Mwaka wa 1940 ũyambĩĩa, asyai makwa nĩmambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia na Ngũsĩ sya Yeova. O na kau nĩmaekie kwĩmanyĩsya, inyia-akwa nĩwaendeeie kũtũmĩwa makaseti ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni! Mwakanĩ wa 1950 kwaĩ ũmbano mũnene wa nthĩ mbingĩ New York City, na ithyonthe nĩtwaendie.

Kavinda kakuvĩ ĩtina wa ũmbano ũsu, Mwana-a-asa Lawrence Jeffries nĩwambĩĩie kũtũthokea. Nĩwatatie kũndetheesya nĩmanye ũla w’o. Mbeenĩ, ndyeetĩkĩlanaa nake ĩũlũ wa ũtwi wa Ngũsĩ wa kũema kwĩlikya siasanĩ na kaũnĩ. Namwĩie ta keka kĩla mũndũ Amelika nĩwasya ndethi kaũnĩ, amaitha matũvithũkĩa na maitũsumbĩka. Ĩndĩ Mwana-a-asa Jeffries aĩ wũmĩĩsyo mwingĩ, na kwoou angũlilye: “We wĩona Yeova Ngai ta wĩka ata ta keka andũ onthe ma Amelika nĩmamũthũkũmaa na ĩndĩ amaitha maimavithũkĩa?” Nzĩa ĩla watũmĩie kũngelesya ũndũ ũsu na maũndũ angĩ yandetheeisye kũmanya kana kĩla nawetaa kĩyaĩ na mũsingi. Kĩu kyatumie nĩthĩwa na mea maingangĩ ma kwĩmanyĩsya ũw’o.

Natũmĩaa masaa maingĩ ndisoma makaseti ma tene ma Mũsyaĩĩsya na Amkeni! ala inyia-akwa waiĩte kasũmbanĩ ka nthĩ. Ĩtina wa ĩvinda, nĩnamanyie kana kĩla neemanyĩasya nĩ kya w’o, na kwoou nĩneetĩkĩlile kũmanyĩw’a Mbivilia nĩ Mwana-a-asa Jeffries. O na nĩnambĩĩie kũendaa maũmbanonĩ ndeũtĩĩa. Nĩnendie mũno kĩla neemanyĩasya, na natw’ĩka mũtavany’a wa ũvoo mũseo. Nĩnavĩndũie mĩvango ĩla naĩ nayo ĩtina wa kũmanya kana “mũthenya mũnene wa Yeova wĩ vakuvĩ.” (Nzev. 1:14) Kwoou vandũ va kũthi yunivasiti, nendie kũmanyĩsya angĩ ũw’o.

Naminie sekondalĩ Matukũ 13, Mwei wa 6, 1956, na navatiswa ĩtina wa mĩthenya ĩtatũ ũmbanonĩ wa mũthyũlũlũko. Kĩla ndeesĩ nĩ kana ve moathimo  maingĩ mambeteele nũndũ wa kwĩyumya nĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yeova na ndimanyĩsya angĩ ĩũlũ wake.

Myei thanthatũ ĩtina wa kũvatiswa, nĩnatw’ĩkie vainia wa kĩla ĩvinda. Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ (Kĩsũngũ) wa Mwei wa 12, 1956, waĩ na kĩlungu kyaĩ na kyongo, “We no Ũtetheesye Kũla kwĩ na Vata Mũnene wa Atavany’a?” Kĩlungu kĩu nĩkyangonetye. Nĩnendaa kũtetheesya kũla kwĩ vata mũnene wa atavany’a ma ũvoo mũseo.—Mt. 24:14.

Kwoou nĩnathamĩĩie taoninĩ ya Edgefield, South Carolina. Kwaĩ na atavany’a o ana kĩkundinĩ kya kũu. Ninyie naĩ wa katano. Tweekĩaa maũmbano mũsyĩ kwa mwana-a-asa ũmwe. Kĩla mwei natavanasya masaa 100. Neethĩawa ngwatene nũndũ ninyie natongoesye wĩanĩ wa kũtavany’a na nĩnaumasya maũvoo kĩkundinĩ. Ĩndĩ o ũndũ naendeeie kwĩka maũndũ maingĩ kĩkundinĩ, now’o naendeeie kũmũmanya Yeova mũnango.

