1. Nĩ kyaũ kĩkũĩkĩĩthasya kana Ndeto ya Ngai yĩ vinya? (Sisya visa ĩthangũnĩ yĩĩ.)

ITHYĨ andũ ma Yeova nĩtwĩsĩ nesa vyũ kana ndeto ya Ngai, ĩla nĩyo ũvoo ũla ũnengete andũ, yĩ “thayũ, na nĩ nthangaau.” (Aevl. 4:12) Aingĩ maitũ nĩ ngelekany’o nzeo ikwonany’a kana Mbivilia yĩ ũtonyi wa kũalyũla andũ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe me kĩkundinĩ ũmũnthĩ tene maĩ ing’ei, angĩ matũmĩaa ndawa sya kũmila, na angĩ nĩmeelikĩtye mwĩkalĩlenĩ mũthũku wa ũlaalai. Angĩ maĩ andũ me mbesa na maweteka, ĩndĩ mekalaa mayĩw’a ve kĩndũ makosete thayũnĩ woo. (Mũta. 2:3-11) Aingĩ ala moonekaa maĩtye nzĩa na mate vandũ maumĩlĩĩla nĩmesĩte kũalyũlwa nĩ ũtonyi wa Mbivilia na ũmũnthĩ ũũ me nzĩanĩ ĩla yaĩle. No kwĩthĩwa ũtanĩaa mũno kũsoma ngewa sya andũ ta asu nthĩnĩ wa kĩla kĩlungu kĩthĩawa ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya kĩ na kyongo “Mbivilia Nĩalyũlaa Andũ.” Na nĩwonete kana o na Aklĩsto mamina kũmanya ũla w’o, no nginya mekĩe kĩthito meke maendeeo matetheew’e nĩ Maandĩko.

2. Vinya wa Ndeto ya Ngai watetheeisye andũ ata ĩvindanĩ ya atũmwa?

² Ve kĩtumi kya kũseng’a aĩ nũndũ aingĩ ũmũnthĩ nĩmekĩte moalyũku manene ĩtina wa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai? Vai kĩtumi o na kĩmwe! Ngewa ta isu itũlilikanasya ĩũlũ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma ĩvinda ya atũmwa ala maĩ na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ. (Soma 1 Akolintho 6:9-11.) Vaulo atalanĩilye Aklĩsto asu andũ  me mĩkalĩle yĩ kĩvathũkany’o ala matakatiĩwa Ũsumbĩ wa Ngai, na ĩndĩ aandĩka atĩĩ: ‘Amwe menyu mwailyĩ ũu.’ Aimaandĩkĩa ndeto isu maĩ maalyũkile matetheew’e nĩ Maandĩko na veva mũtheu wa Ngai. Ĩndĩ o na ĩtina wa kũtw’ĩka Aklĩsto, ve amwe masyokie kwĩka mavĩtyo manene ala mambie kwananga ngwatanĩo yoo na Yeova. Kwa ngelekany’o, Mbivilianĩ nĩvawetetwe Mũklĩsto ũmwe mwĩtĩkĩw’a mauta wa ĩvinda ya atũmwa ũla watengiwe na ĩtina esa kũtũngwa kĩkundinĩ. (1 Ako. 5:1-5; 2 Ako. 2:5-8) Yo kũsũanĩa mathĩna onthe ala Aklĩsto ala angĩ maakomana namo na makatetheew’a nĩ Ndeto ya Ngai mamakĩlye vinya tyo kũtwĩkĩaa vinya?

3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Nũndũ nĩtũnengetwe Ndeto ya Ngai na nĩtwĩsĩ kana yĩ vinya, nĩtwaĩle kũmĩtũmĩa nesa ũndũ vatonyeka. (2 Tim. 2:15) Nĩkyo kĩtumi kĩlungunĩ kĩĩ tũkwenda kũneenea ũndũ tũtonya kũeka Ndeto ya Ngai ĩtũtetheesye (1) thayũnĩ witũ, (2) ũtavany’anĩ, na (3) ĩla tũũmanyĩsya maũmbanonĩ. Maũndũ asu nĩmeũtũtetheesya tũmanye ũndũ tũtonya kwony’a Ĩthe witũ wa ĩtunĩ kana nĩtũmwendete na nĩtũmũtũngĩaa mũvea nũndũ nĩwe ũtũmanyĩasya kwaĩla.—Isa. 48:17.

4. (a) Twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheka nĩ Ndeto ya Ngai? (b) Wĩkĩte mĩvango yĩva nĩ kana ũkwate ĩvinda ya kũsoma Mbivilia?

