai tũtũmĩaa ndeto iũsama “mũnyũ.” (Ako. 4:6) Nĩtũtataa tũmanye mavata na wendi wa ene nyũmba na ĩndĩ tũitũmĩa ndeto ila syaĩlĩte. Twaĩle kũlilikana kana kũtũmĩa ndeto syĩ na mumo nĩkũtonya kũtuma andũ matwĩthukĩĩsya, na ũu ũimakiita ngoo. O na ĩngĩ, ĩla tũkũelesya kĩla tũĩkĩĩaa, tũekaa Mbivilia ĩneene neyo. Nũndũ wa kĩtumi kyu, tũwetaa maũndũ ala me nthĩnĩ wayo na vatonyeka tũimĩsoma. Nĩtwĩsĩ kana ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ wĩ ũtonyi mwingĩ kũthonoka ũndũ o na wĩva ũla tũtonya kũweta kuma ilĩkonĩ sitũ.—Aevl. 4:12.
16, 17. (a) Tũtonya kwonany’a ata kana tũithataa mĩtũkĩ na tũikwatĩĩaa mĩao mũno? (b) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũendeee kũtavany’a ũvoo mũseo tũtekwelelũka?
16 Tũithataa mĩtũkĩ, na nĩtwonaa maũndũ ũndũ vaĩlĩte. Kwĩthĩwa na ũmanyi nĩkũtũtetheeasya tũsiĩĩe veva witũ, na ũu ũituma ‘tũlea kũthata mĩtũkĩ.’ (Yak. 1:19) Twĩkaa ũu ata? Ĩla angĩ matũvĩtĩsya, nĩtũtataa tũelewe kĩla kyatuma maneena ũndũ maneena kana meka ũndũ meeka. Kwĩka ũu nĩkũtonya kũtuma mũndũ eethatĩte atũnganga ngoo na kũimũtetheesya “kũekea ĩvĩtyo.” (Nth. 19:11) O na ĩngĩ, ũmanyi nũtũtetheeasya tũikakwatĩĩe mĩao mũno. Kwoou nĩtũtataa tũelewe kana athaithi ala angĩ o namo no andũ me na naĩ, na kana ve maũndũ matatonya kwĩanĩsya nũndũ nĩmatonya kwĩthĩwa me na mathĩna tũtamesĩ. O na nĩtwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya woni woo na vatonyeka tũiatĩĩa ũndũ mekwasya.—Avi. 4:5.
17 Ũndũ twĩkalaa. Nũndũ twĩ aatĩĩi ma Yesũ, nĩtwĩthĩawa twĩsĩ kana wĩa witũ ũla mũnene vyũ nĩ kũtavany’a ũvoo mũseo. Kwoou twĩkaa motwi ala matonya kũtuma tũendeea kũthũkũma wĩa ũsu tũtekwelelũka. Kwa ngelekany’o, twiaa maũndũ ma kĩ-veva mbee na tũyĩkala tũte na syĩndũ mbingĩ nĩ kana twĩyumye vyũ wĩanĩ ũũ wa vata wa kũtavany’a, mũminũkĩlyo ũtanoka.—Mt. 6:33; 24:14.
18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikatie nzĩa ĩla twĩ kyalonĩ kya kũthi ũtangĩĩonĩ, na we watw’a kwĩka ata?
18 We nĩwatanĩa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa nguma imwe nzeo sya Yesũ? Kwasũanĩa ũndũ tũtonya kũtetheka mũno wĩana tweemanyĩsya nguma ingĩ syake na tũyĩmanyĩsya ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake nesanga. Ekai ĩndĩ tũtw’e vyũ kũatĩĩa nyaĩĩ syake. Tweeka ũu tũikatia nzĩa ĩla twĩ kyalonĩ kya kũthi ũtangĩĩonĩ na tũkamũthengeea Yeova, ũla Yesũ waatĩĩie ngelekany’o yake nesa vyũ.
^ kal. 2 Ĩandĩko ya 1 Vetelo 1:8, 9 yaandĩkĩiwe Aklĩsto ala me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ. Ĩndĩ mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ yĩu no ũtetheesye ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ.
^ kal. 9 Nĩ kana wone ngelekany’o sya andũ maĩ na ũkũmbaũ ĩla maĩ mathĩnanĩ, sisya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩswaili) ya 01/12/2000, ĩthangũ ya 24-28; ĩkaseti ya Amkeni! (Kĩswaili) ya 22/04/2003, ĩthangũ ya 18-21; na ya 22/01/1995, ĩthangũ ya 11-15.