Ve mũndũ mũka ũmwe namũmanyĩasya Mbivilia waĩ na mokyalĩ taoninĩ yĩ maili mbũthũ kuma Edgefield, yĩtawa Johnston. Nũndũ nĩnamanthaa wĩa, nĩwandethisye mũno kwa kũmbandĩka mĩthenya mĩna kwa kyumwa; o na nĩwatwĩtĩkĩlilye tũtũmĩae kasũmba kanini waĩ nako ta Nyũmba ya Ũsumbĩ.

Mwanake wĩtawa Jolly Jeffries wa ũla mwana-a-asa wamanyĩisye Mbivilia nĩwathamĩĩie kũu nekalaa kuma Brooklyn, New York, na twambĩĩa kũtavanasya ĩmwe twĩ mavainia. Twekalaa kasũmbanĩ kanini (trailer) kala twanengetwe nĩ mwana-a-asa ũmwe.

Kũu andũ maĩvawa tũvesa tũnini mũno. Kwa mũthenya twaĩvawa ndola ilĩ kana itatũ. Mũthenya ũmwe, naĩ o kailĩ natũmĩa tũvesa tw’onthe tũla naĩ natw’o kũthooa lĩu ndukanĩ. Yĩla naumaalile, mũndũũme ũmwe ookie vala nĩĩ na angũlya: “Nũkwenda wĩa? Nĩkũĩva ndola ĩmwe kĩla ĩsaa.” Anengie wĩa wa mĩthenya ĩtatũ wa kũthesya vandũ vaĩ na mwako. Kĩu kyandĩkĩĩthisye kana Yeova nĩwaendeee kũndetheesya nĩkale Edgefield. Ĩndĩ o na kau naĩ na ũkwati mũnini, nĩnavotie kũthi ũmbanonĩ mũnene wa nthĩ mbingĩ wa 1958, ũla weekĩiwe New York City.

Ve ũndũ wa mwanya mũno weekĩkie mũthenyanĩ wa kelĩ wa ũmbano ũsu. Nakomanie na Ruby Wadlington, ũla waĩ vainia wa kĩla ĩvinda taoninĩ ya Gallatin, Tennessee. Nũndũ ithyelĩ nĩtwendaa kũtw’ĩka amisonalĩ, nĩtwaendie ũmbanonĩ wa ala mekwenda kũthi Sukulu ya Ngileati ũla weekiwe ũmbanonĩ ũsu. Ĩtina wa ũu, nĩtwambĩĩie kũandĩkanĩa valũa. Ĩvinda yĩmwe nĩnathokiw’e ngaumye ũvoo wa andũ onthe kũu Gallatin. Na kwoou nĩnoosie mwanya ũsu namũkũlya tũtwaane. Ĩtina wa ũu, nĩnathamĩĩie kĩkundinĩ kĩu na twatwaana 1959.

Nĩ na myaka 23, nĩnatw’ĩkĩthiw’e mũsyaĩĩsya wa kĩkundi (ũla yu wĩtawa mũvangĩthya wa nzama ya atumĩa) kũu Gallatin. Kĩkundi kitũ nĩkyo kyaĩ kya mbee kũthokewa nĩ Charles Thompson e mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko. O na kau aĩ na ũtũĩka mwingĩ, nĩwendaa kwĩw’a woni wakwa ĩũlũ wa maũndũ ala  mathĩnasya ana-a-asa na ũndũ asyaĩĩsya ala angĩ ma mũthyũlũlũko mamathĩnĩkĩĩte. Kĩu kyatumie nĩmanya kana nũseo kũkũlasya makũlyo nĩ kana ũmanye maũndũ onthe nesa ũtanamba kũthĩnĩkĩa ũndũ mũna.