⁴ Ethĩwa nĩtũkwenda Ndeto ya Ngai ĩtũtethye no nginya tũmĩsomae kĩla ĩvinda. Vatonyeka twaĩle kwĩkaa ũu kĩla mũthenya. (Yos. 1:8) Nĩ w’o aingĩ maitũ twĩthĩawa tũkwatene mũno. Ĩndĩ tũyaĩle kwĩtĩkĩlya ũndũ o na wĩva, o na ethĩwa nĩ maũndũ ala ma lasima mavĩngĩĩse mũvango witũ wa kũsoma Mbivilia. (Soma Aeveso 5:15, 16.) Athũkũmi aingĩ ma Yeova nĩmavangĩte maũndũ moo nesa ũkethĩa nĩmeũkwata ĩvinda ya kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya. Amwe masomaa kwakya tene, angĩ katĩkatĩ wa mũthenya, na ala angĩ wĩoo. Mew’aa o ta mũandĩki wa Savuli ũla waandĩkie atĩĩ: “Mĩao yaku ko nĩnĩmyendetee! Nĩyo nzũanĩaa mũthenya w’onthe.”—Sav. 119:97.

5, 6. (a) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũvindĩĩsya kĩla twasoma? (b) Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtetheke ĩla tũũvindĩĩsya kĩla tũũsoma? (c) We mwene ũtethekete ata nũndũ wa kũsoma Ndeto ya Ngai na kũmĩvindĩĩsya?

⁵ Tũisoma Mbivilia, nĩtwaĩle kwosa mwanya wa kũvindĩĩsya kĩla tũũsoma. (Sav. 1:1-3) Tũkaema kwĩka ũu tũyĩsa kũtetheka thayũnĩ witũ nĩ ũĩ ũte maela ũla wĩ Mbivilianĩ. Kĩeleelo kya kũsoma Ndeto ya Ngai kyaĩle kwĩthĩwa ne kwĩkĩa maũndũ ala tũũsoma ngoonĩ, tũtw’ĩke twĩsoma ĩ Mbivilia mbene, kana twĩmĩsoma simũnĩ kana kombiũtanĩ.

⁶ Tũtonya kwĩka ata nĩ kana tũtetheke ĩla tũũvindĩĩsya kĩla tũũsoma? Aingĩ nĩmonete kana masoma kalungu kana ka Maandĩko  nũseo makamba kũũngamya kũsoma vanini na maisũanĩa makũlyo ta aa: ‘Kĩu nasoma kĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova? Nyie nĩtũmĩĩte ata mwolooto ũla wĩ mĩsoanĩ ĩno ya Ndeto ya Ngai thayũnĩ wakwa? Naĩle kwĩka moalyũku maũndũnĩ meva?’ O ũndũ twavoya na twavindĩĩsya kĩla tũũsoma Ndetonĩ ya Ngai, now’o tũkew’aa twĩ na mea ma kũatĩĩa ũtao ũla wĩ Maandĩkonĩ. Tweeka ũu tũkeethĩawa tweetĩkĩlya vinya wa Ndeto ya Ngai ũthũkũme thayũnĩ witũ.—2 Ako. 10:4, 5.

7. Twaĩle kwĩka ata tũtũmĩe nesa vyũ Ndeto ya Ngai ĩla twĩ ũtavany’anĩ?

⁷ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũtũmĩe Ndeto ya Ngai nesa ĩla twĩ ũtavany’a? Mbee vyũ, nĩtwaĩle kũmĩtũmĩa mũno ĩla tũũtavany’a na ĩla tũũmanyĩsya. Mwana-a-asa ũmwe aeleisye ũndũ ũsu ũũ: “Twasye wĩtavany’a nyũmba na nyũmba wĩ na Yeova mwene, nue ũneena kĩla vandũ-ĩ, kana no ũeke akaneena?” Kĩla wawetaa nĩ atĩĩ: Ĩla twasomea mwene nyũmba Ndeto ya Ngai, twĩthĩawa tũieka Yeova ne we aneene nake. Ndeto syĩ ĩandĩkonĩ tũnyuvĩte nesa nitonya kũkiita mwene nyũmba mũno kũte ndeto sitũ ene. (1 Ath. 2:13) Kwoou ĩkũlye atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩmanthaa vyũ myanya ya kũsomea andũ Ndeto ya Ngai ĩla ngũmatavya ũvoo mũseo?’