Mweinĩ wa 5, 1964, nĩnathokiw’e kwa ĩvinda ya mwei ũmwe Sukulunĩ ya Ũthũkũmi wa Ũsumbĩ ĩla yeekĩiwe South Lansing, New York. Ana-a-asa ala matũmanyĩasya sukulunĩ ĩsu matumie nenda mũno kwĩmanyĩsya mũnango ĩũlũ wa Yeova na kũmũthengeea.

Nĩ na Ruby nĩtwathokiw’e wĩanĩ wa kũthyũlũlũka Mweinĩ wa 1, 1965. Mũthyũlũlũko ũla twanengiwe waĩ mũnene nũndũ waumĩte Knoxville, Tennessee, ũkew’a kũvika Richmond, Virginia. O na wakuĩte ikundi syaĩ kĩsionĩ kya North Carolina, Kentucky, na West Virginia. Nathokeaa o ikundi ila syaĩ na ana-a-asa aiũ, nũndũ mĩao ya ngalĩko ya ĩtheo ya Amelika ndyeetĩkĩlĩtye andũ aiũ kũvulana na andũ eũ. Ana-a-asa maĩ na ũkwati mũnini, na kwoou nĩtweemanyĩisye kũolelaa ala me na vata kĩla twĩ nakyo. Mwana-a-asa ũmwe weethĩĩtwe e mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko kwa ĩvinda yĩasa nĩwamanyĩisye ũndũ wa vata mũno. Ambĩie: “Ĩthĩwa wĩ mwana-a-asa woo. Wathokea kĩkundi, ndũkekuae ta uwe vwana woo. Ũtonya kũmatetheesya o ethĩwa mekwona ta wĩ mwana-a-asa woo.”

Twĩ wĩanĩ wa kũthyũlũlũka nĩtwaendie kĩkundinĩ kĩmwe kĩnini, na Ruby nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya na mũndũ mũka ũmwe waĩ na myaka 17 na waĩ na kelĩtu ka mwaka ũmwe. Yĩla vate mũndũ kĩkundinĩ ũtonya kwĩmanyĩsya nake, Ruby nĩwamũmanyĩasya atũmĩĩte valũa. Yĩla twathokeie kĩkundi kĩu ĩngĩ, mũndũ mũka ũsu nĩwookie maũmbanonĩ onthe. Eĩtu-a-asa elĩ maĩ mavainia ma mwanya nĩmathamĩĩie kũu na maendeea kwĩmanyĩsya nake, na ĩtina wa kavinda avatiswa. Mwakanĩ wa 1995, myaka ta 30 ĩtina wa ũu, mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa mũika nĩwatumũisye Ruby twĩ Mbetheli ya Patterson. Aĩ mwĩĩtu wa ũla mũndũ mũka Ruby weemanyĩasya nake Mbivilia. Mwĩĩtu ũsu na mũũme maĩ amanyĩw’a ma kĩlasi kya 100 kya Sukulu ya Ngileati.

Mũthyũlũlũko witũ wa kelĩ waĩ kĩsionĩ kya katĩkatĩ kya Florida. Ĩvindanĩ yĩu nĩtwendaa ngalĩ, na kwoou nĩtwakwatie ĩmwe na thooa mũseo. Ĩndĩ o kyumwanĩ kya mbee, vombo ũla ũkũnaa kĩw’ũ kĩthithye ingyini nĩwaanangĩkie. Tũyaĩ na mbesa sya kũmĩseũvĩthya. Na kwoou nĩnakũnĩie mwana-a-asa noonaa atonya kũtũtetheesya. Mwana-a-asa ũsu nĩwatũmie mũthũkũmi wake atũseũvĩsye ngalĩ na ndaaĩtĩkĩla tũimũĩva. Aisye, “Vai kĩndũ nĩmũtaĩte.” O na nĩwatũnengie mbesa ta mũthĩnzĩo! Ĩsu yaĩ ngelekany’o nzeo vyũ ya ũndũ Yeova ũthĩnĩkĩaa athũkũmi make! Yatũlilikanilye vata wa kwĩthĩwa twĩ alau.

Kĩla ĩvinda twathokea ikundi, twekalaa mĩsyĩ kwa ana-a-asa. Nũndũ wa ũu, nĩtwakwatie anyanya aingĩ aseo. Mũthenya ũmwe nĩnatiie kyavuletanĩ livoti naandĩkaa ya kĩkundi ĩte nthelu. Nasyokethya wĩoo ũsu, neethĩie kamwana ka myaka ĩtatũ ka mũsyĩ ũsu kavinyĩĩie masinĩ ĩsu yaandĩka syĩndũ ite kũeleeka. Yaĩ no nginya nĩandĩke livoti ĩsu ĩngĩ. Mwa naminie myaka mingĩ ndikathekeea nũndũ wa ũndũ ũsu.

Mwakanĩ wa 1971, nĩnakwatie valũa wandavĩtye kana nanengwa kĩanda kya kwĩthĩwa mũsyaĩĩsya wa kĩvalo kĩsionĩ kya New York City. Twatelemile mũno! Tũithamĩĩa kũu naĩ na myaka 34 tu. Ana-a-asa manthokisye nesa vyũ nũndũ ninyie naĩ mũndũ mwiũ wa mbee kũtw’ĩkĩthw’a mũsyaĩĩsya wa kĩvalo kĩsionĩ kyoo.

Nĩ mũsyaĩĩsya wa kĩvalo nĩnatanĩaa mũno kũmanyĩsya angĩ ĩũlũ wa Yeova ũmbanonĩ wa mũthyũlũlũko. Ĩndĩ kwaĩ na asyaĩĩsya aingĩ ma mũthyũlũlũko maĩ na ũtũĩka mwingĩ kwĩ inyie. Ũmwe woo nĩwe waumisye ũvoo wa ũvatiso yĩla navatisawa. Ũngĩ aĩ Mwana-a-asa Theodore Jaracz, ũla wesie kũtw’ĩka ũmwe wa ana-a-asa ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye. O na ĩngĩ, kwaĩ na ana-a-asa aingĩ me na ũtũĩka ala mathũkũmaa Mbetheli ya Brooklyn. Natanaa mũno kwona ũndũ asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko na ana-a-asa ala maĩ Mbetheli matumaa nĩw’a nĩ mwĩanĩe. Nĩneeyoneie mwene ũndũ mo maĩ aĩthi aseo nũndũ meekwatasya Ndeto ya Ngai na nĩmalũmanĩtye vyũ na ũseũvyo. Wĩnyivyo woo nĩwatumie nĩw’a ve laisi kwĩanĩsya kĩanda kyakwa nĩ mũsyaĩĩsya wa kĩvalo.

Mwakanĩ wa 1974, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyanyuvie kĩkundi kĩngĩ kya asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko matw’ĩke asyaĩĩsya ma kĩvalo, na kwoou nĩnatũmiwe ĩngĩ ta mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, ĩndĩ ĩvinda yĩu natũmiwe South Carolina. Kĩla kyatanĩthisye ana-a-asa vyũ nĩ kana ikundi na mĩthyũlũlũko yaĩ ĩtonya kũkwatanw’a, nũndũ ĩvinda yĩu mwĩao wa kũvathany’a andũ aiũ na eũ waĩ ũnavetangwa.

Mwaka wa 1976 ũithela, nĩnatũmiwe mũthyũlũlũkonĩ wa Georgia, ũla waĩ katĩkatĩ wa Atlanta na Columbus. No nĩlilikanaa nesa vyũ ndyumya ũvoo mathikonĩ ma syana itano sya mũsyĩ wa andũ aiũ, ila syakwie ĩtina wa nyũmba yoo kũvĩvw’a nĩ andũ. Inyia wasyo akomete sivitalĩ nũndũ wa mawũũmĩsye ala waĩ namo. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ, aiũ na eũ, nĩmookaa kũkiakisya asyai asu sivitalĩ. Nĩneeyoneie ũndũ ana-a-asa mendanĩte mũno wĩana. Yĩla athũkũmi ma Ngai mew’anĩa ĩnee mũno wĩana ũu, no momĩĩsye ĩtatwa o na yĩva.