8. Nĩkĩ tũtaĩle kũsũanĩa kana kũsoma maandĩko kwĩ kw’oka ĩla tũũtavany’a nĩkũtoetye?

⁸ Kũsomea mũndũ o kĩla kĩandĩkĩtwe Mbivilianĩ kw’oka kũitoetye. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ aingĩ maieleawa kĩla kĩ Mbivilianĩ kana o na ethĩwa nĩmekũelewa maeleawa o vanini. Ũu now’o kwailyĩ ĩvindanĩ ya atũmwa, na ũmũnthĩ kũilyĩ oou. (Alo. 10:2) Kwoou tũyaĩle kũsũanĩa mũndũ nĩwaelewa kĩla tũkwenda kũmũmanyĩsya aĩ no kwĩthĩwa nĩtwamũsomea ĩandĩko. Nĩtwaĩle kwosa ĩvinda tũkamwony’a kĩla tũkwenda akwatye mũsoanĩ ũsu. Kwa ngelekany’o, no tũtũngĩlĩĩle ĩngĩ ndeto imwe syĩ mũsoanĩ ũsu na  ĩndĩ tũimũtetheesya kũelewa syĩweta kyaũ. Kwĩka ũu kũkatumaa Ndeto ya Ngai ĩlika ilĩkonĩ na ngoonĩ sya ala meũtwĩthukĩĩsya.—Soma Luka 24:32.

9. Tũtonya kwĩka ata tũtanamba kũsomea mũndũ ĩandĩko nĩ kana tũmũtetheesye anenge Mbivilia ndaĩa? Nengane ngelekany’o.

⁹ O na ĩngĩ, tũtanamba kũsomea mũndũ ĩandĩko nĩtwaĩle kũtũmĩa ndeto itonya kũtuma anenga Mbivilia ndaĩa. Kwa ngelekany’o, no twasye, “Eka twone woni wa Mũmbi witũ ĩũlũ wa kĩĩ tũũneenea.” Nao tũineena na mũndũ wa ndĩni ĩte ya Kĩklĩsto no tũmwĩe atĩĩ: “Eka twone kĩla Maandĩko Matheu matũtavĩtye.” Kana ethĩwa twĩneena na mũndũ ũtakwatĩĩaa maũndũ ma ndĩni, no tũmũkũlye-ĩ, “Ndyĩsĩ kana waaĩw’a nthimo ĩno yaneeniwe tene?” Kwoou nũndũ kĩla mũndũ e kĩla ũĩkĩĩaa na e ũndũ ũeetwe, tũkatataa mũno tũneene na kĩla ũmwe kwa nzĩa ĩtonya kũmwendeesya.—1 Ako. 9:22, 23.

10. (a) Elesya kĩla mwana-a-asa ũmwe woonie aitavany’a. (b) We wonete vinya wa Ndeto ya Ngai ũithũkũma ata ĩla ũũtavany’a?

¹⁰ Aingĩ nĩmonete kana kũtũmĩa Ndeto ya Ngai maitavany’a no kũtethye mũno ala meũneena namo. Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno. Mũthenya ũmwe mwana-a-asa ũmwe nĩwasyokeie mũtumĩa mũna wasomete makaseti maitũ kwa ĩvinda ya myaka mingĩ. Mũthenya ũsu, vandũ va kwĩka o kũmũnenga ĩkaseti ya mĩtũkĩ vyũ ya Mũsyaĩĩsya, ambie kũmũsomea ĩandĩko yaĩ ĩkasetinĩ yĩu. Ĩandĩko yĩu yaĩ 2 Akolintho 1:3, 4 yĩla yaasya: “Ĩthe wa matei na Ngai wa ũkiakisyo w’onthe; [nĩwe] ũtũkiakiasya mathĩnanĩ maitũ onthe.” Mũtumĩa ũsu eewie akiitwa nginya eea mwana-a-asa ũsu atũngĩlĩĩle ĩandĩko yĩu ĩngĩ. Ĩtina nĩwamũeleisye ũndũ we na mũka meew’aa me na vata mũnene wa kũkiakiw’a, na kuma vau nĩwendie kũmanya maũndũ maingangĩ Ndetonĩ ya Ngai. O naku tyo wĩtĩkĩle kana Ndeto ya Ngai yĩ ũtonyi mwingĩ mũno wa kũtetheesya ala twakomana namo tũitavany’a?—Meko 19:20.

11. Ana-a-asa ala methĩawa na ilungu maũmbanonĩ maĩle kwĩka ata?

¹¹ Ithyonthe nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa maũmbanonĩ ma kĩkundi na maũmbanonĩ manene. Kĩtumi kĩla kĩnene kya kũthi maũmbanonĩ asu nĩ kũmũthaitha Yeova. O na ĩngĩ motao ala tũkwataa kuma Maandĩkonĩ nĩmatũtethasya mũno. Kwoou ana-a-asa ala methĩawa manengetwe ilungu maũmbanonĩ asu methĩawa manengetwe kĩanda kya mwanya. O na ĩngĩ nĩmaĩle kũmanya kana kũnewa ilungu ta isu ti ũndũ wa ngũĩ. (Yak. 3:1) Kĩla ĩvinda nĩmaĩle kũĩkĩĩthya kana kĩla meũmanyĩsya nĩkyosanĩte vyũ na Ndeto ya Ngai. Wanengwa kĩlungu ũmbanonĩ ũtonya kwĩka ata ũĩkĩĩthye kana vinya wa Ndeto ya Ngai nĩwatethya ala makwĩthukĩĩsye?