Mwakanĩ wa 1977, nĩtwakũlilw’e tũthi Mbetheli ya Brooklyn tũkatetheesye wĩanĩ mũna kwa myei mĩvũthũ. Wĩa ũsu ũkilyĩ kũthela, ana-a-asa elĩ ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩmaneenie nakwa na mangũlya kana nĩ na Ruby no twende kũtw’ĩka athũkũmi ma Mbetheli vyũ. Nĩtweetĩkĩlile.

Nathũkũmie Mũvĩanĩ wa Ũthũkũmi myaka 24, vala ana-a-asa makothaa kũtetheesya kũsũngĩa makũlyo ala me vinya. Kwa myaka mingĩ, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyĩthĩĩtwe ĩinengane ũtao wosanĩte na myolooto ya Mbivilia. Maũndũ ala ĩwetaa nĩmatetheeasya ana-a-asa ala me Mũvĩanĩ wa Ũthũkũmi kũsũngĩa makũlyo, o na nĩmatũmĩawa kũmanyĩsya asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko, atumĩa, na mavainia. Momanyĩsyo asu nĩmatetheesye aingĩ makatw’ĩka Aklĩsto aimu kĩ-veva. Na kĩu nĩkĩtumĩte ũseũvyo wa Yeova ũlũlũmĩĩla.

Kuma 1995 nginya 2018, nĩnathokeaa movisi me kĩvathũkany’o ma ũvonge nĩtũmĩtwe nĩ ovisi ũla mũnene. Ala maĩ na kĩanda kĩu tene meetawa asyaĩĩsya ma kĩsio kya nthĩ (zone overseers). Nĩnaneenaa na ana-a-asa ala me Kamitiinĩ sya Ovisi wa Ũvonge, ala me Mbetheli, na Amisonalĩ nĩ kana nĩmekĩe vinya na ndimatetheesya kũla me na thĩna. Na nũndũ wa ũu, nĩ na Ruby nĩtweekĩawa vinya mũno nĩ ngewa ila ana-a-asa matũtavasya. Kwa ngelekany’o, mwakanĩ wa 2000 nĩtwathokeie Rwanda. Twakiitiwe ngoo mũno kwĩw’a ũndũ ana-a-asa na athũkũmi ma Mbetheli moomĩanĩisye na kaũ wa mbaĩ ũla waendeee 1994. Aingĩ nĩmakw’ĩĩiwe nĩ endwa moo. Ĩndĩ o na kau nĩmakomanĩte na maũndũ momũ, maĩ na mũĩkĩĩo, wĩkwatyo, na ũtanu.

Yu twĩ na myaka 80 na kĩndũ. Kwa ĩvinda ya myaka 20 mĩvĩtu, nĩthĩĩtwe Kamitiinĩ ya Ovisi wa Ũvonge wa Amelika. Ndyaakwata kĩsomo kya ĩũlũ, ĩndĩ nĩngwatĩte kĩsomo kĩla kĩseo vyũ kuma kwa Yeova na ũseũvyo wake. Kĩsomo kĩu kĩndetheesye ũkesa kwĩthĩa no nĩmanyĩsye angĩ ũw’o wa Mbivilia ũla ũtonya kũmatethya tene na tene. (2 Ako. 3:5; 2 Tim. 2:2) Nĩnĩyoneete ũndũ ũvoo wa Mbivilia ũtetheesye andũ makaalyũla mwĩkalĩle woo na makethĩwa na ngwatanĩo nzeo na Mũmbi woo. (Yak. 4:8) Nĩ na Ruby nĩtũendeee kũtetheesya angĩ mone ũndũ kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova na kũmanyĩsya angĩ ũw’o ne kwa vata. Ũsu nĩw’o ũndũ ũla mwanya vyũ mũthũkũmi wa Yeova ũtonya kũtanĩa!