12. Ũla wĩ na ũvoo atonya kũĩkĩĩthya ata kana Maandĩko nĩmo mũsingi wa ũvoo wake?

¹² Maandĩko nĩmo maĩle kwĩthĩwa me mũsingi wa ũvoo waku. (Yoa. 7:16) Kwoou waĩle kwĩka ata? Mbee ĩsũvĩe ndũkanengane ngewa sya maũndũ monekete kana ngelekany’o kwa nzĩa ĩtonya kũtuma andũ malilikana mũyo wasyo kũte kĩla ũkwendaa memanyĩsye Maandĩkonĩ. O na ĩngĩ nzĩa yaku ya kumya ũvoo ndyaĩle kũtuma andũ maũsũanĩa ne uwe vandũ va kũsũanĩa Maandĩko. Ũndũ ũngĩ waĩle kũlilikana nĩ kana kũsoma maandĩko maingĩ ti kw’o kũmanyĩsya kĩla kĩ Mbivilianĩ. O na kaingĩ wĩthĩaa wasoma maandĩko maingĩ andũ matiawa vate yĩmwe malilikene. Kwoou nyuva maandĩko ala ma vata nesa, na ũyosa ĩvinda ũmasome, ũmaelesye nesa, ũtũmĩe ngelekany’o sya kũtetheesya ethukĩĩsya mamaelewe, na ũyonany’a ũndũ matonya kũtethya ethukĩĩsya. (Nee. 8:8) Ethĩwa nĩwanengwa ũvoo (muhtasari), ũsome nesa vamwe na maandĩko ala matũmĩĩtwe. Tata  ũelewe ũndũ maandĩko ala monanĩtw’e mosanĩte na ũvoo ũsu. Na ĩndĩ ũinyuva maandĩko ala ũũtũmĩa kũelesya maũndũ ala me ũvoonĩ ũsu. (No ũkwate ũvoo ũtonya kũũtetheesya nthĩnĩ wa ĩvuku, Faidika na Elimu ya Shule ya Huduma ya Kitheokrasi, ĩsomonĩ ya 21-23.) Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana nĩwaĩle kũmũvoya Yeova aũtetheesye nĩ kana ũmanyĩsye nesa maũndũ ma vata ala me Ndetonĩ yake.—Soma Esala 7:10; Nthimo 3:13, 14.

13. (a) Mwĩĩtu-a-asa ũmwe atethekie ata nĩ ĩandĩko yatũmĩiwe ũmbanonĩ? (b) We mwene ũthekete ata nĩ maandĩko amwe maatũmĩwa ũmbanonĩ?

¹³ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe kuma Australia eewie akiitwa ngoo mũno nĩ ĩandĩko yatũmĩiwe ũmbanonĩ ũmwe wa Kĩklĩsto. O na kau nĩwakwatĩtwe nĩ mathĩna maito e mũnini, nĩwaĩ aneetĩkĩla ũw’o na akeyumya amũthũkũme Yeova. O na vailyĩ ũu, ndaĩkĩĩaa kana we nĩwĩsa kwendwa nĩ Yeova. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda nĩwesie kũĩkĩĩa kana Ngai nũmwendete. Atetheeiw’e nĩ kyaũ? Kĩla kyamũtethisye nĩ kũvindĩĩsya ĩandĩko yasomiwe ũmbanonĩ mũthenya ũmwe vamwe na mĩsoa ĩngĩ yĩ Mbivilianĩ. * We naku ve ĩvinda waaĩw’a wakiitwa ta mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩ maandĩko matũmĩiwe ũmbanonĩ wa kĩkundi kana ũmbanonĩ mũnene?—Nee. 8:12.

14. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa Ndeto ya Ngai?

¹⁴ Mwa tũtũngaa mũvea ta kĩ nũndũ wa Ndeto ya Ngai, Mbivilia! Ngai nĩwanengie andũ Mbivilia nũndũ nũmendete na aĩkĩĩthya ĩkekalaa tene na tene o tondũ wathanĩte. (1 Vet. 1:24, 25) Kwoou nũseo tũsomae Ndeto ya Ngai kĩla ĩvinda, tũtũmĩae maũndũ ala tweemanyĩsya, na tũimĩtũmĩa kũmanyĩsya angĩ. Tweeka ũu tũkeethĩawa tũyonany’a nĩtũũtũnga mũvea na nĩtwendete ĩ Mbivilia, vamwe na Mũandĩkĩthya wayo, Yeova Ngai.